Ścieżka rowerowa Bicycle Path Radweg Jasień • Lubsko • Brody

Transkrypt

pl
en
Ścieżka rowerowa
Bicycle Path
Radweg
Jasień • Lubsko • Brody • Forst (L.)
de
Spis treści | Table of content | Inhaltsverzeichnis
Wprowadzenie | Introdustion | Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Położenie i dojazd | Location and directions | Lage und Anfahrt . . . . . . . . . . . 2
Przyroda | Nature | Natur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
pl
Ścieżka rowerowa | Bicycle Path | Radweg
Gmina | County | Gemeinde (Gassen) Jasień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gmina | County | Gemeinde (Sommerfeld) Lubsko . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gmina | County | Gemeinde (Pförten) Brody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Forst (Lausitz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Informacje praktyczne
| Practical information | Praktische
en
de Informationen . . . . .
. 5
15
33
41
47
arch. UM Lubsko
2
pl
Wprowadzenie
Region obejmujący gminy Lubsko, Jasień, Brody i niemieckie Forst (L.)
to wymarzone miejsce dla tych, którzy pragną odpocząć z dala od
głównych szlaków turystycznych. Skarbem regionu są rozległe bory
– urzekają ciszą, czystym powietrzem i obfitością leśnego runa. Nie
sposób też ominąć uroczych miasteczek, wsi z ciekawą architekturą
czy zamków i pałaców. Ścieżka rowerowa łącząca cztery opisywane gminy spina swoistą klamrą najciekawsze miejsca regionu, pozwalając w pełni nacieszyć się jego bogactwem.
Gminy Lubsko, Jasień i Brody leżą na południowym zachodzie
województwa lubuskiego w powiecie żarskim. Wraz z niemieckim Forst (L.) przynależą geograficznie do Obniżenia Dolnołużyckiego – pradoliny obfitującej w bagniska, torfowiska i rzeki.
W największym mieście opisywanego obszaru – Lubsku –
krzyżują się drogi wojewódzkie z Żar do Gubina oraz z Zielonej
Góry do granicy z Niemcami w Zasiekach. Podróż tą ostatnią
szosą jest najłatwiejszym sposobem dostania się do Lubska dla
mieszkańców północnej, środkowej i środkowowschodniej Polski.
The region encompassing the Lubsko, Jasień, Brody Counties as
well as the German town of Forst (L.) is a dream place for those
wishing to relax far from the main tourist routes. The vast forests
– captivating with silence, clear air and abundance of the forests’
undergrowth – are the region’s great treasure; in addition to the
lovely towns and villages boasting interesting architecture, castles and palaces. The bicycle path linking the above four
counties embraces the region’s most interesting sites, allowing
you to fully enjoy its richness.
Die die Gemeinden Lubsko, Jasień, Brody und das deutsche Forst (L.)
umfassende Region ist ein traumhafter Ort für alle, die fernab der
Haupttouristenrouten sich erholen möchten. Die weiten Wälder sind
der Schatz der Region – sie verzaubern mit Stille, reiner Luft und
dem Reichtum des Unterwuchses. Es ist unmöglich die reizvollen
Städte, Dörfer mit interessanter Architektur sowie Schlösser und Paläste zu übersehen. Der die vier beschriebenen Gemeinden
verbindende Radweg umfasst die interessantesten Orte der Region und erlaubt es sich vollends an ihrem Reichtum zu erfreuen.
1.Okolice Lubska
2.Jezioro Żurawno
Mieszkańcy południa kraju dotrą tu drogą nr 18, czyli przedłużeniem autostrady A4 w kierunku Berlina, z której należy zjechać
na drogę nr 27 w kierunku Żar, by następnie drogą nr 287 kierować się na Lubsko i Jasień (znaki kierują na Krosno Odrzańskie).
Niezmotoryzowani turyści nie mogą, niestety, liczyć na podróż pociągiem. Lukę po kolei wypełniają autobusy PKS oraz
busy prywatnych firm zapewniające dobrą komunikację z Zieloną Górą, Żarami i Gubinem.
Sebastian Górski
Location and directions
en
Tomasz Maciejczyk
the regional road from Zielona Góra to Zasieki. Residents of Poland’s south can use Route 18, which is the extension of the A4
highway toward Berlin: exit onto Route 27 toward Żary, and then
follow Route 287 to Lubsko and Jasień (follow the road signs for
Krosno Odrzańskie). Unfortunately, train connections are not
available; however, this gap is filled by PKS (National Transport
Corporation) buses and private mini-buses that provide good
transportation between Zielona Góra, Żary and Gubin for visitors not travelling by car.
de
Lage und Anfahrt
Die Gemeinden Lubsko, Jasień und Brody liegen im südwestlichen
Teil der Woiwodschaft Lubuskie (Lebus) im Kreis Żary. Gemeinsam
mit Forst (L.) gehören sie geografisch zum Niederlausitzer Tiefland
– einem Urstromtal reich an Sümpfen, Torfmooren und Flüssen.
Im größten Ort des beschriebenen Gebiets – Lubsko – kreuzen
sich die Woiwodschaftsstraßen Żary – Gubin und Zielona Góra
– Zasieki an der deutschen Grenze. Eine Anreise über die zweite Straße ist für Einwohner von Nord-, Zentral- und Zentralostpolen die einfachste Möglichkeit, um nach Lubsko zu kommen.
1.The vicinity of Lubsko
2.Żurawno Lake
en
The Lubsko, Jasień and Brody Counties are located in the southwest of the Lubusz Voivodship in the Żary district. Together with
the German town of Forst (L.), they geographically constitute part
of the Lower Lusatian Subsidence – the ancient river valley abundant in fens, peat bogs and rivers.
The regional roads from Żary to Gubin and from Zielona Góra
to the German border in Zasieki intersect in the largest town
of the area, Lubsko. The easiest way to get to Lubsko for residents of northern, central and central-east Poland is to follow
de
Einleitung
pl
pl
Położenie i dojazd
en
Introduction
Tomasz Maciejczyk
de 1.Umgebung von Lubsko
2.Der Żurawno See
Die Einwohner Südpolens gelangen mittels der Straße Nr. 18 hierher, also der Verlängerung der Autobahn A4 in Richtung Berlin,
die sie über die Straße Nr. 27 in Richtung Żary verlassen, um weiter über die Straße Nr. 287 nach Lubsko und Jasień zu fahren (die
Schilder weisen nach Krosno Odrzańskie).
Nichtmotorisierte Touristen können leider auf keine Bahnfahrt
zählen. Das Fehlen der Bahn füllen Busse der PKS und von privaten Busunternehmen, die eine gute Kommunikation mit Zielona
Góra, Żary und Gubin gewährleisten.
pl 1.Ścieżka rowerowa Jasień – Lubsko – Brody – Forst (L.) en
2.Borowik szlachetny
3.Zima w Lubsku
Sebastian Górski
1.The Jasień-Lubsko-Brody-Forst (L.) bicycle path
2.The penny bun
3.Winter in Lubsko
de 1.Radweg Jasień – Lubsko – Brody – Forst (L.)
2.Steinpilz
3.Winter in Lubsko
3
Sebastian Górski
4
Lasy zajmują prawie połowę terytorium opisywanych gmin, co znacznie przekracza średnią krajową, a przemierzając tutejsze bory, można
natknąć się nawet na śródlądowe wydmy. Spośród rzadkich ptaków,
które można tu spotkać, trzeba wymienić orła bielika, kanię, dudka
i bociana czarnego, z chronionych ssaków – wydry i bobry, a owadów – np. jelonka rogacza i pazia królowej. Miejscowe lasy obfitują
w zwierzynę łowną. Mają tu swoje ostoje jelenie, sarny, dziki, lisy, bażanty, kuropatwy i wiele innych gatunków. Sporo tu też roślin chronionych wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi.
5
Rzeźba terenu jest urozmaicona i choć najwyższe wzniesienia
rzadko przekraczają 150 m n.p.m., to jednak różnice między najniższymi a najwyższymi punktami wynoszą nawet 100 m. Takie
ukształtowanie terenu, to wynik działalności lodowca, który topiąc się 16 tys. lat temu, utworzył dwie ogromne rzeki, a te wyżłobiły doliny i urwiska. Region obfituje w naturalne jeziora, są
tu też dziesiątki stawów.
en
en
Nature
Forests constitute almost half of the territory of the above counties,
which is highly above the national average. While hiking through
the local woods, you can come across inland dunes. Among the
rare birds of the area are the white-tailed eagles, kites, hoopoes
and black storks; among the protected mammals – otters and beavers; while among the insects: e.g. the stag beetles and the common yellow swallowtail. The local woods are abundant in game.
The following animals have their habitat here: deer, roes, boars,
foxes, pheasants, partridges and many others. Many protected
plants present here have been inscribed in the Polish Red Book
(of Endangered Flora Species).
The terrain is diverse and although the highest elevation is rarely more than 150 m above sea level, the differences between the
lowest and the highest points are as high as 100 m. Such topography is the result of the glacier melting 16,000 years ago that created two vast rivers, which gouged valleys and precipices. The
region is abundant in natural lakes and ponds.
de
de
Natur
Wälder umfassen fast die Hälfte der genannten Gemeindegebiete, was den nationalen Mittelwert übersteigt. Die hiesigen
Wälder durchlaufend kann man sogar auf Binnendünen stoßen.
Von den seltenen, hier anzutreffenden Vögeln sind der Seeadler,
Milan, Wiedehopf und der Schwarze Storch zu erwähnen, von den
geschützten Säugern der Otter und Bieber sowie von den Insekten
z. B. der Hirschkäfer und der Schwalbenschwanz. Die hiesigen Wälder sind reich an Jagdwild. Hirsche, Rehe, Wildschweine, Füchse, Fasane, Rebhüher und weitere Arten haben hier ihr Rückzugsgebiet,
pl
pl
pl
Przyroda
1.Park miejski
en
Lubsko
außerdem leben hier viele geschützte Pflanzen, die im Polnischen
Roten Buch der Gefährdeten Arten vermerkt sind.
Die Geländeform ist abwechslungsreich. Obwohl die höchsten
Erhebungen selten 150 m ü. d. M. überschreiten, so betragen die
Unterschiede zwischen den höchsten und niedrigsten Punkten
sogar 100 m. Dies ist das Ergebnis einer Gletscheraktivität, die vor
16.000 Jahren beim Schmelzen zwei riesige Flüsse schuf, die wiederum die Täler und Steilufer formten. Die Region ist reich an natürlichen Seen und es gibt Dutzende von Teichen.
1.A municipal park
de 1.Stadtpark
pl
1
Gmina Jasień
Jasień County
Gemeinde
Jasień
(Gassen)
en
de
Tomasz Maciejczyk
Sebastian Górski
pl
6
W
ycieczkę najlepiej będzie rozpocząć w Jasieniu. Warto zajrzeć tu do
kościoła przy głównym placu miasta i przespacerować się ulicą Konstytucji 3 Maja do jasieńskiego pałacu.
Gminę Jasień zamieszkuje niewiele ponad 7000 mieszkańców.
W jej skład wchodzi miasto oraz 17 sołectw. Ponad połowę obszaru gminy stanowią lasy – jej największe bogactwo. Znajdziemy tu
aż dziewięć pomników przyrody oraz pięć użytków ekologicznych
(m.in Jasieńskie Bagna czy Torfowisko Guzów). W dolinie Lubszy
od Lipska Żarskiego do Jasienia rozciąga się obszar objęty programem Natura 2000. Odnaleźć tu można prawdopodobnie
największe w Polsce stanowiska rzadkiej chronionej paproci: pióropusznika strusiego. Koło Bronic znajduje się najwyższe
wzniesienie opisywanych ziem: Owcza Góra (166 m n.p.m.).
Przez teren gminy Jasień przebiega 15. południk, ten, według
którego mierzymy czas środkowoeuropejski. Południk oznaczono głazem (oraz strzałką wskazującą bieg południka) przy drodze z Jasienia do Budziechowa.
en
I
t is best to begin the ride in Jasień. Stop by in the church at at the main
square of the town of the town and walk along Konstytucji 3 Maja Street
toward the Jasień Palace.
Jasień County’s population is slightly over 7,000. The county comprises the town and 17 villages. More than half of the county is taken by its treasured forests. There are as many as nine monuments
of nature and five ecological sites (e.g. the Jasień Marshland or the
Guzów Peat Bog). The area between Lipsk Żarski and Jasień in the
Lubsza River Valley is part of the Natura 2000 wildlife conservation program. The area features Poland’s probably largest station
of the rare protected ostrich fern. Next to Bronice lies the highest
elevation of the area: Owcza Mount (166 m above sea level). The
15th meridian east, which is the central axis of Central European Time, crosses through Jasień County. The meridian is marked
by the stone (with an arrow showing the line of longitude) at the
road from Jasień to Budziechów.
de
D
en Ausflug beginnt man am besten in Jasień. Es lohnt sich in der Kirche am Hauptplatz der Stadt vorbeizuschauen und entlang der ul. Konstytucji 3 Maja zum Palast von Jasień zu spazieren.
Die Gemeinde Jasień bewohnen etwas mehr als 7.000 Einwohner. Zu ihr gehören die Stadt sowie 17 Schulzenämter. Mehr als
die Hälfte der Gemeindefläche stellen Wälder dar – ihr größtes
Gut. Man findet hier neun Naturdenkmäler sowie fünf ökologische Nutzungsflächen (u.a. die Sümpfe von Jasień oder das
pl
1.Oznaczenie 15. południka koło Jasienia
2.Kamienica w Jasieniu
en
Torfmoor Guzów). Im Tal der Lubsza erstreckt sich von Lipsko
Żarskie bis nach Jasień ein Gebiet des Natura 2000-Programms.
Hier findet man den vermutlich größten Bestand der seltenen
und geschützten Farnart, den Straußenfarn, ganz Polens wieder. Bei Bronice liegt die höchste Erhebung des beschriebenen
Gebiets – Owcza Góra (166 m ü. d. M.). Durch die Gemeinde
verläuft der 15. Längengrad, anhand dessen die Mitteleuropäische Zeit gemessen wird. Den Längengrad markiert ein Felsen (sowie ein Pfeil, der den Verlauf aufzeigt) an der Straße von
Jasień nach Budziechów.
1.The 15th meridian east marker near Jasień
2.A mansion in Jasień
de 1.Markierung des 15. Längengrads bei Jasień
2.Mietshaus in Jasień
Tomasz Maciejczyk
pl
Jasień
Po raz pierwszy wieś Gozewa została wymieniona w roku 1000
na liście dóbr przekazanych przez Ottona III klasztorowi w Nienburgu. Pierwsza wzmianka, w której zapisano niemiecką nazwę
Gassen, pochodzi z 1310 r. Jasień stał się miastem w 1660 r., ale
do końca XIX w. stanowił własność lokalnych rodów szlacheckich. Samorządność mieszkańcy otrzymali dopiero w połowie
XIX w. Od tego czasu zaznaczył się szybki rozwój miasta wynikający z jego uprzemysłowienia. Obecnie w Jasieniu mieszka
niespełna 4500 osób.
Trójkątny rynek
Jasieński rynek ma kształt trójkąta, co stanowi o jego wyjątkowości w skali kraju (oprócz Jasienia jeszcze tylko dwa miasta
w Polsce posiadają takie rynki). Od XVII do końca XVIII wieku
odbywały się tutaj ponadregionalne targi bydła i koni. Zwierzęta sprowadzane były z Polski i Śląska.
en
Jasień
The first mention of the village of Gozewa appears in the list of
properties Otto III transferred to the Nienburg Abbey in 1000. The
first record of the German name Gassen dates from 1310. Jasień
became a town in 1660, but until the end of the 19th century, it
constituted property of the local nobility. Residents obtained
self-governance only in the mid-19th century. Since that time the
town has developed rapidly thanks to its industralization. Today,
Jasień has a population of about 4,500.
Triangular market square
The Jasień market square is actually a triangle, which makes it
unique on a national scale (apart from Jasień, only two more towns
in Poland have triangular market places). Interregional fairs of cattle and horses were held here between the 17th and the end of the
18th centuries. The animals were brought from Poland and Silesia.
de
Jasień (Gassen)
Das Dorf Gozewa tauchte erstmals im Jahre 1000 auf einer Liste
der von Otto III. an das Nienburger Kloster übergebenen Güter
auf. Die erste Erwähnung, in der der deutsche Name Gassen vermerkt wurde, stammte von 1310. Jasień wurde 1660 eine Stadt,
blieb jedoch bis Ende des 19. Jh Eigentum der örtlichen Adelsgeschlechter. Die Selbstverwaltung erhielten die Bürger erst in
der Hälfte des 19. Jh, seitdem zeichnete sich die Stadt aufgrund
ihrer Industrialisierung durch ein schnelles Wachstum aus. Heute wohnen knapp 4.500 Einwohner in Jasień.
pl 1.Rynek w Jasieniu
7
en
Dreieckiger Markt
1.Jasień’s Market Square
Der Markt von Jasień ist dreieckig, was landesweit eine Ausnahme ist (nur zwei weitere Städte Polens besitzen solche
Märkte). Vom 17. bis zum Ende des 18. Jh fanden hier überregionale Rinder- und Pferdemärkte statt. Die Tiere wurden aus
Polen und Schlesien importiert.
de 1.Markt in Jasień
Tomasz Maciejczyk
8
Sebastian Górski
Jasień: kościół Matki Bożej Różańcowej. Barokowa budowla, jako zbór ewangelicki, powstała w 1731 r. w centralnym punkcie miasta. Wewnątrz kościoła możemy podziwiać
polichromowany barokowy strop, będący dużym fragmentem stropu przeniesionego tutaj z nieistniejącego już Kożuchowskiego
Kościoła Łaski, współczesny ołtarz przedstawiający sceny z życia
Chrystusa i przechowujący pięć relikwii świętych. W zewnętrzną
ścianę świątyni wmurowano tablicę upamiętniającą 200. rocznicę nadania Jasieniowi praw miejskich.
