PORADNIK BROKERA EDUKACYJNEGO
Transkrypt
PORADNIK BROKERA EDUKACYJNEGO
PORADNIK BROKERA EDUKACYJNEGO Karolina Stawicka Wstęp Niniejsze opracowanie ma służyć przyszłym brokerom edukacyjnym w przygotowaniu się do pełnienia swojej misji oraz osobom już wykonującym ten zawód do ciągłego podnoszenia swoich kwalifikacji. Opracowanie ma na celu przygotowanie brokerów edukacyjnych do podjęcia pracy i wykonywania jej zgodnie z przepisami prawa i standardami, a ponadto ma pomóc w sprawniejszej organizacji miejsca pracy i stanowić zachętę do dalszego rozwoju zawodowego. Niemniej niniejszy Poradnik, nie może być traktowany jako wyczerpujące opracowanie, ponieważ stanowi on jedynie zbiór najistotniejszych zasad i wskazówek. Co więcej, użytkownicy opracowania powinni być świadomi konieczności stałej aktualizacji informacji w nim zawartych, szczególnie w kontekście ciągłych zmian otoczenia prawnego, w którym przychodzi działać brokerowi edukacyjnemu. Podręcznik ten odzwierciedla stan prawny na dzień 31 grudnia 2007 r. 1. Charakterystyka zawodu brokera edukacyjnego 1.1 Zawód brokera edukacyjnego Doradca/broker edukacyjny [ang. educational broker] to nowy zawód powstający w Polsce w celu zwiększenia możliwości udzielania profesjonalnej pomocy osobom wchodzącym na rynek pracy lub tym już zatrudnionym w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych. Zawód brokera edukacyjnego został uznany i następnie zarejestrowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej jako oficjalny zawód. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 czerwca 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2007 r. nr 106, poz. 728), zawód brokera edukacyjnego został zaliczony do grupy specjalistów szkolnictwa i wychowawców gdzie indziej niesklasyfikowanych z kodem zawodu 235911. W szczególności broker edukacyjny, po rozpoznaniu potrzeb edukacyjnych i zawodowych, będzie miał za zadanie udzielić osobom zainteresowanym informacji i porad w sprawie wyboru odpowiedniej oferty edukacyjnej. Porada taka powinna być zgodna z wcześniej zaplanowany kierunkiem rozwoju zawodowego danej osoby oraz powinna wskazywać na sposoby pozwalające na obniżenie kosztów dalszego kształcenia, głównie poprzez zapewnienie większej trafności wyborów na kolejnych etapach edukacji i przygotowania zawodowego. Usługi świadczone przez brokera edukacyjnego będą skierowane do ogółu społeczeństwa, niemniej z uwagi na szczególnie trudną sytuację na rynku osób z niepełnosprawnych, grup i środowisk repatriantów i marginalizowanych uchodźców, byłych m.in. skazanych, zadaniem brokera będzie rozpoznanie potrzeb w zakresie edukacji i kształcenia zawodowego, a także dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb tych grup społecznych. Powstanie w Polsce zawodu brokera edukacyjnego wychodzi na przeciw rekomendacjom OECD i konieczności dostosowania rozwiązań krajowych do rozwiązań stosowanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ze względu na ciągły rozwój krajowego rynku pracy i na wyzwania przed nim stojące, związane w szczególności z walką i przeciwdziałaniem bezrobociu, istnieje w Polsce ciągła potrzeba poszerzenia dostępnego wachlarza profesjonalnych usług na rynku pracy. 1.2 Zawody pokrewne Choć nowo zarejestrowany zawód brokera edukacyjnego nie został jeszcze włączony do grupy zawodów tworzących publiczne służby zatrudnienia, to jednak ze względu na podobnych beneficjentów na rzecz, których działać będą brokerzy edukacyjni, podobne metody jak i zbieżne kwalifikacje zawodowe, warto się przyjrzeć zawodom zaliczanym do publicznych służb zatrudnienia, w nadziei, że niedługo dołączy do nich także zawód brokera edukacyjnego. Do publicznych służb zatrudnienia zaliczane są osoby wykonujące następujące zawody: pośredników pracy, doradców zawodowych, specjalistów ds. rozwoju zawodowego, specjalistów ds. programów, liderów klubów pracy, i członków krajowych kadr sieci EURES. Ze względu na fakt, że osoby wykonujące wyżej wymienione zawody są pracownikami publicznych służb zatrudnienia, obowiązujące je zasady wykonywania zawodu i niezbędne kwalifikacje określone są w przepisach prawa, a w szczególności w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 r., nr 99, poz. 1001), rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2004 r., nr 265, poz. 2644), rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 20 października 2004 r. w sprawie trybu nadawania licencji zawodowych pośrednika pracy i doradcy zawodowego (Dz. U. 2004 r. Nr 238, poz. 2393) oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, organizowania szkoleń bezrobotnych, tworzenia zaplecza metodycznego dla potrzeb informacji zawodowej i poradnictwa zawodowego oraz organizowania i finansowania klubów pracy (Dz. U. z 2000 r. Nr 12 poz. 146). Ponieważ, w chwili obecnej nie ma jeszcze odrębnych przepisów regulujących zasady i sposób wykonywania zawodu brokera edukacyjnego oraz niezbędnych kwalifikacji, można założyć, że ze względu na pewne zasadnicze podobieństwa pomiędzy tym zawodem a wyżej wymiennymi zawodami, co do zasady zastosowanie będą miały, obecnie obowiązujące przepisy. Dlatego też w niniejszym Poradniku przepisy te przyjęte są jako ogólne ramy prawne zawodu brokera edukacyjnego. 1.3 Kto może zostać brokerem edukacyjnym? Dziś zawód wykonywać brokera każdy, edukacyjnego ponieważ ustawodawca może nie w zasadzie określił żadnych szczegółowych wymogów, które powinna spełniać osoba pracująca jako broker edukacyjny. Niemniej biorąc pod uwagę wyzwania, jakie stoją przed każdym brokerem edukacyjnym oraz wymogi formalne związane chociażby z założeniem i prowadzeniem działalności gospodarczej powinna być to osoba, która: posiada pełną zdolność do czynności prawnych na terytorium Rzeczpospolitej; posiadać znajomość języka polskiego wystarczającą do pełnienia obowiązków brokera edukacyjnego. Oznacza to, że również cudzoziemcy, a w szczególności obywatele innych państw Unii Europejskiej mogą podjąć pracę jako broker edukacyjny. Niemniej nie można wyobrazić sobie, aby osoba działająca jako broker edukacyjny nie posiadała odpowiedniej wiedzy i umiejętności z zakresu doradztwa, rynku pracy, czy psychologii, najlepiej poświadczonych dyplomem ukończenia studiów wyższych lub kursów specjalistycznych. Warto pamiętać, że oprócz przygotowania zawodowego i predyspozycji psychologicznych oraz spełniania minimalnych wymagań formalnych, niezbędne jest by osoba taka cieszyła się nieposzlakowaną opinią i zaufaniem, ponieważ ze względu na specyfikę świadczonych usług każdy broker edukacyjny będzie w pewnym sensie osobą zaufania publicznego, do której zgłaszać się będą osoby z problemami edukacyjnymi i zawodowymi. Uwaga! W momencie, w którym do zawód brokera edukacyjnego zostanie włączony do publicznych służb zatrudnienia, z pewnością na wzór zawodów pokrewnych zostaną przez ustawodawcę bardziej szczegółowo określone wymagania dotyczące osób starających się o wykonywanie tego zawodu. Pierwszym etapem będzie z pewnością ubieganie się o licencję brokera edukacyjnego. Tak, jak w przypadku innych zawodów związanych z rynkiem pracy (np. doradcy zawodowego, pośrednika), decyzję o przyznaniu licencji będzie z pewnością wydawał wojewoda na wniosek zainteresowanej osoby. Następnie ustawodawca powinien szczegółowo określić szczeble awansu zawodowego i wymagane kwalifikacje przy ubieganiu się o awans. Analogicznie do doradców zawodowych, w przypadku brokerów edukacyjnych taka drabina mogłaby wyglądać następująco: broker edukacyjny - stażysta; broker edukacyjny, broker edukacyjny I stopnia i broker zawodowy II stopnia. Już dziś przyszli brokerzy edukacyjni powinni wziąć to pod uwagę planując swoją własną karierę zawodową. Do podstawowych zadań brokera edukacyjnego należeć będzie: gromadzenie i stała aktualizacja informacji dotyczących oferty edukacyjnej, w tym kształcenia zawodowego, przede wszystkim na lokalnym rynku pracy, ale także ogólnokrajowym i europejskim; udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych, dotyczących w szczególności krajowych i europejskich strategii oraz programów edukacyjnych, zasad porównywalności dyplomów i certyfikatów; udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych na podstawie wywiadu oraz szczegółowej analizy predyspozycji i potrzeb zainteresowanej osoby; prowadzenie swojej działalności rzetelnie, a także zgodnie z przepisami prawa oraz wypracowanymi i przyjętymi standardami, a w szczególności normami Kodeksu etycznego brokera edukacyjnego; systematyczne podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych oraz stałe wzbogacanie swojego warsztatu pracy. 