Rozwoj_04.p65 - Program Rozwój Polski Wschodniej

Helmut Karl
MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA
INSTRUMENTÓW ROZWOJU
REGIONALNEGO BAWARII
WE WSCHODNIEJ POLSCE
1061
VACAT
1062
1. SYTUACJA GOSPODARCZA WE WSCHODNIEJ POLSCE
W PORÓWNANIU DO BAWARII
Wschodnia Polska należy do najbiedniejszych regionów Europy. W roku 2005 PKB na jednego mieszkańca w Polsce, według parytetu siły nabywczej, zbliżył się do 50% średniej wartości UE, podczas gdy
w omawianych pięciu województwach stanowił on jedynie 33-35% średniej wartości dla państw UE. Wschodnia Polska ogólnie charakteryzuje się brakiem dostępu, a także niskim poziomem spójności gospodarczej
i terytorialnej.
W przeciwieństwie do sytuacji we Wschodniej Polsce, Bawaria jest jednym z ważniejszych obszarów
wzrostu w Niemczech. Górna Bawaria jest wraz z Monachium gospodarczym centrum regionu. Ich wzrost
PKB jest wyższy niż średnia dla całego kraju. Najważniejszymi siłami napędowymi wzrostu są firmy gospodarki opartej na wiedzy (sektor informatyczny i komunikacyjny). Ważny wkład w rozwój regionalny mają
też przedsiębiorcy z sektora filmów i mediów, a także producenci samochodów. Firmy intensywnie działające w segmencie badawczo-rozwojowym oraz ich publiczna infrastruktura badawczo-rozwojowa są przyczyną
znakomitych wyników gospodarczych oraz dobrych wyników gospodarki opartej na wiedzy.
Innowacje są postrzegane jako podstawowa siła napędowa wzrostu gospodarczego w Górnej Bawarii.
W ramach teorii nowej geografii gospodarczej, rosnące aglomeracje powodują ekonomię skali, ponieważ dostępny jest zwiększony potencjał czynników, co prowadzi do efektów produktywności ze względu na specjalizację i/lub dywersyfikację. Przyczynami ekonomii skali może być nadmiar wiedzy lub lokalizacja efektów
urbanizacji. Bardziej szczegółowy opis tej argumentacji teorii nowej geografii gospodarczej został opracowany zgodnie z podejściami przestrzennych lub sektorowych systemów innowacji. Tutaj ekonomie skali są powodowane systemowymi połączeniami określonymi pomiędzy posiadaczami wiedzy, w tym specjalistami
w dziedzinie generowania wiedzy (np. instytutami badawczymi, laboratoriami firmowymi), egzaminacyjnymi (np. szkołami wyższymi, organizacjami realizującymi zlecenia badawcze), pośrednictwa (np. specjaliści
finansowi i prawni) oraz wykorzystania (np. małe i średni przedsiębiorstwa (MŚP), firmy międzynarodowe). Udział w takim systemie, który istnieje w Górnej Bawarii, nie tylko daje dostęp do „know-how” i „knowwhat”, ale także do „know-who”, pozwalających rozwiązywać konkretne problemy związane z wiedzą (np.
prawa własności intelektualnej lub dostępu do kapitału inwestycyjnego). Klastry regionalne i dzielnice przemysłowe są jedną z konkretnych form takich przestrzennych systemów innowacji, o ile zajmują się one innowacyjnymi technologiami i produktami. Systemy te tworzą swoiste dobra sieciowe, ponieważ dostęp do specyficznych węzłów w systemie prowadzi do zwiększonych korzyści dla wszystkich uczestników sieci wraz ze
wzrostem ilości i różnorodności węzłów, a kody komunikacyjne (np. dorozumiana wiedza dotycząca technologii produkcji, kapitał społeczny odnośnie do reputacji) ograniczają dostęp do dóbr sieciowych tylko do
uczestników sieci. Kontrola społeczna związana z bliskością przestrzenną lub instytucjonalną wraz ze wspólnymi rynkami wiedzy mogą ograniczyć swobodne zachęty w tych sieciach.
Niemniej jednak regionalne wyniki gospodarcze w Bawarii nie są jednolite. Jednakże różnice regionalne w Bawarii nie są porównywalne z różnicami występującymi pomiędzy Polską a Polską Wschodnią, czy
też Polską Wschodnią a średnią w państwach UE. Ale w pewnym zakresie różnice regionalne można także
odnaleźć w Bawarii. Bawaria i jej obszary NUTS 2 są niejednorodne, ponieważ wyniki socjoekonomiczne
mniej zurbanizowanych obszarów z pośrednimi wynikami gospodarczymi (jak obszary NUTS 2 Dolna Bawaria, Górny Palatynat, Górna Frankonia, Środkowa Frankonia, Dolna Frankonia i Szwabia) są zdecydowanie różne w porównaniu do wskaźnika wzrostu w Monachium. Podobnie, silne i słabe strony gospodarki
w Bawarii są zróżnicowane pomiędzy poszczególnymi obszarami administracyjnymi. W porównaniu do obszaru wokół centrum wzrostu w Monachium, te obszary są w większym stopniu wiejskie i większe znaczenie
ma przemysł i rolnictwo. Szczegółowy opis sytuacji:
• Dolna Bawaria nie posiada ośrodka aglomeracyjnego. Najważniejszymi sektorami są przemysł, turystyka i rolnictwo, zdominowane przez MŚP (za wyjątkiem producenta samochodów BMW w Din-
1063
golfling). Poziom bezrobocia jest nieco poniżej średniej dla Bawarii. Autostrada A3 i A92 łączy region z europejską siecią drogową. Kanał Men-Dunaj ma duże znaczenie, a odległość do nowego
lotniska w Monachium jest niewielka. Ze względu na granicę z Czechami ważna jest konkurencja
międzyregionalna. W obecnym okresie programowania Freyung- Grafenau oraz Regen są obszarami Celu 2, oba te regiony są terenami przygranicznymi. Bezrobocie i zmiany strukturalne są głównymi powodami wsparcia dla obszarów wiejskich Regen oraz Freyung- Grafenau. Głównymi instrumentami są konsolidacja infrastruktury, stymulacja konkurencyjności regionalnej (dotacje inwestycyjne) i wsparcie turystyki. Ze względu na ekspansję Europy na wschód, wiejskie rejony Regen
i Freyung-Grafenau stanowią pomosty do rynków w Europie wschodniej. Wiele firm i korporacji
już wybrało wiejski region Regen jako swoją siedzibę. Region jest połączony z bawarską siecią
innowacji i specyficznymi działaniami mającymi na celu zwiększenie działań związanych z handlem zagranicznym.