Obok niej stoi najmniejszy w Polsce krzyż pokutny. Ma on
jedynie 37 cm wysokości i 8 cm grubości. Wykonano go z połowy kamienia młyńskiego. Legenda mówi, iż krzyż postawiono w miejscu śmierci pewnego Kozaka, który zachorowawszy
podczas pogoni za armią Napoleona, pozostał w Jasieniu. Żołnierz wyzdrowiał, zaczął pić, awanturować się i handlować wódką pod kościołem. Mieszczanie poskarżyli się rosyjskiemu oficerowi, a ten zatłukł hulakę kijami.
Jasień: Our Lady of the Rosary Church. The Baroque
structure was erected in 1731, as a Protestant Church in the town
centre. The church’s interior boasts the Baroque polychrome vault,
which is a large fragment of the vault transferred here from the
non-extant Kożuchów Church of Grace, contemporary altar representing scenes from Christ’s life and containing five relics of
the Saints. The external wall of the church features a plaque
commemorating the 200th anniversary of Jasień’s town charter.
Jasień – Kirche der Muttergottes vom Rosenkranz.
Der Barockbau entstand 1731 als evangelische Kirche am zentralen
Punkt der Stadt. Im Kircheninneren kann man das polychromierte Barockgewölbe bewundern, das ein großes Gewölbefragment
aus der nicht mehr existenten Gnadenkirche von Kożuchów darstellt, welches hierher verlegt wurde, sowie den neuzeitlichen Altar mit Szenen aus Christus Leben und fünf Heiligenreliquien darin. In die Kirchenaußenwand wurde eine Gedenktafel, die an den
200. Jahrestag des Erhalts der Stadtrechte erinnert, eingemauert.
en
Tomasz Maciejczyk
en
Next to the church stands Poland’s smallest penitential cross.
It is only 37 cm high and 8 cm deep. It was made of half of a millstone. As legend explains, the cross was placed on the death site
of a certain Cossack who fell sick during the chase after Napoleon’s army and stayed in Jasień. After the soldier got well, he
began drinking, started brawls and traded vodka in front of the
church. The town people complained to the Russian officer and
he clubbed the rioter to death.
Neben ihr steht das kleinste Bußkreuz Polens, das man mit
lediglich 37 cm Höhe und 8 cm Dicke aus einem halben Mühlstein fertigte. Die Legende besagt, dass das Kreuz am Sterbeort
eines Kosaken errichtet wurde, der auf der Jagd nach Napoleons
Armee erkrankte und in Jasień blieb. Der Soldat wurde gesund,
begann zu trinken, zu streiten und vor der Kirche mit Vodka zu
handeln. Die Einwohner beschwerten sich bei einem russischen
Offizier, der den Zecher mit Stöcken erschlug.
1.Our Lady of the Rosary Church in Jasień
2.A penitential cross near the Church of Our
Lady of the Rosary
Jasień: The Palace. The imposing residence of the Rabenau
family was built in 1776. Between 1881 and 1945 it housed the
municipal authorities office. Unfortunately, in 1964, when the
building was managed by the Peasants’ Self-Help Cooperative
(Samopomoc Chłopska), the palace was “modernized” and the
stuccowork was removed, among others.
Worth noting today is the palace’s tympanum ornamented with
stuccos dominated by the panoply motif. The coats of arms of the
Rabenau and Haugwitz families have been preserved above the doors.
Nowadays, the palace is in private hands and is, sadly, falling into ruin.
de
de
Entlang des Wegs
Jasień: pałac. Budowę okazałej rezydencji rodziny Rabenau
ukończono w 1776 r. Od 1881 do 1945 r. mieściła się tu siedziba
władz miejskich. Niestety, w 1964 r., gdy obiekt był zarządzany
przez spółdzielnię Samopomoc Chłopska, pałac „zmodernizowano”, pozbawiając m.in. stiuków.
Dziś na szczególną uwagę zasługuje tympanon pałacu ozdobiony sztukaterią z dominującym motywem panoplii. Nad
drzwiami zachowały się herby rodzin Rabenau oraz Haug
witz. Obecnie pałac jest w rękach prywatnych i, niestety, popada w ruinę.
Tomasz Maciejczyk
en
On the bicycle path
1.Kościół MB Różańcowej w Jasieniu
2.Krzyż pokutny przy kościele MB Różańcowej
pl
pl
Na trasie ścieżki
pl
Tomasz Maciejczyk
de 1.Kirche der Muttergottes vom Rosenkranz in Jasień
2.Bußkreuz an der Kirche der Muttergottes
vom Rosenkranz
Jasień – Palast. Der Bau der prunkvollen Residenz der Familie Rabenau wurde 1776 beendet. Von 1881 bis 1945 befand sich
hier der Sitz der Stadtregierung. Leider „modernisierte” man den
Palast 1964, als die Genossenschaft „Samopomoc Chłopska” das
Objekt verwaltete, und entledigte ihn u.a. des Stucks.
Besondere Beachtung verdient heute der Tymphanon, der
mit Stuck und dem dominierenden Motiv der Panoplia verziert
ist. Oberhalb der Tür blieben die Wappen der Familien Rabenau
und Haugwitz erhalten. Heute ist der Palast in Privatbesitz und
verfällt leider zu einer Ruine.
pl 1.Pałac w Jasieniu
2.Rzeka Lubsza w Jasieniu
3.Kapliczka w Jasieniu
en
1.The Palace in Jasień
2.The Lubsza River in Jasień
3.A roadside shrine in Jasień
Tomasz Maciejczyk
de 1.Palast in Jasień
2.Der Fluss Lubsza in Jasień
3.Bildstock in Jasień
9
Zbigniew Kasprzak
pl
10
Budziechów: kościół św. Józefa Robotnika i zabytkowe domy. Barokowa kamienna budowla została
wzniesiona w 1768 r. na miejscu dawnej gotyckiej świątyni.
Do obiektu dobudowano neogotycką ceglaną wieżę. Niestety, po otynkowaniu kościół stracił swój surowy urok. We wsi
znajduje się też ponad 40 domów z 2. poł. XIX w. Ich umiejscowienie szczytami do ulicy świadczy o łużyckim rodowodzie
wsi. Sam Budziechów od XV do XIX w. był podzielony granicą
państwową (prusko-saksońską).
arch. Wikimedia Commons
pl
Poza ścieżką rowerową
Wicina: wykopaliska. Nieopodal wsi Wicina znajduje się niezwykle ciekawe stanowisko archeologiczne zwane
Pompejami Północy. Znajdują się tu pozostałości po osadzie
obronnej, której powstanie datuje się na co najmniej VII w.
p.n.e. W jej obrębie mogło znajdować się ok. 50 domostw, a zamieszkiwało ją prawdopodobnie ok. 300 mieszkańców. Mimo
położenia w naturalnie obronnym miejscu i solidnych umocnień osada została zdobyta i spalona, a zaskoczeni najazdem
mieszkańcy wymordowani lub wzięci do niewoli.
en
en
Budziechów: St. Joseph the Worker Church and
historical houses. The Baroque stone structure was erected in 1768 on the site of the former Gothic church. A neo-Gothic
brick tower was added to the construction. Unfortunately, after
plastering, the church has lost its austere look. The village also
features over forty houses dating from the second half of the 19th
century. The gable orientation toward the street manifests the Lusatian origin of the village. The village of Budziechów was divided
by the Prussian-Saxon border between the 15th and 19th centuries.
Beyond the bicycle path
Wicina: the excavations. An extraordinary archeological
site called Pompei of the North, is located in the vicinity of the
village of Wicina. It contains the remains of a fortified settlement
dating from the 7th century BCE. It might have comprised about
50 households and was most likely inhabited by 300 people. Despite its location on a naturally fortified site and strong fortifications, the settlement was conquered and burnt, and the ambushed
residents were murdered or enslaved. Archeologists have found
many objects of everyday use, such as dishes, ornaments, tools,
de
Budziechów – Kirche St. Josef der Arbeiter und
denkmalträchtige Häuser. Der barocke Steinbau entstand 1768 am Standort einer früheren gotischen Kirche. Der neogotische Turm aus Ziegelstein wurde angebaut. Leider verlor die
Kirche nach dem Verputzen ihren strengen Reiz. Im Dorf stehen
noch über 40 Häuser aus der 2. Hälfte des 19. Jh. Ihre zur Straßenfront ausgerichteten Giebel verraten den lausitzerischen Ursprung des Dorfs. Vom 15. bis zum 19. Jh war Budziechów durch
die preußisch-sächsische Staatsgrenze geteilt.
pl 1.Wykopaliska w Wycinie
en
Abseits des Radwegs
Wicina – Ausgrabungsstätten. Unweit des Dorfs Wicina gibt es einen äußerst interessanten Archäologiestandort,
der Pompei des Nordes genannt wird. Es befinden sich hier
Überreste einer Wehrsiedlung, deren Gründung auf mindestens das 7. Jh v. Chr. datiert wird. Etwa 50 Behausungen dürften hier gestanden und vermutlich ca. 300 Einwohner gelebt
haben. Trotz der Lage an einem naturgegebenen Wehrort und
der soliden Befestigungen wurde die Siedlung erobert und niedergebrannt, die vom Einfall überraschten Einwohner ermordet
1.Excavations in Wicina
de 1.Ausgrabungsstätten in Wicina
11
Archeolodzy odnaleźli tu jednak wiele przedmiotów codziennego użytku, takich jak: naczynia, ozdoby, narzędzia czy figurki przedstawiające zwierzęta.
Znaleziska można podziwiać w Muzeum Archeologicznym
Środkowego Nadodrza w Świdnicy.
Każdego roku jesienią tu i w pobliskim Guzowie odbywa
się Festiwal Kultur Dawnych, podczas którego odgrywana jest
m.in. scena napaści Scytów na osadę. Organizowany jest też
jarmark i pokazy dawnych rzemiosł.
or animal figurines. Their findings are displayed at the Archeological Museum of the Middle Oder Region in Świdnica.
The Past Cultures Festival is held every autumn here and in the
nearby Guzów, featuring a reenactment of the Scythians’ attack
on the settlement, a fair, and an old timers’ show, among others.
de
oder gefangen genommen. Archäologen fanden hier jedoch
eine Vielzahl an Alltagsgegenständen, wie Geschirr, Schmuck,
Werkzeuge oder Tierfiguren.
Die Funde kann man im Muzeum Archeologiczne Środkowego
Nadodrza (Archäologiemuseum) in Świdnica bewundern.
Jedes Jahr im Herbst findet hier und im nahen Guzów das
Festival der Früheren Kulturen statt, bei dem man u.a. die Szene des Einfalls der Skythen auf die Siedlung nachspielt. Auch
ein Jahrmarkt sowie die Präsentation alter Handwerke werden organisiert.
1.Kolia paciorków szklanych
pl 2.Bransoleta znaleziona w osadzie obronnej w Wicinie en
3.Scytyjskie grociki strzał
1.A glass-beaded necklace
2.A bracelet found in the fortified settlement of Wicina
3.Scythian arrow-heads
1.Halskette aus Glasperlen
de 2.Ein in der Wehrsiedlung in Wicina
gefundener Armreif
3.Skythische Pfeilspitzen
Wisniowy, arch. Wikimedia Commons
12
Tomasz Maciejczyk
Wicina: „kościół królewski”. Stojąc wśród łąk na wa-
pl
łach dawnego grodziska, można dostrzec górującą nad wsią
smukłą wieżę wicińskiego kościoła. To jedna z ładniejszych dziewiętnastowiecznych świątyń w regionie. Na dodatek bywa nazywana „kościołem królewskim”, gdyż sam król pruski Fryderyk
Wilhelm IV przyczynił się do jej powstania, projektując gmach
i finansując jego budowę z własnych środków.
Zbigniew Kasprzak
Guzów: Torfowisko Guzów. W okolicach wsi Guzów
Roztoki: krzyż pokutny. Na głównym placu malowniczej
znajduje się rozległe torfowisko przejściowe z interesującą florą i fauną. Spośród ponad 150 występujących tam gatunków roślin na szczególną uwagę zasługuje m.in. podlegający całkowitej
ochronie wrzosiec bagienny, gatunek o zasięgu atlantyckim, liczny jedynie na Pomorzu, a na ziemi lubuskiej znany tylko z kilku
stanowisk. W Guzowie występują też trzy gatunki rosiczek: okrągłolistna, długolistna i pośrednia. Na torfowisku gniazduje ponad
30 gatunków ptaków, w tym żurawie (od trzech do pięciu par).
Przy odrobinie szczęścia można tu też zobaczyć bociana czarnego.
wsi odnajdziemy kamienny krzyż pokutny – przebłaganie za
mord dokonany przez miejscowych na oficerze napoleońskim.
pl
Świbna: dwór szlachecki. Blisko drogi Jasień – Żary, obok
przystanku PKS-u, stoi dwór szlachecki z lat 1700–10. Pomieszczenie na piętrze, z kominkiem i belkowanym malowanym stropem, jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów wnętrz
wiejskich siedzib szlacheckich z północnej części Dolnego Śląska. Dwór jest własnością prywatną.
Guzów: The Guzów Peat Bog. A vast transitional bog
Church, dominating over the village, is visible from the meadows
on the embankments of the former settlement. This is one of
the most beautiful 19th-century churches in the region. It is also
known as the “Royal Church”, since the Prussian King Frederick
William IV himself contributed to its erection by designing the
building and financing its construction from his own pocket.
with interesting fauna and flora is located in the vicinity of the
village of Guzów. Among 150 species that occur there, of special
interest is the strictly protected cross-leaved heath, a species
found in the Atlantic areas, dominant only in Pomerania and
known from only a few stations in the Lubusz region. Guzów
also boasts three types of sundew: round-leaved, great and
spoon-leaf sundews. Over 30 bird species nest on the bog, including the common crane (3 to 5 pairs), and the black stork.
Zbigniew Kasprzak
de
Guzów – Torfmoor Guzów. In der Umgebung von Guzów
Roztoki – Busskreuz. Am Hauptplatz des malerischen
auf dem Wall der einstigen Siedlung, so kann man den über das
Dorf thronenden, schlanken Kirchturm von Wicina sehen. Es ist
eine der schöneren Kirchen aus dem 19. Jh in der Region. Des Weiteren nennt man sie„Königskirche”, da sich der Preußenkönig Wilhelm IV. persönlich um ihre Errichtung kümmerte, indem er sie
entwarf und den Bau aus eigenen Mitteln finanzierte.
liegt das weitläufige Übergangsmoor mit einer interessanten Flora
und Fauna. Von den über 150 dort vorkommenden Pflanzenarten
verdient vor allem die unter strikten Schutz gestellte Moor-Glockenheide Beachtung, eine Art mit atlantischer Ausdehnung, die einzig
in Pommern zahlreich vorkommt und in Lebus nur von wenigen Orten her bekannt ist. In Guzów gibt es auch drei Sonnentauarten: den
Rundblättrigen, Langblättrigen und Mittleren Sonnentau. Im Torfmoor nisten mehr als 30 Vogelarten, darunter Kraniche (drei bis fünf
Paare). Mit etwas Glück erblickt man hier einen Schwarzen Storch.
Dorfs findet man ein steinernes Bußkreuz vor – eine Bußtat für
den Mord der Einheimischen an einem napoleonischen Offizier.
en
1.Wicina’s Church
2.On the trail
3.A sundew at the Guzów Peat Bog
de 1.Kirche in Wicina
2.Unterwegs
3.Sonnentau im Torfmoor in Guzów
Roztoki: the penitential cross. The main square in this picturesque village features a stone penitential cross – atonement for
the murder committed by the local residents on a Napoleonic officer.
Świbna: the manor house. A manor house, dating from
1700–10 is located next to the Jasień – Żary road by the bus
stop. The first-floor chamber with a fireplace and the ornamented wood-beamed ceiling is one of the best-preserved examples
of the gentry mansion interiors in the northern part of Lower Silesia. The manor is privately owned.
de
Wicina – „Königskirche”. Steht man inmitten der Wiesen
1.Kościół w Wicinie
2.Na trasie
3.Rosiczka na torfowisku w Guzowie
Zbigniew Kasprzak
en
en
Wicina: The “Royal Church”. A slender tower of the Wicina
pl
13
Świbna – Adelshof. Nahe der Straße Jasień – Żary, neben
der PKS-Haltestelle, steht ein Adelshof von 1700–10. Das Zimmer
im Obergeschoss, mit dem Kamin und dem bemalten Balkengewölbe, ist eines der am besten erhaltenen Beispiele für das Innere
eines dörflichen Adelssitzes im nördlichen Teil Niederschlesiens.
