Klasa IIIa

Transkrypt

Klasa IIIa

Poziom rozszerzony klasa III a
Program nauczania
DKOS-4015-156/02
Podręcznik:
- Skrzypczak W.: Geografia ekonomiczna świata i Polski, Efekt Warszawa 2006
Cele edukacyjne
1. Ugruntowanie zintegrowanego systemu wiedzy geograficznej opartego na naukowych podstawach, umożliwiającego zrozumienie
charakteru i dynamiki przestrzeni geograficznej.
2. Wykształcenie umiejętności umożliwiających stosowanie teorii naukowych do interpretowania zjawisk i procesów społecznogospodarczych i politycznych na tle uwarunkowań przyrodniczych, historycznych i kulturowych oraz w różnych skalach przestrzennych
(z uwzględnieniem skali krajowej).
3. Wyposażenie w umiejętności konieczne do wykorzystania posiadanej wiedzy geograficznej, zarówno dla rozwoju indywidualnych
zainteresowań, jak i kierunku dalszego kształcenia, pracy zawodowej i w życiu społecznym.
4. Kształtowanie systemu wartości społecznie akceptowanych, pozwalających na podejmowanie decyzji służących zachowaniu równowagi
w środowisku geograficznym przy zapewnieniu wzrostu społeczno-gospodarczego.
5. Kształtowanie odpowiedzialnej i twórczej postawy niezbędnej do kierowania swoim dalszym życiem oraz do pełnienia w przyszłości
ważnych ról społecznych w środowisku lokalnym, regionalnym i krajowym.
Zadania szkoły
1. Zapewnienie uczniom warunków do opanowania szerokiego zakresu treści kształcenia z geografii niezbędnych do:
1. wykazania się znajomością faktów, terminów, zjawisk, procesów oraz zależności i prawidłowości,
2. stosowania merytorycznych i formalnych umiejętności geograficznych,
3. podejmowania aktywnych działań na rzecz środowiska lokalnego, regionalnego i krajowego w toku kształcenia, pracy
zawodowej, życiu osobistym i społecznym, zgodnie z założonymi powyżej celami.
1
2. Zapewnienie uczniom możliwości prowadzenia badań geograficznych kameralnych i terenowych.
Treści nauczania
1. Elementy metodyki badań geograficznych:
1. bezpośrednie i pośrednie metody zbierania informacji; ocena wiarygodności i przydatności różnych danych,
2. zasady formułowania i rozwiązywania problemów,
3. praktyczne zastosowania wiedzy geograficznej,
4. metody prezentacji wyników badań.
2. System przyrodniczy Ziemi (w tym środowisko przyrodnicze Polski):
1. budowa Ziemi (z uwzględnieniem budowy poszczególnych geosfer) - jej powstanie i ewolucja,
2. Ziemia jako otwarty system fizyczno-geograficzny, współzależność sfer Ziemi i ich zależność od czynników zewnętrznych
(kosmicznych),
3. tektonika płyt litosfery oraz zjawiska i procesy z nią związane; wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi,
4. procesy i czynniki egzogeniczne kształtujące powierzchnię lądów,
5. klimat i pogoda - uwarunkowania i konsekwencje zróżnicowania klimatycznego Ziemi,
6. oceany oraz wody na lądach - ich zróżnicowanie, znaczenie przyrodnicze i gospodarcze,
7. procesy glebotwórcze, zróżnicowanie genetyczne gleb i ich walorów użytkowych,
8. szata roślinna i świat zwierzęcy - geograficzne uwarunkowania rozmieszczenia i zróżnicowania,
9. funkcjonowanie wybranych typów środowisk przyrodniczych: strefowych i astrefowych.
3. System społeczno-gospodarczy świata (w tym Polski):
1. ludność:
a. zmiany liczby ludności świata i poszczególnych regionów, czynniki zmian liczby ludności,
b. struktury demograficzne oraz ich ewolucja, fazy rozwoju demograficznego,
c. zróżnicowanie ludności: rasowe, etniczne, językowe, religijne, kulturowe,
2. gospodarcza działalność człowieka, współczesne tendencje gospodarki światowej:
a. zasoby naturalne, w tym pozyskiwanie, zapotrzebowanie i wykorzystanie energii; światowi producenci i konsumenci
surowców energetycznych,
b. rolnictwo i wyżywienie: warunki rozwoju rolnictwa, typy rolnictwa i ich rozmieszczenie, rolnictwo a środowisko, zasoby
żywnościowe - zróżnicowanie poziomu wyżywienia,
c. przemysł: czynniki lokalizacji, rozmieszczenie przemysłu i współczesne zmiany, rola przemysłu w gospodarce państw o
różnym stopniu rozwoju,
2
d. transport i handel: rodzaje transportu, sieć transportowa, transport a środowisko, handel międzynarodowy,
e. usługi (w tym usługi finansowe),
3. rozwój społeczno-gospodarczy:
a. mierniki poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego i jakości życia, dysproporcje regionalne,
b. modele (koncepcje) rozwoju: rozwój zrównoważony (ekorozwój),
4. wybrane zagadnienia geografii politycznej (w tym geografii elektoralnej).
4. Człowiek a środowisko:
1. zmiany relacji człowiek - środowisko na różnych etapach rozwoju społeczno-gospodarczego; zmiany poglądów na temat relacji
człowiek - środowisko,
2. globalne i regionalne problemy środowiskowe i przykłady międzynarodowej i regionalnej współpracy w ich rozwiązywaniu,
3. uwarunkowania geograficzne stanu zdrowotnego ludności na wybranych przykładach.
Osiągnięcia
1. Pogłębienie i usystematyzowanie wiedzy geograficznej w zakresie wymienionych treści nauczania umożliwiających przystąpienie do
egzaminu maturalnego z geografii i podjęcie studiów wyższych.
2. Aktywne poszukiwanie informacji i sprawne korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej.
3. Formułowanie pytań, hipotez, problemów geograficznych.
4. Planowanie i przeprowadzanie geograficznych badań terenowych i kameralnych.
5. Opracowywanie i przetwarzanie zebranego materiału z badań i pomiarów geograficznych.
6. Prezentowanie wyników pracy badawczej.
7. Wykorzystywanie wiedzy geograficznej do:
1. analizowania i charakteryzowania w różnych skalach przestrzennych zróżnicowania środowiska przyrodniczego i różnych
rodzajów działalności człowieka,
2. wyjaśniania przyczyn i konsekwencji procesów i zjawisk geograficznych oraz ich zróżnicowania,
3. wyrażania opinii i uzasadniania punktu widzenia wobec różnych kwestii społecznych, gospodarczych i środowiskowych,
4. konstruowania schematów (modeli) obrazujących różne typy związków między zjawiskami (przyrodniczymi, ekonomicznymi,
społecznymi i kulturowymi).