• Struktura sektorowa w Górnym Palatynacie jest zdominowana przez przemysł, w szczególności przemysł elektroniczny i metalurgiczny, inżynierię precyzyjną i budowę samochodów. Ze względu na
granicę z Czechami ważna jest konkurencja międzyregionalna. Polityki regionalne w ramach obecnego okresu programowania oferują dotacje inwestycyjne dla obszarów w ramach Celu 2, specjalny
program rozpowszechniania nowych technologii wśród MŚP oraz promocja turystyki. Głównymi
działaniami jest wsparcie turystyki, konsolidacja infrastruktury i stymulacja konkurencyjności.
• Gospodarka regionalna Górnej Frankonii jest zdominowana przez przemysł, w szczególności produkcję porcelany, tekstyliów, przetwórstwo spożywcze, produkcję tworzyw sztucznych i produkcję
samochodów. Celem w Oberfranken są relatywnie małe i średnie firmy. Kwoty eksportowe są o 60%
wyższe niż średnia w Bawarii. Ze względu na granicę ważna jest konkurencja międzyregionalna
z Czechami. Obszarami w ramach Celu 2 są regiony administracyjne Hof, Kronach, Wunsiedel
(regiony przygraniczne). Polityki regionalne w ramach obecnego okresu programowania oferują
dotacje inwestycyjne dla obszarów w ramach Celu 2, specjalny program rozpowszechniania nowych
technologii wśród MŚP oraz promocję turystyki. Wbudowane w główną politykę regionalną działania lokalne wspierają inwestycje przemysłowe i turystykę, infrastrukturę, a „Ofensywa technologiczna” próbuje zwiększyć rozpowszechnianie wiedzy.
• W Środkowej Frankonii obszarami Celu 2 są Fürth i Norymberga. Polityka ma na celu próbę poprawy jakości życia w mieście i rozpowszechnianie wiedzy. Dolna Frankonia ma tylko jeden obszar
objęty Celem 2 (Schweinfurt). Uwzględnione w strategii rozwoju regionalnego ERD i ESF koncentrują swoje działania na poprawie rozwoju lokalnego, konkurencyjności MŚP i kapitale ludzkim.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) finansuje 90% wsparcia finansowego UE w obszarach objętych Celem 2.
1064
Mapa powyżej wskazuje geograficzny rozkład obszarów Celu 2 w Bawarii. Obszary przygraniczne
w ramach Celu 2 na północy charakteryzują stare struktury przemysłowe, podczas gdy południe to regiony
wiejskie. Miasta w ramach Celu 2 są dotknięte bezrobociem strukturalnym (deficyt kwalifikacji). Obszary
w ramach wygasającej pomocy przejściowej są terenami wiejskimi. Obszary w ramach Celu 2 są głównie
umiejscowione w regionie granicy wschodniej.
2. JAKA BYŁA ROLA MYŚLENIA STRATEGICZNEGO O ROZWOJU
REGIONALNYM BAWARII W OSIĄGNIĘCIU SUKCESU
SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO I JAKIE MOŻNA Z TEGO
WYCIĄGNĄĆ WNIOSKI I ZALECENIA DLA WSCHODNIEJ POLSKI?
Konstytucyjnym celem polityki publicznej w Niemczech jest promowanie spójności gospodarczej i społecznej, to znaczne zmniejszanie różnic regionalnych i tworzenie równych warunków życia
w regionach. Te podstawowe cele powinny być osiągnięte przy pomocy podstawowej regionalnej polityki
gospodarczej, polityki dla odnośnych terenów wiejskich i w pewnej mierze z pomocą polityki zagospodarowania przestrzennego. Pomimo podstawowego celu spójności, cele i instrumenty dla każdego z tych
podejść są różne:
• Zgodnie ze strukturą federalną kraju, te działania polityki zagospodarowania przestrzennego wychodzą z poziomu rządu federalnego poprzez landy federacyjne (Länder) aż do organów samorządów lokalnych. Głównymi zagadnieniami celów polityki zagospodarowania przestrzennego Republiki Federalnej są „zrównoważony rozwój” oraz „znaczące zmniejszenie nierówności” pomiędzy
1065
regionami rozwijającymi się a pozostającymi w zapóźnieniu. Zatem planowanie przestrzenne musi
koordynować interesy społeczne, gospodarcze i środowiskowe w ramach zagospodarowania przestrzennego. Na tym tle polityka zagospodarowania przestrzennego może być interpretowana jako
dążenie polityczne, na podstawie wytycznych polityki, do wpłynięcia na wykorzystanie terenów,
rozmiaru osad a także rozkładu infrastruktury publicznej. Działania polityki zagospodarowania
przestrzennego rządu federalnego (Bund) próbują skoordynować odnośne programy różnych departamentów, ponieważ władza polityczna o pośrednich lub bezpośrednich skutkach regionalnych
jest przydzielona do poszczególnych departamentów (koordynacja pozioma).
• Regionalna polityka strukturalna w postaci Wspólnego Zadania na rzecz poprawy regionalnych
struktur gospodarczych głównie ma za zadanie zmniejszenie nierówności gospodarczych poprzez
mobilizowanie wzrostu regionalnego i rozwoju potencjału w zapóźnionych dziedzinach. Zrównoważony wzrost gospodarczy jest odnośnym celem pośrednim. Zatem wspierane są te regiony, których rozwój gospodarczy jest znacznie poniżej średniej federalnej i które wykazują problematyczne
skupiska firm o problemach strukturalnych. Na tym tle interwencje polityki regionalnej głównie
dotyczą obszarów o niskich dochodach, wysokiej stopie bezrobocia i wysokim poziomie ryzyka naturalnego. Interwencje polityki w celu promowania innowacji i konkurencyjności poza tymi „podstawowymi” obszarami: mogą w pewnym zakresie stanowić część polityki regionalnej, jednakże zadanie to jest głównie częścią polityki rozwojowo-badawczej Niemiec. Oprócz zregionalizowanych
polityk badawczo-rozwojowych w Bawarii, Wspólne Zadanie na rzecz poprawy regionalnych struktur gospodarczych jest głównie wykorzystywane do mobilizacji kapitału prywatnego i publicznego.1 Z drugiej strony mobilizacja kapitału jest oparta na dotacjach inwestycyjnych i grantach inwestycyjnych dla prywatnych inwestorów. Zmniejszają one koszt kapitału w regionach o deficycie
wzrostu i sprawiają, że stają się one bardziej atrakcyjne dla inwestorów. Z drugiej strony, inwestycje
w infrastrukturę publiczną i inwestycje w infrastrukturę komunikacyjną są głównymi dziedzinami
działań bawarskich finansowanych przez Wspólne Zadanie. Inicjatywy publiczne dla strategii rozwoju regionalnego mogą także podlegać wsparciu, jednakże nie jest to wykorzystywane w Bawarii.