2. Podstawowe zasady działania brokera edukacyjnego 2.1 Podstawowe zasady działania brokera edukacyjnego i funkcjonowania punktu konsultacyjnego Podstawowym obowiązkiem brokera edukacyjnego jest przestrzeganie w pracy odpowiednich przepisów prawa i zasad etyki zawodowej, określonych przede wszystkim w Kodeksie etycznym brokera edukacyjnego. Oznacza to, że broker edukacyjny ma obowiązek traktowania na tych samych zasadach i w ten sam sposób zarówno swoich klientów (beneficjentów bezpośrednich), jak i innych podmiotów, z którymi współpracuje bez względu na to, czy są to podmioty prywatne (firmy szkoleniowe, pośrednicy pracy, doradcy zawodowi, organizacje pozarządowe, pracodawcy itp.), czy są to podmioty publiczne (urzędy pracy, jednostki samorządu terytorialnego, wojewodowie itp.). Choć zasadami tymi powinien kierować się bezwzględnie przede wszystkim sam broker edukacyjny to jednak w równym stopniu zasady te powinny mieć funkcjonowania zastosowanie miejsca pracy w odniesieniu brokera, do sposobu tzn. punktu konsultacyjnego oraz wszystkich jego współpracowników tzn. osób pracujących w imieniu i na rzecz brokera edukacyjnego np. na podstawie umowy zlecenia czy jako wolontariusz. Podstawowe zasady działania brokera edukacyjnego to: bezinteresowność, niezawisłość, obiektywizm (zakaz dyskryminacji), uczciwość, odpowiedzialność, jawność (dostępność) i przejrzystość. Zasada bezinteresowności Osoba pełniącą funkcję brokera edukacyjnego powinna w swoim postępowaniu kierować się wyłącznie dobrem swojego klienta i dobrem publicznym. Taka osoba nie powinna działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub korzyści innego rodzaju dla siebie, swojej rodziny lub swoich znajomych. Zasada niezawisłości Zasada ta oznacza, że broker edukacyjny nie powinien przyjmować jakichkolwiek zobowiązań finansowych lub innego rodzaju wobec osób trzecich lub innych organizacji, które mogłyby dążyć do wywarcia na nią wpływu podczas wypełniania przez nią swoich obowiązków. Zasada obiektywizmu W praktyce, zasada ta oznacza zakaz dyskryminacji. Wypełniając swoje zadania, w tym np. rekomendując określone szkolenie zawodowe swojemu klientowi, broker edukacyjny powinien dokonywać każdego wyboru kierując się względami merytorycznymi, a jednocześnie nie kierując się wiekiem, płcią, pochodzeniem, narodowością, poglądami politycznymi czy społecznymi tego klienta. Z drugiej strony, nie oznacza to zakazu traktowania ze szczególną starannością osób należących do szczególnych grup, których potrzeby broker edukacyjny powinien uwzględnić. Zasada uczciwości Zgodnie z tą zasadą broker edukacyjny ma obowiązek wziąć pod uwagę ryzyko pojawienia się każdego interesu prywatnego związanego z wypełnianymi przez siebie obowiązkami, a także podejmowania kroków w celu rozwiązania jakiegokolwiek konfliktu interesów w sposób chroniący interesy klienta i kontrahentów. Zasada odpowiedzialności Ze względu na charakter swojego zawodu broker edukacyjny odpowiada przed społeczeństwem, klientem i kontrahentami za swoje decyzje i działania, a ponadto ma obowiązek poddać się każdej, właściwej dla swojego zawodu procedurze kontrolnej. Zasada jawności (dostępności) i przejrzystości Podejmując decyzje i działania broker edukacyjny powinien zachować możliwie jak największą jawność i przejrzystość. Oznacza to, z jednej strony otwartość brokera edukacyjnego na wszelkie zawodowe kontakty z klientami, kontrahentami a nawet podmiotami sprawującymi kontrolę. Z drugiej strony oznacza to również jak najszerszą dostępność samego brokera edukacyjnego i jego siedziby dla osób zainteresowanych jego usługami. W praktyce oznacza to, że broker powinien udzielać wyczerpujących i zrozumiałych informacji dotyczących prowadzonej przez siebie działalności i posiadanej oferty edukacyjnej zarówno osobiście, jak i przy użyciu środków takich jak telefon, fax czy Internet (np. lista mailingowa, strona www). Oznacza to również, że z własnej inicjatywy, jak i zawsze na żądanie, broker zainteresowanym edukacyjny dokumenty powinien związane z pokazywać prowadzoną osobom przez niego działalnością, w szczególności licencję zawodową, jak zostanie ona wprowadzona. Broker powinien stale dostosowywać sposoby i narzędzia komunikacji, a w szczególności uwzględniać potrzeby swoich klientów (osób niewidomych, głuchych, imigrantów bądź uchodźców niewładających albo słabo władających językiem polskim). Nie oznacza to, że broker powinien dysponować w siedzibie sprzętem niezbędnym do komunikacji z takimi osobami, czy posiadać wszystkie umiejętności i znajomość obcych języków, niemniej powinien być gotowy i mieć możliwość (osobiście albo poprzez współpracowników) udzielenia efektywnej porady takiej osobie. Broker edukacyjny powinien dbać o to, aby: zarówno dojazd do, jak i jego siedziba były łatwo dostępne (np. nie posiadły barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych); informacje o biurze i godzinach pracy były łatwo widoczne przed jego siedzibą (np. szyld); w siedzibie, na ile jest to możliwe, dostępne były informacje o brokerze, biurze (dane adresowe) oraz informacje o świadczonych przez niego usługach (np. ulotki, wizytówki); komunikacja pocztą elektroniczną była obsługiwana na bieżąco a strona internetowa była, na ile to możliwe, często aktualizowana. Rada praktyczna - Ponadto zgodnie z zasadą jawności broker powinien zadbać o to, aby wyżej opisane zasady i normy zebrane w Kodeksie etycznym brokera edukacyjnego były łatwo dostępne, w szczególności dla klientów i kontrahentów, np. w formie plakatu zawieszonego w punkcie konsultacyjnym lub jako ulotki. Informacja taka powinna być dołączana do każdej oferty, listu intencyjnego bądź umowy sporządzanej przez brokera. Takim postępowaniem broker edukacyjny zbuduje sobie większe zaufanie wśród potencjalnych klientów i kontrahentów, a także współpracujących z nim urzędów i organizacji pozarządowych. Pamiętaj! Zapoznaj się również ze Standardami Etycznymi przyjętymi dnia 8 sierpnia 1995 r. w Sztokholmie przez Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Stowarzyszenia Poradnictwa Edukacyjnego i Zawodowego (International Association for Educational and Vocational Guidance - IAEVG): www.iaevg.org/IAEVG/. 2.2 Odpowiedzialność Poza przepisami prawa i wyżej opisanymi fundamentalnymi zasadami działania, broker powinien także przestrzegać norm Kodeksu etycznego brokerów edukacyjnych oraz wszelkich wytycznych określanych przez podmioty zrzeszające brokerów. Ze względu na fakt, że zawód brokera edukacyjnego jest nowym zawodem, a także ze względu na dotychczasową praktykę innych wolnych zawodów wskazującą, że interesy zawodowe danej grupy są lepiej i skuteczniej reprezentowane przez powołane specjalnie w tym celu ciało korporacyjne (związek zawodowy, rekomenduje się brokerom stowarzyszenie, edukacyjnym spółdzielnię itp.), stworzenie takiego ciała korporacyjnego np. Stowarzyszenia Brokerów Edukacyjnych. Poza reprezentacją i rzecznictwem interesów środowiska, celem takiej organizacji będzie dbanie o przestrzeganie standardów zawodowych, stałe ich weryfikowanie i rozwijanie. Odpowiedzialność brokera edukacyjnego Ze względu na wykonywany przez siebie zawód, jak i w konsekwencji zaciąganych przez siebie zobowiązań zarówno publiczno- jak i cywilno- prawnych, broker edukacyjny będzie ponosić odpowiedzialność za naruszenie przepisów prawa i nie dopełnienie powziętych zobowiązań. W szczególności skutkować to będzie mogło odpowiedzialnością: zawodową, karną lub karno-skarbową cywilną (kontraktową). Odpowiednie przepisy szczegółowo określają okoliczności, w których osoba dopuszcza się naruszenia prawa oraz wskazują na grożące za to sankcje. brokerów Kwestie dotyczące edukacyjnych z zakresu jednej odpowiedzialności strony w przyszłości zawodowej rozwiąże szczegółowo ustawodawca wprowadzając np. możliwość odebrania licencji zawodowej, a z drugiej strony organizacja korporacyjna wprowadzająca sankcję za naruszenie Zasad Etyki Brokera Edukacyjnego. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej Bbroker edukacyjny powinien być ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej (OC) w ramach prowadzonej przez siebie działalności zawodowej. Taki obowiązek nałożony jest na większość zawodów zaufania publicznego (np. adwokatów, radców prawnych), a także zawody w ramach, których świadczone są usługi pośrednictwa (np. brokerów ubezpieczeniowych, pośredników nieruchomości, agentów turystycznych, doradców i pośredników zawodowych). Nawet, jeżeli regulacje prawne dotyczące tego zawodu nie będą nakładały na brokera edukacyjnego obowiązku ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej (co jest z resztą mało prawdopodobne) to w interesie każdego brokera edukacyjnego będzie ubezpieczenie się. Ubezpieczenie takie pełni, co najmniej dwie role. Z jednej strony, daje ono gwarancje i możliwość swobodnego wykonywania przez brokera edukacyjnego zawodu (oczywiście w granicach prawa i z zachowaniem należytej staranności zawodowej). Z drugiej zaś strony, posiadanie takiego ubezpieczenia jest widocznym sygnałem dla klientów i partnerów brokera, że działa on profesjonalnie a w razie ewentualnych problemów ich ewentualne roszczenia zostaną zaspokojone. Rada praktyczna - Informacja o tym, że broker edukacyjny posiada ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (OC) powinno być umieszczane w każdym liście intencyjnym, ofercie czy umowie przez niego sporządzonej, a nawet powinno być widoczne w jego punkcie rozpocząć swoją konsultacyjnym np. na ścianie obok licencji. 3. Jak broker edukacyjny powinien działalność? Zanim broker edukacyjny zawiesi swój szyld na siedzibie punktu konsultacyjnego i ogłosi dostępność usług w prasie i Internecie, musi dopełnić wszystkich niezbędnych procedur, a także wybrać odpowiednią formę prawną dla prowadzenia swojej działalności, oraz następnie dopełnić wszystkich przewidzianych prawem procedur rejestracyjnych. Podstawowe kroki brokera edukacyjnego do rozpoczęcia działalności: Krok pierwszy – wybór formy prowadzenia działalności; Krok drugi – rejestracja działalności gospodarczej (urząd gminy); Krok trzeci – wystąpienie o REGON (urząd statystyczny); Krok czwarty – założenie konta firmowego (bank); Krok piąty – zgłoszenie do urzędu skarbowego; Krok szósty – zgłoszenie do ZUS. Zanim kandydat na brokera edukacyjnego wybierze sposób prowadzenia swojej działalności gospodarczej, musi w pierwszym rzędzie uzyskać wszystkie niezbędne i wymagane zarazem: umiejętności, wiedzę a także odbyć praktykę zawodową. 3.1 Krok pierwszy – Wybór formy działalności Broker edukacyjny powinien się zastanowić, w jakiej formie będzie prowadził swoją działalność. Ponieważ świadczenie każdego rodzaju odpłatnych usług, w tym usług o doradztwo gospodarczą, to w zawodowe tym i sensie edukacyjne broker jest edukacyjny działalnością jest również przedsiębiorcą. Uwaga! Mówi o tym art. 7 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz.1807). Choć przepisy nie zabraniają, aby osoba pracująca jako broker edukacyjny była w tym charakterze zatrudniona na umowę o pracę np. w firmie prywatnej bądź w urzędzie, niemniej jednak broker, który decyduje się na taką formę pracy powinien być świadomy tego, że będzie działał jedynie na rzecz jednego podmiotu - swojego pracodawcy i w związku z tym nie będzie mógł w pełni realizować misji zawodu brokera edukacyjnego. W związku z powyższym Poradnik zawiera wskazówki zaadresowane głównie do tych brokerów, którzy zdecydują się prowadzić działalność niezależnie i na własną rękę. Co nie oznacza jednak, że broker edukacyjny musi prowadzić swoją działalność w pojedynkę. Podstawowym dylematem, przed którym stoi broker edukacyjny jest wybór odpowiedniej formy prawnej dla prowadzenia swojej działalności. W zasadzie broker może skorzystać ze wszystkich możliwości, które daje prawo, a w szczególności ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz.1807), ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej (Dz.U. z 1999 r. Nr 101, poz. 1178 z późn .zm.) oraz ustawa z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94 poz. 1037). Broker edukacyjny mógłby prowadzić działalność w następujących formach: jako osoba fizyczna prowadząca samodzielną działalność gospodarczą, w ramach spółki cywilnej (Sc.), w ramach spółki jawnej (sp. j.), w ramach spółki komandytowej (sp. k.), w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.). Ze względu na wysokie wymagania zarówno prawne jak i finansowe trudno jest sobie wyobrazić, aby w celu prowadzenia działalności polegającej jedynie na doradztwie edukacyjnym powołano spółkę akcyjną (S.A.). Przy wyborze formy działalności broker powinien przede wszystkim wziąć pod uwagę: rozmiar prowadzonej działalności (dla działalności w mniejszym rozmiarze praktyczniejsza jest prowadzenie działalności jako samodzielna osoba fizyczna, w ramach Sc. lub sp. j., a dla działalności w większym rozmiarze w ramach sp. k. lub sp. z o. o.); wysokość kosztów i formalności związane z założeniem/likwidacją działalności (najniższe koszty i najmniej formalności (w tym najkrótszy czas) związane są z rozpoczęciem/zakończeniem prowadzenia działalności gospodarczej jako osoba fizyczna, największe zaś przy wyborze sp. z o.o., kiedy to prawo wymaga m.in. zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego oraz pokrycia kapitału założycielskiego w minimalnej wysokości 5000 zł); koszty prowadzenia działalności (najmniejsze koszty wiążą się z prowadzeniem samodzielnej działalności, największe zaś z działaniem odpowiednio w ramach sp. k. i sp. z o.o.); sposób i wysokość opodatkowania (przy prowadzeniu działalności jako osoba indywidualna lub w ramach Sc. – możliwe są wszystkie formy opodatkowania przewidziane dla osób fizycznych, jeśli zaś chodzi o sp. z o.o. to w grę wchodzą podatki od osób prawnych); konieczność opłacania składek na ZUS (prowadząc indywidualną działalność gospodarczą zawsze trzeba opłacać składki na ZUS bez względu na dochody, przy spółkach – będących osobami prawnymi sytuacja może być różna); sposób odpowiedzialności (całym swoim majątkiem w przypadku prowadzenia działalności jako osoba fizyczna, w ramach Sc. i sp. j.; ograniczona odpowiedzialność w przypadku sp. k. i sp. z o. o.). Ponadto istnieje również wiele możliwość prowadzenia działalności w ramach podmiotów posiadających osobowość prawną, a nie będących podmiotami prawa handlowego. Takimi podmiotami, które po spełnieniu przewidzianych prawem wymogów i dopełnieniu formalności mogą prowadzić działalność gospodarczą są m.in. stowarzyszenia, fundacje oraz spółdzielnie, w tym spółdzielnie socjalne. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej jako ww. podmioty, działalność ta nie może być nastawiona na zysk. Ponieważ zarówno stowarzyszenia, jak i fundacje oraz spółdzielnie socjalne to tzw. organizacje non-profit. Oznacza to, że osoby w nich zatrudnione mogą pobierać wynagrodzenie, niemniej całość wypracowanych zysków powinna zostać w następnym roku obrotowym przekazana na działalność statutową tych organizacji a nie zostać podzielona pomiędzy jej członków. Rada praktyczna - Biorąc pod uwagę warunki, które trzeba spełnić dla rozpoczęcia działalności w formie spółek, zaleca się, szczególnie na pierwszym etapie prowadzenia działalności przez brokera edukacyjnego, podjęcie działalności prowadząca gospodarczej zarejestrowaną jako działalność osoba indywidualna gospodarczą. Jest to obecnie jedna z najprostszych i najtańszych form prowadzenia działalności gospodarczej. Dla takiej działalności następnym krokiem będzie rejestracja w urzędzie gminy. 