3
Ocenianie ucznia
uczeń otrzymuje stopnie szkolne ( celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny, stosuje się także +, _
oraz ) w razie nieobecności na sprawdzianie), przy czym:
-ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wiadomości i umiejętności niezbędnych do dalszego kształcenia i który nie
potrafi, nawet z pomocą nauczyciela, wykorzystywać wiedzy w typowych sytuacjach, (nie opanował min. 60 % materiału zawartego w
kolumnie Wymagania podstawowe) ;
- ocenę dopuszczającą uzyskuje uczeń wykazujący tylko takie braki wiadomości i umiejętności, które nie przekreślają możliwości dalszego
kształcenia, a równocześnie wykorzystujący przy pomocy nauczyciela posiadaną wiedzę i umiejętności w sytuacjach typowych ( opanował
61 % - 80% materiału zawartego w kolumnie Wymagania podstawowe) ;
- ocen dostateczną otrzymuje uczeń, który posiadł wiedzę i umiejętności określone w programie i niezbędne do kontynuowania nauki oraz
wykorzystuje je, przy niewielkiej pomocy nauczyciela, w sytuacjach typowych ( opanował 81 % - 100% materiału zawartego w kolumnie
Wymagania podstawowe) ;
- ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który ma dużo wiadomości i umiejętności, potrafi je wykorzystać przy rozwiązywaniu typowych zadań i
problemów, a także korzysta z różnych źródeł informacji geograficznej i jest aktywny na zajęciach ( opanował 81 % - 100% materiału
zawartego w kolumnie Wymagania podstawowe oraz 50% -75% materiału zawartego w kolumnie Wymagania ponadpodstawowe ) ;
- ocenę bardzo dobrą uzyskuje uczeń, który opanował cały materiał przewidziany w programie, planuje i prowadzi obserwacje i badania,
wykorzystuje wiedzę i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania złożonych problemów oraz uczestniczy w olimpiadach geograficznych
i jest aktywny na lekcjach ( opanował 81 % - 100% materiału zawartego w kolumnie Wymagania podstawowe oraz powyżej 75% materiału
zawartego w kolumnie Wymagania ponadpodstawowe );
- ocenę celującą otrzymuje uczeń, którego wiedza i umiejętności wykraczają poza program danego zakresu kształcenia; jest to zarazem
uczeń samodzielnie rozwijający swoje uzdolnienia i zainteresowania oraz umiejący wyjaśniać złożone problemy teoretyczne i praktyczne, a
także proponować nietypowe rozwiązania; ponadto osiągnął sukcesy w olimpiadach geograficznych na szczeblu centralnym
4
Szczegółowe wymagania edukacyjne:
Świat - Rozwój demograficzny
Treści szczegółowe
1.Dynamika i rozmieszczenie ludności świata
Wymagania podstawowe
Wymagania ponadpodstawowe
- omawia dynamikę rozwoju demograficznego
w erze przedindustrialnej i industrialnej
- porównuje dynamikę rozwoju
demograficznego poszczególnych
kontynentów i wybranych krajów
- wymienia czynniki warunkujące
rozmieszczenie ludności na świecie
- wiąże poszczególne obszary anekumeny i
subekumeny odpowiednimi barierami
osadniczymi
- uzasadnia związki gęstości zaludnienia z
klimatem i ukształtowaniem powierzchni
- ocenia wpływ czynników naturalnych i
społeczno-ekonomicznych na rozmieszczenie
ludności w KSR i KWR
- analizuje przyczyny zróżnicowanej dynamiki
wzrostu liczby ludności w różnych regionach
świata
- analizując rozmieszczenie ludności na
świecie, ocenia przestrzenne zróżnicowanie
aktywności gospodarczej
- ocenia demograficzne skutki zielonej
rewolucji
- analizuje demograficzne, społeczne i
ekonomiczne następstwa eksplozji
demograficznej
- ocenia skuteczność polityki ludnościowej
prowadzonej w KSR i w KWR
- analizując ustalone trendy demograficzne,
prognozuje zmiany liczby ludności w
wybranych regionach i krajach
- uzasadnia względnie dynamiczny rozwój
demograficzny Stanów Zjednoczonych
- wyjaśnia związki stopy przyrostu
naturalnego z poziomem rozwoju społeczno-
2. Przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty
ludności
- odróżnia przyrost naturalny od przyrostu
rzeczywistego
- przedstawia terytorialne zróżnicowanie
przyrostu naturalnego ludności
- wymienia przyczyny i skutki eksplozji
demograficznej
- porównuje sytuację demograficzną KWR i
KSR
- przewiduje konsekwencje dynamicznego
wzrostu liczby ludności w Afryce i stagnacji
demograficznej w Europie
3. Fazy rozwoju demograficznego
- charakteryzuje fazy rozwoju
demograficznego
5
4. Migracje ludności
5. Urbanizacja
6. Fazy urbanizacji. Przekształcenia sieci
osadniczej związane z urbanizacją
- dowodzi odmienności uwarunkowań
wysokiego przyrostu naturalnego w II i III
fazie rozwoju demograficznego
- dowodzi, że starzenie się społeczeństwa
rozpoczyna się już w fazie eksplozji
demograficznej
- klasyfikuje migracje ze względu na różne
kryteria
- charakteryzuje skalę i kierunki migracji
wewnętrznych w KSR i KWR
- wiąże migracje z różnicami w poziomie
rozwoju poszczególnych regionów i krajów
- wymienia główne płaszczyzny urbanizacji
- przedstawia mierniki urbanizacji
- wymienia kraje najmniej i najbardziej
zurbanizowane
- klasyfikuje aglomeracje ze względu na ich
układ funkcjonalno-przestrzenny
- zna różne definicje miasta
- charakteryzuje etapy rozwoju miast
- klasyfikuje KSR ze względu na
zaawansowanie procesów urbanizacji
- charakteryzuje procesy urbanizacji w
poszczególnych fazach
- charakteryzuje migracje i procesy
społecznoekonomiczne w fazie reurbanizacji
- wymienia czynniki kształtujące sieć
osadniczą
- ocenia strukturę funkcjonalno-przestrzenną
swojego (najbliższego) miasta
6
gospodarczego
- analizuje przyczyny i skutki zróżnicowanego
tempa spadku rodności w kolejnych fazach
transformacji demograficznej
- ocenia skutki starzenia się społeczeństw
- ocenia trwałość obecnych kierunków
migracji zagranicznych
- ocenia skutki demograficzne, społeczne,
ekonomiczne i polityczne migracji
- ocenia skuteczność działań zmierzających do
ograniczenia napływu imigrantów