Der Hof ist in Privatbesitz.
pl 1.Torfowisko Guzów
2.Krzyż pokutny w Roztokach
3.Jaz na na rzece Lubsza
en
Zbigniew Kasprzak
1.The Guzów Peat Bog
2.A penitential cross in Roztoki
3.A dam on the Lubsza River
de 1.Torfmoor Guzów
2.Bußkreuz in Roztoki
3.Wehr auf dem Fluss Lubsza
Sebastian Górski
14
Świbna: Raczy Młyn. Na tyłach zespołu dworskiego w Świb-
pl
nej brukowaną drogą zjedziemy w dolinę Lubszy. Miejsce to przed
wojną znane było jako Raczy Młyn. Do lat 80. XX w. funkcjonował
tu ośrodek wypoczynkowy Spomaszu-Żary. Później kompleks został wykupiony przez hufiec Żary ZHP i do dzisiaj mieści się tu harcerska baza szkoleniowo-wychowawcza. W pobliżu płynie rzeka Lubsza, a na niej stoi zabytkowy jaz z dwiema wieżyczkami.
Jabłoniec: kościół św. Anny. Kamienno-ceglana świątynia
pl
dobrze zachowaną ambonę z 1742 r. i prawdziwą osobliwość: niewielką kamienną tablicę epitafijną wmurowaną w prawą ścianę
nawy, siedmioro dzieci w powijakach. Z kolei na rozdrożu Świbna – Jabłoniec stoi kamienny drogowskaz z 1831 r.
15
Z Jasienia przez Budziechów jedziemy do Lubska. Choć ścieżka rowerowa omija centrum miasta Lubsko, warto zboczyć na
chwilę z trasy, by poznać jego najciekawsze zabytki.
została wzniesiona w pierwszych latach XVII w. Warto tu obejrzeć
en
en
Świbna: Raczy Młyn (the Crab Mill). Following a cobbled
road behind the manor complex, you reach the Lubsza Valley. Before
the war, the place was known as the Crab Mill. Until the 1980s it featured a holiday resort of the Spomasz-Żary steel factory. The resort
was then purchased by the Żary branch of the Polish Scouting Association (ZHP), and today it houses a scouting training-educational complex. A historical dam with two turrets on the Lubsza River is nearby.
Jabłoniec: St. Ann’s Church. The stone-brick church was
1742 pulpit and a true rarity: a small stone epitaph plaque in the
right nave wall representing seven infants in swaddling-clothes.
An 1831 stone sign-post is located at the Świbna – Jabłoniec
crossroads.
From Jasień you head to Lubsko through Budziechów. Although
the bicycle path circumvents the town of Lubsko, it is worth
straying from the path for a while to see the town’s most interesting historical monuments.
erected in the early 17th century. Worth noting is the well-preserved
de
de
Świbna – Raczy Młyn. An der Rückseite des Hofkomplexes
fährt man hinab in das Lubsza-Tal. Vor dem Krieg war der Ort als
Raczy Młyn bekannt. Bis in die 1980er gab es hier ein Erholungszentrum des Spomasz-Żary, danach kaufte der Żary ZHP (Ortsverband der Pfadfinder) den Komplex auf. Bis heute befindet
sich hier deren Lehr- und Erziehungscamp. In der Nähe fließt
die Lubsza samt denkmalwürdigem Wehr mit zwei Türmchen.
Jabłoniec – Kirche St. Anna. Die Kirche aus Stein und Ziegeln wurde Anfang des 17. Jh errichtet. Es ist lohnenswert hier die
pl
1.Kościół św. Anny w Jabłońcu
en
gut erhaltene Predigerkanzel von 1742 sowie eine wahre Rarität
zu besichtigen: ein nicht großer, in die rechte Seitenschiffwand
eingemauerter Epitaph mit dem Abbild von sieben eingewickelten Kindern. An der Weggabelung Świbna – Jabłoniec steht wiederum ein steinerner Wegweiser von 1831.
Von Jasień aus fährt man über Budziechów nach Lubsko. Obwohl der Radweg das Zentrum von Lubsko umfährt, so ist ein
kurzer Abstecher lohnenswert, um seine interessantesten Denkmäler kennen zu lernen.
1.St. Ann’s Church in Jabłoniec
de 1.Kirche St. Anna in Jabłoniec
Lubsko
1
Gmina Lubsko
Lubsko County
GemeindeenLubsko (Sommerfeld)
de
pl 1.Rynek w Jasieniu
1.rr
1.rr
Sebastian Górski
16
Lubsko to największa z opisywanych gmin. Należy do niej miasto Lubsko i 18 sołectw. Zamieszkuje ją ok. 20 tys. osób, z czego
samo miasto ok. 15 tys. Prawie połowę obszaru gminy zajmują lasy, w których obok dominującej sosny, spotkamy tak rzadkie gatunki drzew jak: topole kanadyjskie, limby, dęby błotne,
jawory i platany. Znaleźć tu też można strefy ochronne dwóch
gatunków ptaków: orła bielika i bociana czarnego oraz sporo
pomników przyrody.
Atutem gminy są również akweny wędkarskie. Opuszczając Lubsko ścieżką rowerową, napotkamy jeden z nich. Jezioro
pl
noszące wdzięczną nazwę Karaś, zapewne z racji obfitego występowania w nim tego gatunku ryb, jest też miejscem wypoczynku mieszkańców Lubska. Nad akwenem znajduje się przystań kajakowa i wiaty do urządzania pikników, a w sezonie letnim działa tu basen kąpielowy. Po drodze z Lubska do Brodów
możemy również odpocząć na brzegach Stawu Chełmskiego – zacisznego zbiornika na obrzeżach wioski Chełm Żarski.
en
dziwiania dzikiej przyrody i malowniczych krajobrazów północnej części gminy Lubsko. Trasa wiedzie głównie przez lasy, łącząc
takie obiekty jak krzyż pokutny w Raszynie czy pałac w Osieku.
Przebieg szlaku: Lubsko (PKS) – Osiek (PKS) – Grabków (PKS) – góra
Czartowiec – Grochów (PKS) – Bronków (ośrodek wypoczynkowy) – Brzezinka – Dychów (PKS); łącznie: 38 km
Karaś Lake, which most likely owes its name to the abundance
of Crucian carps living in it, is also a recreational site for the Lubsko
residents. Kayak harbour and picnic areas are located at the lake, in
addition to the outdoor swimming pool operating in the summer.
You can also rest at Chełmski Pond – a quiet reservoir on edge
of the village of Chełm Żarski on the way from Lubsko to Brody.
arch. UM Lubsko
Radweg, so trifft man auf eins davon. Der See mit dem dankbaren Namen Karaś (Karausche), vermutlich aufgrund des reichen
Fischvorkommens dieser Art, ist auch ein Erholungsort für die
Einwohner von Lubsko. Am Gewässer gibt es eine Kajakanlegestelle und Picknicklauben. In der Sommersaison hat hier ein
Schwimmbad geöffnet. Unterwegs von Lubsko nach Brody kann
man ebenfalls am Ufer des Chełmski Teiches rasten – ein ruhiges Gewässer am Rande des Dorfs Chełm Żarski.
1.Lubsko – sycamores at the Lubsza River
2.Lubsko’s town architecture
Hiking tourist trails
The Red Trail. The main asset of the trail is the opportunity to
admire wild nature, and picturesque landscapes of the northern
part of Lubsko County. The trail runs mostly through the forest,
passing by such sites, as the penitential cross in Raszyn or the
Palace in Osiek.
Course: Lubsko (PKS) – Osiek (PKS) – Grabków (PKS) – Czartowiec
Mount – Grochów (PKS) – Bronków (holiday resort) – Brzezinka – Dychów (PKS); total: 38 km
de
1.Lubsko – platany nad Lubszą
2.Zabudowa Lubska
17
Szlak czerwony. Głównym atutem szlaku jest możliwość po-
en
en
pl
pl
Piesze szlaki turystyczne
Tomasz Maciejczyk
Lubsko is the largest of the counties described here. It includes
the town of Lubsko and 18 villages. It has a population of about
20,000, and ca. 15,000 live in the town. Almost half of the county’s area is taken by forests, which feature such rare tree species as
Canadian poplar, Swiss pine, Swamp Spanish oak, sycamore and
London plane, in addition to pine trees dominant in the woods.
There is also a protection zone for two bird species: the whitetailed eagle and black stork here, and many monuments of nature.
One of the county’s assets is its angling reservoirs. When leaving Lubsko by the bicycle path, you can encounter one of them.
Lubsko ist die größte der beschriebenen Gemeinden. Zu ihr
gehören die Stadt und 18 Schulzenämter. Von den 20.000 Einwohnern leben ca. 15.000 in der Stadt selbst. Fast die Hälfte der
Gemeindefläche stellen Wälder dar, in denen man außer der dominierenden Kiefer auch seltene Baumarten wie Kanadische
Pappeln, Zirbeln, Sumpf-Eichen, Ahorne und Platane antrifft.
Man findet hier Schutzgebiete zweier unter Schutz stehender
Vogelarten, die des Seeadlers und des Schwarzen Storches, sowie eine Vielzahl an Naturdenkmälern. Ein Vorzug der Gemeinde sind ebenfalls die Anglergewässer. Verlässt man Lubsko per
Sebastian Górski
de 1.Lubsko – Platanen an der Lubsza
2.Bebauung von Lubsko
de
Wanderwege
Roter Weg. Der Hauptvorzug des Wanderwegs ist die Möglichkeit die wilde Natur und die malerischen Landschaften im
Nordteil der Gemeinde Lubsko zu bewundern. Der Weg verläuft
größtenteils durch Wälder und verbindet u.a. Objekte wie das
Bußkreuz in Raszyn oder den Palast in Osiek.
Streckenverlauf: Lubsko (PKS) – Osiek (PKS) – Grabków (PKS) – Czartowiec-Berg – Grochów (PKS) – Bronków (Erholungszentrum) – Brzezinka – Dychów (PKS); insgesamt: 38 km
pl 1.Zalew Karaś
2.Przed wycieczką
3.Deptak w Lubsku
en
1.Karaś Lake
2.Before a hike
3.A promenade in Lubsko
Tomasz Maciejczyk
de 1.Der Stausee Karaś
2.Vor dem Ausflug
3.Boulevard in Lubsko
Sebastian Górski
18
Szlak zielony (pieszo-rowerowy). To najdłuższy szlak
pl
przebiegający przez opisywane gminy. Biegnie przez najważniejsze średniowieczne miasta Wschodnich Łużyc, daje możliwość przenocowania w ośrodkach w Lubsku, Świbnej lub nad
jeziorami: Głębokim, Proszowskim czy Suchodolskim. Na trasie
nie brak też miejsc bogatych w atrakcje przyrodnicze, takich jak
Lubuski Dydaktyczny Kompleks Leśny w Jeziorach Wielkich czy
Uroczysko Węglińskie.
Sebastian Górski
pl
Przebieg szlaku: Żary (PTTK) – Grabik – Górka (las) – Sieciejów
(las) – Lipsk Żarski – Świbna – Jabłoniec – Lisia Górka – Lubsko (PKS)
– Jezioro Głębokie (dojście do ośrodka wypoczynkowego w Grabówku) – ośrodek nad Jeziorem Proszowskim – Brody (dojście do zespołu pałacowo-parkowego) – Jezioro Brodzkie (dojście – Leśna Ścieżka
Dydaktyczna w Jeziorach Wysokich) – Suchodół – Węgliny (dojście do
rezerwatu Uroczysko Węglinieckie) – Luboszyce – Jazów – Koperno –
Pleśno – Żenichów – Gubin (PTTK); łącznie: 73,5 km
Szlak żółty (ścieżka dydaktyczna). Szlak biegnie doliną rzeki Szyszyny. Trasę tę najlepiej pokonywać wiosną, gdy wokół kwitną zawilce, kaczeńce i konwalie majowe. Różnorodność
drzew, roślinności bagiennej, ptactwa – wszystko to daje poczucie obcowania z dziką przyrodą.
Przebieg szlaku: Lubsko (PKS) – Białków (PKS) – Wicina (dojście do
grodziska kultury łużyckiej) – Roztoki – Biedrzychowice (dojście do grodu
słowiańskiego) – Bieniów – Gorzupia (PKS); łącznie: 31 km
Sebastian Górski
en
en
The Green Trail (hiking-bicycle). This is the longest
Course: Żary (PTTK) – Grabik – Górka (forest) – Sieciejów (forest) – Lipsk
Żarski – Świbna – Jabłoniec – Lisia Górka – Lubsko (PKS) – Głębokie Lake
(access to the Grabówka holiday resort) – resort at Proszowski Lake –
Brody (access to the palace-park complex) – Brodzkie Lake (access to
the Forest Didactic Path in Jeziory Wysokie) – Suchodół – Węgliny (access to Węglinieckie Enchanted Grove) – Luboszyce – Jazów – Koperno –
Pleśno – Żenichów – Gubin (PTTK); total: 73.5 km
trail crossing through the above-mentioned counties. It runs
through the most important medieval towns of Eastern Lusatia
and offers an opportunity to spend the night in resorts in Lubsko, Świbna, or at Głębokie, Proszowskie and Suchodolskie
Lakes. It also features interesting natural attractions, such as the
Lubusz Didactic Forest Complex at Wielkie Lake, or Węglińskie
Enchanted Grove.
The Yellow Trail (didactic path). The trail runs along the
Szyszyna River Valley. It is most beautiful in spring, when anemones, marsh marigolds and the lilies of the valley blossom. The diversity of trees, marsh flora and fowl offer a sense of an intimate
encounter with wild nature.
Course: Lubsko (PKS) – Białków (PKS) – Wicina (access to a Lusatian
culture settlement) – Roztoki – Biedrzychowice (access to a Slavic settlement) – Bieniów – Gorzupia (PKS); total: 31 km
Sebastian Górski
de
de
Grüner Weg (Fuss- und Radweg). Es ist der längste Wan-
Gelber Weg (Lehrpfad). Der Weg verläuft im Tal des Szyszyna-Flusses und ist am besten im Frühling zu bewältigen, wenn
ringsherum Windröschen, Sumpfdotterblumen und Maiglöckchen blühen. Eine Vielfalt an Bäumen, Sumpfpflanzen und Vögeln,
alles das ergibt ein Gefühl des Umgangs mit der wilden Natur.
Streckenverlauf: Żary (PTTK) – Grabik – Górka (Wald) – Sieciejów
derweg in den beschriebenen Gemeinden. Er verläuft durch die (Wald) – Lipsk Żarski – Świbna – Jabłoniec – Lisia Górka – Lubsko (PKS)
wichtigsten mittelalterlichen Städte der Ostlausitz und ermög- – Głębokie See (Zugang zum Erholungszentrum in Grabówka) – Erholicht Übernachtungen in Erholungszentren in Lubsko und Świbna lungszentrum am Proszowskie See – Brody (Zugang zum Palast- und
oder an den Seen Głębokie, Proszowskie und Suchodolskie. Un- Parkkomplex) – Brodzkie See (Zugang über den Waldlehrpfad in Jezioterwegs fehlt es nicht an Orten mit Naturattraktionen wie dem ra Wysokie) – Suchodół – Węgliny (Zugang zum Reservat „Uroczysko
Lubuski Edukationswaldkomplex in Jeziora Wysokie oder dem Węglińskie“) – Luboszyce – Jazów – Koperno – Pleśno – Żenichów – Gu„Uroczysko Węglińskie“.
bin (PTTK); insgesamt: 73,5 km
Streckenverlauf: Lubsko (PKS) – Białków (PKS) – Wicina (Zugang
zur Siedlung der Lausitzer Kultur) – Roztoki – Biedrzychowice (Zugang
zur slawischen Siedlung) – Bieniów – Gorzupia (PKS); insgesamt: 31 km
Sebastian Górski
pl
1.Śnieżyce w lubskim parku
2.Okolice Dłużka
en
1.Spring snowflakes in a Lubsko park
2.The vicinity of Dłużek
de 1.Schneeglöckchen im Park von Lubsko
2.Umgebung von Dłużek
pl 1.Park przy Lubskim Domu Kultury
2.Wrzos
3.Jezioro Żurawno
en
1.A park near the Lubsko Culture Centre
2.Common heather
3.Żurawno Lake
de 1.Park am Kulturhaus von Lubsko
2.Heidekraut
3.Der Żurawno See
19
Wisniowy, arch. Wikimedia Commons
20
Sebastian Górski
pl
Lubsko
Pierwsze wzmianki o Lubsku pochodzą z 1283 r. Wówczas to
margrabia Miśni Henryk Dostojny wystawił dokument regulujący sprawy dotyczące praw i ekonomii miasta, sankcjonując też
jego nazwę – Sommerfeld. Znaleziska archeologiczne świadczą jednak o tym, że na terenie Lubska osadnictwo istniało już
w czasach przedchrześcijańskich, a teren ten zamieszkiwali Dolnołużyczanie. Pierwotna wieś była z pewnością osadą handlową rozwijającą się u stóp tutejszego zamku. Średniowieczne
miasto opierało swą gospodarkę na wyrobie sukna, warzeniu
Sebastian Górski
piwa, szewstwie, garncarstwie i innych zawodach rzemieślniczych obsługujących z pewnością okoliczne wioski. Lubsko, ciągle zmieniając przynależność państwową, dzieliło los regionu.