Działania te są zgodne z celami rozwoju regionalnego i strategiami Bawarii, a podejście uzupełniają
specyficzne bawarskie programy dodatkowe. We współpracy z Europejskim Funduszem Orientacji
i Gwarancji Rolnej/Guidens (EAGGF), polityka regionalna ma pięć głównych obszarów dla regionów Celu 2:
– konsolidacja infrastruktury,
– stymulowanie konkurencyjności (granty inwestycyjne),
– rozpowszechnianie wiedzy i wsparcie badań i rozwoju firm,
– turystyka,
– środki zachęty do rozwoju miast i wsi.
Ze względu na dobre wyniki gospodarcze, zaledwie kilka regionów Bawarii będzie się kwalifikowało
do interwencji w ramach polityki regionalnej. Interwencje regionalne powinny być skoncentrowane na podstawowym obszarze, który głównie obejmuje regiony wschodniej granicy Bawarii i kilka innych regionów
wiejskich. Strategie polityki Celu 2 powinny obejmować wsparcie dla turystyki, rozpowszechnianie wiedzy
poprzez wsparcie infrastruktury przekazu oraz promowanie MŚP. Turystyka i działania mające na celu stymulowanie rozwoju wsi powinny nadal odgrywać wiodącą rolę. W szczególności interwencje polityki regionalnej pozwalają pamiętać, że chłonność polityk innowacyjności w obszarach wiejskich jest ograniczona,
jednakże w każdym przypadku ich dostęp do ICT i sieci innowacyjności Bawarii powinien zostać ulepszony.
Obszary tematyczne interwencji obejmują MŚP/innowacje, rozwój wsi, obszary miejskie i ochronę przeciwpowodziową. Obszary przygraniczne (Szwabia, Górny Palatynat, Górna Frankonia) utrzymają wsparcie dla
MŚP, a ochrona przeciwpowodziowa na południu stanowi wysoki priorytet.
Jak wspomniano powyżej, Bawaria opracowała własne programy, które uzupełniają działania polityki
regionalnej UE i rządu federalnego. (1) Bayern Innovative: Inicjatywa klastrowa dotycząca specyficznych
sektorów w połączeniu ze wsparciem sieci międzysektorowej.
1
Vierunddreißigster Rahmenplan der Gemeinschaftsaufgabe “Verbesserung der regionalen Wirtschaftsstruktur” (GA)
für den Zeitraum 2005-2008, Regionales Förderprogramm “Bayern“, w: Handbuch der regionalen Wirtschaftsförderung, hrsg. V. H. H. Eberstein, H. Karl, Textband, DII 2, S. 53, Köln (Otto Schmidt) 2005.
1066
• klaster high-tech (biotechnologia, przemysł lotniczy i kosmiczny, ICT, itp.),
• klaster produkcji (chemia, leśnictwo, itp.),
• klaster międzysektorowy (nanotechnologia, inżynieria materiałowa).
Instrumenty: Ograniczenie kosztów transakcji i kosztów współpracy, wsparcie dla współpracy międzydyscyplinarnej, formowanie zarządzania klastrem i siecią. (2) Wsparcie rozwoju MŚP. Istnieją pojedyncze programy bawarskie specjalnie dedykowane dla polityk MŚP o szerokiej gamie różnych podejść w różnych dziedzinach polityki, w celu wzmocnienia MŚP. Instrumenty obejmują zwolnienia z regulacji, a także
bezpośrednie lub pośrednie wsparcie.
• „Wspólne zadanie na rzecz poprawy struktury wsi i straży przybrzeżnej” zajmuje się problemami
obszarów wiejskich w Bawarii. Głównymi celami jest poprawa:
– produkcyjności w rolnictwie i w przemyśle spożywczym,
– marketingu i komercjalizacji produktów rolnych,
– infrastruktury i rozwoju regionalnego.
Zatem udzielane są granty inwestycyjne dla gospodarstw prywatnych i projektów infrastrukturalnych.
Na tym tle zastosowanie mają dwa Wspólne Zadania i pewna ilość specyficznych programów bawarskich.
Pod względem gospodarki polityki regionalne w Bawarii poprawią poziom zamożności jej mieszkańców. Z tego względu bawarska strategia na rzecz rozwoju regionalnego jest dostosowana przez pięć głównych celów (patrz rysunek 1). Główne cele są rozbite na maksymalnie pięć podcelów, które dotyczą sytuacji
dobrobytu w Bawarii.
Trzy zasadnicze cechy mają największe znaczenie dla myślenia strategicznego. Po pierwsze, punktem
wyjścia dla wszystkich działań rozwoju regionalnego jest specyficzne bawarskie podejście do rozwoju i wzrostu: polityka regionalna i ogólna polityka gospodarcza musi poprawić wyniki innowacyjne obszarów wzrostu
Bawarii, a także poprawić wyniki gospodarcze regionów zapóźnionych. Z tego względu każdy program oferowany przez rząd federalny i UE jest włączany w podejście rozwojowe Bawarii. Po drugie, interwencje polityk w Bawarii są dopasowane do specjalnych potrzeb regionalnych, co oznacza, że Program Operacyjny dotyczący obszarów Celu 2 i polityki UE określają specyficzne międzyregionalne mocne i słabe strony regionów przygranicznych (Republika Czeska), obszarów miejskich i obszarów wiejskich. Ogólne cele rozwojowe są określone dla tych obszarów i strategii, podobnie jak instrumenty dla wdrożenia zależą od potencjału
rozwojowego każdego regionu. W szczególności dla regionów przygranicznych polityki rozwojowe starają
się pokonać dawne wady związane z lokalizacją spowodowane żelazną kurtyną. Dzięki działaniom INTERREG III A polityka regionalna stara się rozwijać relacje między firmami i sieciami po obu stronach granicy 2.