- analizuje procesy urbanizacji w różnych
regionach i krajach
- uzasadnia zapóźnienie urbanizacyjne KSR
- ocenia społeczne, ekonomiczne i
ekologiczne konsekwencje rozwoju wielkich
miast
- rozumie zależność tempa i charakteru
urbanizacji od poziomu rozwoju
- odróżnia megalopolis od aglomeracji i
metropolii
- ocenia możliwości deglomeracji wielkich
miast w KSR
- korzystając z tabeli w podręczniku, ocenia
stopień koncentracji ludności na obszarach
miejskich w poszczególnych fazach
urbanizacji
- dowodzi zależności między fazą urbanizacji
a poziomem rozwoju kraju (regionu)
- uwzględniając fazy urbanizacji, uzasadnia
specyfikę sieci osadniczej w wybranych
7. Struktura ludności
8. Rasy ludzkie, narodowości, języki i
religie
- umie podzielić populację według różnych
kryteriów
- omawia strukturę wieku i płci ludności w
wybranych krajach
- na podstawie schematu charakteryzuje
zmiany struktury zawodowej ludności w
poszczególnych stadiach rozwojowych
- porównuje piramidy wieku typowe dla
młodych i starych społeczeństw
- przy pomocy odpowiednich map
charakteryzuje rozmieszczenie ras,
narodowości i języków
- wymienia języki najbardziej
rozpowszechnione
- wymienia najważniejsze religie
monoteistyczne i politeistyczne
- omawia wpływ religii i kościołów na
postawy społeczne i systemy wartości
krajach
- uzasadnia względnie niskie odsetki ludności
w wieku produkcyjnym w KSR
- rysuje piramidy wieku typowe dla
poszczególnych faz transformacji
demograficznej
- analizuje przyczyny wzrostu bezrobocia w
KSR i w KWR
- wyjaśnia, dlaczego migracje powodują
szybkie zmiany struktur demograficznych
- analizuje przyczyny zróżnicowania
rasowego i językowego ludności świata
- wymienia języki międzynarodowe i
uzasadnia względnie duże ich
rozpowszechnienie
- ocenia wpływ religii na podziały
społeczności wielo wyznaniowych
- rozumie znaczenie chrześcijaństwa dla
jedności kulturowej i społeczno-ekonomicznej
i politycznej Zachodu
- definiuje PKB
- zna główne kryteria społeczne i gospodarcze
klasyfikacji krajów
- wie, czym różni się PKB od PNB
- porównuje sektorową strukturę gospodarki
krajów wysoko rozwiniętych (KWR) i krajów
słabo rozwiniętych (KSR)
- wyjaśnia dlaczego PKB nie jest w pełni
miarodajnym miernikiem poziomu rozwoju
krajów
- wyjaśnia, dlaczego PKB krajów słabo
rozwiniętych, przeliczany metodą kursu
oficjalnego, jest zaniżany
- uzasadnia celowość przeliczania PKB
Świat - Klasyfikacja krajów
9. Kryteria i metody klasyfikacji
7
10. Skala dysproporcji rozwojowych
- wie, na czym polega neokolonializm
- wymienia kraje najlepiej i najsłabiej
rozwinięte
- charakteryzuje podział gospodarki na
sektory
- wymienia kraje nowo uprzemysłowione oraz
uważane niegdyś za — tygrysy Azji
- wymienia najbardziej charakterystyczne
cechy społeczno-ekonomiczne KWR i KSR
danego kraju na wybrane waluty
międzynarodowe przy wykorzystaniu metody
PSNW
- wyjaśnia główne założenia —japońskiego
modelu przyspieszonego rozwoju
- analizuje uwarunkowania dysproporcji
rozwojowych we współczesnym świecie
- uzasadnia dysproporcje w poziomie rozwoju
poszczególnych regionów w Niemczech i w
Wielkiej Brytanii
- uzasadnia szybki awans cywilizacyjny
Irlandii, Chile i Chin
- ocenia możliwości niwelowania dysproporcji
rozwojowych we współczesnym świecie
Położenie geopolityczne i organizacja państwa
11. Położenie geograficzne. Obszar i granice
państwa
- charakteryzuje położenie geograficzne
Polski i ocenia wynikające z niego
konsekwencje
- wymienia w kolejności (idąc wzdłuż granic)
sąsiadów Polski oraz kraje w Europie
zajmujące powierzchnię większą niż Polska
- oblicza rozciągłość południkową i
równoleżnikową Polski i wskazuje wynikające
z niej konsekwencje
- ocenia zwartość terytorium Polski i jej skutki
12. Podział terytorialny państwa
- wskazuje konsekwencje dwustopniowego
podziału terytorialnego Polski
wprowadzonego w 1975 r.
8
- dowodzi związków między położeniem
Polski w centrum Europy a specyfiką jej
środowiska naturalnego
- ocenia wpływ położenia Polski na
możliwości kontaktów z krajami europejskimi
i pośrednictwa w wymianie międzynarodowej
- określa i interpretuje strukturę powierzchni
ogólnej naszego kraju
- ocenia historyczne i współczesne
konsekwencje położenia Polski pomiędzy
Niemcami i Rosją
- ocenia sens wprowadzenia powiatów przez
pryzmat potrzeb rozwoju samorządów
terytorialnych
- charakteryzuje trójstopniowy podział
terytorialny Polski oraz ocenia dotychczasowe
jego skutki
- korzystając z Rocznika statystycznego,
ustala zmiany liczby powiatów i gmin od
1998 r. i ocenia na tej podstawie
prawidłowość pierwotnej delimitacji
jednostek administracyjnych
13. Dynamika rozwoju demograficznego
- charakteryzuje rozwój demograficzny
Polski po II wojnie światowej
- omawia regionalne zróżnicowanie przyrostu
naturalnego w Polsce
- charakteryzuje obecną strukturę wieku
ludności Polski
- ocenia konsekwencje społeczno
ekonomiczne
stagnacji rozwoju demograficznego w Polsce
- na podstawie materiału statystycznego
określa strukturę wieku ludności i przyrost
naturalny w swoim powiecie
14. Migracje ludności. Urbanizacja
- charakteryzuje migracje zagraniczne w
okresie powojennym
- charakteryzuje migracje wewnętrzne w
Polsce w latach 90.
- przedstawia skalę przestrzennego
zróżnicowania urbanizacji demograficznej w
Polsce
- porównuje odsetki ludności miejskiej w
Polsce i w innych krajach średnio
rozwiniętych
- analizuje przyczyny i konsekwencje
falowania rozwoju demograficznego w Polsce
w okresie powojennym
- uzasadnia względnie wysoki przyrost
naturalny w północno-zachodniej i
południowej Polsce
- na podstawie analizy piramidy wieku i płci
prognozuje rozwój demograficzny w Polsce w
nadchodzących latach
- korzystając z prognoz demograficznych
GUS,
Rysuje schematyczną piramidę wieku i płci
ludności Polski w 2025 r.