3.2 Krok drugi - Rejestracja działalności gospodarczej Osoba, która zamierza rozpocząć działalność gospodarczą powinna udać się do właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania urzędu gminy, i tam w Biurze Działalności Gospodarczej i Zezwoleń złożyć formularz Zgłoszenia o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, osobiście albo drogą elektroniczną. Rada praktyczna - Sprawdź stronę internetową swojego urzędu gminy, znajdziesz na niej dokładny adres Biura Działalności Gospodarczej i Zezwoleń, formularz, a także inne praktyczne informacje. W celu wspierania rozwoju przedsiębiorczości w wielu gminach rady gmin podjęły decyzję o zwolnieniu osób ubiegających się o wpis do ewidencji z kosztów. A procedura wydawania decyzji o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z reguły trwa do 14 dni. W formularzu wnioskodawca powinien szczegółowo opisać przedmiot prowadzonej przez siebie działalności zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD). (Załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), Dz. U. z 2004 r., zał. do Nr 33 poz. 289). Uwaga! W obszarach działalności trzeba wskazać nie tylko działalność przeważającą, którą w przypadku brokera edukacyjnego będzie działalność doradcza, ale również można i wręcz należy wskazać działalność drugorzędną np. wydawniczą bądź szkoleniową. Nie można także zapomnieć o wskazaniu tzw. działalności pomocniczej, która ze swojej definicji służy wsparciu podstawowej działalności wykonują ją lub z niej korzystają wszystkie podmioty gospodarcze np. księgowość. Przykładowe rodzaje działalności leżące w kręgu zainteresowania brokera edukacyjnego to (wg. PKD): DZIAŁ GRU KLASA PODKLA NAZWA GRUPY PA SA SEKCJ OBSŁUGA NIERUCHOMOŚCI, AK WYNAJEM I USŁUGI ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 72 72 INFORMATYKA 72.3 72.30 72.30.Z Przetwarzanie danych 72.4 72.40 72.40.Z Działalność związana z bazami danych 74 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA POZOSTAŁA 74.1 Działalność prawnicza, rachunkowo- księgowa; doradztwo; zarządzanie holdingami 74.12 74.12.Z Działalność rachunkowo-księgowa 74.13 74.13.Z Badanie rynku i opinii publicznej 74.14 Doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania 74.14.A Doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania 74.4 74.40 74.40.Z 74.5 74.50 Reklama Rekrutacja i udostępnianie pracowników 74.50.A Działalność związana z rekrutacją i udostępnianiem pracowników 74.8 Działalność komercyjna gdzie indziej niesklasyfikowana 74.85 74.85.Z Działalność związana tłumaczeniami i z usługami sekretarskimi 74.87 Działalność komercyjna pozostała 74.87.A Działalność związana z organizacją targów i wystaw 74.87.B Działalność komercyjna pozostała, gdzie indziej niesklasyfikowana SEKCJ DZIAŁALNOŚĆ AO KOMUNALNA, USŁUGOWA SPOŁECZNA I INDYWIDUALNA, POZOSTAŁA 91 DZIAŁALNOŚĆ ORGANIZACJI CZŁONKOWSKICH, GDZIE INDZIEJ NIESKLASYFIKOWANA 91.1 Działalność organizacji komercyjnych, pracodawców i profesjonalnych 91.11 91.11.Z Działalność organizacji komercyjnych i pracodawców 91.12 91.12.Z Działalność organizacji profesjonalnych Działalność 91.3 pozostałych organizacji członkowskich 91.33 91.33.Z Działalność pozostałych organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowana Uwaga! Każdy przedsiębiorca, czyli również broker edukacyjny powinien śledzić zamiany w Polskiej Klasyfikacji Działalności. Ponieważ rok 2007, jest rokiem wdrażania przez Główny Urząd Statystyczny projektu „Operacja 2007 – nowa klasyfikacja” warto się zapoznać z tym projektem, a także w przyszłości ze zmianami, które będą wprowadzone do PKD. W konsekwencji wprowadzenia zmian w PKD niektórzy przedsiębiorcy będą musieli zmienić gospodarczej. zakres Więcej swoich wpisów informacji w ewidencji dostępnych jest działalności na stronie www.gus.gov.pl . Pamiętaj! Na decyzję o odmowie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej służy odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji zgodnie z ustawą z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2000 r. Nr 98 poz. 1071 z późn. zm.). W podobnym trybie i na specjalnym formularzu zgłasza się do urzędu gminy wniosek gospodarczej, jak o zmianę i we zgłoszenie wpisie o do ewidencji zaprzestaniu działalności wykonywania działalności gospodarczej. Rada praktyczna – Każdy przedsiębiorca, czyli też broker edukacyjny powinien posiadać zawsze w swojej dokumentacji aktualne zaświadczenie potwierdzające dane objęte ewidencją. Wniosek o wydanie takiego zaświadczenia rozpatrywany jest w terminie 7 dni, a opłata za wydanie aktualnego zaświadczenia wynosi 17 zł (2007 r.). 3.3 Krok trzeci – wystąpienie o numer REGON Po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej każdy przedsiębiorca musi w terminie 14 dni od uzyskania zaświadczenia zgłosić się do najbliższego urzędu statystycznego (lub jego oddziału) celem nadania numeru REGON. Od dnia 2 stycznia 2004 r. istnieje możliwość wystąpienia o numer REGON również w tym samym okienku w urzędzie gminy, w którym składa się wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Czy wnioskodawca załatwi REGON bezpośrednio w urzędzie statystycznym „od ręki”, czy poprzez urząd gminy zależy to tylko od przedsiębiorcy. Procedura o nadanie numeru REGON i wpis do statystyki jest bezpłatna i trwa do 7 dni od daty zgłoszenia. Uwaga! Wniosek o nadanie numeru REGON i wpis do statystyki ma symbol RG-1: Wniosek o wpis do Krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej lub o zmianę cech objętych wpisem. Rada praktyczna – Numer REGON przyznany brokera, jako przedsiębiorcy powinien być również umieszczony na jego pieczątce (obok numeru NIPu) oraz na wizytówce/ulotkach. Numer ten służby identyfikacji przedsiębiorcy w obrocie gospodarczym. 3.4 Krok czwarty – założenie firmowego konta bankowego Każdy przedsiębiorca, również ten prowadzący działalność gospodarczą jako osoba fizyczna musi na potrzeby swojej firmy otworzyć konto bankowe. Obowiązek ten wynika z wielu aktów prawnych m.in. ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ordynacji podatkowej, a także ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Uwaga! Posiadanie odrębnego konta firmowego jest wymagane przy prowadzeniu rachunkowości firmy, czy to w formie księgi rachunkowej, czy podatkowej księgi przychodów i rozchodów, a także do prowadzenia rozliczeń z ZUS-em. Banki komercyjne posiadają szeroką ofertę dla prowadzenie kont firmowych. Do założenia takiego konta niezbędne są następujące dokumenty: zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, zaświadczenie o numerze REGON firmy, zaświadczenie o numerze NIP. Pamiętaj! Konto firmowe przedsiębiorcy może w sytuacjach określonych w prawie być poddane kontroli np. urzędu skarbowego. Uwaga! Do założenia rachunku bankowego zobowiązują również przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 1997 r. Nr 137, poz. 926, z późn. zm.) oraz oraz ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.). 