Polityki dla obszarów wiejskich starają się poprawić różnorodność gospodarczą, a w szczególności poprawić
sektor drugi i trzeci. We wszystkich obszarach MŚP stanowią gospodarczy szkielet rozwoju gospodarczego i
jako takie należy je wspierać. Polityki Celu 2 starają się konkretnie zająć przyczynami, które powodują brak
konkurencyjności, w szczególności:
• dominacja sektorów o wskaźnikach wzrostu poniżej średniej,
• niskie kwoty eksportowe,
• stosunkowo wysoki udział branż, gdzie koszty pracy są podstawowe, a konkurencja zarobkowa po
obu stronach granicy jest znacząca.
Na tym tle wsparcie inwestycyjne, wsparcie dla dostępu do rynków międzynarodowych i globalnych
oraz wsparcie dla produkcyjności i inwestycji w innowacje (ze względu na konkurencję transgraniczną) są
głównymi narzędziami w celu zwalczenia konkretnych braków dotykających MŚP. Skala różnic regionalnych pomiędzy Wschodnią Polską a średnią w krajach UE oraz obszarami Celu 2 w Bawarii a średnią
w krajach UE jest bardzo różna, a zakres problemów regionalnych, które powodują te różnice, nie jest porównywalna pomiędzy Wschodnią Polską a zapóźnionymi regionami Bawarii. Jednakże w obu tych obszarach występują różnice regionalne, a oba tereny są położone w pobliżu granic państwa. Z tego względu pięć
głównych celów polityk regionalnych w Bawarii ma w zasadzie zastosowanie we Wschodniej Polsce, ale stosunkowy ciężar każdego z celów we Wschodniej Polsce prawdopodobnie nie będzie taki sam jak w Bawarii, np.
braki w infrastrukturze będą prawdopodobnie dużo istotniejsze (dostęp międzyregionalny dzięki infrastrukturze transportowej) w Polsce, podobnie jak dostęp do technologii IC. Ze względu na istotne różnice regionalne w porównaniu do Bawarii:
2
EPPD: INTERREG IIIA 2000-2006, Österreich – Deutschland/Bayern. Programmplanungsdokument.
1067
Rys. 1
GŁÓWNE CELE ROZWOJU REGIONALNEGO
• wysiłek finansowy i zakres prywatnego i publicznego wsparcia inwestycyjnego we Wschodniej Polsce powinien być dużo wyższy,
• strategia we Wschodniej Polsce powinna być prawdopodobnie bardziej skoncentrowana na istniejących ośrodkach wzrostu i dużo bardziej skoncentrowana na głównych czynnikach powodujących
braki we wzroście.
Zatem nie jest właściwe zalecanie „kopiowania” strategii bawarskiej. Jest to bardziej zalecenie, by stosować metodologię regionalnego myślenia i regionalnego programowania rozwoju: wyraźna hierarchia celów, wybór skutecznych instrumentów i zachęt, które są odpowiednie do potrzeb regionu i skoncentrowane
na regionalnych „wąskich gardłach”, a czynniki wzrostu są warunkami wstępnymi dla udanej polityki rozwoju regionalnego.
1068
3. JAKI BYŁ PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW DLA DZIAŁAŃ ROZWOJOWYCH
W BAWARII POMIĘDZY SZCZEBLEM CENTRALNYM, REGIONALNYM
A LOKALNYM I CO Z TEGO DOŚWIADCZENIA W ZAKRESIE
TWORZENIA MODELU POLITYKI ROZWOJU REGIONALNEGO
WYNIKA DLA WSCHODNIEJ POLSKI?
Rząd federalny nie ma konstytucyjnych uprawnień do realizowania kompleksowej polityki zagospodarowania przestrzennego (tylko ogólne ramy orientacyjne), więc próbuje on – we współpracy z landami –
opracować federalne programy polityki zagospodarowania przestrzennego, aby zyskać wpływ na planowanie regionalne poprzez określanie ogólnych i niewiążących wytycznych. Koordynacja pionowa pomiędzy
rządem federalnym a landami jest realizowana poprzez konferencję ministrów ds. polityki zagospodarowania przestrzennego, która grupuje odnośnych ministrów na szczeblu federalnym i stanowym.
Na szczeblu landów (Länder), oprócz planowania krajobrazowego zorientowanego na ochronę środowiska (Landschaftsplanung), polityka zagospodarowania przestrzennego przyjmuje postać tak zwanego
planowania regionalnego (Landesplanung) lub regionalnego planowania zagospodarowania (Landesentwicklungsplanung). W szczególności ich zadania obejmują określenie prawomocnych celów w postaci planów regionalnych. Zarówno regionalne planowanie zagospodarowania jak i lokalne planowanie samorządowe są konstytucyjne uprawnione do określania szczegółowych celów planowania pod względem treści i lokalizacji. Na szczeblu samorządowym władze mają konstytucyjne prawo do realizowania polityki zagospodarowania przestrzennego. Jest to określone w ustawie o planowaniu przestrzennym miast (plan wykorzystania
gruntów i plan zabudowy). Za pomocą planowania przestrzennego miast władze lokalne mogą wywierać
wpływ na przyszły rozwój miast i wykorzystanie gruntów. Na szczeblu samorządowym zawartość planów
jest konkretyzowana i wdrażane są plany terytorialne.
Samorządy posiadają kompetencję planowania dla swoich poszczególnych obszarów. Swoje ustalenia opierają na planach wykorzystania gruntów i planach rozwoju miast i wykonują swoje uprawnienia w zakresie planowania i podejmowania decyzji w ramach przepisów ramowych wydawanych przez rząd federalny oraz w ramach
parametrów określanych w planie regionalnym. Poza celami z planu rozwoju regionalnego, na działania samorządów lokalnych w zakresie planowania wpływ ma w szczególności federalne prawo budowlane. Z drugiej strony
rozporządzenie federalne odnośnie do wykorzystania budynków definiuje kategorie wykorzystania gruntów, co
wiąże się z właścicielami o określonych prawach i obowiązkach. Zatem samorządy lokalne mogą autonomicznie
określać kategorię, do jakiej przypisana będzie konkretna działka, ale jednocześnie charakter i intensywność
wykorzystania także zostają ustalone. Z drugiej strony federalne prawo budowlane samo formułuje wiele zasad, które należy uwzględnić w decyzjach samorządów lokalnych w ramach planowania rozwoju miast. Federalne prawo budowlane także przewiduje, że planowanie lokalne powinno być zgodne z celami polityki rozwoju regionalnego i planowania regionalnego. O ile obie przesłanki i struktura docelowa polityki zagospodarowania przestrzennego są sformułowanie niekonkretnie, a samorządy lokalne podejmują decyzje o niespójnych
celach, nie powstają konflikty na styku pomiędzy samorządami lokalnymi a rządem federalnym i landami.