- analizuje przyczyny zróżnicowanej skali
migracji w Polsce w poszczególnych okresach
- na przykładach wybranych regionów ocenia
skutki wzmożonego odpływu (napływu)
ludności
- ocenia skalę i przyczyny przestrzennego
zróżnicowania gęstości zaludnienia w Polsce
- analizując przeważające kierunki migracji
ludności w poszczególnych regionach,
wnioskuje o fazach urbanizacji, w których one
Polska - Rozwój demograficzny
9
15. Struktura zawodowa ludności
- charakteryzuje sieć miast w różnych
regionach
- wskazuje przyczyny szybko postępującego
starzenia się ludności wiejskiej
- wskazuje regiony, w których ludność
wiejska i ludność rolnicza najmniej
(najbardziej) różnią się liczebnie
- charakteryzuje przestrzenne zróżnicowanie
odsetków ludności w wieku produkcyjnym
- omawia strukturę zawodową ludności w
wybranych regionach
- porównuje strukturę zatrudnienia według
sektorów gospodarki w Polsce i w innych
krajach średnio rozwiniętych
16. Bezrobocie. Strategia walki z bezrobociem - wyróżnia różne rodzaje bezrobocia
- wymienia przyczyny dużego zróżnicowania
stopy bezrobocia rejestrowanego w
poszczególnych regionach Polski
- wymienia ekonomiczne i pozaekonomiczne
instrumenty walki z bezrobociem
- proponuje działania zmierzające do
zmniejszenia bezrobocia w swoim regionie
17. Struktura narodowościowa i wyznaniowa
ludności Polski
- omawia skład narodowościowy i
wyznaniowy ludności Polski
- wskazuje na mapie największe skupiska
Niemców, Ukraińców i Litwinów
- porównuje strukturę narodowościową i
wyznaniową ludności Polski przedwojennej i
10
się znajdują
- uzasadnia rosnący udział największych
aglomeracji miejskich w ogólnym napływie
ludności do miast
- wyjaśnia zróżnicowanie charakteru i tempa
rozwoju największych aglomeracji miejskich
w Polsce
- dowodzi związków między strukturą
zatrudnienia w wybranych regionach Polski a
poziomem ich rozwoju
- ocenia specyfikę zmian struktury zawodowej
ludności Polski w minionym dziesięcioleciu
- wyjaśnia, dlaczego odsetek zatrudnionych w
pozarolniczych działach polskiej gospodarki
jest znacznie wyższy od odsetka ludności
miejskiej
- wiąże charakter i skalę bezrobocia z sytuacją
ekonomiczna kraju
- analizuje demograficzne uwarunkowania
obecnego wzrostu liczby bezrobotnych
- ocenia skuteczność działań władz i
przedsiębiorców na rzecz ograniczenia
bezrobocia
- przewiduje zmiany liczby bezrobotnych i
stopy bezrobocia rejestrowanego w
nadchodzących latach
- analizuje związki między strukturą
narodowościową i wyznaniową ludności
-analizuje historyczne uwarunkowania
rozmieszczenia mniejszości narodowych w
Polsce
- ocenia wpływ struktury narodowościowej i
dzisiejszej
wyznaniowej na stabilność sytuacji
wewnętrznej Polski
Świat - Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo
18. Przestrzenne zróżnicowanie warunków
rozwoju rolnictwa
19. Typy rolnictwa i gospodarstw rolnych
- omawia uwarunkowania rozwoju rolnictwa
- wskazuje obszary na poszczególnych
kontynentach o dogodnych warunkach
naturalnych rozwoju rolnictwa
- przedstawia użytkowani ziemi na
poszczególnych kontynentach i w wybranych
krajach
- ocenia stopień uzależnienia rolnictwa od
warunków naturalnych w wybranych krajach
- wyjaśnia spadek udziału rolnictwa w
tworzeniu PKB w miarę postępującego
rozwoju gospodarczego
- ocenia przydatność dla rolnictwa dowolnie
wybranych obszarów
- ocenia wpływ przeciętnej wielkości
gospodarstw rolnych na mechanizację,
specjalizację i towarowość rolnictwa
- uzasadnia dominację produkcji roślinnej w
rolnictwie KSR
-ocenia charakter i skuteczność polityki rolnej
w różnych krajach
- porównuje warunki rozwoju rolnictwa w
różnych regionach
- omawia wpływ rozwoju rolnictwa na
lesistość różnych krajów
- przedstawia typy rolnictwa i wskazuje
- ocenia zmiany strukturalne w rolnictwie po
obszary ich występowania
stępujące w miarę rozwoju gospodarki i
- dostrzega współzależności między typem
wzrostu zamożności społeczeństwa
rolnictwa a warunkami naturalnymi i
- analizuje przyczyny i ocenia skutki
gęstością zaludnienia poszczególnych
problemów społeczno-ekonomicznych
obszarów
rolnictwa w KSR
- wskazuje obszary zdegradowane przez
- ocenia możliwości i potrzeby rozwoju
rolnictwo plantacyjne oraz przez nadmierny
rolnictwa ekologicznego
wypas
- na przykładach dowolnie wybranych
- omawia wielkość i typy gospodarstw rolnych obszarów dowodzi zależności przeciętnej
w wybranych krajach
wielkości gospodarstw rolnych od gęstości
11
20. Uprawa i hodowla roślin
21. Chów i hodowla zwierząt
22. Rybołówstwo
- charakteryzuje rozmieszczenie
podstawowych roślin uprawnych,
uwzględniając ich wymagania klimatycznoglebowe
- zna największych producentów i
eksporterów zbóż, owoców i używek oraz
bawełny i cukru surowego
- podaje przykłady roślin uprawnych
powstałych w wyniku modyfikacji
genetycznej
- porównuje plony wybranych roślin
uprawnych w różnych krajach i wnioskuje na
tej podstawie o sposobach gospodarowania
ziemią
- wymienia najważniejsze zwierzęta
gospodarskie w kolejności ich udziału w
ogólnej wartości produkcji zwierzęcej na
świecie
- przedstawia uwarunkowania rejonizacji
chowu różnych gatunków zwierząt
gospodarskich
na świecie
- zna najważniejsze mierniki charakteryzujące
rozwój hodowli zwierząt gospodarskich
- dowodzi zależności między typem
gospodarki rolnej a produktywnością hodowli
- na mapie świata wskazuje łowiska o
największej wydajności
- omawia problemy związane z połowami w
obcych strefach ekonomicznych
12
zaludnienia obszarów wiejskich
- uzasadnia rozmieszczenie upraw
najważniejszych roślin
- wykrywa przyczyny odmiennej struktury
zasiewów w regionach mających podobne
warunki naturalne
- umie wyjaśnić odmienność struktury
produkcji roślinnej w KSR i w KWR
- uzasadnia związek wielkości zbiorów roślin
alimentacyjnych w poszczególnych KSR z
liczbą ich ludności
- wyjaśnia, dlaczego większość zbóż
znajdujących się w obrocie
międzynarodowym pochodzi z obszarów
ekstensywnego rolnictwa
- uzasadnia niedorozwój lub brak hodowli
zwierząt gospodarskich hodowli bydła w
niektórych regionach
- wyjaśnia poziom intensywności na dowolnie
wybranych obszarach
- wymienia uwarunkowania sprzyjające
szybkiej rotacji stada hodowlanego
- wymienia regiony w KSR, w których
ludność żywi się głównie produktami
zwierzęcymi i wyjaśnia tego przyczyny
- ocenia zagrożenia wynikające z
międzynarodowego handlu produktami
zwierzęcymi
- analizuje uwarunkowania przyrodnicze i
techniczno-ekonomiczne rozwoju
rybołówstwa
- uzasadnia zmiany kolejności w czołówce