3.5 Krok piąty – zgłoszenie do urzędu skarbowego We właściwym ze względu na siedzibę firmy urzędzie skarbowym przedsiębiorca musi: zgłosić prowadzenie działalności gospodarczej, oraz dokonać rejestracji VAT. Osoba fizyczna samodzielnie prowadząca działalność gospodarczą składa zgłoszenie identyfikacyjne na formularzu NIP-1. W zgłoszeniu trzeba podać m.in.: numer decyzji o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, numer NIP, numer REGON, numer firmowego rachunku bankowego. A także poświadczone kopie tych dokumentów, za okazaniem oryginałów poświadczenia zgodności z oryginałem mogą dokonać również urzędnicy z urzędu skarbowego. Rada praktyczna – Adresy i właściwość urzędów skarbowych można sprawdzić poprzez stronę internetową Ministerstwa Finansów: www.mf.gov.pl. Pamiętaj! W momencie rozpoczęcia działalności gospodarczej twój numer NIP jako osoby fizycznej staje się jednocześnie numerem NIP firmy. Jeśli jednak broker edukacyjny zamierza prowadzić działalność w formie spółki cywilnej albo w formie innej spółki (np. z o.o.) to musi wystąpić do urzędu skarbowego o nadanie nowego numeru NIP dla firmy na formularzu NIP-2. Ponadto w urzędzie skarbowym należy zadeklarować, w jakiej formie przedsiębiorca będzie prowadził rachunkowość swojej firmy. Wybór sposobu prowadzenia rachunkowości przekłada się bezpośrednio na sposób rozliczania się przedsiębiorcy ze Skarbem Państwa (czyli popularnie na „sposób rozliczeń z fiskusem). Są to: karta podatkowa, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, podatkowa księga przychodów i rozchodów, pełna księgowość. Rada praktyczna – więcej o sposobach prowadzenia księgowości w małych i średnich przedsiębiorstwach dowiesz się m.in. ze strony Ministerstwa Finansów: www.mf.gov.pl, Państwowej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości: www.parp.gov.pl, strony Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU): http://ksu.parp.gov.pl, a także licznych prywatnych księgową i portali internetowych rozrachunkową: wspierających www.pit.pl, działalność www.twoja-firma.pl, www.msp.money.pl czy www.infor.pl. Pamiętaj! Wybór sposobu księgowania będzie też wpływał na sposób prowadzenia rozliczeń podatkowych i sprawozdawczości do urzędów skarbowych. Ponadto warto pamiętać, że zgodnie ze zmianami ordynacji podatkowej od dnia ustawy z dnia 1 lipca 2007 r. każdy podatnik w razie wątpliwości może zwrócić się o interpretację przepisów podatkowych do urzędu skarbowego, wykładnia ta ma zastosowanie jedynie do konkretnego podatnika i sytuacji, w której znalazł się (wykładnia urzędów skarbowych ma charakteru powierzchnie obowiązującej wykładni prawa). Broker edukacyjny musi także zdecydować, czy jego firma będzie płatnikiem VAT. Jeśli tak to zanim zacznie świadczyć swoje usługi on musi dokonać zgłoszenia w urzędzie skarbowym na druku VAT-R. Opłata za zgłoszenie VAT kosztuje 152 zł (2007 r.). Pamiętaj! Dopiero od momentu dokonania zgłoszenia VAT-R firma staje się zarejestrowanym płatnikiem VAT i broker może odliczać koszty prowadzenia działalności oraz na tej podstawie będzie otrzymywał zwroty. Jak broker zdecyduje się na zostanie płatnikiem VAT (co ma swoje i dobre i złe strony) to dopiero po trzech latach będzie mógł wystąpić do urzędu z wnioskiem o zaprzestanie bycia płatnikiem VAT. Zastanów się dobrze przed podjęciem takiej decyzji! 3.6 Krok szósty – zgłoszenie do ubezpieczeń Ostatnim krokiem jest zgłoszenie się brokera edukacyjnego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Broker musi to zrobić nie później niż w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Z jednej strony broker musi zgłosić siebie (druk ZUS ZUA), z drugiej zaś strony swoją firmę, która jest płatnikiem (druk ZUS ZFA). Pamiętaj! Do dokonania zgłoszenia w ZUS potrzebne są wszystkie decyzje i nadane numery (NIP, REGON) otrzymane na wcześniejszych etapach zakładania działalności gospodarczej. Osoby prowadzące działalność gospodarczą, która jest ich jedynym źródłem dochodu podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu (w wysokości 19,52%), rentowym (13%), wypadkowemu prowadzących (1,8% działalność - dla przedsiębiorców gospodarczą, którzy samodzielnie zgłaszają do ubezpieczeń nie więcej niż 9 osób, wysokość składki jest zmienna od 0,97% do 3,86%), zdrowotne (8,5%). Przedsiębiorcy objęci obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym muszą też odprowadzać składki na Fundusz Pracy (2,45%). Wnoszenie składek na ubezpieczenie chorobowe (2,45%) jest dowolne. Pamiętaj! Osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą w całości finansować składki z własnych środków. Rada praktyczna – Dowiedz się o ewentualnych zwolnieniach i ulgach w wysokości składek na ubezpieczenie społeczne. W związku z rządowymi i samorządowymi programami wspierania małej i średniej przedsiębiorczości (w tym osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą) przedsiębiorcom rozpoczynającym działalność mogą przysługiwać w chwili rozpoczęcia przez Ciebie działalności specjalne ulgi lub zwolnienia. Przykładowo obecnie przedsiębiorcy przez pierwsze dwa lata prowadzenia działalności mogą opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe od podstawy stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenia, zamiast, jak pozostali, od 60% wynagrodzenia przeciętnego. Ulga ta nie przysługuje osobom, które w ciągu ostatnich 60 miesięcy prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą lub działają na zasadzie samozatrudnienia, czyli wykonują na rzecz byłego pracodawcy czynności objęte wcześniej umową o pracę. Podstawa naliczania składek ZUS dla nowych przedsiębiorców do końca 2007 r. wynosiła 254,70 zł. Rada praktyczna – Adresy i właściwość oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych można sprawdzić poprzez Ubezpieczeń Społecznych: www.zus.gov.pl. stronę internetową Zakładu Uwaga! Jak tylko ustawodawca wprowadzi obowiązek posiadania licencji przez brokerów edukacyjnych, w zanim osoba zainteresowania podjęciem takiej działalności procedurę rejestracji działalności gospodarczej będzie w pierwszej kolejności musiała wystąpić o przyznanie jej licencji zawodowej brokera edukacyjnego. Procedura dotycząca przyznania licencji brokerom edukacyjnym będzie z pewnością zbliżona do tej, która obecnie obowiązuje doradców zawodowych czy pośredników pracy. 4. Współpraca brokera edukacyjnego z klientami, kontrahentami, i innymi podmiotami Ponieważ prowadzenie działalności przez brokera polega głównie na świadczeniu usług z zakresu doradztwa edukacyjnego i zawodowego, większość jego działań zaadresowana jest do osób zgłaszających się z prośbą o poradę lub konsultację. Osoby takie to klienci brokera edukacyjnego. Z drugiej zaś strony broker powinien współpracować z jak największą liczbą różnego typu podmiotów (zarówno prywatnych jak i państwowych) świadczących m.in. usługi szkoleniowe, edukacyjne, staże i praktyki oraz innego typu usługi rynku pracy. Podmioty takie to kontrahenci brokerzy. Ponieważ to ich ofertę szkoleniową lub edukacyjną broker będzie przekazywał dalej klientom. Ponieważ brokerem tu edukacyjnym kontrahentem klientem wchodzi (dostawcą (osobą w grę relacja (działający usług poszukującą jako trójstronna pośrednik, edukacyjnych możliwości i pomiędzy: konsultant), szkoleniowych), podniesienia wiedzy a i kwalifikacji w celu zapewnienia sobie rozwoju zawodowego, podniesienia kwalifikacji i w konsekwencji zwiększenia swojej atrakcyjności na rynku pracy), bardzo istotne jest właściwe (czyli zgodne z prawem, zasadami etycznymi i interesami wszystkich stron) ustawienie i prowadzenie tej relacji. Pamiętaj! To broker edukacyjny w pierwszym rzędzie jest odpowiedzialny za wypracowanie i podtrzymanie prawidłowych relacji ze swoimi klientami i kontrahentami. Poniższy rysunek przestawia kierunki komunikacji i współpracy między brokerem edukacyjnym, a jego klientami i kontrahentami. BROKER EDUKACYJNY DORADZA KLIENTOWI m.in. W ZAPLANOWANIU DALSZEJ EDUKACJI i ROZWOJU ZAWODOWEGO, WYBORZE SZKOLEŃ i STAŻY ZAWODOWYCH. BROKER BROKER EDUKACYJNY EDUKACYJNY ZBIERA OFERTĘ EDUKACYJNĄ I SZKOLENIOWĄ OD FIRM/UCZELNI, NASTĘPNIE, KTÓRĄ KONTRAHENCI KLIENCI KLIENCI MOGĄ (ale nie muszą) SKORZYSTAĆ Z OFERTY FIRM /UCZELNI PRZEDSTAWIONYCH PRZEZ BROKERA EDUKACYJNEGO Pamiętaj! Nie tylko firmy prywatne mogą komunikować się i współpracować z brokerem edukacyjnym. Do bardzo ważnych partnerów brokera edukacyjnego będą należeli przedstawiciele innych zawodów publicznych służb zatrudnienia, czyli przede wszystkim: pośrednicy pracy, doradcy zawodowi, specjaliści ds. rozwoju zawodowego, liderzy klubów pracy, a także członkowie krajowych kadr sieci EURES. Broker edukacyjny powinien być również w stałym kontakcie z urzędami pracy. Komunikując się i współpracując zarówno z klientami i kontrahentami broker edukacyjny powinien przede wszystkim wziąć pod uwagę i zapewnić: 1. profesjonalną obsługę, 2. dostępność, 3. ochronę danych osobowych, 4. ochronę konsumentów. 