Jego władcami byli Piastowie, margrabiowie Miśni, królowie
czescy, elektorzy brandenburscy, Sasi, cesarze niemieccy. Do
1808 r. miasto znajdowało się w prywatnych rękach. Miejscowość szczęśliwie uniknęła zniszczeń w 1945 r., dzięki czemu
można podziwiać niezmienioną od wieków zabudowę rynku
i przyległych doń ulic. Najstarsze kamienice, obecnie pieczołowicie odrestaurowane, pochodzą z XVIII w. i wkomponowane
arch. UM Lubsko
First mentions of Lubsko date from 1283, when Henry the Illustrious Margrave of Meissen issued a document regulating legal
and economic aspects of the town that justified its name – Sommerfeld. However, archeological research shows that settlement
existed on Lubsko territory in pre-Christian times, and the area
was inhabited by Lower Sorbs. The original village was most likely a merchant hamlet developing at the foot of the local castle.
The medieval town based its economy on cloth manufacture,
beer brewery, shoemaking, pottery and other craft occupations
Die ersten Erwähnungen von Lubsko stammten von 1283. Seinerzeit stellte der Markgraf von Meißen Heinrich III., der Erlauchte ein
Dokument aus, welches die Angelegenheiten bezüglich der Rechte und Ökonomie der Stadt regelte und bestätigte zugleich ihren
Namen Sommerfeld. Archäologische Funde zeugen jedoch davon,
dass es bereits in vorchristlichen Zeiten ein Siedlungswesen im
Gebiet von Lubsko gab und Niedersorben es bewohnten. Das ursprüngliche Dorf war sicherlich eine Handelssiedlung, die am Fuße
des hiesigen Schlosses wuchs. Die Wirtschaft des mittelalterlichen
en
Dorfs basierte auf der Tuchherstellung, Bierbrauerei, Schuh- und
Topfmacherei sowie anderen Handwerken, die die umliegenden
Dörfer bedienten. Durch den stetigen Nationalitätenwechsel teilte Lubsko das Schicksal dieser Region. Seine Herrscher waren die
Piasten, die Markgrafen von Meißen, tschechische Könige, brandenburgische Kurfürsten, Sachsen und deutsche Kaiser. Bis 1808
war die Stadt in Privatbesitz. Der Ort blieb von den Zerstörungen
1945 verschont, wodurch man die seit Jahrhunderten unveränderte Marktplatzbebauung einschließlich der anliegenden Straßen
bewundern kann. Die ältesten Wohnhäuser, aufwendig restauriert,
1.Bicycle rails in front of Lubsko’s Town Hall
2.Lubsko’s coat of arms
3.Lubsko of yore – 1st half of the 20th century
de 1.Fahrradständer vor dem Rathaus von Lubsko
2.Wappen von Lubsko
3.Altes Lubsko – 1. Hälfte des 20. Jh
są w zabudowę z późniejszych epok, tworząc urokliwy układ
miejski z dominującym na rynku ratuszem i gotyckim kościołem. Odbywa się tu wiele imprez o charakterze kulturalnym
i rozrywkowym. Najciekawsze z nich to: Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej oraz Prezentacje Wokalne Dzieci i Młodzieży Specjalnej Troski.
Gothic Church towering over the town. Among the most interesting of many cultural and entertainment events held here are:
the Chamber and Organ Music Festival, and Vocal Presentations
by Special Needs Children and Youth.
Tomasz Maciejczyk
de
de
Lubsko (Sommerfeld)
1.Stojaki rowerowe przed lubskim ratuszem
2.Herb Lubska
3.Dawne Lubsko – 1. poł. XX w.
that served nearby villages as well. Lubsko, constantly changing
its national status, shared the region’s fate. It was ruled by the
Piasts, Miśnia margraves, Czech kings, Brandenburg electors,
Saxons and German emperors. Until 1808 the town was in private hands. Fortunately, the town was spared the destruction of
1945, thanks to which we can still admire the centuries-old layout
of the market square and the adjacent streets. The oldest mansions, now carefully restored, date from the 18th century and have
been incorporated into the architecture of later periods, constituting a captivating town landscape with the Town Hall and the
pl
en
en
Lubsko
pl
Krzysztof Moroz
stammten aus dem 18. Jh und sind in die Bebauung der späteren
Epochen eingepasst. Sie bilden ein reizvolles Stadtgebilde samt
des dominierenden Rathauses und der gotischen Kirche am Markt.
Es findet hier eine Vielzahl an Kultur- und Unterhaltungsveranstaltungen statt. Die interessantesten davon sind das Festival der
Kammer- und Orgelmusik sowie die Vokalen Präsentationen von
Kindern und Jugendlichen mit Behinderung.
arch. UM Lubsko
1.Czerwona kamienica
pl 2.Deptak w Lubsku
3.Kamienice na Krakowskim Przedmieściu w Lubsku
4.Sommerfeld (Lubsko) – 1. poł. XX w.
en
1.A red mansion
2.Lubsko’s promenade
3.Mansions at Krakowskie Przedmieście in Lubsko
4.Sommerfeld (Lubsko) – 1st half of the 20th century
1.Rotes Mietshaus
de 2.Boulevard in Lubsko
3.Mietshaus in Krakowskie Przedmieście in Lubsko
4.Sommerfeld (Lubsko) – 1. Hälfte des 20. Jh
21
Sebastian Górski
22
Sebastian Górski
pl
pl
Zabytki Lubska
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny.
Stosunkowo skromna gotycka świątynia, sąsiadująca z lubskim
ratuszem, kryje wspaniałe wnętrza. Kościół stoi w tym miejscu
prawdopodobnie od początków XII w., jednak pierwsza pisana
wzmianka o nim pochodzi z 1315 r. Pierwotnie świątynia miała z pewnością charakter romański, o czym świadczy choćby jej
portal, a swój obecny kształt zawdzięcza odbudowie po pożarze
miasta w 1496 r. Odbudowa ta, przy okazji której kościół również powiększono, trwała 20 lat. Świątynia zyskała wtedy piękne
gwieździste i sieciowe sklepienia. Powstał wówczas również nowy
szczyt wschodniej elewacji – schodkowy, zdobiony prostokątnymi blendami, a zwieńczony sterczynami i sygnaturką. Również
XIII-wieczna wieża została ozdobiona późnogotycką iglicą i renesansową attyką. Wnętrze kościoła wzbudza zachwyt. Warte zobaczenia są renesansowa chrzcielnica i ambona oraz ołtarz główny,
a także późnośredniowieczne polichromie przedstawiające drogę krzyżową. Kościół słynie również z organów. Stuletni instrument mistrza Gustawa Heinzego z Żar posiada niepowtarzalne
Sebastian Górski
en
Church of the Visitation of the Blessed Virgin
Mary. This relatively modest (on the outside) Gothic church,
adjacent to the Lubsko Town Hall, boasts a magnificent interior.
The church’s location has most likely remained the same since
the early 12th century, although the first mention of the church
dates from 1315. Initially, the church was most probably Roman,
as manifested by its portal, while its current structure results from
the reconstruction after the 1496 town fire. The said reconstruction, during which the church was also enlarged, lasted 20 years.
The church was enhanced by the beautiful ribbed and lace-like
vaults, and a new top of the eastern elevation – a corbie gable
ornamented with rectangular blind arches, topped with pinnacles and a fleche. The 13th-century tower was decorated with the
late Gothic steeple and a Renaissance attic. The church’s interior is breath taking. Worth noting are the Renaissance baptismal
font and the pulpit, as well as the main altar and the late medieval polychromes depicting the Stations of the Cross. The church
is also famous for its organ, the 100-year-old instrument made by
Tomasz Maciejczyk
Kirche der Heimsuchung der Heiligen Jungfrau
Maria. Die recht bescheidene gotische Kirche ist benachbart
mit dem Rathaus und birgt ein wunderbares Inneres. Die Kirche
steht vermutlich seit Anfang des 12. Jh an ihrem Platz, der erste
Vermerk stammte jedoch von 1315. Die ursprüngliche Kirche
hatte sicherlich einen romanischen Charakter, wovon schon das
Portal zeugt. Die heutige Form verdankt sie ihrem Wiederaufbau
nach dem Stadtfeuer von 1496. Der Aufbau, bei dem die Kirche
vergrößert wurde, dauerte 20 Jahre, dabei erhielt sie ein schönes
en
Stern- und Netzgewölbe. Seinerzeit entstand auch ein neuer
Treppengiebel an der Ostfassade, der mit rechteckigen Blenden
verziert und mit Pinakeln und einem Dachreiter gekrönt ist. Der
Turm aus dem 13. Jh wurde mit einer spätgotischen Spitze und
einer Attika im Renaissancestil verziert. Das Kircheninnere ruft
Bewunderung hervor. Sehenswert sind das Taufbecken, die Predigerkanzel und der Hauptaltar aus der Renaissance sowie die
spätmittelalterlichen Polychromien, die den Kreuzweg darstellen. Die Kirche ist ebenso für ihre Orgel bekannt. Das 100-jährige
1.A historical baptismal font
2.The Visitation Church in Lubsko
3.A medieval polychromy in Lubsko’s church
Master Gustaw Heinz of Żary. It features an unforgettable sound,
compatible with the late Romantic aesthetics, and has been recently restored to its former glory. Extraordinary music produced
by organ virtuosos and the church’s fantastic acoustics can be admired during the International Chamber and Organ Music Festival that has been organized in Lubsko since 1999.
de
de
Denkmäler von Lubsko
1.Zabytkowa chrzcielnica
2.Kościół Nawiedzenia NMP w Lubsku
3.Średniowieczne malowidło w kościele w Lubsku
brzmienie, zgodne z estetyką późnego romantyzmu. Niedawna
renowacja instrumentu przywróciła jego dawną świetność. Niezwykłą muzykę, jaką wydobywają z niego organowi mistrzowie,
oraz znakomitą akustykę kościoła można podziwiać podczas organizowanego od 1999 r. w Lubsku Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Kameralnej i Organowej.
en
Lubsko Historical Monuments
pl
Sebastian Górski
1.Denkmalträchtiges Taufbecken
de 2.Kirche der Heimsuchung der Heiligen
Jungfrau Maria in Lubsko
3.Mittelalterliche Wandmalerei in der Kirche
in Lubsko
Instrument von Meister Gustav Heinz aus Żary besitzt einen einmaligen Klang entsprechend der Ästhetik der Spätromantik. Die
neuerliche Sanierung des Instruments brachte ihm den einstigen
Glanz wieder. Während des seit 1999 in Lubsko organisierten Internationalen Festivals der Kammer- und Orgelmusik kann man die
ungewöhnliche Musik, welche Orgelmeister ihr entlocken, sowie
die hervorragende Akustik der Kirche bewundern.
Sebastian Górski
1.Wnętrze kościoła NMP w Lubsku
pl 2.Krzyż pokutny w Lubsku
3.Zabytkowe organy
en
1.The interior of Lubsko’s Visitation Church
2.A penitential cross in Lubsko
3.A historical organ
de
1.Innenraum der Kirche der Heiligen
Jungfrau Maria in Lubsko
2.Bußkreuz in Lubsko
3.Denkmalträchtige Orgel
23
Krzysztof Moroz
24
Ratusz. Zaprojektowany przez włoskiego architekta Antonia
pl
Tomasz Maciejczyk
Wewnątrz ratusza zachowały się renesansowe kute z żelaza drzwi
ozdobione głowami satyrów oraz herbem miasta, a także kolebkowe i krzyżowe sklepienia niektórych sal.
Alberiego gmach, mimo drobnych przebudów w XVIII i XIX w.,
zachował swój renesansowy charakter. Ratusz wzniesiono w latach 1580–82 na planie prostokąta. Budowlę przykrywa dwuspadowy dach, którego szczyty ozdobione są ślimacznicami. Ratusz
znakomicie komponuje się z sąsiednim kościołem Nawiedzenia
NMP, tworząc z nim jedyny w swoim rodzaju zespół architektoniczny. Ostatni remont ratusza, podczas którego przeprowadzono
gruntowne badania mające na celu zbadanie pierwotnego charakteru obiektu, przywrócił budynkowi renesansową kolorystykę.
Baszta – Wieża Bramy Żarskiej. Wieża, zwana również
Basztą Pachołków Miejskich, to najlepiej zachowany element dawnych fortyfikacji miejskich. Siedmiokondygnacyjna, ceglana, wzniesiona na planie koła budowla powstała w XV w. w miejscu drewnianych umocnień. Miasta broniło 16 baszt, a dostać się do niego
można było przez dwie bramy: Gubińską i właśnie Żarską. Mury
arch. UM Lubsko
the building has retained its Renaissance character, despite small
reconstructions in the 18th and 19th centuries. The town hall was
erected in the years 1580–82 on a rectangular plan. The building
is covered by the pitched roof with gables ornamented by volutes.
The town hall excellently compliments the adjacent Church of
the Visitation of the Blessed Virgin Mary, forming a unique architectural complex. The last renovation of the town hall, accompanied by thorough research aimed to explore the building’s original character, restored its Renaissance colours. The Renaissance
The Żary Gate Tower. Also known as the Town Pages’Tower,
pl
1.Ratusz w Lubsku
2.Ratusz i kościół w Lubsku – 1. poł. XX w.
3.Wejście do ratusza
en
Sebastian Górski
de
de
Rathaus. Das vom italienischen Architekten Antonio Alberi ent-
worfene Gebäude hat trotz kleiner Umbauten im 18. und 19. Jh seinen Renaissancecharakter bewahrt. Das Rathaus wurde 1580–82
auf einem rechteckigen Grundriss aufgebaut und wird von einem
Satteldach bedeckt, dessen Giebel mit Voluten verziert sind. Das
Rathaus passt ideal mit der benachbarten Kirche zusammen und
bildet so ein einzigartiges Architekturensemble. Durch die letzte Sanierung des Rathauses, während der eine gründliche Untersuchung des ursprünglichen Gebäudecharakters vorgenommen
wurde, erhielt das Gebäude seine Renaissancefarben wieder. Im
in the 19th century and used as the building material for the expanding town. Only the Town Pages’ Tower has been preserved.
After 1834 the tower housed a prison. Nowadays, you can admire
the town’s panorama from the tower’s top. The 1928 building adjacent to the tower is the former office of the Lubsko Friends of
Heimat Association.
wrought-iron doors ornamented with satyrs’ heads and the town’s
coat of arms have been preserved inside, as well as the barrel and
groin vaults in some of the rooms.
this is the best-preserved element of the former town fortifications. The seven-story brick tower was erected on a circular plan
in the 15th century on the site of the wooden fortifications. The
town was guarded by 16 towers, and it could be accessed through
two gates: the Gubin and Żary Gates. The walls were demolished
zaczęto rozbierać w XIX w., traktując je jako źródło materiału budowlanego dla rozrastającego się miasta. Ocalała jedynie Baszta Pachołków Miejskich. Od 1834 r. znajdowało się w niej więzienie. Dziś ze szczytu budowli można podziwiać panoramę miasta.
Przylegający do baszty budynek z 1928 r. to dawna siedziba Lubskiego Towarzystwa Przyjaciół Heimatu.
en
en
The Town Hall. Designed by Italian architect Antonio Alberi,
pl
Inneren blieben die renaissancistischen, aus Eisen geschmiedeten
Türen mit den Köpfen der Satyrn und dem Stadtwappen erhalten
sowie die Tonnengewölbe und Kreuzgewölbe in manchen Sälen.
Bastei des Żarska Tors. Der Turm, welchen man auch Bastei der Stadtknechte nennt, ist das am besten erhaltene Element
der früheren Stadtfortifikationen. Das siebenstöckige, auf kreisrundem Grundriss erbaute Ziegelbauwerk entstand im 15. Jh anstelle von hölzernen Befestigungen. 16 Basteien verteidigten die
Stadt, in die man durch zwei Tore gelangen konnte: das Gubińska
Sebastian Górski
1.Lubsko’s Town Hall
2.Lubsko’s Town Hall and Church – 1st half of
the 20th century
3.The Town Hall's entrance
in Lubsko
de 1.Rathaus
2.Rathaus und Kirche in Lubsko – 1. Hälfte
des 20. Jh
3.Eingang zum Rathaus
pl 1.Wieża Bramy Żarskiej w Lubsku
2.Widok z Wieży Bramy Żarskiej
en
und das Żarska Tor. Im 19. Jh begann man mit dem Rückbau der
Mauern und nutzte sie als Baumaterial für die wachsende Stadt.