- wskazuje kraje, dla których rybołówstwo ma
największe znaczenie
- ocenia wpływ rosnącego zanieczyszczenia
mórz na rybołówstwo
23. Leśnictwo
- wskazuje na mapie największe kompleksy
leśne na świecie
- wymienia kraje pozyskujące najwięcej
drewna
- omawia regionalne i globalne skutki
deforestacji
24. Obszary nadwyżek i niedoborów
żywności. Możliwości przezwyciężenia głodu
w KSR
- wymienia największych eksporterów
żywności oraz kraje odczuwające największe
jej niedobory
- uzasadnia regionalne zróżnicowanie
spożycia żywności na jednego mieszkańca
- wskazuje kraje, które są eksporterami netto
żywności, mimo że ich ludność jest
niedożywiona
- analizuje przyczyny i ocenia skutki
niedożywienia ludności w KSR
potentatów w połowach morskich w ostatnich
latach
- uzasadnia konieczność penetracji coraz bardziej odległych łowisk
- ocenia wpływ El Niño na rybołówstwo
- uzasadnia przyczyny zróżnicowanej
lesistości poszczególnych kontynentów,
krajów i regionów
- wyjaśnia, dlaczego tajga ma obecnie większe
znaczenie gospodarcze niż tropikalne lasy
deszczowe
skutecznej ochrony ekosystemów leśnych
- dowodzi związków między poziomem
rozwoju regionu (kraju) a wyżywieniem
ludności
- ocenia wpływ zielonej rewolucji na sytuację
żywnościową KSR i całego świata
- ocenia skuteczność międzynarodowych
działań na rzecz przezwyciężenia głodu na
świecie
zwiększenia produkcji żywności w strefach
głodu
Polska- Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo
13
25. Naturalne i techniczno-ekonomiczne
warunki rozwoju rolnictwa
- porównuje warunki naturalne rozwoju
rolnictwa w wybranych regionach
- omawia wpływ czynników technicznoekonomicznych na produkcję rolną
- ukazuje przestrzenne zróżnicowanie
poziomu mechanizacji i chemizacji rolnictwa
- na przykładzie swojego regionu ocenia
wpływ rolnictwa na środowisko
- wskazuje bariery rozwoju rolnictwa
ekologicznego w Polsce
26. Struktura użytków rolnych. Struktura
zasiewów
- przedstawia zmiany w strukturze
użytkowania ziemi w Polsce w minionym
dwudziestoleciu
- na podstawie map w podręczniku
charakteryzuje przestrzenne zróżnicowanie
struktury użytków rolnych w Polsce
- określa tendencje zmian w strukturze
zasiewów
- uzasadnia strukturę użytkowania ziemi w
swoim regionie
- porównuje opłacalność upraw różnych roślin
- charakteryzuje rejonizację upraw zbóż,
ziemniaków i roślin przemysłowych
- wymienia przyczyny koncentracji upraw
roślin przemysłowych w zachodniej Polsce
- określa skalę zróżnicowania przeciętnych
plonów roślin uprawnych w poszczególnych
regionach
27. Uprawa i hodowla roślin
14
- ocenia rolniczą użyteczność wybranych
terenów w różnych częściach kraju
- analizuje przyczyny dysproporcji w
poziomie rozwoju otoczenia rolnictwa w
różnych regionach Polski
- porównuje warunki rozwoju rolnictwa w
Polsce i w wybranych krajach UE
- ocenia wpływ wielkości gospodarstw na
towarowość rolnictwa
- ocenia konsekwencje społecznoekonomiczne likwidacji PGR-ów
- uzasadnia względnie wysoki odsetek
użytków rolnych w Polsce
- uzasadnia wzrost powierzchni odłogów i
ugorów w ostatnich latach
- porównuje wskaźniki powierzchni użytków
rolnych na 1 mieszkańca w wybranych
regionach Polski i wyjaśnia przyczyny ich
zróżnicowania
- uzasadnia relatywnie niską rentowność
upraw zbóż w Polsce
- uzasadnia spadek zbiorów ziemniaków w
Polsce
- analizuje przyczyny determinujące strukturę
upraw w strefach aprowizacyjnych wielkich
miast
- analizując zmiany wielkości zbiorów i
plonów wybranych roślin w minionych latach,
ocenia stopień uzależnienia polskiego
rolnictwa od klimatu
28. Chów i hodowla zwierząt
- charakteryzuje rozmieszczenie hodowli
trzody chlewnej i bydła w Polsce
- wskazuje na mapie powiaty mające
najbardziej i najsłabiej rozwiniętą hodowlę
zwierząt gospodarskich
- charakteryzuje związki produkcji zwierzęcej
z produkcją roślinną
29. Rolnictwo polskie na tle rolnictwa innych
krajów. Przewidywane zmiany
funkcjonowania gospodarstw rolnych po
wejściu Polski do UE
- porównuje przeciętną produkcję płodów
rolnych w Polsce i w wybranych krajach
- porównuje polskie rolnictwo z rolnictwem
wybranych krajów
- dostrzega podstawowe problemy wynikające
z potrzeby dostosowania polskiego rolnictwa
do wymogów UE
- wskazuje regiony Polski, w których
gospodarstwa rolne są najlepiej (najsłabiej)
przygotowane do wejścia do UE
- wymienia korzyści i straty, jakie odniosły
nasze gospodarstwa rolne po wejściu
Polski do UE
30. Leśnictwo
- porównuje lesistość poszczególnych
regionów Polski
- wymienia uwarunkowania dominacji drzew
iglastych w polskich lasach
- porównuje lesistość Polski i wybranych
krajów europejskich
15
- ocenia uwarunkowania zmian wielkości i
struktury produkcji zwierzęcej w Polsce w
minionych latach
- analizuje związki hodowli zwierząt z
warunkami naturalnymi i rozmieszczeniem
ludności
- analizuje przyczyny spadku konsumpcji
produktów zwierzęcych w Polsce w
minionych latach
- ocenia możliwości rozwoju hodowli
zwierząt gospodarskich w Polsce
- uzasadnia względnie niską produktywność
polskiego rolnictwa
- analizuje przyczyny ujemnego bilansu
wymiany żywności z zagranicą
- ocenia wpływ unijnych dopłat do rolnictwa
oraz związanego z tym limitowania produkcji
rolnej na efekty ekonomiczne gospodarstw
rolnych w różnych częściach kraju
- przewiduje zmiany struktury wielkości
gospodarstw rolnych po wejściu Polski do UE
- ocenia skuteczność polityki rolnej państwa w
dostosowywaniu naszego rolnictwa do
wymogów UE
- ocenia polskie rolnictwo według wolumenu i
struktury eksportowanej żywności
- uzasadnia zróżnicowaną lesistość
poszczególnych regionów Polski
- ocenia strukturę wiekową i stopień
uszkodzenia drzew w polskich lasach
- ocenia bezpośredni i pośredni wpływ lasów
na gospodarkę
31. Rybactwo i rybołówstwo
- wskazuje na mapie najważniejsze łowiska
dla polskiego rybołówstwa
- omawia ekonomiczne i techniczne problemy
polskiego rybołówstwa
- na mapie Polski wskazuje regiony o
najbardziej rozwiniętej hodowli ryb
słodkowodnych
- analizuje przyczyny spadku połowów
morskich i słodkowodnych w ostatnich latach
- ocenia przygotowanie naszego rybołówstwa
do współpracy w ramach UE
32. Zmiany strukturalne
- charakteryzuje energochłonność gospodarki
w różnych fazach rozwoju
- omawia zmiany struktury zużycia energii
pierwotnej w minionym pięćdziesięcioleciu
- wskazuje obszary największych deficytów
energii pierwotnej oraz kierunki importu
surowców energetycznych
33. Przyczyny i konsekwencje kryzysu
energetycznego w latach 70.