4.1 Profesjonalna obsługa Na profesjonalną obsługę zarówno klientów jak i kontrahentów składa się bardzo wiele czynników. Część z nich wynika z przepisów prawa, a część z dobrych praktyk prowadzenia działalności gospodarczej. Porównaj Kodeks Dobrych Praktyk Gospodarczych). Rada praktyczna – więcej informacji znajdziesz na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: www.uokik.gov.pl. Ciekawą inicjatywą jest m.in. powołana w 2004 r. przy Prezesie UOKiK Rada ds. Dobrych Praktyk Gospodarczych. Broker edukacyjny powinien również zapoznać się ze standardami branżowymi firm szkoleniowych (głównych kontrahentów brokera). Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Polskiej Izby Firm Szkoleniowych: www.pifs.org.pl, w tym Kodeksie Dobrych Praktyk Firm Szkoleniowych. 4.1.1 Identyfikacja brokera edukacyjnego jako przedsiębiorcy Jednym z podstawowych obowiązków przedsiębiorcy, który oferuje towary lub usługi jest podanie w swojej ofercie następujących informacji: firmy przedsiębiorcy (czyli nazwy zgłoszonej do ewidencji działalności gospodarczej), numeru identyfikacji podatkowej (NIP), a także siedziby i adresu przedsiębiorcy. Obowiązek podania tych danych dotyczy zarówno bezpośrednich kontaktów z klientami, jak i sprzedaży oraz świadczenia usług na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych (Internet) lub druków bezadresowych. Obliguje do tego brokera edukacyjnego m.in. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (art. 16), ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (art. 11), a także kodeks spółek handlowych (art. 127 § 5, 206 i art. 374). Choć nie ma przepisu nakazującego przedsiębiorcy posługiwanie się pieczątką firmową, to za pomocą pieczątki można w sposób praktyczny informować o wszystkich wymaganych prawem danych dotyczących przedsiębiorcy. Pamiętaj! Na pieczątce firmowej powinny się znaleźć: nazwa przedsiębiorcy, pełny adres, NIP, REGON, a po wprowadzeniu licencji zawodowych – jej numer. Jan Kowalski Broker Edukacyjny Ul. 3 Maja 1, 00-100 Kraków Regon 999999999, NIP 333-33-33-333 4.1.2 Komunikacja z klientami i kontrahentami Jednym z podstawowych elementów profesjonalnej obsługi klientów i kontrahentów, a także organizacji partnerskich jest efektywna komunikacyjna. Każdy broker edukacyjny powinien rozwinąć swoją własną strategię komunikacyjną. Do podstawowych sposobów na zapewnienie sobie efektywnej komunikacji z klientami i kontrahentami będzie zawsze należało m.in.: - umieszczenie ogłoszenie w mediach (prasa, Internet) o otwarciu punktu konsultacyjnego, - utworzenie witryny internetowej brokera/punktu konsultacyjnego, - stworzenie odpowiedniej oferty dla klientów i kontrahentów, - upowszechnienie oferty poprzez ulotki, plakaty, wizytówki, ogłoszenia a także podczas spotkań, - poinformowanie o swojej ofercie (ewentualnie w zależności od przepisów prawa akredytowanie się przy) urzędy pracy, urzędy pomocy społecznej, lokalny ośrodek pomocy rodzinie itp. Rada praktyczna – Ponieważ w codziennej pracy brokera duże znaczenie będzie miała jego reputacja i doświadczenie, w szczególności osoba rozpoczynająca pracę w tym zawodzie powinna zadbać o zdobycie referencji lub listów polecających od pierwszych zadowolonych z jego usług klientów lub kontrahentów. 4.1.3 Strona prawna Jednym z najistotniejszych narzędzi pracy brokera będzie zawieranie różnego rodzaju umów cywilno-prawnych w szczególności z kontrahentami. Ponieważ broker edukacyjny w swojej pracy doradzając klientom wybór określonych programów edukacyjnych czy szkoleń będzie zarazem reklamował usługi innych podmiotów i działał na ich rzecz, powinien mieć prawo do prowizji za świadczone przez siebie usługi pośrednictwa. Podstawą działalności brokera będzie, więc zawieranie umów o usługę pośrednictwa lub umów zlecenie, albo umów agencyjnych z różnego rodzaju firmami szkoleniowymi, edukacyjnymi lub trenerskimi. Za reprezentowanie interesów takich firm i oferowanie ich usług broker edukacyjny będzie pobierał uzgodnioną wcześniej z firmami prowizję wyrażoną w procencie. Ponieważ obecnie na rynku istnieje bardzo wiele firm szkoleniowych, edukacyjnych i trenerskich oferujących szeroki wachlarz usług: od szkoleń stricte zawodowych, kursów językowych, po warsztaty przygotowujące do wejścia na rynek pracy z pisania życiorysów i listów motywacyjnych, broker edukacyjny kontrahentów. nie powinien Szczególnie, że mieć często problemów problemem ze znalezieniem takich firm jest skuteczne dotarcie do klientów oraz szczegółowe rozpoznanie ich potrzeb. To są z kolei zadania stojące przed brokerem edukacyjnym. Rada praktyczna – Umowy, które zawierać będzie broker z firmami szkoleniowymi itp. będą w pewnym sensie podobne do tych zawieranych przez np. agentów ubezpieczeniowych z firmami ubezpieczeniowymi. Broker edukacyjny przed przystąpieniem do świadczenia usług powinien zastanowić się nad formami współpracy, w tym nad sposobem i wysokością wynagrodzenia pobieraną od firm, których usługi będzie promować bądź sprzedawać. Broker edukacyjny może też chcieć np. zorganizować szkolenie czy warsztat. Aby tego dokonać powinien najpierw zawrzeć stosowną umowę np. na organizację szkolenia z firmą/firmami albo też osobami fizycznymi. Ze względu na różnorodność działań, które może prowadzić broker edukacyjny trudno jest przewidzieć wszystkie typy umów, które będą przydatne w jego pracy. Niemniej można założyć, że najczęściej broker edukacyjny będzie korzystał z umów: pośrednictwa, zlecenie, agencyjnych, licencyjnych, • świadczenie usług reklamowych, • dzieło, w tym umów o dzieło z przeniesieniem praw autorskich. Do sporządzenia ww. umów potrzeba jest przede wszystkim bardzo dobra znajomość prawa cywilnego, a w szczególności kodeku cywilnego. Rada praktyczna – Rekomenduje się brokerom edukacyjnym, aby w szczególności w pierwszym etapie swojej działalności przy okazji zawierania wszelkiego rodzaju umów konsultowali się w tej kwestii z prawnikami. Prawnik współpracujący z brokerem mógłby na jego potrzeby stworzyć wzory umów (szablony), które broker będzie następnie wykorzystywał w swojej codziennej pracy. Choć wynajęcie prawnika wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów, to jednak wydatek ten z pewnością szybko się zwróci oraz przede wszystkim zapewni brokerowi edukacyjnemu bezpieczeństwo prawne. Dodatkowo wypracowaniem pewnych podstawowych standardów umów mogłoby się zająć ciało zrzeszające doradców np. Stowarzyszanie Brokerów Edukacyjnych. Zachowanie tajemnicy handlowej i zawodowej Prowadząc swoją działalność broker edukacyjny jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji od kontrahentów i klientów, które miałyby charakter tajemnicy handlowej lub zawodowej. Dotyczy to w szczególności danych firmy, ich strategii handlowych i marketingowych, a także wszelkich danych, w tym wysokości prowizji dotyczących, konkretnych umów zawieranych przez daną firmę czy klienta z brokerem edukacyjnym. Obowiązek zachowania tajemnicy handlowej, choć sam termin „tajemnica handlowa” nie jest prawnie zdefiniowany, wynika m.in. z ustawy z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94 poz. 1037), ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. 