Einzig die Bastei der Stadtknechte überdauerte. Ab 1834 befand
sich in ihr das Gefängnis. Heutzutage kann man von der Spitze aus
das Stadtpanorama bewundern. Das anliegende Gebäude von
1928 ist der alte Sitz des Lubskie Towarzystwo Przyjaciół Heimatu (Heimatverein von Lubsko).
1.The Żary Gate Tower in Lubsko
2.A view from the Żary Gate’s Tower
de 1.Turm des Żarska Tors in Lubsko
2.Blick von der Bastei des Żarska Tors aus
25
Sebastian Górski
26
Zamek. Przyjmuje się, że zamek wzniesiono na przełomie XIV
Tomasz Maciejczyk
pl
pl
27
Dobre zajtšo!
i XV w. O jego gotyckim rodowodzie świadczą m.in. gwieździste sklepienia w wieży. Pierwsza udokumentowana wzmianka
o zamku pochodzi z 1588 r., a dotyczy nabycia go przez rodzinę Kotwiczów. Swój obecny charakter gmach zawdzięcza wielu
przebudowom, zwłaszcza tej z końca XVI w., kiedy to nadano mu
kształt renesansowej rezydencji. Do dziś podziwiać można renesansowe elementy architektury obiektu. Aktualnie mieści się tu
dom pomocy społecznej.
Dobre zajtšo to „dzień dobry” po dolnołużycku. Tym dziś już
wymierającym słowiańskim językiem, zbliżonym do serbskiego,
posługiwali się przed wielu laty mieszkańcy tych ziem. Obecnie
zamieszkiwane są one przez polskojęzyczną ludność napływową,
ale wystarczy pojechać do Forst (L.), by natknąć się na dwujęzyczne tablice. Dolnołużycki język i tradycje bardzo długo utrzymywały się w tzw. Serbskim Kącie. Tworzyły go miejscowości Górzyn,
Grabkowo i Dąbrowa. Dawne stroje i zwyczaje, nazwiska i nazwy
lokalne utrzymały się również do lat 40. XX w. w Zabłociu, Guzowie i Wicinie. Niestety, język dolnołużycki jest bardzo silnie wypierany przez język niemiecki. Szacuje się, że do dziś pozostało
jedynie ok. 20 tys. Serbołużyczan, z czego większość nie zna już
mowy swoich przodków. Aktualnie jest to język słowiański najbardziej zbliżony do polskiego.
Sebastian Górski
en
en
The Castle. It is estimated that the castle was built at the turn
of the 14th and 15th centuries. Its Gothic lineage is manifested
e.g. by the rib vaults in the tower. The first record of the castle
dates from 1588, and refers to its purchase by the Kotwicz family. Its present shape results from numerous reconstructions, especially the one in the late 16th century, when it received the
structure of a Renaissance residence. Renaissance elements of
the building are visible until now. At present, the castle houses a nursing home.
Dobre zajtšo!
Dobre zajtšo means “good morning” in Lower Sorbian. This Slavic
language – close to Serbian and today considered dying – was
spoken by the residents of this region many years ago. At present,
the immigrant Polish-speaking population lives in the region, but
as close as in the nearby Forst (L.), there are still bilingual signs. The
Lower Sorbian language and traditions have prevailed for a long
time in the so-called Serbian Corner, formed by the villages of
Górzyn, Grabkowo and Dąbrowa. Old-time attires and customs,
proper and local names prevailed until the 1940s in the villages
of Zabłocie, Guzów and Wicina. Unfortunately, the Lower Sorbian
language is being strongly driven out by the German language. It
is estimated that the Lusatian Serb population is only about 20,000
and the majority of Serbs do not know the language of their ancestors. Currently, it is a Slavic language most similar to Polish.
arch. UM Lubsko
de
de
Schloss. Man nimmt an, dass das Schloss zur Jahrhundert-
wende des 14. und 15. Jh errichtet wurde. Von seinem gotischen Stammbaum zeugt u.a. das Sterngewölbe im Turm. Die
erste dokumentierte Erwähnung ist von 1588 und bezieht sich
auf den Kauf des Schlosses durch die Familie Kotwicz. Den heutigen Charakter verdankt der Bau vielen Umbauten, vor allem
aber dem von Ende des 16. Jh, als es die Form einer Renaissanceresidenz erhielt. Bis heute kann man die renaissancistischen
Architekturelemente bewundern. Gegenwärtig befindet sich
hier das Sozialhilfeheim.
pl
1.Zamek w Lubsku
2.Wejście do lubskiego zamku
3.Zamek w Lubsku przed 1939 r.
4.Zamek z lotu ptaka
en
Dobre zajtšo!
Dobre zajtšo heißt„guten Tag” auf niedersorbisch. Dieser heute aussterbenden Slawensprache, die dem Serbischen ähnelt, bedienten
sich vor vielen Jahren die Einwohner dieser Gebiete. Heutzutage werden sie von einer polnischsprechenden Bevölkerung von Zugezogenen bewohnt, es reicht jedoch aus, um nach Forst (L.) zu fahren und
auf zweisprachige Schilder zu stoßen. Die niedersorbische Sprache
und Tradition blieb lange in der sog. „Sorbenecke” erhalten, die von
Sebastian Górski
1.The Castle in Lubsko
2.Entrance to the Lubsko Castle
3.Lubsko’s Castle before 1939
4.A bird-eye’s view of the castle
1.Schloss in Lubsko
de 2.Eingang des Schlosses von Lubsko
3.Schloss in Lubsko vor 1939
4.Das Schloss aus der Vogelperspektive
pl 1.Drogowskaz w języku dolnołużyckim
en
den Orten Górzyn, Grabkowo und Dąbrowa gebildet wurde. Frühere Trachten und Bräuche, Nachnamen und Lokalnamen blieben bis in
die 1940er ebenfalls in Zabłocie, Guzów und Wicina erhalten. Leider
wird Niedersorbisch sehr stark von der deutschen Sprache verdrängt.
Man schätzt, dass heute nur noch etwa 20.000 Sorben leben, wovon
ein Großteil die Sprache seiner Vorfahren nicht mehr kennt. Aktuell ist
es jene slawische Sprache, die dem Polnischen am nächsten kommt.
1.A road sign in Lower Sorbian.
de 1.Wegweiser in niedersorbischer Sprache
Sebastian Górski
28
Sebastian Górski
pl
Lutol: kościół św. Wojciecha Biskupa i Męczennika. Kościół zbudowano w 1830 r. w stylu późnoklasycystycznym
Osiek: pałac. Ponoć pierwszy zamek stanął tu w XV w., jednak
spisana historia obiektu zaczyna się w roku 1708. Pierwotnie była
to budowla na planie prostokąta z czterema wieżami na rogach,
jednak kolejne modernizacje zmieniały jej wygląd. W latach międzywojennych pałac stał się siedzibą oddziału Związku Dziewcząt
Niemieckich. Po II wojnie światowej próbowano zmienić obiekt
w ośrodek wczasowy, a później pałac popadł w ruinę. Dziś znajduje się w rękach prywatnych.
Zbiornik Stara Woda. Wyjeżdżając ze wsi w kierunku
Lubska dotrze się nad zalew. Miejsce to znane jest z ryb, plaży i… romantycznych zachodów słońca.
Górzyn: wieża mieszkalna. Wieżę datowaną na XIV w.
wzniesiono prawdopodobnie wraz z murowanym kościołem
Osiek: The Palace. Allegedly, the first castle was built here
in the 15th century; however, the recorded history of the building began in 1708. Initially, it was a structure erected on a rectangular plan with four towers in the corners, but the subsequent
modernizations have altered its appearance. In the interwar period, the palace housed the branch of the German Girls’ Association. After WW2 attempts were made to transform the building
into a holiday resort. Today, it is in private hands.
Osiek – Palast. Angeblich wurde hier das erste Schloss im
15. Jh errichtet, die vermerkte Geschichte des Objekts beginnt jedoch 1708. Ursprünglich war es ein Bau mit rechteckigem Grundriss und vier Türmen in den Ecken, allerdings veränderten darauf
folgende Modernisierungen sein Aussehen. In der Zwischenkriegszeit wurde der Palast zum Sitz des Bundes Deutscher Mädel (BDM). Nach dem 2. Weltkrieg versuchte man das Objekt in
ein Erholungszentrum umzuformen, danach verfiel der Palast zu
einer Ruine. Heute ist er in Privatbesitz.
en
brick church from the same period. It was rebuilt numerous times
but it has retained its austere character. The road to the local
cemetery led through the lower story of the tower (according
to oral records, the tower was also connected with the cemetery
by a tunnel), the upper part of the tower had an apartment for
a church assistant. Soon after the war the building housed a custody where the arrested awaited the arrival of the police. A wooden 1923 bell tower, featuring a bell dating from the 1930s, is located near the tower.
The church was built in 1830 in the late Classicist style on the site
of an over-700-year-old cemetery.
Stara Woda Reservoir. Heading toward Lubsko from the
village, you reach the reservoir. The place is famous for the fish,
the beach and… romantic sunsets.
de
Abseits des Radwegs
1.Ruiny pałacu w Osieku
2.Kościół w Lutolu
3.Pałac w Osieku ok. 1940 r.
Lutol: Church of St. Adalbert the Bishop Martyr.
Górzyn: the residential tower. The tower, dating from
the 14th century, was most likely erected together with the nearby
Lutol – Kirche St. Adalbert, Bischof und Märtyrer. Die Kirche wurde 1830 im spätklassizistischen Stil auf den
Überresten eines 700 Jahre alten Friedhofs erbaut.
Stausee Stara Woda. Das Dorf in Richtung Lubsko verlassend gelangt man zum Stausee. Der Ort ist für seine Fische, Strände und… romantischen Sonnenuntergänge bekannt.
Górzyn – Wohnturm. Der auf das 14. Jh datierte Turm wurde
vermutlich zeitgleich mit der gemauerten Kirche aus der gleichen
1.The ruins of the Osiek Palace
2.The Church in Lutol
3.The Osiek Palace ca. 1940.
de 1.Ruinen des Palastes in Osiek
2.Kirche in Lutol
3.Palast von Osiek um 1940
z tego samego okresu. Była wielokrotnie przebudowywana,
jednak zachowała swój surowy charakter. Przez dolną kondygnację wieży wiodła droga na tutejszy cmentarz (według
ustnych przekazów wieża była połączona z nim także tunelem), w górnej części budowli znajdowało się mieszkanie
dla osoby związanej z obsługą kościoła. Zaraz po wojnie
w budowli mieścił się areszt, w którym schwytani czekali
na przyjazd służb mundurowych. Tuż obok wieży znajduje się drewniana dzwonnica z 1923 r. z dzwonem datowanym na lata 30. XX w.
en
en
pl
na pozostałościach cmentarza liczącego sobie przeszło 700 lat.
arch. UM Lubsko
pl
Sebastian Górski
arch. UM Lubsko
de
Zeit errichtet. Der Turm wurde vielfach umgebaut, behielt jedoch
seinen kargen Charakter. Durch das Erdgeschoss führte der Weg
zum hiesigen Friedhof (gemäß mündlicher Überlieferungen war
der Turm über einen Tunnel mit diesem verbunden), im Obergeschoss befand sich die Wohnung für einen Kirchenbediensteten.
Gleich nach dem Krieg diente der Bau als Arrestgebäude, in dem
Gefangene auf das Eintreffen der Uniformierten warteten. Neben
dem Turm steht ein Holzglockenturm von 1923 mit einer Glocke
aus den 1930er Jahren.
Sebastian Górski
pl 1.Wieża mieszkalna w Górzynie
2.Pałac w Osieku – lata 70. XX w.
3.Zalew Stara Woda
en
1.The residential tower in Górzyn
2.The Osiek Palace in the 1970s
3.Stara Woda Lake
de 1.Wohnturm in Górzyn
2.Palast in Osiek – 1970er Jahre
3.Der Stausee Stara Woda
29
Sebastian Górski
30
Raszyn: krzyż pokutny. Przy polnej drodze z Raszyna w kie-
pl
runku Górzyna (z Lubska można tam dotrzeć również czerwonym
szlakiem) natrafiamy na kamienny krzyż. Najprawdopodobniej,
co jest rzadkością, stoi on w miejscu, gdzie naprawdę przed wiekami popełniono zbrodnię i nigdy nie był przenoszony. Mówi się
też, że pod krzyżem zakopany jest wielki skarb zrabowany przed
wiekami przez zbójców. Widocznie wielu śmiałków próbowało go
odnaleźć, bo krzyż stoi w sztucznym zagłębieniu. Być może jest to
jednak tylko kamień znaczący granicę między terenami brandenburskimi i saksońskimi.
Sebastian Górski
Raszyn: dawne zakłady zbrojeniowe. Jadąc z Raszy-
Dłużek: kościół. Kościół z XIV w. został przebudowany
na w kierunku Mierkowa, docieramy do terenu zwanego przez
okolicznych mieszkańców„fabryką”. Podczas wojny ukryte tu były
zakłady produkujące części do samolotów oraz rakiet V2. Po zakładach nie ma już wielu śladów, jeśli nie liczyć kilku bunkrów
i dzikiego drzewostanu znaczących ich teren.
w XVIII stuleciu. Podczas prac remontowych w latach 70. XX w.
w kościelnej wieży znaleziono dokumenty dotyczące życia wsi od
XVII do 1. poł. XX stulecia. Znalezisko, wraz z egzemplarzem lokalnej gazety, spisem mieszkańców i aktualnym opisem miejscowości,
umieszczono z powrotem w wieży z myślą o przyszłych pokoleniach.
Dłużek: pałac. W stojącym tu do dziś XVIII-wiecznym pałacu w roku
Chocicz: kościół i wieża. Odnajdziemy tu kościół z 1687 r.
1858 urodziła się przyszła cesarzowa Niemiec – Wiktoria Augusta.
o konstrukcji szachulcowej. Dobudowana doń ceglana wieża pochodzi z XX w.
Raszyn: the former armaments factory. Heading
stands at the field road from Raszyn toward Górzyn (you can also
get there from Lubsko following the red trail). Apparently, the
cross was placed on the very site where a murder was committed ages ago and was never moved, which is extremely rare. It
is also said that a great treasure, stolen by some bandits centuries ago, is buried under the cross. It seems that many daredevils tried to find it, as the cross stands in an artificial hollow. However, it may as well be just a stone marking the border between
Brandenburg and Saxon lands.
from Raszyn toward Mierkowo, you reach an area, which the local
residents call the “factory”. During the Second World War a factory secretly operated here, producing airplane and V2 rocket parts.
Apart from a few bunkers and the wild forest stand marking the
area, not many traces are left from the factory.
Dłużek: the Palace. The last German Empress, Augusta Victoria, was born in 1858 in the 18th-century palace that stands
here until now.
de
Raszyn – Bußkreuz. Am Feldweg von Raszyn in Rich-
tung Górzyn (von Lubsko aus kommt man auf dem roten
Weg dorthin) trifft man auf ein Steinkreuz. Es steht vermutlich an jener Stelle, an der vor Jahrhunderten wahrhaftig eine Straftat begangen wurde, und wurde seit dem nie
umgesetzt, was eine Seltenheit ist. Man erzählt auch, dass
unter dem Kreuz ein großer Schatz vergraben liegt, den vor
langer Zeit Räuber stahlen. Anscheinend versuchten viele Wagemutige den Schatz zu finden, da das Kreuz in einer
künstlichen Senke steht. Möglicherweise ist es aber auch
pl
1.Krzyż pokutny w Raszynie
en
nur ein Grenzstein, der das brandenburgische vom sächsischen Territorium abgrenzt.
Raszyn – ehemalige Rüstungsbetriebe. Von Raszyn
aus in Richtung Mierków fahrend gelangt man in das Gebiet, das die Einheimischen „Fabrik” nennen. Während des
Kriegs versteckte man hier Betriebe, die Teile für Flugzeuge
und V2-Raketen herstellten. Von den Betrieben gibt es kaum
mehr Spuren, sofern man einige Bunker und wildwachsende
Baumbestände nicht dazuzählt, die das Gelände markieren.
1.A penitential cross in Raszyn
de 1.Bußkreuz in Raszyn
31
Sebastian Górski
en
en
Raszyn: the penitential cross. A stone penitential cross
pl
Dłużek: The Church. The church dating from the 14th century
was rebuilt in the 18th century. The church tower renovation in
the 1970s revealed documents concerning the life of the village
from the 17th to the mid-20th centuries. This finding, together with
an issue of a local newspaper, village population census and the
current description of the place, was put back in the tower for
the future generations.
Chocicz: the Church and Tower. The 20th-century brick
tower tops the 1687 church in the half-timbered construction style.
arch. UM Lubsko
Dłużek – Palast. Im bis heute hier stehenden Palast aus dem
de
18. Jh wurde 1858 die künftige deutsche Kaiserin Viktoria Augusta geboren.
Dłużek – Kirche. Die Kirche aus dem 14. Jh wurde im 18. Jh
umgebaut. Während Sanierungsarbeiten in den 1970ern fand
man im Kirchturm Dokumente, die das Dorfleben vom 17. bis
zur 1. Hälfte des 20. Jh betreffen. Mit dem Hintergedanken an
künftige Generationen legte man den Fund zusammen mit
einem Exemplar der Lokalzeitung, dem Einwohnerregister
pl 1.Kościół w Dłużku
2.Kościół w Chociczu
3.Wnętrze kościoła w Chociczu
en
sowie einer aktuellen Beschreibung der Ortschaft zurück
in den Turm.