- porównuje tempo wydobycia i zużycia ropy
naftowej w latach 60.
- wie, że wojna Jom Kippur była jedynie
pretekstem do nałożenia embarga na dostawy
ropy naftowej do KWR
- wymienia konsekwencje embarga naftowego
dla producentów i konsumentów ropy
naftowej
- ocenia wpływ kryzysu energetycznego lat
70. na zmiany polityczne (np. rozpad ZSRR)
w latach 90.
- wyjaśnia, dlaczego w erze industrialnej
straciły na znaczeniu odnawialne źródła
energii
- wyjaśnia związki struktury zużycia energii
pierwotnej z poziomem rozwoju
- uwzględniając realia Stanów
Zjednoczonych, proponuje działania
pozwalające zmniejszyć deficyt energii w tym
kraju
- ocenia wpływ wielkich koncernów
naftowych na kształtowanie rynku surowców
energetycznych
- ocenia wpływ OPEC na podaż i ceny
surowców energetycznych
70. na gospodarkę KWR i KSR
- analizuje związki burzliwego rozwoju
elektroniki w minionym trzydziestoleciu z
kryzysem
energetycznym lat 70.
Gospodarowanie energią
16
34. Odnawialne źródła energii i możliwości
ich wykorzystania
35. Nieodnawialne źródła energii
36. Produkcja paliw i energii elektrycznej
- wymienia odnawialne źródła energii w
kolejności ich znaczenia dla współczesnej
gospodarki
- wskazuje obszary dysponujące największymi
zasobami energii odnawialnej
- wymienia kraje wykorzystujące energię
źródeł odnawialnych na największą skalę
- ocenia konsekwencje oddalenia
najwydajniejszych źródeł energii odnawialnej
od wielkich skupisk ludności i przemysłu
- analizuje przyczyny rosnącego znaczenia
energii źródeł odnawialnych w dobie
współczesnej
- ocenia możliwości (bariery)
wykorzystywania energii odnawialnej w KSR
- wskazuje na mapie najważniejsze rejony
- analizuje przyczyny malejącego znaczenia
wydobycia paliw stałych i bituminów
paliw stałych w KWR
- wymienia największych eksporterów oraz
- ocenia ekologiczne następstwa
importerów węgla kamiennego, ropy naftowej wykorzystywania paliw stałych
i gazu ziemnego
- wskazuje główne rejony wydobycia ropy
- zna zagrożenia związane z eksploatacją i
naftowej spod den mórz i uzasadnia
transportem surowców energetycznych
konieczność eksploatacji takich jej złóż
- uzasadnia znaczny wzrost wydobycia węgla - uzasadnia powolny wzrost wydobycia ropy
kamiennego w minionym dwudziestoleciu
naftowej w minionym dwudziestoleciu
- ocenia wpływ rozwoju górnictwa morskiego
na inne dziedziny gospodarki oraz na
środowisko
- zna główne uwarunkowania lokalizacji
-wybiera prawdziwe twierdzenie i uzasadnia
koksowni oraz rafinerii ropy naftowej
je: zużycie energii elektrycznej jest dobrym
- wskazuje największe elektrownie wodne na
(nie zawsze dobrym) miernikiem poziomu
świecie i uzasadnia ich lokalizacje
rozwoju
- ocenia skalę zróżnicowania przeciętnego
- uzasadnia odmienność struktury paliw
zużycia energii elektrycznej w
wykorzystywanych przez elektroenergetykę w
poszczególnych krajach
różnych krajach
- wiąże przeciętne zużycie energii elektrycznej - ocenia korzyści i zagrożenia związane z
z zamożnością społeczeństwa
rozwojem energetyki atomowej
- ocenia konsekwencje ekonomiczne i
ekologiczne szybkiego wzrostu zużycia
energii elektrycznej w KSR
17
- uzasadnia powolny wzrost zużycia energii
elektrycznej w KWR w stosunku do dynamiki
ich PKB
Przemysł
37. Uwagi ogólne. Czynniki lokalizacji
produkcji
38. Okręgi przemysłowe
- wie, jaki udział ma przemysł w tworzeniu
PKB w KWR i w KSR
- klasyfikuje produkcję przemysłową według
różnych kryteriów
- przedstawia przykłady prawidłowych i
nieprawidłowych lokalizacji zakładów
przemysłowych
- wybiera gałęzie przemysłu, których zakłady
mogłyby być zlokalizowane w jego powiecie
- analizuje związki między strukturą
gałęziową przemysłu a poziomem rozwoju
gospodarczego
- klasyfikuje okręgi przemysłowe ze względu
na ich genezę oraz strukturę produkcji
- wskazuje na mapie najważniejsze okręgi
surowcowe i niesurowcowe na świecie oraz
największe technopolie
- omawia strukturę gałęziową dowolnie
wybranego okręgu surowcowego i
zrestrukturyzowanego okręgu o genezie
surowcowej
18
- ocenia wpływ gałęzi zaawansowanych
technologii na rozwój gospodarczy dowolnie
wybranych krajów
- ocenia zależność różnych gałęzi przemysłu
od poszczególnych czynników lokalizacji
- porównuje rentowność gałęzi
zaawansowanych technologii i tradycyjnych
gałęzi przemysłu
- ocenia wpływ public relations na lokalizacje
i efektywność funkcjonowania
przedsiębiorstw
- analizuje zmiany struktury produkcji
dowolnie wybranego okręgu przemysłowego
postępujące wraz z ogólnym rozwojem
gospodarki
- na przykładach różnych krajów ocenia
stopień koncentracji ich produkcji
przemysłowej w okręgach przemysłowych
- uzasadnia lokalizacje wybranych okręgów
surowcowych i niesurowcowych
- analizuje spo³eczne i ekonomiczne
uwarunkowania restrukturyzacji okręgów
przemysłowych
39. Hutnictwo metali
40. Przemysł elektromaszynowy
41. Pozostałe ważniejsze gałęzie przemysłu
- charakteryzuje zmiany lokalizacji hut metali
związane z postępem technologicznym w
hutnictwie
- wymienia największych producentów stali,
aluminium i miedzi
- wskazuje na mapie największe ośrodki
produkcji stali, aluminium i miedzi
- wskazuje na mapie najważniejsze miejsca
wydobycia rud metali
- omawia główne cechy i determinanty
rozwoju przemysłu elektromaszynowego
- wymienia największych producentów
samochodów i statków oraz wskazuje na
mapie najważniejsze ośrodki produkcji tych
środków transportu
- wskazuje na mapie najważniejsze ośrodki
produkcji sprzętu informatycznego i urządzeń