2003 Nr 153, poz. 1503 ze zm.), a także Kodeksu Dobrych Praktyk Gospodarczych. W konsekwencji tego obowiązku broker edukacyjny powinien przechowywać umowy i wszelkie informacje dotyczące firm, z którymi współpracuje z należytą starannością zabezpieczając je przed dostępem osób niepowołanych. Rada praktyczna – Akta firm, z którymi współpracuje broker powinny być przechowywane np. w szafie zamykanej na klucz, którym dysponuje jedynie broker lub inna upoważniona przez niego osoba. Na podstawowe akta brokera edukacyjnego/punktu konsultacyjnego będą składały się: • dokumenty zawodowe brokera (m.in. certyfikaty, licencja, inne uprawienia zawodowe); • dokumenty firmy (w szczególności wszystkie dokumenty związane z rejestracją firmy m.in. decyzje o wpisie do ewidencji, NIP, REGON itd., a także dokumenty związane z prowadzeniem firmy, głównie dokumenty księgowe czy kadrowe); • akta kontrahentów (oferty, listy intencyjne, umowy, referencje itp.); • akta klientów (teczki osobowe zawierające m.in. dane osobowe, zgody na przetwarzanie danych osobowych (patrz poniżej), karty usług klienta, statystyki itp.) Akta te mogą mieć zarówno formę papierową jak i elektroniczną, dlatego sposób ich przechowywania powinien być dostosowany do każdego rodzaju dokumentów. Uwaga! Wszelkie akta (dokumentacja zarówno firmy brokera edukacyjnego jak i jego kontrahentów/klientów), a w szczególności dane osobowe zgromadzone przez brokera powinny być przechowywane zgodnie z wymogami prawa, w celu zapewnienia ich bezpieczeństwa. Broker powinien wziąć w szczególności pod uwagę postanowienia ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. (tj.: Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej (Dz.U. z 1982 r. Nr 40, poz. 271 z późn. zm.). Dotyczy to również akt spraw zamkniętych już przez brokera przekazanych czy odłożonych do archiwum. W takiej sytuacji warto zastosowanie mogą mieć standardy stosowane przez Państwowe Archiwum Akt Nowych: www.aan.gov.pl. 4.2 Dostępność Jak była już mowa powyżej dostępność brokera edukacyjnego, w tym jego siedziby jest bardzo ważna ze względu na efektywność podejmowanych przez niego działań. Informacja o siedzibie brokera edukacyjnego oraz godzinach otwarcia punktu konsultacyjnego powinna być łatwo widoczna i rozpoznawalna np. poprzez szyld czy logo. Rada praktyczna – Siedziba brokera powinna spełniać również warunki dostępności dla osób niepełnosprawnych np. podjazd, winda. Więcej praktycznych informacji na ten temat znajdziesz w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych: www.pfron.gov.pl, w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich: www.rpo.gov.pl, w biurach Miejskich Pełnomocników ds. Osób Niepełnosprawnych (adresy do Pełnomocników znajdują się m.in. na stronie www.niepelnosprawni.pl), w Fundacji na Rzecz Transportowych Stowarzyszeniu Usług Specjalistycznych: Integracja: www.tus.org.pl, w www.integracja.org.pl i www.niepelnosprawni.pl. Akcja „Polska bez barier” pilotowana przez Stowarzyszenie Integracja ma na celu walkę z wszystkimi utrudnieniami przestrzennymi, z którymi mogą się spotkać osoby niepełnosprawne np. przy wejściu do urzędu pracy. 4.3 Ochrona danych osobowych Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. (tj.: Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926, z późn. zm.) na podmiotach gromadzących i przetwarzających dane osobowe spoczywają określone obowiązki. Związku z wykonywaniem swojej pracy broker edukacyjny również powinien przestrzegać tej ustawy, a w szczególności: - otrzymać zgodę każdego klienta na gromadzenie i przetwarzanie jego danych osobowych, - zapewnić bezpieczeństwo przechowywanym danym (zarówno w formie dokumentacji papierowej jak i elektronicznej), w szczególności zapewnić by żadna niepowołana osoba nie miała do nich dostępu, - przetwarzać i wykorzystywać zgodnie z prawem i jedynie w celach wynikających z prowadzonej przez siebie działalności - zgłosić fakt prowadzenia rejestru danych osobowych do Głównego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Rada praktyczna – Bbroker edukacyjny powinien od każdego swojego klienta uzyskać zgodę na zgromadzenie jego danych osobowych i przetwarzanie ich. Powinien to zrobić już przy pierwszym kontakcie z klientem poprzez danie do podpisania klientowi specjalnie przygotowanego w tym celu oświadczenia. Pamiętaj! Tekst podobnego oświadczenia powinien być również zamieszony na stronie internetowej brokera, poprzez którą klienci również powinni móc zgłaszać swoje pytania i uwagi do brokera edukacyjnego. Na stornie internetowej Głównego Inspektora Danych Osobowych: www.giodo.gov.pl broker znajdzie wiele praktycznych rad w jaki sposób gromadzić i administrować danymi osobowymi klientów, tak aby postępować nie tylko zgodnie z prawem, ale też zgodnie z najlepszym interesem klientów. 4.4 Ochrona konkurencji i konsumentów Broker edukacyjny działając jako przedsiębiorca powinien też przestrzegać wszystkich praw i zasad wynikających z prawa ochrony konkurencji i konsumentów. Na straży przestrzegania prawa w tym zakresie stoi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, któremu w realizacji jego zadań pomaga Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów: www.uokik.gov.pl. Zadaniem Prezesa jest również tworzenie i upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie ochrony konkurencji i konsumentów. Od wejścia Polski w 2004 r. do Unii Europejskiej, znacznie podniósł się poziom ochrony i świadomości zarówno konsumentów jak i przedsiębiorców w kontekście ich praw na Wspólnym Rynku. Pamiętaj! Podstawowe zasady konkurencji i ochrony konsumentów w Polsce reguluje: ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) i ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080), a także kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Rada praktyczna - Warto aby broker edukacyjny przed rozpoczęciem swojej pracy zapoznał się m.in. Vademecum konsumenta wydanym przez UOKiK w 2003 r. i dostępnym na stronach internetowych Urzędu. Ponadto zgodnie z zasadą profesjonalizmu powinien w swoim punkcie konsultacyjnym mieć (a nawet wyeksponować) adres i telefon do powiatowego rzecznika praw konsumentów. Taka otwarta postawa będzie wyraźnym znakiem dla klientów i kontrahentów brokera, że postępuje on zgodnie z najlepszymi zasadami ochrony konkurencji i konsumentów, i nie obawia się żadnych ewentualnych kontroli w tym zakresie. Innym pomysłem jest założenie i udostępnienie zarówno klientom jak i kontrahentom Księgi wniosków i zażaleń. 4.5 Rozwój i specjalizacja działalności brokera edukacyjnego Każdy broker edukacyjny powinien opracować biznes plan dla działania swojej firmy doradztwa edukacyjnego, szczególnie, jeśli zamierza ją prowadzić w ramach punktu konsultacyjnego. Zarówno na poziomie krajowym jak i lokalnym działa bardzo wiele podmiotów wyspecjalizowanych we wspieraniu małej i średniej przedsiębiorczości. Obowiązek taki mają przede wszystkim Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości: www.parp.gov.pl oraz lokalne Ośrodki Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU): http://ksu.parp.gov.pl/. Misja ta przyświeca także wielu organizacjom pozarządowym i firmom konsultingowym (patrz wykaz stron internetowych). Sprawdź ich ofertę, szczególnie pod kątem wykorzystywania Społeczny: Funduszy www.efs.gov.pl Regionalnego: Strukturalnych oraz (Europejski Fundusz Fundusz Rozwoju Europejski www.funduszestrukturalne.gov.pl). Kilka przydatnych adresów i stron internetowych znajdziesz poniżej. Innym wyzwaniem i kierunkiem rozwoju brokera edukacyjnego powinno być po rozpoczęciu działalności i zdobyciu pierwszych doświadczeń zawodowych wyspecjalizowanie się. Poprzez świadczyć specjalizację broker usługi określonej edukacyjny kategorii będzie mógł klientów np. skuteczniej osobom niepełnosprawnym, będzie też bardziej rozpoznawalny w środowisku brokerów i będzie bardziej konkurencyjny. W procesie specjalizacji mogą pomóc brokerowi m.in. kontrahenci, jak i liczne instytucje, agendy i organizacje pozarządowe działające na rzecz różnych grup społecznych. Listę organizacji pożytku publicznego znajdziesz na stronach www.pozytek.gov.pl a dane o wielu innych organizacjach pozarządowych na www.pozytek.ngo.pl. Inną komplementarną ścieżką jest zwiększenie pakietu usług świadczonych przez doradcę edukacyjnego, w tym w szczególności „e” usług. E- broker czyli broker świadczący usługi przez Internet powinien korzystać i rozwijać takie narzędzia pracy jak np. e-learning (uczenie się na odległość) czy e-marketing itp. 5. Środowisko pracy brokera edukacyjnego Broker edukacyjny poza doskonałym przygotowaniem zawodowym i posiadanym doświadczeniem, a także po przygotowaniu i rozpoczęciu działalności powinien zastanowić się nad stworzeniem sobie odpowiedniego środowiska pracy. Na środowisko pracy brokera edukacyjnego składać się będą takie elementy jak: 1. siedziba, 2. współpracownicy (w tym księgowość), 3. ciało korporacyjne (organizacja zrzeszająca brokerów edukacyjnych). 