Chocicz – Kirche und Turm. Man findet hier eine Kirche von 1687 in Fachwerkbauweise. Der angebaute Ziegelturm
stammte aus dem 20. Jh.
1.The Church in Dłużek
2.The Church in Chocicz
3.The Chocicz Church interior
de 1.Kirche in Dłużek
2.Kirche in Chocicz
3.Innenraum der Kirche in Chocicz
Sebastian Górski
32
Tuchola Żarska: pałac i kościół. Barokowy pałac z 1741 r.
pl
przebudowywano w ubiegłym stuleciu. Nad wejściem do rezydencji znajduje się kartusz z piaskowca z informacją o dacie wzniesienia
obiektu. We wsi warto zobaczyć również – przebudowany w 1750 r.
– mały murowany kościół z początku XV w. oraz aleję platanów
i skromny park z przełomu XVIII i XIX w. Na kalenicy kościoła jest zamocowany najstarszy na tych ziemiach wiatrowskaz – z datą: 1591.
pl
polsko-niemieckiej. Większa część trasy prowadzi przez las sosnowy. Po drodze można się zatrzymać nad Stawem Chełmskim lub stawem Nabłocie, tuż przy wjeździe do Brodów. Mając
więcej czasu, warto odbić ze szlaku na drogę nr 286 w kierunku Gubina i odwiedzić interesujący kościół w Bieczu. W Brodach można zostawić rower przy zamku i przespacerować się
po okolicach albo odpocząć w parku nad Jeziorem Brodzkim.
33
Z Lubska udajemy się do Brodów. Ścieżka rowerowa biegnie teraz równolegle z drogą nr 289 prowadzącą w kierunku granicy
en
en
Tuchola Żarska: the Palace and the Church. The
1741 Baroque Palace was rebuilt in the last century. A sandstone
cartouche featured above the entrance to the residence contains
the building construction date. The village boasts a small brick
church dating from the early 15th century, rebuilt in 1750, and
a sycamore alley and a small park dating from the turn of the 18th
and 19th centuries. The oldest weather vane in this region, dating
from 1591, is attached to the church roof ridge.
You head from Lubsko to Brody. The bicycle path runs parallel to
Route 289 leading toward the Polish-German border crossing.
Most of the trail runs through a pine forest. You can stop along
the way at Chełmski or Nabłocie Ponds, right near the entrance
to Brody. If you have more time, it is worth going off the trail
onto Route 286 toward Gubin and visiting an interesting church
in Biecz. While in Brody, you can park the bike near the Castle
and walk in the vicinity, or relax in the park at Brodzkie Lake.
de
de
Tuchola Żarska – Palast und Kirche. Der barocke Pa-
last von 1741 wurde im letzten Jahrhundert umgebaut. Über dem
Eingang zur Residenz befindet sich eine Sandsteinkartusche mit
einer Information über das Errichtungsdatum. Im Dorf ist ebenfalls die kleine gemauerte Kirche von Anfang des 15. Jh sehenswert, die 1750 umgebaut wurde sowie die Platanenallee und der
bescheidene Park aus der Jahrhundertwende des 18. und 19. Jh.
Auf dem Dachfirst der Kirche ist die älteste Wetterfahne der Region montiert – das Datum: 1591.
pl
1.Aleja platanów
en
Von Lubsko aus begibt man sich nach Brody. Der Radweg verläuft nun parallel zur Straße Nr. 289, die zur polnisch-deutschen
Grenze führt. Der Großteil der Strecke führt durch einen Kiefernwald. Unterwegs kann man am Chełmski Teich oder am
Nabłocie Teich halten, direkt an der Einfahrt nach Brody. Sollte man über mehr Zeit verfügen, so ist es lohnenswert von der
Route auf die Straße Nr. 286 nach Gubin abzubiegen und die
interessante Kirche in Biecz zu besichtigen. Sein Rad am Schloss
in Brody zurücklassend kann man in der Umgebung spazieren
oder sich im Park am Brodzkie See erholen.
1.A sycamore alley
de 1.Platanenallee
Lubsko
pl
1
Gmina Brody
Brody County
Gemeinde
Brody
(Pförten)
en
de
Tomasz Maciejczyk
Tomasz Maciejczyk
pl
pl
34
Gmina Brody ma charakter przygraniczny. Mieszka tu zaledwie
14 osób na km2, a lasy zajmują aż 64% jej powierzchni. Jest tu
też sporo nietkniętych ręką człowieka miejsc, takich jak torfowiska czy bory bagienne, w których występują rzadkie gatunki fauny i flory. Jednocześnie jest to okolica pełna niezwykłych zabytków. To w Brodach znajduje się prawdziwa perła regionu: pałac
Brühla. W gminie działa też Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej znany z 40-metrowej wieży widokowej.
Brody
Choć Brody nie posiadają praw miejskich, mają charakter niewielkiego, sennego miasteczka. Mimo iż po raz pierwszy wieś wzmiankowana była w 1398 r., to jej rozkwit datuje się na wiek XVIII, kiedy
to hrabia Henryk Brühl rozpoczął przebudowę okazałego pałacu
na ogromną barokową rezydencję. Wraz z pałacem rozrastała się
cała miejscowość. Powstawały szerokie ulice oraz zwarta zabudowa skupiona wzdłuż dwóch przecinających się osi zamkniętych
trzema reprezentacyjnymi bramami.
Tomasz Maciejczyk
en
en
Brody
Brody County has a border character. The population is merely
14 people per km2, and the forests take as many as 64% of its
area. Moreover, there are also many sites untouched by human
hands, such as peat bog and swamp forests, boasting rare
species of fauna and flora. At the same time the vicinity is full
of remarkable historical monuments. The architectural pearl of
the region is located right in Brody: the Brühl Palace. The Nature-Forest Educational Centre, famous for a 40-metre-high observation
tower, is also located in the county.
Tomasz Maciejczyk
de
Die Gemeinde Brody hat einen grenznahen Charakter, lediglich 14 Einwohner pro km2 leben hier. 64% der Fläche beanspruchen Wälder. Auch gibt es hier viele von Menschen unberührte
Orte, wie Torfmoore oder Sumpfwälder, in denen seltene Faunaund Floraarten vorkommen. Gleichzeitig ist es eine Gegend voller ungewöhnlicher Denkmäler. In Brody steht eine wahre Perle
der Region – der Brühl Palast. In der Gemeinde gibt es ebenfalls
ein Lehrzentrum für Natur- und Waldkunde, das durch seinen
40 m hohen Aussichtsturm bekannt ist.
pl
1.Zabytkowa kamienica w Brodach
2.Park pałacowy w Brodach
3.Ścieżka rowerowa
4.Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Jeziorach Wysokich
en
Brody has not received the town charter, but it has a character of
a sleepy small town. Although the village was first mentioned in
1398, it flourished in the 18th century when Heinrich Count von
Brühl began transforming the imposing palace into a magnificent Baroque residence. The entire village expanded with the
palace: wide streets came into being, together with dense architectural development concentrated along the two intersecting
axes closed with three representative gates.
Tomasz Maciejczyk
de
Brody (Pförten)
Obwohl Brody kein Stadtrecht besitzt, hat es den Charakter eines nicht großen, verschlafenen Städtchens. Auch wenn das Dorf
erstmalig 1398 erwähnt wurde, so datiert man sein Aufblühen
auf das 18. Jh, als Graf Heinrich von Brühl mit dem Umbau des
prunkvollen Schlosses zu einer riesigen Barockresidenz begann.
Zusammen mit dem Palast wuchs auch der ganze Ort. Es entstanden breite Straßen sowie eine geschlossene Bebauung entlang
zweier sich schneidender Achsen, die von drei repräsentativen
Toren abgeschlossen wurden.
Tomasz Maciejczyk
1.A historical mansion in Brody
2.The palace park in Brody
3.A bicycle path
4.The Nature-Forest Educational Centre in
Jeziory Wysokie
1.Denkmalträchtiges Mietshaus in Brody
de 2.Palastpark in Brody
3.Radweg
4.Lehrzentrum für Natur- und Waldkunde in
Jeziory Wysokie
1.Rynek w Brodach
pl 2.Park pałacowy w Brodach
3.Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Jeziorach
Wysokich
en
Tomasz Maciejczyk
1.The Brody Market Square
2.The palace park in Brody
3.The Nature-Forest Educational Centre in Jeziory
Wysokie
1.Markt in Brody
de 2.Palastpark in Brody
3.Lehrzentrum für Natur- und Waldkunde in
Jeziory Wysokie
35
Tomasz Maciejczyk
36
pl
Zabytki Brodów
Pałac Brühla. Ta imponująca barokowa budowla ma burzliwą historię. Gdy Henryk Brühl, za ogromną sumę 160 tys. srebrnych
talarów saskich, kupił w 1740 r. dobra Watzdorfów w Brodach, natychmiast zabrał się do przebudowy tutejszej rezydencji. Projekt był
imponujący i zakładał powstanie pałacu oraz całego kompleksu,
włącznie z parkiem, zabudowaniami folwarcznymi i przylegającym
doń miasteczkiem. Sam hrabia był ministrem skarbu dworu saskiego.
Budowa trwała 12 lat. Powstała barokowa rezydencja o francuskim
charakterze, z ogrodem w stylach angielskim i francuskim. Elewacja
en
Brody historical monuments
The Brühl Palace. This impressive Baroque building has a stormy
history. When Heinrich Count von Brühl purchased the Watzdorf family estate in Brody for a large sum of 160,000 silver Saxon thalers in
1740, he immediately began the renovation of the local residence. The
project was ambitious and aimed for the construction of a palace and
the entire complex, together with a park, grange buildings, and the
adjacent town. The count was the minister of finances at the Saxon
court. The construction lasted 12 years and resulted in a Baroque residence of French character, with English- and French-style gardens. The
Brühl Palast. Dieser imposante Barockbau besitzt eine bewegte
Geschichte. Als Heinrich von Brühl 1740 für die enorme Summe von
160.000 sächsischen Silbertalern die Besitztümer der von Watzdorfs
in Brody aufkaufte, begann er sofort mit dem Umbau der hiesigen
Residenz. Das imposante Projekt sah das Entstehen eines Palastes
sowie eines ganzen Komplexes samt Park, Vorwerkgebäuden und
einem anliegenden Städtchen vor. Der Graf selbst war Finanzminister am Sächsischen Hof. Der Bau dauerte 12 Jahre. Es entstand eine
Barockresidenz mit französischem Charakter und einem Garten im
1.Pałac w Brodach
palace’s elevation was richly ornamented, although the Atlas statues
supporting the balcony and the clock were added only in the early
20th century. The interior boasts a representative staircase, impressive stuccowork, and the collection of Italian and Flemish paintings.
Count Heinrich enjoyed his residence only for five years. During the Seven Years’ War, the army of King Frederick II of Prussia,
with whom Brühl was in conflict, burnt the palace in 1758. The
soldiers also devastated the adjacent park and the entire estate
was annexed by the Prussian empire. Only Heinrich’s grandson –
Warsaw starost Alojzy Fryderyk Brühl – restored the residence to
de
Denkmäler von Brody
pl
pałacu została bogato udekorowana, choć zachowane do dziś rzeźby atlasów podtrzymujących balkon oraz zegar pojawiły się na niej
dopiero na początku XX w. Wewnątrz rezydencji podziwiać można
było reprezentacyjną klatkę schodową, bogatą sztukaterię, a także
kolekcję malarstwa włoskiego i flamandzkiego.
Hrabia Henryk cieszył się swą posiadłością tylko pięć lat. W 1758 r.,
podczas wojny siedmioletniej wojska króla Prus Fryderyka II, z którym Brühl był skonfliktowany, spaliły pałac. Żołnierze zdewastowali
też przyległy park. Wszystko przeszło na własność państwa pruskiego.
Dopiero wnuk Henryka – starosta warszawski Alojzy Fryderyk Brühl
en
englischen und französischen Stil. Die Palastfassade wurde reich verziert, die bis heute erhaltenen Atlasfiguren, die den Balkon stützen,
sowie die Uhr tauchten erst Anfang des 20. Jh an ihr auf. Im Inneren
konnte man ein repräsentatives Treppenhaus, reiche Stuckarbeiten sowie eine Kollektion italienischer und flämischer Malereien besichtigen.
Graf Heinrich erfreute sich lediglich fünf Jahre an seinem Besitz.
1758, während des Siebenjährigen Kriegs, brannten die Heere des
Preußenkönigs Friedrich II., mit dem Brühl im Konflikt stand, den
Palast nieder und verwüsteten den Park. Alles ging in preußischen
Besitz über. Erst Heinrichs Enkel, der Gouverneur von Warschau
1.The Palace in Brody
de 1.Palast in Brody
Tomasz Maciejczyk
– przywrócił rezydencji dawną świetność. Ostatni pożar strawił obiekt
w 1945 r. W latach 60. zabezpieczono pałac i zadaszono go. Dziś stoi
pl
on zamknięty, a odbudowano jedynie stajnie i obie oficyny, w których mieszczą się: hotel, restauracja i sala konferencyjno-bankietowa.
kiedy to częściowo zostało zniszczone przez żołnierzy Armii Czerwonej. Pojedyncze elementy serwisu można podziwiać w muzeach Wrocławia, Poznania, Gdańska, Krakowa i przede wszystkim Drezna, a także w prywatnych kolekcjach, choć na aukcjach
„schwany” osiągają bajońskie ceny. Podobno największa ocalała
część serwisu zatopiona jest w Jeziorze Brodzkim, gdzie ostatni
mieszkający tu Brühl w ostatniej chwili ukrył bezcenną porcelanę.
Łabędzi serwis
Na zlecenie hrabiego Brühla w miśnieńskiej fabryce porcelany
powstał największy na świecie serwis. Składał się z ok. 3000 naczyń i był przeznaczony dla 100 osób. Motywem dominującym
były łabędzie, stąd jego nazwa: Schwanenservice. Porcelanowe
dzieło sztuki przetrwało w całości jedynie do II wojny światowej,
en
its former glory. The last fire damaged the estate in 1945. In the
1960s the palace was secured and roofed. Today, it is not in use;
only the stables and two annexes were renovated and they currently house a hotel, restaurant and a conference-banquet hall.
Swan porcelain set
was partially destroyed by the Red Army. Individual elements of
the set are displayed in museums in Wrocław, Poznań, Gdańsk,
Kraków and above all, Dresden, as well as in private collections,
although the “schwan” pieces reach incredible prices at auctions.
Allegedly, the last member of the Brühl family living here hid the
largest preserved part of the invaluable porcelain set by sinking
it in Brodzkie Lake at the last moment.
At Count Brühl’s commission, world’s largest porcelain set was
made in the Miśnia porcelain factory. The set consisted of about
3,000 dishes and served 100 people. Swans were the dominating
motif, hence its name: Schwanenservice. This porcelain masterpiece survived in its entirety until the Second World War, when it
de
Alois Friedrich von Brühl, brachte der Residenz ihren alten Glanz
wieder. Das letzte Feuer vernichtete das Objekt 1945. In den
1960er Jahren wurde der Palast gesichert und überdacht. Heute
Schwanenservice
Im Auftrag von Graf von Brühl entstand in der Meißener Porzellanfabrik das weltgrößte Tischservice. Es bestand aus ca. 3.000 Geschirrteilen und war für 100 Personen bestimmt. Das dominierende
Motiv war der Schwan, deshalb auch sein Name Schwanenservice. Das Meisterstück überdauerte nur bis zum 2. Weltkrieg, als es
pl 1.Oficyna pałacowa w Brodach
en
steht er verschlossen da. Einzig der Stall und beide Hinterhäuser
wurden wiederaufgebaut, in denen sich ein Hotel, ein Restaurant
und ein Bankett- und Konferenzsaal befinden.
teilweise von Rotarmisten zerstört wurde. Einzelne Elemente des
Service kann man in den Museen von Breslau, Posen, Danzig, Krakau
und Dresden bewundern sowie in Privatsammlungen, obwohl die
„Schwäne” bei Auktionen Riesensummen erzielen. Angeblich liegt
das größte erhalten gebliebene Serviceteil im Brodzkie See versunken, wo der letzte hier lebende von Brühl das Porzellan versteckte.
1.The palace annex in Brody
de 1.Hinterhaus des Palasts in Brody
37
Tomasz Maciejczyk
38
Kościół Wszystkich Świętych. Świątynia powstała
pl
Helena Miklaszewska
pl
Na trasie ścieżki
Jeziory Wysokie: Centrum Edukacji Przyrodniczo-
w XVII w., a obecny kształt zawdzięcza przebudowie w roku 1725.
Pierwotnie służyła ewangelikom. W barokowym kościele znajdują się relikwie św. Amatii i św. Perpetuy.