elektroniki konsumpcyjnej
- wskazuje przyczyny dynamicznego rozwoju
przemysłu elektromaszynowego w krajach
nowo uprzemysłowionych
- wymienia potentatów w pozostałych
gałęziach przemysłu
19
- uzasadnia stagnację produkcji stali na
świecie w minionym dwudziestoleciu
- analizuje przyczyny spadku zapotrzebowania
na stal w KWR
- na przykładzie Chin analizuje przyczyny
dynamicznego rozwoju hutnictwa metali
- uzasadnia wzrost znaczenia aluminium w
gospodarkach KWR
- wyjaśnia, dlaczego Japonia stała się
największym producentem samochodów i
statków
- ocenia przyczyny i skutki przenoszenia przez
wielkie koncerny produkcji (montażu)
samochodów i urządzeń elektronicznych do
krajów nowo uprzemysłowionych
- wyjaśnia lokalizacje największych
technopolii w KWR oraz ośrodków przemysłu
elektronicznego w krajach nowo
przemysłowionych
70. na wielkość, strukturę i rozmieszczenie
produkcji przemysłu stoczniowego
-wyjaśnia, dlaczego przemysł celulozowo-papierniczy skoncentrował się w KWR
- wyjaśnia związki przemysłu włókienniczego
i tekstylnego z surowcowymi okręgami
przemysłowymi- uzasadnia skupienie
przemysłu poligraficznego, fonograficznego i
filmowego w wielkich miastach KWR
Polska -Przemysł
42. Przekształcenia strukturalne
43. Górnictwo
44. Przemysł paliw i elektroenergetyka
- przedstawia uwarunkowania zdeformowanej
struktury gałęziowej przemysłu u progu lat 90.
- charakteryzuje zmiany struktury gałęziowej
przemysłu po 1989 r.
- wskazuje przyczyny nierównomiernego
rozmieszczenia przemysłu w Polsce
- charakteryzuje strukturę produkcji
przemysłowej w wybranych powiatach,
osiągających największą produkcję sprzedaną
przemysłu na 1 mieszkańca
- dowodzi konieczności przekształceń
strukturalnych polskiego przemysłu
- analizuje wpływ restrukturyzacji przemysłu
na zmiany jego rozmieszczenia w przestrzeni
- ocenia konsekwencje społeczne i
ekonomiczne restrukturyzacji przemysłu w
Polsce
- ocenia wpływ restrukturyzacji przemysłu na
energochłonność polskiej gospodarki
- ocenia wpływ restrukturyzacji przemysłu na
środowisko
- zna rejony wydobycia najważniejszych
- analizuje przyczyny spadku udziału
surowców mineralnych i bituminów w Polsce górnictwa w polskiej gospodarce w minionym
- wymienia surowce w kolejności ich
dziesięcioleciu
znaczenia dla gospodarki
- ocenia społeczne konsekwencje zamykania
- wymienia surowce, które importujemy
kopalni węgla kamiennego i rud siarki
nadążą skalę oraz kraje, które nam je
- opracowuje bilans korzyści i strat
dostarczają
związanych z ograniczaniem produkcji
- wymienia surowce, których wydobycie w
górniczej
minionym dwudziestoleciu zmniejszyło się
- uzasadnia niską rentowność eksportu
najbardziej i podaje tego przyczyny
polskich surowców
- ocenia wpływ spadku wydobycia surowców
na środowisko
- omawia zmiany struktury zużycia energii
- analizuje syntetyczny bilans energii w
pierwotnej w Polsce w minionym
minionym piętnastoleciu i uzasadnia rosnący
dwudziestoleciu
deficyt energii w Polsce
- wskazuje lokalizacje największych koksowni - na podstawie porównań z innymi krajami
i rafinerii ropy naftowej
ocenia energochłonność polskiej gospodarki
- uzasadnia lokalizacje największych
- uzasadnia wysoki udział przemysłu w
20
elektrowni cieplnych i wodnych
- określa zależność naszej gospodarki od
importu energii z Rosji
- porównuje produkcję energii elektrycznej w
Polsce i w innych krajach
- wskazuje regiony Polski mające największe
zasoby energii odnawialnej
45. Hutnictwo
46. Przemysł elektromaszynowy
47. Pozostałe ważniejsze gałęzie przemysłu
- wyjaśnia dawne i współczesne lokalizacje
hut żelaza i stali w Polsce
- charakteryzuje hutnictwo metali
nieżelaznych w Polsce
- przedstawia wpływ wydobycia i
wzbogacania rud miedzi na środowisko w
LGOM
- wymienia branże przemysłu
elektromaszynowego w kolejności ich
znaczenia
- wymienia najważniejsze ośrodki produkcji
środków transportu i urządzeń
elektronicznych
- omawia problemy polskiego przemysłu
samochodowego
- wskazuje najbardziej dynamiczne branże
przemysłu elektromaszynowego w Polsce i
przyczyny ich szybkiego rozwoju
- wymienia duże zakłady przemysłu
chemicznego, spożywczego związane z
rejonami rolniczymi (bazą surowcową) uzasadnia lokalizacje największych
cementowni i hut szkła
- wiąże cukrownie z rejonami upraw buraków
21
ogólnym zużyciu energii elektrycznej w
Polsce
- ocenia skutki wykorzystywania na dużą
skalę węgla brunatnego w polskiej
elektroenergetyce
- ocenia korzyści związane z rosnącym
znaczeniem paliw płynnych i gazu ziemnego
w naszym kraju
- analizuje przyczyny i konsekwencje spadku
produkcji stali w Polsce
- ocenia przyczyny i konsekwencje dużej
koncentracji hutnictwa metali w GOP-ie
- uzasadnia konieczność modernizacji
hutnictwa w Polsce
- uzasadnia lokalizacje wybranych zakładów
przemysłu elektromaszynowego
- ocenia konsekwencje zacofania przemysłu
obrabiarkowego w Polsce
- analizuje przyczyny niedorozwoju
przemysłu elektronicznego w Polsce
- ocenia wpływ inwestycji zagranicznych
koncernów na rozwój i nowoczesność
poszczególnych gałęzi przemysłu
elektromaszynowego
- wyjaśnia dlaczego wielkie miasta są
największymi ośrodkami przemysłu
spożywczego
- uzasadnia szybki wzrost produkcji opon
samochodowych w Polsce
- wyjaśnia duże zainteresowanie obcych firm
cukrowych
- omawia okręgi przemysłu włókienniczego w
Polsce
- charakteryzuje usytuowanie największych
celulozowni i papierni
48. Okręgi przemysłowe
produkcją w Polsce lekarstw i środków