Regionalna polityka gospodarcza jest realizowana, podobnie jak w przypadku polityki rozwoju regionalnego, przez rząd federalny, landy i samorządy lokalne. Rząd federalny i landy są zaangażowane w podejmowanie decyzji w ramach Wspólnego Zadania, a finansowanie jest dzielone równo pomiędzy rząd federalny a landy. Landy są odpowiedzialne za wdrożenie regionalnej polityki gospodarczej. Nie jest to zawarte
w przepisach ramowych określonych przez rząd federalny, ale poziom zarysów Wspólnego Zadania uwzględnia regionalne programy rozwojowe landów. Polityka regionalna na szczeblu landów nie jest ograniczona do
realizacji działań związanych ze Wspólnymi Zadaniami, ponieważ landy mogą wspierać rozwój regionalny
dzięki różnym działaniom obok Wspólnych Zadań.
Współpraca pomiędzy rządem federalnym a landami stała się możliwa dopiero po zmianie w przepisach podstawowych (Grundgesetz) oraz po dodaniu artykułu 91a w roku 1969. Zgodnie z tym rząd federalny jest zaangażowany w realizację zadań państwa, jeśli mają one znaczenie dla całego narodu i jeśli są konieczne do poprawy warunków życia. Współpraca pomiędzy rządem federalnym i landami w tworzeniu polityki regionalnej jest osiągana w ramach tak zwanego Komitetu Planowania (Planungsausschuss), który
sporządza czteroletnie i roczne plany ramowe. Komitet składa się z przedstawicieli 16 landów, każdy z pra-
1069
wem głosu i rządu federalnego z 16 głosami. Decyzje zapadają większością trzech czwartych głosów, tj. rząd
federalny nie może podjąć uchwały przeciwko większości landów.
Regionalna polityka gospodarcza na poziomie samorządów lokalnych polega na udostępnianiu terenów, zagospodarowywaniu nowych obszarów przemysłowych, wprowadzaniu infrastruktury i lokalnej polityki podatkowej. Władze lokalne są w zasadzie autonomiczne w kwestii wyboru narzędzi i kierunków swoich działań. Jednakże rządy landów starają się zyskać wpływ na lokalne polityki gospodarcze nie tylko poprzez korekty skarbowe, ale także poprzez koordynowania działań międzysamorządowych.
Ministerstwo spraw gospodarczych jest głównie odpowiedzialne za wdrażanie Podstaw Wsparcia Wspólnoty (CSF). Odpowiedzialność za koncepcję regionalnych Programów Operacyjnych jest skoncentrowana
w Ministerstwie Spraw Gospodarczych. Dlatego też mamy „zdecentralizowaną koncentrację”. W kontekście
CSF i Wspólnych zadań, Bawaria jest odpowiedzialna za swoją politykę regionalną. Jednakże decentralizacja
kończy się na szczeblu regionalnym, a przedstawiciele szczebli poniżej regionu nie biorą udziału w programowaniu operacyjnym. Wdrażanie jest realizowane przez różne ministerstwa i ich administracje. Głównym
ministerstwem zajmujących się całością Programów Operacyjnych jest Ministerstwo Spraw Gospodarczych.
Ze względu na specyficzną tradycję współpracy na szczeblu federalizmu w Niemczech, ten sposób
podziału obowiązków i praw nie jest przenoszalny na regiony i kraje o innej ścieżce rozwoju. Niemniej jednak nie tylko doświadczenie bawarskie uczy, że silna pozycja regionów i struktura zarządzania, która stymuluje odpowiedzialność regionu za polityki rozwoju stanowią kluczowe czynniki kształtowania skutecznego
modelu polityki rozwoju regionalnego. Oprócz wsparcia finansowego z UE i rządu federalnego, odnosząca
sukces polityka regionalna korzysta z wiedzy na temat konkretnych potrzeb obszarów zapóźnionych
i z odpowiedzialności władz regionalnych za rozwój i wdrożenia polityki rozwoju. Pomimo wsparcia finansowego UE i rządu federalnego w ogólnych ramach polityk regionalnych UE, decentralizacja odpowiedzialności stanowi ważną zachętę instytucjonalną na rzecz wsparcia regionów zapóźnionych.
4. JAKIE INSTRUMENTY POLITYKI ROZWOJU REGIONALNEGO MOGĄ
OKAZAĆ SIĘ NAJBARDZIEJ SKUTECZNE W OKOLICZNOŚCIACH
ZACOFANIA SPOŁECZNEGO I GOSPODARCZEGO
ORAZ PERYFERYJNOŚCI WSCHODNIEJ POLSKI?
Tabele (str. obok) zawierają omówienie instrumentów polityki regionalnej na szczeblu europejskim,
krajowym i bawarskim.
Niezależnie od wielkości różnic między regionami, prywatne i publiczne granty inwestycyjne są zazwyczaj skutecznym instrumentem do stymulacji rozwoju regionalnego. Koszty transakcji związane z dostępem do sieci ICT oraz sieci międzyregionalnych, a także do sieci międzynarodowych pomiędzy instytucjami
badawczymi a firmami są dla regionów peryferyjnych znacznie istotniejszymi barierami niż dla obszarów
centralnych. Podobnie w perspektywie przedsiębiorstw (w szczególności MŚP), koszty transakcji (utworzenie zarządzania klastrem, itp.) do celów networkingu pomiędzy firmami mogą być nadmiernie wysokie
w obszarach peryferyjnych, chociaż w długiej perspektywie czasu firmy i regiony korzystają z takiej formy
współpracy. Zatem takie instrumenty jak zarządzanie klastrami lub działania związane z gospodarką opartą
na wiedzy takie jak instytuty organizujące transfer wiedzy są ważne dla Wschodniej Polski.