-Leśnej. Przy ścieżce rowerowej, w zabytkowej leśniczówce
w Jeziorach Wysokich, nieopodal brodzkiego pałacu, znajduje się Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej. W pięciu salach
wystawowych można poznać szczegóły życia mieszkańców
lasu i sposoby ich ochrony. Odwiedzający dowiedzą się, np. jak
hodować las i jak go pielęgnować. Przy ośrodku powstał ogród
dendrologiczny, w którym rosną m.in. sosny z całego świata.
Tuż obok, na wzniesieniu, stoi wspominana 40-metrowa wieża
Brama Zasiecka. Budowla powstała w XVIII w., jako jedna
z trzech bram prowadzących do ówczesnego miasta. Była elementem założenia pałacowo-miejskiego, którego autorem był Johann
Christoph Knöffel – wybitny przedstawiciel rokoka w architekturze. Do dziś zachowała się jedynie Brama Zasiecka.
Tomasz Maciejczyk
tury, but its present shape is a result of the 1725 renovation. Initially, it belonged to the Protestants. The Baroque church houses
relics of SS. Amata and Perpetua.
The Zasieki Gate. The building was erected in the 18th century,
as one of the three gates leading to the town. It was part of the
palace-town complex designed by Johann Christopher Knöffel
– an eminent representative of Rococo in architecture. Only the
Zasieki Gate has been preserved.
On the bicycle path
Jeziory Wysokie: the Nature-Forest Educational
Centre. The Centre is located at the bicycle path, in a histor-
dankt ihre aktuelle Form einem Umbau 1725. Ursprünglich diente sie den Protestanten. In der Barockkirche liegen die Reliquien
der Hl. Amatia und der Hl. Perpetua.
Zasiecka Tor. Das Bauwerk entstand im 18. Jh als eines der
drei Tore, die zur damaligen Stadt führten. Es war ein Element der
Schloss- und Stadtanlage, deren Autor Johann Christoph Knöffel
war, ein hervorragender Rokokovertreter in der Architektur. Nur
dieses Tor blieb bis heute erhalten.
pl
1.Brama Zasiecka
2.Oznakowanie szlaku rowerowego
en
ical forester’s lodge in Jeziory Wysokie, near the Brody Palace.
The displays in five exhibition rooms present details of the lives
of forest inhabitants and ways of wildlife conservation. The visitors can learn e.g. how to grow and maintain a forest. Adjacent to
the centre is an arboretum, featuring pine species from all over
the world, among others. The aforementioned 40-metre-high observation tower is located right next to it on an elevation, and
The Lange Brücke Bridge. The historical bridge, dating from
1921, used to link the left- and right-bank Forst (L.). Today, it would
join Forst (L.) with the Polish Zasieki. Unfortunately, this architecturally unique structure is in ruin, which is a pity, since in order to get from
Zasieki to Forst (L.) and back you need to travel several kilometres.
de
Entlang des Wegs
Spitze aus man das Panorama der Umgebung bewundern kann. An
der Einfahrt nach Jeziory Wysokie, auf der linken Seite der Straße nach
Forst (L.), befindet sich der Familienseilgarten.
Jeziory Wysokie – Lehrzentrum für Natur- und Waldkunde. Am Radweg liegt, in einem denkmalträchtigen Forsthaus
in Jeziory Wysokie unweit des Palastes von Brody, das Lehrzentrum
für Natur- und Waldkunde. In fünf Ausstellungssälen lernt man die
Lebensdetails der Waldbewohner und Möglichkeiten ihres Schutzes
kennen. Die Besucher erfahren, wie man einen Wald züchtet und ihn
pflegt. Neben dem Zentrum entstand ein Dendrologiegarten,
in dem u.a. Kiefern aus aller Welt wachsen. Daneben steht auf einer
Erhebung der erwähnte, 40 m hohe Aussichtsturm, von dessen
1.The Zasieki Gate
2.The bicycle trail marker
czył dawniej lewo- i prawobrzeżny Forst (L.). Dziś łączyłby Forst (L.)
z polskimi Zasiekami. Niestety, ten unikatowy w swej architekturze obiekt jest w stanie ruiny, a szkoda, bo by dostać się z Zasiek
do Forst (L.) i odwrotnie trzeba pokonać kilka kilometrów.
offers great views of the area’s panorama from its top. The Family Ropes Course is located at the entrance to Jeziory Wysokie
on the left side of the road to Forst (L.).
de
Allerheiligenkirche. Die Kirche entstand im 17. Jh und ver-
Most Lange Brücke. Pochodzący z 1921 r. zabytkowy most łą-
en
en
All Saints’ Church. The church was erected in the 17th cen-
widokowa, ze szczytu której można podziwiać panoramę okolicy. Przy wjeździe do Jezior Wysokich, po lewej stronie drogi na
Forst (L.), znajduje się Rodzinny Park Linowy.
de 1.Das Zasiecka Tor
2.Radwegmarkierungen
Lange Brücke. Die von 1921 stammende Brücke verband früher das auf dem linken und rechten Ufer liegende Forst (L.). Heute würde sie Forst (L.) mit dem polnischen Zasieki verbinden. Leider ist das in seiner Architektur einmalige Objekt eine Ruine, was
schade ist, da mehrere Kilometer zu bewältigen sind, wenn man
von Zasieki nach Forst (L.) und umgekehrt gelangen möchte.
Tomasz Maciejczyk
pl 1.Rodzinny Park Linowy w Jeziorach Wysokich
2.Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Jeziorach Wysokich
en
1.The Family Ropes Course in Jeziory Wysokie
2.The Nature-Forest Educational Centre in Jeziory
Wysokie
de 1.Familienseilgarten in Jeziory Wysokie
2.Lehrzentrum für Natur- und Waldkunde
in Jeziory Wysokie
39
Tomasz Maciejczyk
40
Sosna ośmiornica. Jadąc z Brodów w kierunku Proszowa, napotkamy niezwykłą 150-letnią sosnę, która ze względu
na osiem konarów poskręcanych w nienaturalny sposób została
ochrzczona mianem„ośmiornicy”. Sosna ta została też wpisana na
listę pomników przyrody. Tuż przy drzewie znajduje się parking.
Biecz: kościół. Świątynia na wzgórzu powstała w 1721 r. na
miejscu dawnego średniowiecznego kościoła. Architekt wzniósł ją
na planie krzyża greckiego. Kościół jest nieotynkowany, ceglany,
The octopus pine. Travelling from Brody toward Proszów, you
encounter a remarkable 150-year-old pine tree, which has been
nicknamed an “octopus pine” because of its unnaturally twisted
eight branches. This pine tree has been inscribed on the monuments of nature list. There is a parking lot right next to the tree.
Biecz: The Church. The church on the hill was erected in
1721 on the site of a former medieval church built on the Greekcross plan. The church is non-plastered, brick, covered with the
Opuszczamy Brody i ruszamy w kierunku granicy polsko-niemieckiej i miasta Forst (L.). Jedziemy kilka kilometrów ścieżką rowerową równoległą z drogą. Na szczęście jest ona mało
uczęszczana. W Zasiekach kierujemy się na granicę, by potem
wzdłuż rzeki dotrzeć do centrum Forst (L.).
en
multi-slope roof and topped with a steeple with dormers and
an onion-shaped cupola. Baroque music concerts are held here,
among others.
You leave Brody and head toward the Polish-German border
and the town of Forst (L.). You continue several kilometres along
the bicycle path parallel to the road. Fortunately, it is not a very
busy route. In the village of Zasieki you head to the border and
go along the river to the centre of Forst (L.).
de
de
Abseits des Radwegs
Krakenkiefer. Von Brody aus in Richtung Proszów fahrend
trifft man auf eine ungewöhnliche, 150-jährige Kiefer, die aufgrund ihrer acht Baumkronen, die auf eine nicht natürliche Weise
verdreht sind,„Krake” getauft wurde. Die Kiefer wurde ebenfalls in
die Liste der Naturdenkmäler aufgenommen. Neben dem Baum
befindet sich ein Parkplatz.
Biecz – Kirche. Die Kirche auf der Erhebung entstand 1721 anstelle einer mittelalterlichen Kirche. Der Architekt errichtete sie auf
1.Kościół w Bieczu
41
przykryty wielospadowym dachem zwieńczonym wieżyczką z lukarnami i cebulastym hełmem. Odbywają się tu m.in. koncerty
muzyki barokowej.
en
pl
pl
pl
en
dem Grundriss eines griechischen Kreuzes. Die Kirche ist unverputzt, aus Ziegelstein und mit einem vielflächigen Dach bedeckt,
das von einem Türmchen mit Lukarnen und einem Zwiebelhelm
gekrönt wird. Es finden hier u.a. Konzerte der Barockmusik statt.
Lubsko
Brody verlassend begibt man sich in Richtung der polnisch-deutschen Grenze und der Stadt Forst (L.). Auf dem Radweg fährt man
mehrere Kilometer parallel zur Straße. Zum Glück ist sie wenig
befahren. In Zasieki richtet man sich nach der Grenze, um später entlang des Flusses ins Zentrum von Forst (L.) zu gelangen.
1.The Church in Biecz
de 1.Kirche in Biecz
1
Forst (Lausitz)
pl
en
de
arch. UM Forst (L.)
42
Tomasz Maciejczyk
Liczące około 20 tys. mieszkańców miasto Forst (L.) – stolica powiatu Szprewa-Nysa – leży w południowo-wschodniej części Brandenburgii, na granicy z Polską i w sercu Dolnych Łużyc. Zielone,
ponad 700-letnie Forst (L.) ma wiele twarzy. Zobaczymy tu obiekty historyczne, takie jak: wieża ciśnień będąca symbolem miasta,
kościół farny św. Mikołaja czy Brandenburskie Muzeum Włókiennicze, ale też nowoczesny stadion kolarski i jeździecki czy godne
odwiedzenia Archiwum Wyburzonych Miejscowości. Forst (L.) ma
też coś do zaoferowania miłośnikom dwóch kółek: setki kilometrów ścieżek rowerowych.
pl
Na wygląd miasta wpłynęły też… róże. Forst (L.) od 2004 r. nosi
oficjalną nazwę: Miasto Róż. „Królowa kwiatów” najpiękniej prezentuje się we Wschodnioniemieckim Parku Róż. Całe ich tysiące
kwitną tu w blisko 900 odmianach. Jednym z wielu cyklicznych
wydarzeń w tym czarującym ogrodzie jest, odbywające się co
roku w ostatni weekend czerwca, Święto Parku Róż z takimi atrakcjami jak wystawa róż ciętych i „Noc 1000 świateł” (więcej: www.
rosengarten-forst.de).
Tradycja uprawy róż, długa historia przemysłu włókienniczego (Forst (L.) było niegdyś potęgą w dziedzinie produkcji
en
The town of Forst (L.), the capital of the Spree-Neisse district,
The town’s appearance has been influenced by… roses. Since
with a population of 20,000, lies in the south-eastern part of 2004 Forst (L.) is officially called the Town of Roses. “The queen
Brandenburg, at the Polish border in the heart of Lower Lusatia. of flowers” is most beautifully featured in the East German Rose
The green, over-700-year-old Forst (L.) has many faces. It boasts Gardens. Thousands of roses blossom here in almost 900 variehistorical monuments, such as the water tower – the town’s symbol, ties. One of the many cyclical events organized in this charming
Parish Church of St. Nicholas, and the Brandenburg Textile Museum, garden, is the Rose Garden Festival held annually on the last June
and also the modern Cycling and Horse Riding Stadium, and the weekend, with such attractions as the exhibition of cut roses and
Archives of Demolished Villages that are worth visiting. Forst (L.) “the Night of 1,000 Lights.” (More at: www.rosengarten-forst.de).
The rose breeding tradition, long history of textile industry
has also something to offer for the two-wheel lovers: hundred
(Forst (L.) was once a cloth manufacture giant), cycling and horse
of kilometres of bicycle paths.
de
Die etwa 20.000 Einwohner zählende Stadt Forst (L.), Kreisstadt
des Landkreises Spree-Neiße, liegt im südöstlichen Teil Brandenburgs an der Grenze zu Polen und im Herzen der Niederlausitz.
Das grüne, über 700-jährige Forst (L.) hat viele Gesichter. Man
sieht hier sowohl historische Objekte, wie den Wasserturm, der
das Symbol der Stadt ist, die St. Nikolai-Kirche oder das Brandenburgische Textilmuseum, als auch die moderne Radrennbahn und
das Reitstadion oder das besuchenswerte Archiv verschwundener Orte. Forst (L.) hat auch den Freunden von Zweirädern etwas
zu bieten – viele Hundert Kilometer an Radwegen.
pl
1.Wieża ciśnień
2.Widok na kościół św. Mikołaja
en
Auf das Erscheinungsbild der Stadt flossen ebenfalls Rosen ein.
Forst (L.) trägt seit 2004 den offiziellen Namen Rosenstadt. Die „Königin der Blumen” präsentiert sich am schönsten im Ostdeutschen
Rosengarten. Zig Tausende von Rosen blühen hier in knapp 900 Arten. Eines der zyklischen Ereignisse in diesem zauberhaften Garten
sind die alljährlich am letzten Juniwochenende stattfindenden Rosengartenfesttage mit Attraktionen wie der Schnittrosenschau sowie
der„Nacht der 1000 Lichter”(mehr unter: www.rosengarten-forst.de).
Die Rosenzuchttradition, die lange Geschichte des Textilgewerbes (einst war Forst (L.) mächtig im Bereich der
1.The water tower
2.A view of the Church of St. Nicholas
de 1.Wasserturm
2.Blick auf die St. Nikolai-Kirche
arch. UM Forst (L.)
sukna), baza kolarska i jeździecka to tylko niektóre elementy
obrazu miasta. Swoje ślady pozostawiły tu też sławne osobistości, m.in. Katharina von Ileburg, Hans von Biberstein czy
pl
Brandenburskie Muzeum
Włókiennictwa
też hrabia Henryk von Brühl, premier saksoński, który spoczywa w krypcie kościoła św. Mikołaja (w 2013 r. przypada 250.
rocznica jego śmierci).
włókienniczego. Oferta muzeum obejmuje zmieniające się wystawy dotyczące zarówno przeszłości, jak i czasów współczesnych.
(więcej: www.textilmuseum-forst.de).
Placówka w Forst (L.) to jedyne muzeum tego rodzaju w Brandenburgii. Można tu w ciekawej formie poznać historię przemysłu
en
riding base are just some aspects of the town’s multifaceted image. Famous historical figures have also marked their presence
in Forst (L.), e.g. Katharina von Ileburg, Hans von Biberstein or
The Brandenburg
Textile Museum
Heinrich Count von Brühl, the Saxon prime minister who is buried in the crypt of St. Nicholas’s Church (250th anniversary of his
death falls in 2013).
interesting form. The museum also offers temporary exhibitions
concerning both the past and the contemporary times. (more at:
www.textilmuseum-forst.de).
The Textile Museum in Forst (L.) is the only museum of this kind
in Brandenburg. History of textile industry is presented here in an
de
Tuchherstellung) und die Rad- und Reitsportinfrastruktur sind
nur einige Elemente des Stadtbilds. Auch berühmte Persönlichkeiten hinterließen hier ihre Spuren, u.a. Katharina von Ileburg,
Brandenburgisches
Textilmuseum
Das Museum in Forst (L.) ist das einzige seiner Art in Brandenburg. Auf interessante Weise lernt man hier die Geschichte der
pl 1.Park Róż w Forst (L.)
en
Hans von Biberstein oder der sächsische Premierminister Graf
Heinrich von Brühl, der in der Krypta der St. Nikolai-Kirche ruht
(2013 ist sein 250. Todestag)
Textilindustrie kennen. Das Museum bietet Wechselausstellungen über die Vergangenheit sowie Gegenwart (mehr unter: www.
textilmuseum-forst.de).
1.Rose Gardens in Forst (L.)
de 1.Rosengarten in Forst (L.)
43
arch. UM Forst (L.)
44
arch. UM Forst (L.)
pl
pl
Atrakcje Forst (L.) i okolic
Forst (L.): stadion kolarski i jeździecki. Oddany do
Nad Nysą. Równina Dolnych Łużyc to wymarzone miejsce na
użytku w 1906 r. 400-metrowy kolarski tor wyścigowy jest jedynym tego rodzaju obiektem w regionie. Odbywają się na nim, jak
niegdyś, zawody krajowe i międzynarodowe. Po przebudowie
i pracach restauratorskich obiekt przystosowano również do zawodów jeździeckich – organizowane są tu turnieje o randze międzynarodowej (więcej: www.psv-forst-lausitz.de).
wycieczki piesze i rowerowe. Coraz popularniejsze są takie trasy
jak ścieżka rowerowa wzdłuż Odry i Nysy, ścieżka rowerowa wzdłuż
Szprewy, Dolnołużycki Szlak Górniczy czy też szlak Śladami księcia Pücklera. Forst (L.) – z uwagi na zaplecze noclegowe i gastronomiczne – jest świetną bazą wypadową.
Horno: Archiwum Wyburzonych Miejscowości.
Mówi się, że Bóg stworzył Łużyce, ale diabeł podłożył pod nie
Forst (L.): the Cycling and Horse Riding Stadium.