5.1 Siedziba W zależności od tego, w jakiej formie broker będzie wykonywał swoją pracę będzie wyglądała jego siedziba. W praktyce możliwe są dwa rozwiązania: - Broker, który nie przyjmuje klientów/kontrahentów w swojej siedzibie, tylko jeździ do nich albo pracuje na zasadzie e-brokera (broker świadczący usługi przez Internet), taki broker nie będzie potrzebował dużej siedziby, wystarczy mu przysłowiowe biurko, komputer z dostępem do Internetu i telefon; - Broker, który przyjmujący klientów/kontrahentów w swojej siedzibie, powinien zdecydować się na większy lokal, który nie tylko jest dla niego komfortowy, ale również spełnia warunki dostępności np. dla osób niepełnosprawnych, ponadto posiada poczekalnię i toaletę. Takie miejsce będzie miało charakter Punktu Konsultacyjnego. Bez względu na to, jaki rodzaj siedziby wybierze broker to powinien: - podpisać stosowną umowę najmu, - zarezerwować sobie środki na pokrycie czynszu i innych kosztów bieżących związanych z korzystaniem z lokaju (świadczenia, media itd.), - zagwarantować bezpieczne i higieniczne warunki pracy i obsługi klientów/kontrahentów (bhp), - zagwarantować, że akta i dokumenty będą przechowywane w bezpieczny sposób, a także - zadbać o miły i dyskretny wystrój. 5.2 Współpracownicy Broker edukacyjny rozwijając swoją działalność może chcieć i mieć wręcz potrzebę nawiązania współpracy w szczególności z: - innymi brokerami (na zasadach współpracy); - osobami wykonującymi stałe czynności/usługi o charakterze pomocniczym stosunku do brokera np. usługi sekretarskie, księgowe; - osobami świadczącymi doraźnie usługi czy pomoc np. prawnik, trener, tłumacz, psycholog, informatyk, Web-master, specjalista od baz danych itp., - stażystami/praktykantami czy wolontariuszami. Broker ma pełną swobodę kształtowania warunków współpracy (w szczególności finansowych) z tymi osobami. Niemniej musi oczywiście zawsze działać w granicach prawa, podpisując stosowne umowy: o pracę, zlecenie, o dzieło (dzieło z przeniesieniem praw autorskich), czy rozliczając się z innymi przedsiębiorcami na podstawie faktury VAT. Uwaga! Broker, który jest przedsiębiorcą, jeśli zatrudni pracownika na podstawie umowy o pracę staje się automatycznie również pracodawcą. Pamiętaj! Jeśli broker zdecyduje się na zatrudnienie pracowników musi zgłosić ten fakt do Państwowej Inspekcji Pracy w terminie 30 dni od daty przyjęcia do pracy pierwszego pracownika na podstawie umowy o pracę (bez względu na rodzaj umowy o pracę, czy jest to umowa na czas próbny, na czas określony czy na czas nieokreślony). Broker edukacyjny musi pamiętać, że na osobie, która zgodnie z prawem pracy jest pracodawcą spoczywa bardzo wiele obowiązków poza obowiązkiem wypłacania comiesięcznego wynagrodzenia pracownikowi za wykonaną pracę, są to obowiązki m.in. w stosunku do ZUS, urzędów skarbowych czy Państwowej Inspekcji Pracy (np. w obszarze bhp lub przestrzegania praw pracowniczych). Dlatego decyzja brokera edukacyjnego o zostaniu pracodawcą musi być przemyślana i wynikać z rzeczywistych potrzeb brokera. Rada praktyczna – w pierwszym okresie działania brokera edukacyjnego i jego punktu konsultacyjnego, dużo bezpieczniejsze i mniej kłopotliwe dla niego, będzie współpracowanie ze specjalistami czy innego rodzaju usługodawcami na zasadach określonych przez prawo cywilne (umowy zlecenia, umowy o działo), niż na zasadach prawa pracy. Więcej informacji związanych z zatrudnianiem pracowników znajdziesz m.in. na stronach internetowych: Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: www.mps.gov.pl, ZUS: www.zus.pl, Państwowej Inspekcji Pracy: www.pip.gov.pl a w doniesieniu do osób niepełnosprawnych - PFRON: www.pfron.org.pl oraz www.niepelnosprawni.pl, a także w serwisach komercyjnych m.in.: www.pit-5.pl, www.prawo.egospodarka.pl oraz www.kodeks-pracy.com.pl. 5.3 Stowarzyszenie Brokerów Edukacyjnych Powołanie do życia przez brokerów organizacji korporacyjnej będzie bardzo dobrym krokiem służącym: • promocji nowego zawodu, • określeniu standardów zawodowych, w tym standardów etycznych, • stymulowaniu rozwoju zawodowego brokerów, • sprawowaniu kontroli nad brokerami i dyscyplinowaniu ich, w razie konieczności, • reprezentowaniu interesów korporacyjnych, także • wzajemnemu wspieraniu się brokerów. To, jaką formę prawną przyjmie takie cało korporacyjne (czy będzie to np. stowarzyszenie czy spółdzielnia, czy fundacja wspierająca brokerów) trudno jest w tym momencie przesądzać. Niemniej ważne jest aby ciało to miało jak najbardziej korporacyjny charakter. Rada praktyczna - Ważnym punktem odniesienia dla pierwszych brokerów edukacyjnych powinny być doświadczenia pokrewnych zawodów w Polsce i na świecie. Dlatego rekomenduje się, aby brokerzy zapoznali się m.in. z Deklaracją standardów kwalifikacyjnych doradcy przyjętą dnia 5 sierpnia 1999 r. w Warwick (Anglia) oraz ze Standardami Etycznymi przyjętymi dnia 8 sierpnia 1995 r. w Sztokholmie (Szwecja) przez Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Stowarzyszenia Poradnictwa Edukacyjnego i Zawodowego (International Association for Educational and Vocational Guidance - IAEVG): www.iaevg.org, czy europejską stroną doradców zawodowych - Ergo-in-Net: www.ergoinnet.net. 6. LISTA KONTROLNA Udzielenie przez kandydata na brokera edukacyjnego (lub brokera edukacyjnego) odpowiedzi na poniżej przedstawione pytania będzie pomocne przy sprawdzeniu jego gotowości do podjęcia się świadczenia usług z zakresu doradztwa edukacyjnego, a już aktywnym brokerom pomoże w ciągłym sprawdzaniu jakości świadczonych przez nich usług. 1. Jakie szkolenia zawodowe odbyłeś w przeciągu ostatnich 3 lat? 2. Jakie doświadczenie/staż pracy posiadasz w zawodzie pokrewnym do zawodu brokera edukacyjnego? 3. Czy posiadasz licencję brokera edukacyjnego? Jakiego stopnia jest to licencja?* (*po wprowadzeniu obowiązkowych licencji) 4. Jak zakwalifikujesz swoją działalność jako brokera edukacyjnego zgodnie z PKD? 5. Czy posiadasz numer NIP i REGON oraz wpis do ewidencji działalności gospodarczej? 6. Co wynika z jednej z podstawowych zasad działania brokera edukacyjnego: zasady obiektywizmu? 7. Czy jesteś członkiem Stowarzyszenia Brokerów Edukacyjnych? 8. Czy znasz postanowienia Kodeksu Etycznego Brokera Edukacyjnego? 9. Czy posiadasz ubezpieczenie OC? 10. Jakie dane powinny znaleźć się na twojej pieczątce firmowej? Wizytówce? 11. Jeśli będziesz chciał zatrudnić pracowników, jakie organy i w terminie musisz o tym powiadomić? 12. Jaki system księgowy przyjąłeś w swojej firmie? Czy prowadzisz księgowość samodzielnie, czy posiadasz w tym celu specjalistyczny program PŁATNIK, oraz czy współpracujesz z wykwalifikowanym księgowym? 13. Kto i w jakim trybie ma prawo kontroli twojej firmy? Twoich uprawnień? 14. Czy i ilu pracowników zatrudniasz? Czy odprowadzasz składki na Fundusz Pracowniczy? 15. Ilu miałeś kontrahentów w ostatnim roku obrotowym? Których z nich możesz nazwać głównymi kontrahentami? Na czym polega wasza współpraca? 16. Ile ofert rozesłałeś do potencjalnych kontrahentów? 17. Jaki jest twój współczynnik sukcesu np. ile osób udało się w przeciągu roku skierować na szkolenia, ile z tych osób zostało zatrudnionych? 18. Z jakimi urzędami, organizacjami pozarządowymi współpracujesz? 19. Czy w przeciągu roku ukazały się o twojej pracy/punkcie konsultacyjnym jakieś wzmianki w mediach (np. ogłoszenie w prasie, wywiad)? 20. Czy zgłosiłeś odpowiednim organom ewentualne zmiany w danych firmy? Czy ogłosiłeś to swoim klientom/kontrahentom? 21. Czy na co dzień współpracujesz z prawnikiem? 22. Czy zatrudniasz jakiś pracowników? Jeśli tak to ilu i na jakich zasadach? 23. 24. Czy każdy klient przychodzący do punktu konsultacyjnego dostaje do podpisu zgodę na gromadzenia i przetwarzanie jego danych osobowych? 25. Czy zgłosiłeś swój rejestr danych osobowych do GIODO? 26. Jakiego typu dokumenty posiadasz w związku z pracą brokera? Jak przechowujesz te dokumenty? 27. Czy w punkcie konsultacyjnym jest Księga wniosków i zażaleń, czy jest dostępny adres i telefon do miejscowego rzecznika praw konsumentów? 28. Czy w przeciągu roku były jakieś wpisy do księgi? Jeśli tak to jakie? 29. Kto to jest e-broker? 30. Jakie usługi jako broker oferujesz przez Internet? 31. Czy stworzyłeś biznes plan dla twojej firmy? Jak widzisz siebie jako broker edukacyjnego za 3 lata, a jak widzisz swoją firmę?