– Według Aghion i Howitt (2005)6 , musimy wyróżnić innowację, która zwiększa (regionalną, sektorową) zdolność do tworzenia „innowacji granicznych” oraz wysiłki innowacyjne, które starają się zmniejszyć lukę do bariery technologicznej poprzez imitację i rozpowszechnianie innowacji. Polityka innowacji
jako instrument mający na celu zwiększenie wyników wzrostu krajowego w gospodarce ma na celu stymulowanie „twórczego zniszczenia” w dziedzinie granicznych innowacji technologicznych. Jednakże imitacja
dotyczy wysiłków mających na celu zbliżenie się do granicy poprzez rozpowszechnianie. Polityki innowacji
są zazwyczaj inspirowane oboma celami polityki. Polityki badawczo-rozwojowe stymulują realizację innowacji na poziomie krajowym lub europejskim poprzez wspieranie wiodących klastrów i sieci innowacji, podczas
6
Aghion, P., Howitt, P. (2005): Appropriate Growth Policy: A Unifying Framework, Harvard University, Brown University.
1070
Tabela 1
INSTRUMENTY ROZWOJU REGIONALNEGO W BAWARII
3
4
5
Instrumenty UE EFRR i FS
Instrument w ramach
Wspólnego zadania rozwoju
regionalnego
Specyficzne bawarskie
instrumenty rozwoju
regionalnego3
Prywatne granty inwestycyjne
Prywatne granty inwestycyjne
Program Rozwoju Regionalnego/
Turystyka
Zarządzanie klastrami
Publiczne granty inwestycyjne na infrastrukturę
Publiczne granty inwestycyjne na infrastrukturę
Wsparcie dla MŚP
• Wsparcie dla współpracy
• Dostęp do zasobów finansowych,
prywatnego kapitału
• informacja i konsulting w stosunku do nowych wymagań związanych
z zarządzaniem ryzykiem przez
agencje ratingowe i ocena ryzyka
w ramach umowy Bazylea II.
• niskooprocentowane pożyczki,
• gwarancje publiczne w celu zmniejszenia ryzyka banków prywatnych
i wtórnych pożyczek hipotecznych 4
Rozwój potencjału endogennego
• Pomoc w kierunku usług dla firm,
w szczególności w dziedzinie zarządzania, badań rynku oraz badań
i usług wspólnych dla wielu firm
• Finansowanie transferu technologii
pomiędzy firmami a instytucjami
badawczymi i finansowanie wdrażania innowacji
• Poprawa dostępu firm do finansowania i pożyczek
• Zapewnianie infrastruktury w skali odpowiedniej do rozwoju lokalnego i rozwoju zatrudnienia
• Pomoc dla struktur zapewniających
usługi sąsiedzkie w celu tworzenia
nowych miejsc pracy
Poprawa dostępu poprzez inwestycje
komunikacyjne
Gospodarka oparta na wiedzy5
• Promocja innowacji (pożyczki,
granty)
• Infrastruktura badawczo-rozwojowa
(uczelnie, instytuty badawcze, itp.)
• Wsparcie dla technologii IC
• Rozpowszechnianie innowacji
• Centrum kompetencyjne dla stosowanych badań i transfery wiedzy
Ramy zintegrowanych programów
rozwoju regionalnego
Wsparcie rozwoju Bayern (niskooprocentowane pożyczki, klauzula
zwolnienia od kary)
Wsparcie dla klastrów i sieci
Wsparcie na start (niskooprocentowane pożyczki, klauzula zwolnienia
od kary, kapitał inwestycyjny, wsparcie dla nowych firm zorientowanych
na technologie)
Wsparcie dla turystyki
Współpraca międzyregionalna,
w szczególności w obszarach przygranicznych
• Współpraca MŚP
• Skoordynowana polityka w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury
• Turystyka
Eickelpasch, A.: Die Wirtschaftsförderung der Bundesländer, in: Handbuch der regionalen Wirtschaftsförderung, hrsg.
V. H. H. Eberstein, H. Karl, B VI , S. 7 ff. , Köln (Otto Schmidt) 2001.
Wtórne pożyczki hipoteczne są stosunkowo nowym instrumentem w polityce MŚP. Należą do tak zwanego Mezzanine
Capital, czyli formy finansowania hybrydowego inwestycji pomiędzy zwykłymi pożyczkami a aktywnym kapitałem inwestycyjnym. Wtórne pożyczki hipoteczne pozwalają na włączenie pożyczki do kapitału, co jest ważne dla większości niemieckich MŚP, ponieważ mają one stosunkowo niski poziom kapitału własnego i problemy z przyciągnięciem kapitałów
kredytowych. Ta luka pomiędzy kapitałem kredytowym a wymogami dotyczącymi finansowania są szczególnie istotne
dla MŚP w sektorach produkcyjnych, jako że intensywność kapitału jest w większości przypadków wyższa niż w sektorze
usług. Sukces tych instrumentów jest wciąż niepewny, ponieważ wiele MŚP i agencji promujących nie zna ich, a MŚP
muszą zaakceptować wyższe stopy odsetkowe niż w przypadku zwykłych kredytów dotowanych.
EPPD Maßnahme 3.3. Förderung von Innovationen, FuE im Unternehmensbereich
1071
gdy polityki innowacji jako część polityk regionalnych starają się zwiększyć możliwości regionów zapóźnionych do tworzenia innowacji i innowacji granicznych oraz wspierać rozpowszechnianie innowacji poprzez:
• inicjowanie koncentracji przestrzennej i wspieranie pojawiania się sieci innowacji;
• budowanie sieci i infrastruktur rozpowszechniania;
• poprawę ram instytucjonalnych dla wykorzystania wiedzy oraz
• pokonywanie specyficznych braków w koordynacji, np. pomiędzy publicznymi instytucjami badawczymi i prywatnymi MŚP, lub pomiędzy firmami a rynkami kapitałowymi.
Także według Aghion i Howitt (2005), imitacja wydaje się ogólnie być bardziej skuteczna dla nadrobienia opóźnień w zapóźnionych regionach. Zatem bawarskie instrumenty poprawy rozpowszechniania innowacji, takie jak „Centrum kompetencyjne nauk stosowanych” itp., są przydatne w zakresie rozpowszechniania wiedzy na peryferyjnych, zapóźnionych obszarach. Oprócz wsparcia dla gospodarki opartej na wiedzy, promocja MŚP w ogóle, a także w regionach zapóźnionych stanowi istotny element polityki regionalnej w Bawarii. W ciągu ostatnich lat MŚP mają do czynienia z gorszymi warunkami rynkowymi, internacjonalizacja prowadzi do zwiększenia konkurencji i potrzeby dywersyfikacji lokalizacji, wymagania rynków finansowych wymagają nowych sposobów zarządzania ryzykiem, a przyspieszenie procesów innowacji powoduje nowe wyzwania dla wykorzystania nowej wiedzy. Podobnie jak rząd federalny, Bawaria wykorzystuje państwowe banki rozwoju jako pośredników we wdrażaniu lub wspieraniu programów dla MŚP.