At the Neisse River. The Lower Lusatian Plain is a dream
Opened in 1906, the 400-metre-long cycling race track is the only
venue of this kind in the region. National and international competitions have been held here then and now. After the renovation
and restoration works, the stadium has been adapted to horse
racing – international competitions are organized here (more at:
www.psv-forst-lausitz.de).
place for hikes and bike rides. The more and more popular trails
include the bicycle path along the Oder and Neisse, the bicycle
path along the Spree River, the Lower Lusatian Mining Trail, or Retracing Prince Pückler Trail. Forst (L.) – thanks to its accommodation and food base – is a great starting point for trips.
Horno: The Archives of Demolished Villages. It is
it. And people extracted it. The documentation centre of the Archives of Demolished Villages presents the history of opencast
mining in a modern way. The multimedia exhibition shows the
demolished villages that had to make space for brown coal mines.
The Archives building also houses a popular restaurant, Hornoer
Krug, offering regional Lusatian cuisine, and there is a bowling
alley in the vicinity. It is also worth to stop by at the picturesque
pond and to visit the local church, displaying the “Lost Fatherland” exhibition.
said that God created Lusatia but the devil placed coal beneath
Attraktionen von Forst (L.) und der Umgebung
An der Neisse. Die Ebene der Niederlausitz ist ein traumhaftes
in Betrieb genommene 400 m lange Radrennbahn ist das einzige Objekt dieser Art in der Region. Es finden dort, wie einst, nationale und internationale Wettkämpfe statt. Nach einem Umbau
und Sanierungsarbeiten wurde das Objekt ebenfalls für Reitveranstaltungen angepasst, es werden hier internationale Turniere
organisiert (mehr unter: www.psv-forst-lausitz.de).
Ziel für Ausflüge zu Fuß oder per Rad. Immer populärer werden
solche Strecken wie die Radwege entlang der Oder und Neiße
und entlang der Spree, die Niederlausitzer Bergbautour oder der
Fürst-Pückler-Weg. Forst (L.) ist aufgrund seiner Übernachtungsmöglichkeiten und der Gastronomie ein idealer Ausgangspunkt.
Horno – Archiv verschwundener Orte. Man sagt,
dass Gott die Lausitz schuf, aber der Teufel die Kohle darunter
1.Konkurs skoków
en
1.A horse jumping competition
now słynie z ręcznie wykonywanych czekoladowych specjałów
z fabryki Felicitas. Zakład szczyci się wyrobami powstającymi na
specjalne życzenie i zaspokajającymi wymagania największych
smakoszy. Goście, obserwując pracę warsztatu pokazowego, mogą
tu też zobaczyć, jak powstają delikatesy z czekolady.
Döbern: Łuk Mużakowa. Teren gminy Döbern leży w obszarze Łuku Mużakowa – jedynej widzianej z kosmosu moreny
Hornow: the Chocolate Manufacture. The village
of Hornow is famous for hand-made chocolate delicacies from
the Felicitas Manufacture, which takes pride in special order
products, which satisfy the most demanding epicures. Visitors
can see how chocolate delicacies are made, while watching the
workshop demonstrations.
Döbern: Muskau Bend Landscape Park. The Döbern
County area lies in the region of the Muskau Bend – the only
terminal moraine visible from the outer space. It was created
de
de
Forst (L.) – Radrennbahn und Reitstadion. Die 1906
pl
Hornow: manufaktura czekolady. Miejscowość Hor-
en
en
Attractions in Forst (L.) and its vicinity
węgiel. Ludzie zaś ten węgiel wydobywali. Historię górnictwa
odkrywkowego w nowoczesny sposób prezentuje centrum dokumentacji Archiwum Wyburzonych Miejscowości. Wystawa multimedialna pozwala poznać wyburzone miejscowości, które musiały ustąpić miejsca kopalniom węgla brunatnego. W budynku
Archiwum znajduje się też popularna restauracja Hornoer Krug
z łużycką kuchnią regionalną, a w pobliżu działa kręgielnia. W okolicy warto zobaczyć również malowniczy staw oraz odwiedzić kościół, w którym prezentowana jest wystawa Utracona ojczyzna.
de 1.Turnier im Springreiten
legte. Die Menschen wiederum förderten die Kohle. Die Geschichte des Tagebaus präsentiert auf moderne Weise das Dokumentationszentrum des Archivs verschwundener Orte. Die
Multimediaausstellung erlaubt es die zerstörten Ortschaften
kennen zu lernen, die den Braunkohletagebauen weichen mussten. Im Archivgebäude befindet sich das populäre Restaurant
„Hornoer Krug” mit einer Lausitzer Regionalküche, unweit steht
eine Kegelhalle. In der Umgebung ist der malerische Teich sehenswert sowie die Kirche besuchenswert, in der die Ausstellung Verlorene Heimat gezeigt wird.
pl 1.Nysa Łużycka w Forst (L.)
en
Hornow – Schokoladenmanufaktur. Der Ort Hornow
ist für seine manuell gefertigten Schokoladenspezialitäten aus der
Fabrik Felicitas bekannt. Der Betrieb rühmt sich mit Produkten,
die auf spezielle Bestellung entstehen und den Ansprüchen der
größten Feinschmecker gerecht werden. Gäste können in einer
Schauwerkstatt das Entstehen der Schokoladendelikatessen sehen.
Döbern – Muskauer Faltenbogen. Die Gemeinde Döbern liegt im Gebiet des Muskauer Faltenbogens, der einzigen aus
dem Kosmos sichtbaren Stauchendmoräne. Sie entstand vor etwa
1.Nysa Łużycka in Forst (L.)
de 1.Die Lausitzer Neiße in Forst (L.)
45
Informacje praktyczne
Practical information
Praktische Informationen
Noclegi | Accommodation| Übernachtungen
Brody:
Gospodarstwo agroturystyczne Borowikowa Knieja,
ul. Kilińskiego 15, \ 68 3713967, www.knieja.agrowakacje.pl
Gospodarstwo agroturystyczne Bryl-Dom, ul. Kilińskiego 5, \ 68 3712073
Gospodarstwo agroturystyczne Na Wzgórzu, ul. Górna 15,
\ 68 3713976
Gospodarstwo agroturystyczne Wichrowe Pole, ul. Polna 11, \ 68 3718158
Hotel Pałac Brühla, pl. Zamkowy 9, \ 68 3713909,
www.palacbrody.pl
Forst (L.):
arch. UM Forst (L.)
46
czołowej. Powstała ona w wyniku zlodowacenia Elstery ok. 450
tys. lat temu. Ciąg płaskich wzniesień – usytuowanych wzdłuż
Nysy i sięgających aż na teren Polski – ma kształt podkowy. W części należącej do Brandenburgii na terenie Parku Geologicznego
„Łuk Mużakowa” (niem. Geopark Muskauer Faltenbogen) dla
turystów przygotowano m.in. cztery szlaki tematyczne (Szlak
Szklarski, Szlak Geologiczny, Historyczny Szlak Górniczy i Szlak Jerischke – dolina Nysy), park geologiczny i „baśniowy las” (więcej:
www.muskauer-faltenbogen.de).
pl
arch. UM Forst (L.)
en
as a result of glaciation of the Elster River about 450,000 years
ago. The succession of flat elevations situated along the Neisse
and reaching the territory of Poland has a horse-shoed shape.
Tourist attractions in the Brandenburg part of the Muskau Bend
Landscape Park (Germ. Geopark Muskauer Faltenbogen) include: four thematic trails (the Glass Industry Trail, the Geological Trail, the Historical Mining Trail and the Jerischke Trail – the
Neisse Valley), the geopark and the “fairy tale forest”. (More at:
www.muskauer-faltenbogen.de).
de
450.000 Jahren, als die Weiße Elster vereiste. Die Reihe flacher Erhebungen, welche entlang der Neiße liegen und bis nach Polen
reichen, besitzt eine Hufeisenform. Im zu Brandenburg gehörenden Teil, auf dem Gelände des Geoparks Muskauer Faltenbogen,
wurden für Touristen u.a. vier Thementouren (die Glastour, Geologietour, Altbergbautour und die Jerischker Endmoräne-/Neißetaltour), ein Geologiepark sowie ein „Märchenwald” eingerichtet
(mehr unter: www.muskauer-faltenbogen.de).
Tomasz Maciejczyk
pl
1.Tablice informacyjne – Forst (L.)
2.Na trasie
3.Ścieżka rowerowa
en
1.Information boards – Forst (L.)
2.On the road
3.Bicycle path
de 1.Informationstafeln – Forst (L.)
2.Unterwegs
3.Radweg
Hotel Rosenstadt Forst (L.), Domsdorfer Kirchweg 14, Suchodół:
\ +49 (03562) 9510, +49 (03562) 9511
Gospodarstwo agroturystyczne Koziołek Suchodołek
Hotel-Restaurant Haufe, Cottbuser Str. 123, \ +49 (03562)
w nowej zagrodzie, Suchodół 2, \ 68 3712043
2844, +49 (03562) 2845
Ferienhaus (apartamenty) Kramer, Am Weingarten 17, Gastronomia | Food | Gastronomie
\ +49 (03562) 983704
Brody:
Ferienwohnung (apartamenty) im Grünen, Muskauer Restauracja Gorem, pl. Zamkowy 9, \ 68 3713909,
pl
Straße 64, \ +49 (03562) 662563
www.palacbrody.pl
Pension (pensjonat) Am Waldgürtel, Am Waldgürtel 25,
Biecz:
\ +49 (03562) 97333, +49 (03562) 679211
Restauracja Nikogotcha, Biecz 10, \ 509450407
Pension (pensjonat) Koinzer, Spremberger Str. 178, \ +49
Forst (L.):
(03562) 90223, +49 (03562) 6989985
Pension (pensjonat) Scheppan Am Bahnhof, Bahnhofstr. 5, Ausflugs- u. Speiserestaurant (restauracja) Zur blauen Maus, Groß Bademeuseler Straße 21, OT Groß Bademeusel,
\ +49 (03562) 7949
Pension (pensjonat) Wilke, Am Keuneschen Graben 19, \ +49 \ +49 (03562) 6535, +49 (03562) 6535
Bauernschänke (gospoda) Lehmann, Naundorfer Landstr. 35,
(03562) 694986, +49 (03562) 693466
Pension Am Kegeldamm, Kegeldamm 13, \ +49 (03562) Naundorf, +49 (03562) 248
691245, +49 (03562) 691246, +49 (0173) 2909409
Gasthaus (zajazd) Buder, Forster Str. 3, \ +49 (035696) 382,
Zimmervermietung (wynajem pokoi) Lehmann, Zie-en +49 (035696) 62762
gelstr. 52, \ +49 (03562) 983512, +49 (03562) 690900
Gasthaus (zajazd) Hornoer Krug, An der Dorfaue 9, OT HorZimmervermietung (wynajem pokoi) Monika Höer, Blu- no, \ +49 (03562) 691555, +49 (03562) 691556
menstraße 42, +49 (03562) 7980
Gasthaus (zajazd) Sacro, Forster Straße 75, \ +49 (03562)
Zimmervermietung (wynajem pokoi) Zur alten Molke- 7682, +49 (03562) 693815
rei, Alsenstraße 3, \ +49 (04421) 365474, +49 (01635) 060923 Gasthaus (zajazd) Zum Grünen Baum, Gubener Str. 28,
Więcej informacji na stronie: www.forst-information.de
\ +49 (03562) 8591, +49 (03562) 8591
Gasthaus (zajazd) Zum Kuckuck, Jether Weg 3, OT Groß JamLubsko:
Hotel Duet, ul. Reja 3, \ 68 3721122, 602510736, duetho- no, \ +49 (03562) 664424, (03562) 669923
Gaststätte (gospoda) Hundehütte, Robert-Koch-Straße 10,
[email protected]
Hotel Pod Aniołem, pl. Wolności 18, \ 68 4573997, 697890012 \ +49 (03562) 667865, +49 (03562) 660087
Hotel Zemsz, ul. Kopernika 34, \ 68 3721169, 4573600,deGaststätte (gospoda) Rennbahn, Spremberger Straße 125,
4573609; pl. Powstańców Wielkopolskich 11, 68 3721169, \ +49 (03562) 666791
Kaffee (kawiarnia) Bohne, Cottbuser Straße 57, \ +49 (03562)
4573609; [email protected], www.zemsz.lubsko.pl
Motel Centrum, ul. Popławskiego 14/16, \ 68 3722214, 984717
Landgasthaus (zajazd) Urwald, Urwaldstraße 22, OT Groß
696628215, [email protected],
Jamno, \ +49 (03562) 664372, +49 (03562) 692473
www.pig.lubsko.pl/centrum
Pokoje do wynajęcia, Józefa Kaczan, ul. Kopernika 1, Restaurant (restauracja) Am Waldgürtel, Am Waldgürtel 25,
\ +49 (03562) 97333, +49 (03562) 679211
\ 609216907, www.pokoje-lubsko.pl
Pokoje do wynajęcia, Monika i Stanisław Bandiak, Restaurant & Café (restauracja i kawiarnia) Rosenflair
ul. Reja 7b, \ 660714946, 692725327, [email protected], im Ostdeutschen Rosengarten, Wehrinselstraße 46, \ +49
www.lubsko-pokoje.com
(03562) 697724, +49 (03562) 697724
pl
en
de
47
Spezialitätenrestaurant (restauracja) El Borriquito, OttoNagel-Straße 6, \ +49 (03562) 692580, +49 (03562) 6925823
Taverna El Greco, Max-Fritz-Hammer-Straße 12, \ +49 (03562)
8221
Więcej informacji na stronie: www.forst-information.de
Jasień:
Restauracja EDEN, ul. Jana Pawła II 22, \ 660437888
Lubsko:
Bar gastronomiczny Figaro, ul. Bohaterów 14c, \ 68 3720667
Bar gastronomiczny Kufelek, ul. Jasieńska 12, \ 68 3720674
Bar Kasyno, ul. E. Plater 46, \ 68 3723164
Bar szybkiej obsługi Eliasz, pl. Wolności 6, \ 68 3721474
Kawiarnia Eden, ul. Staffa 9, \ 68 3720264
Kawiarnia Emocja, ul. Krakowskie Przedmieście 6, \ 68 3721843
Kawiarnia Irena, ul. Słowackiego 20, \ 607252777
Mała Gastronomia U Zosi, ul. Grunwaldzka 7, \ 510908557
Miro Pizza & Cafe, ul. Popławskiego 9, \ 536999759,
[email protected], www.pizzamiro.pl
Alex Kebab, ul. Przemysłowa 2b, \ 880392042
Restauracja Duet, ul. Reja 3, \ 68 3721122, 602510736, [email protected]
Restauracja Jaskółka, ul. Krakowskie Przedmieście 25, \ 68
3720732
Restauracja Zemsz, ul. Kopernika 34, \ 68 3721168,
www.zemsz.lubsko.pl
48
Zasieki:
Restauracja Karczma Polska, \ 669521241,
www.karczmapolska.zasieki.com
Kultura i rozrywka | Culture and
entertainment | Kultur und Unterhaltung
Brody:
Jasień:
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, ul. Armii Krajowej,
\ 68 3710740
Lubsko:
Lubski Dom Kultury, pl. Jana Pawła II 1, \ 68 3720521
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Lubsko, ul. Wojska
Polskiego 2, \ 68 4572422
Hala Sportowo-Widowiskowa, ul. Bohaterów 3d,
\ 68 3722121
Kręgielnia, ul. Bohaterów 3d, \ 68 3722121
Stadion, ul. 22 lipca
Boisko Orlik, ul. Strzelecka
Zalew Karaś (basen kąpielowy, przystań kajakowa), ul. Słowackiego
Wypożyczalnia rowerów, ul. Przemysłowa 16a, \ 68 3722757,
515093775
Forst (Lausitz):
Touristeninformation Forst (L.) (informacja turystyczna Forst), Cottbuser Straße 10, \ +49 (03562) 669066, +49
(03562) 669067, [email protected], www.forst-information.de
Bankomaty | ATMs | Bankautomaten
Lubsko:
Bank BGŻ, ul. Kopernika 7
Zachodni WBK, ul. 20-lecia PRL 10
pl Bank
Bank Zachodni WBK, ul. Reymonta 1
PKO BP, ul. Sybiraków 4
PKO BP, ul. Staffa 9
Jasień:
Bank Zachodni WBK, ul. Jana Pawła II 28
PKO BP, ul. Wąska 3
Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Leśnej,
Jeziory Wysokie 22, \ 68 3712644
en
de
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego)
w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) –
Brandenburgia 2007-2013
Projekt kofinanziert aus den Mitteln der Europäischen Union (Europäischer Fonds für Regionale
Entwicklung) im Rahmen des Operationellen Programms der grenzübergreifenden Zusammenarbeit
Polen (Woiwodschaft Lubuskie) – Brandenburg 2007-2013
pl
The project has been co-financed by the European Union Funds (The European Regional Development
Fund) under Cross-Border Cooperation Operational Programme Poland (Lubuskie Voivodship) –
Brandenburg 2007-2013
en
de

Ścieżka rowerowa Bicycle Path Radweg Jasień • Lubsko • Brody

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz katalog z wystawy w formie pdf

Friedrich der Große Fryderyk Wielki und Graf Brühl