Landy są udziałowcami banku, ponadto istnieją ścisłe więzi pomiędzy regionalnymi ministerstwami spraw
gospodarczych i bankami rozwoju.
5. PRZY WYKORZYSTANIU DOŚWIADCZEŃ BAWARII W ZAKRESIE
BUDOWANIA SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO
I GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY, W JAKI SPOSÓB NALEŻY
ROZWIJAĆ DZIAŁANIA W EUROPIE WSCHODNIEJ W ZWIĄZKU
Z WDROŻENIEM ZREWIDOWANEJ STRATEGII LIZBOŃSKIEJ?
Większość obszarów w Bawarii – w szczególności w Górnej Bawarii – wykonało ważny krok w kierunku budowy społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy. W długim okresie czasu dla tego
rozwoju ważnych jest kilka kluczowych czynników:
• Polityka infrastrukturalna Bawarii obejmuje szerokie spektrum: wydajny system oświaty, skonsolidowana infrastruktura związana z badaniami i mniej więcej powszechny dostęp do ICT są głównymi elementami politycznego wsparcia.
• Bawaria towarzyszyła zmianom strukturalnymi i rzadko kiedy usiłowała zachować struktury gospodarcze, które nie są w stanie przetrwać konkurencji. Jednakże istnieją przykłady nieudanych polityk przemysłowych i nieudanego zaangażowania finansowego rządu w sektor prywatny. Podobnie
polityki rolne z jednej strony mają na celu zwiększenie wydajności produkcji rolnej, a polityki dla
obszarów wiejskich starają się stymulować zmiany strukturalne i sektorowe. Z drugiej strony obserwujemy bezskuteczne wysiłki, aby chronić rolnictwo w Bawarii.
• Wszystkie rządy w Bawarii opracowywały inicjatywy mające na celu stymulowanie innowacji, ostatnio „High-Tech-Offensive Bavaria”7. Te inicjatywy nie tylko zapewniają ogólne wsparcie dla działań innowacji, ponieważ podobnie jak „High-Tech-Offensive Bavaria”, programy te są adresowane
do specyficznych potrzeb regionalnych i regionalnych wymagań wstępnych.
• Inicjatywy polityczne mające na celu stymulowanie gospodarki opartej na wiedzy (jak wsparcie dla
sieci lub klastrów, wsparcie badawczo-rozwojowe, itp.) nie są ograniczone do regionów wiodących
gospodarczo. Ze względu na dostosowane strategie innowacji dla regionów zapóźnionych, polityki
rozwoju regionalnego wspierają zmianę strukturalną. Regiony takie jak Dolna Frankonia skorzystały z tych polityk pod względem szybszego przejścia do gospodarki opartej na wiedzy.8
7
8
http://www.bayern.de/Politik/Initiativen/HTO_Bilanz/?PHPSESSID=c827b4edb91462d4ac1afb478c1616cb
http://www.innob.de/downloads/image_broschuere_inu_04.pdf#search=%22Innovation%2Bunterfranken%22
1072
Doświadczenie bawarskie wskazuje, że infrastruktura związana z oświatą, ICT, badania i rozwój
powiązane ze wsparciem politycznym dla działań innowacyjnych to kluczowe czynniki stymulowania rozwoju gospodarek opartych na wiedzy. Poprawa tych kluczowych czynników dla wzrostu napędzanego
wiedzą jest zgodna ze zrewidowaną Strategią Lizbońską, ponieważ regiony są bardziej atrakcyjne dla inwestorów, powstają nowe, lepsze miejsca pracy, wzrasta także możliwość tworzenia innowacji w regionach.
Na tym tle polityki regionalne dotyczące Wschodniej Polski powinny zapewniać bardzo wysoki priorytet
strategiczny dla:
• rozwoju i unowocześniania infrastruktury związanej z badaniami i wiedzą,
• rozpowszechniania wiedzy i dostęp do badań i sieci innowacji,
• wsparcia na start, dla przedsiębiorczości i innowacji.
Ze względu na wyżej wspomnianą lukę technologiczną [Aghion & Howitt (2005)] działania te wydają się odpowiednie, jeśli będą dążyły do zmniejszenia luki technologicznej i starały się poprawić zdolność
do innowacji.
6. PAMIĘTAJĄC O POPRZEDNICH DOŚWIADCZENIACH
UNII EUROPEJSKIEJ WE WSPIERANIU REGIONÓW PERYFERYJNYCH
(GRANICZĄCYCH Z PAŃSTWAMI POZA UE), JAKIE SĄ PRZYKŁADY
SUKCESÓW I PORAŻEK W WYKORZYSTANIU INSTRUMENTÓW
POLITYKI REGIONALNEJ?
Obszary peryferyjne Bawarii wykorzystują instrumenty rozwoju międzyregionalnego pomiędzy Bawarią i Austrią oraz Bawarią a Czechami. Współpraca międzyregionalna dotyczy firm i MŚP oraz współpracy
pomiędzy rządami regionalnymi. Współpraca gospodarcza jest zgodna z ideą poprawy międzynarodowych sieci i podziału pracy w zależności od porównywalnych korzyści kosztowych. Współpraca międzynarodowa pomiędzy rządami regionalnymi ma na celu internalizację międzyregionalnych nadmiarów wiedzy. W szczególności poprawa infrastruktury komunikacyjnej (jako części sieci transeuropejskich) ze względu na zwiększony
ruch pomiędzy Bawarią a Czechami jest przykładem udanej polityki regionalnej.9 Podobnie wsparcie dla międzynarodowej współpracy międzyrządowej jest przykładem skutecznej polityki regionalnej, podczas gdy skutki – pod względem wpływu na wzrost – wsparcia dla działań społeczno-kulturalnych są mniejsze.10
• Jakie instrumenty wsparcia były wykorzystywane w tych regionach i jak one pasują do obecnych
trendów powiązanych z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy?
Jak wspomniano powyżej, współpraca międzynarodowa zależy od międzyregionalnego nadmiaru wiedzy. Zatem dziedziny współpracy są następujące11:
– „Planowanie międzynarodowego rozwoju regionalnego”,
– „Ochrona środowiska”
– „Współpraca gospodarcza”
– „Współpraca i budowa sieci pomiędzy przedsiębiorstwami”.
W ramach części dziedziny „Współpraca gospodarcza” wspierane są nowe technologie i możliwość
tworzenia nowych produktów i metod produkcji.12 Współpraca obejmuje na przykład region (=IT-Net-Region) „Salzburg-Rosenheim-Kufstein-Berchtesgadener Land-Traunstein”, w ramach którego wspierane są
09
10
11
12
Bundesministerium für Wirtschaft und Arbeit (2004): Förderung der Grenzregionen zu den Beitrittsländern, - Die
Hilfen von EU, Bund und Ländern, Berlin, p. 80.
Bundesministerium für Wirtschaft und Arbeit (2004): Förderung der Grenzregionen zu den Beitrittsländern, - Die
Hilfen von EU, Bund und Ländern, Berlin, p. 80.
Interreg III 2000- 2006, Österreich- Deutschland/Bayern, Programmplanungsdokument; siehe Förderprogramme für
grenzüberschreitende Zusammenarbeit Interreg III A, Osterreich-Deutschland/Bayern, http://www.interreg-bayaut.net/
Interreg III A Tschechien: http://www.interreg.bayern.de/interrega/bt_Grenzraum/index.htm
Interreg III 2000- 2006, Österreich- Deutschland/Bayern, Programmplanungsdokument; siehe Förderprogramme für
grenzüberschreitende Zusammenarbeit Interreg III A, Osterreich-Deutschland/Bayern, http://www.interreg-bayaut.net/
Interreg III A Tschechien: http://www.interreg.bayern.de/interrega/bt_Grenzraum/index.htm
1073
nauka informatyki, rozwój i wdrażanie technologii informatycznych. Działania te stymulują gospodarkę
opartą na wiedzy, chociaż nadal stanowią mniejszościową część działań Interreg III A.
• Jakie były, zdaniem Eksperta, kluczowe źródła sukcesu lub porażki w tych regionach i czy źródła te
obejmują wsparcie UE i wsparcie na szczeblu lokalnym?
– Współpraca międzynarodowa powinna być skoncentrowana na regionalnym nadmiarze wiedzy,
ponieważ internalizacja takich transregionalnych czynników zewnętrznych sprawia, że współpraca jest atrakcyjna dla obu stron granicy.
– Wsparcie europejskie, a także regionalne i lokalne powinno zmniejszać koszty transakcji dla współpracy. Koszty transakcji stanowią poważną barierę dla współpracy, ponieważ koszty informacji
itp. mają znaczenie przy znalezieniu odpowiedniego partnera.
– Współpraca transregionalna odnosi sukces, jeśli w ramach współpracy ograniczona jest rywalizacja.
Potencjał dla współpracy pomiędzy firmami, które konkurują na tym samym rynku produktów
jest często ograniczona, w szczególności jeśli nie istnieją struktury sieciowe lub ekonomie skali.
– Możliwość odniesienia sukcesu zwiększa się, kiedy każdy partner współpracy wnosi do współpracy dodatkowe czynniki (nie zastępcze). Pozwala to także ograniczyć rywalizację.
– Współpraca międzyregionalna wymaga platformy instytucjonalnej i organizacyjnej oraz wystarczającego finansowania. Platforma instytucjonalna dotyczy wspólnych zasad stanowiących podstawę dla
internalizacji międzyregionalnych czynników zewnętrznych. Zasady te wyjaśniają na poziomie rządowym reguły polityki i planowania z zakresu ochrony środowiska, podziału obowiązków dla polityki
infrastrukturalnej (np. systemu komunikacyjne itp.) oraz cele współpracy prywatnej. Wdrożenie
tych wspólnych zasad wymaga struktur organizacyjnych w ramach współpracy transgranicznej.
• Które czynniki rozwojowe zdecydowały, zdaniem Eksperta, o sukcesie lub porażce danego regionu?
(W szczególności Ekspert odwoła się do następujących czynników: globalizacja, konkurencja międzyregionalna, metropolizacja, bezpośrednie inwestycje zagraniczne, fundusze wsparcia UE, polityka regionalna państwa wobec regionu, kapitał społeczny).
– Globalizacja otwiera nowe możliwości, ponieważ obniżone zostają bariery dostępu do nowych
rynków, itp. Z drugiej strony konkurencja pomiędzy lokalizacjami pod względem konkurencji
międzyregionalnej wzrasta, a rozmiar przedsiębiorstw powinien być skutecznie duży ze względu
na duży wolumen rynków globalnych. Bez względu na istnienie rynków globalnych, polityki rozwoju regionalnego powinny pamiętać o istnieniu rynków międzynarodowych, krajowych, regionalnych i lokalnych, co nadal ma znaczenie dla rozwoju regionalnego.
– Metropolizacja nie blokuje rozwoju regionalnego w innych dziedzinach, ponieważ podział regionalny siły roboczej i specjalizacja regionalna spowodowana porównywalnymi korzyściami prowadzi do hierarchii aglomeracji. Zatem obszary metropolitalne mogą „grać w Lidze Mistrzów”, jednakże cała reszta regionu gra w lidze odpowiadającej ich rozmiarowi i aglomeracji.
– Bezpośrednie inwestycje zagraniczne są nie tylko istotnym wsparciem finansowym, ponieważ ich
realizacja w regionach zapóźnionych jest instrumentem dystrybucji i transferu technologii. Sprawia to, że regiony zbliżają się do „granicy technologicznej”. W szczególności bezpośrednie inwestycje zagraniczne, które są „zrównoważone”, są bardzo ważne, a z tego względu regiony powinny starać się przyciągnąć inwestycje powiązane z tym regionem. W przypadku „wolnych przemysłów” pozytywny wpływ na dobrobyt może być czasowo ograniczony.
– UE wspiera politykę regionalną państwa wobec regionu: rozwój regionalny jest napędzany przez
długoterminowe czynniki wzrostu. W pewnej mierze mogą one być pozytywnie stymulowane
politykami regionalnymi, jednakże w regionie konieczne jest środowisko, które stymuluje konkurencyjność, przedsiębiorczość i bezpośrednią odpowiedzialność (autonomię), aby osiągnąć długotrwały sukces. Jest to powiązane z kapitałem społecznym, ponieważ wpływa to pozytywnie na
wzrost gospodarczy i dobrobyt.
1074