czystości
- porównuje wielkość produkcji i strukturę
przemysłu chemicznego w Polsce i w KWR
- odróżnia ośrodek przemysłowy od okręgu
przemysłowego
- zna podstawowe kryteria delimitacji
okręgów przemysłowych w Polsce
- wskazuje na mapie największe okręgi
przemysłowe Polski i charakteryzuje strukturę
gałęziową ich przemysłu
- porównuje dowolnie wybrane okręgi
przemysłowe
- analizuje przyczyny stagnacji (regresu) w
różnych dziedzinach przemysłu lekkiego
- ocenia sens powołania holdingu —Polski Cu
kier
- uzasadnia szybki rozwój przemysłu
celulozowo-papierniczego w Polsce w
minionym piętnastoleciu
- ocenia stopień koncentracji polskiego
przemysłu w okręgach przemysłowych
- wskazuje okręgi, których znaczenie rośnie i
wyjaśnia, dlaczego tak się dzieje
- uzasadnia konieczność restrukturyzacji i
modernizacji przemysłu w GOP-ie
- interpretuje przekształcenia funkcjonalnoprzestrzenne okręgów przemysłowych w
Polsce w minionym piętnastoleciu
- klasyfikuje usługi ze względu na różne
kryteria - klasyfikuje urządzenia i instytucje
infrastruktury
- ocenia wpływ rozwoju usług podstawowych
- uzasadnia odmienny udział usług w
tworzeniu PKB w krajach znajdujących się na
różnych poziomach rozwoju
- analizuje przyczyny rosnącego znaczenia IV
Świat - Usługi materialne i niematerialne
49. Klasyfikacja usług
22
na wzrost gospodarczy i warunki życia
ludności
50. Komunikacja
51. Turystyka i wypoczynek
52. Usługi oświaty i kultury
- wie, od czego zależą potrzeby
komunikacyjne £ wskazuje najważniejsze
szlaki transportu lądowego, morskiego i
powietrznego oraz główne ośrodki
gospodarcze, które one łączą
- wymienia największe porty morskie i
lotnicze
- określa specyfikę poszczególnych rodzajów
transportu
- ocenia wpływ poszczególnych rodzajów
transportu na środowisko
- na przykładzie Unii Europejskiej ocenia
efekty integracji systemów komunikacyjnych
wielu krajów
- klasyfikuje ruch turystyczny według różnych
kryteriów
- wskazuje na mapie różne regiony
turystyczne o specyficznych walorach
środowiska
- wymienia kraje osiągające największe
wpływy z turystyki
- charakteryzuje turystykę w regionie
śródziemnomorskim i karaibskim
- wybiera i krótko charakteryzuje atrakcje
turystyczne o randze światowej
- omawia podstawowe wskaźniki rozwoju
oświaty i kultury
- porównuje i uzasadnia wskaźniki
23
sektora w KWR
- ocenia wpływ rozwoju usług
wyspecjalizowanych na efektywność
funkcjonowania firm
- wyjaśnia substytucyjne i komplementarne
współzależności pomiędzy gałęziami
komunikacji - analizuje wpływ czynników
naturalnych na rozwój systemów
komunikacyjnych
- ocenia zmiany w strukturze gałęziowej
komunikacji postępujące wraz z rozwojem
gospodarki
- na przykładach KSR ocenia wpływ
niedorozwoju komunikacji na gospodarkę
- ocenia wpływ upowszechniania Internetu na
efektywność gospodarowania i styl życia
- na przykładzie dowolnie wybranego regionu
ocenia wpływ turystyki przyjazdowej na
gospodarkę
- ocenia wpływy turystyki na środowisko
geograficzne
- ocenia możliwości rozwoju agroturystyki w
swoim regionie
- ocenia zagospodarowanie turystyczne
dowolnego regionu, w którym już gościł
- wyjaśnia uwarunkowania dynamicznego
rozwoju turystyki we współczesnym świecie
- wyjaśnia zasadę demokratyzacji oświaty
- wyjaśnia różnice między analfabetyzmem w
KSR i wtórnym analfabetyzmem w krajach
53. Środowiskowe i cywilizacyjne
uwarunkowania zdrowotności społeczeństwa
skolaryzacji brutto w KSR i w KWR
- wskazuje ekonomiczne i społeczne
uwarunkowania niewielkiego popytu na usługi
kultury w KSR
- dostrzega konieczność kształtowania
systemu oświatowego, otwartego na przyszłe
potrzeby społeczne i gospodarcze
- wymienia cechy środowiska sprzyjające
(niesprzyjające) zdrowiu człowieka
- wymienia choroby zakaźne groźne nadal dla
zdrowia i życia ludzi
- wiąże częstość zachorowań na choroby
cywilizacyjne z poziomem rozwoju
gospodarczego
- ocenia różnice poziomów rozwoju służby
zdrowia w różnych krajach
rozwiniętych
- ocenia przyczyny i skutki niedorozwoju
oświaty i kultury w KSR
- ocenia wpływ upowszechniania oświaty i
kultury na przyrost naturalny ludności
- przedstawia udział poszczególnych rodzajów
transportu w przewozach ładunków i
pasażerów
- pokazuje na mapie główne trasy tranzytu
krajowego i międzynarodowego
- charakteryzuje rozwój łączności w
minionym piętnastoleciu
- ocenia korzyści wynikające z elektryfikacji
kolei
- analizując natężenie ruchu samochodów na
poszczególnych trasach, wnioskuje o
- wiąże zmiany udziału poszczególnych gałęzi
transportu w przewozach ładunków z
modernizacją i restrukturyzacją polskiej
gospodarki
- porównuje gęstość sieci kolejowej i
drogowej w Polsce i w innych krajach Europy
- analizuje problemy polskiej żeglugi morskiej
- uzasadnia niedorozwój lotnictwa cywilnego
w Polsce
- wyjaśnia historyczne uwarunkowania
dużych różnic gęstości sieci komunikacyjnej
- ocenia wpływ nieprawidłowego odżywiania
się na wzrost zachorowań i zgonów w KSR i
w KWR
- wyjaśnia, dlaczego w KSR mężczyźni żyją
przeciętnie dłużej niż kobiety, zaś w KWR –
krócej od kobiet
- ocenia wpływ rozwoju gospodarczego na
poprawę zdrowotności społeczeństwa
- uzasadnia znaczenie profilaktyki
Polska - Usługi materialne i niematerialne
54. Komunikacja
24
kolejności budowy poszczególnych odcinków
autostrad
55. Usługi niematerialne
- wskazuje różnice w dostępności i jakości
usług oświaty, kultury i służby zdrowia w
poszczególnych regionach oraz w miastach i
na obszarach wiejskich
- charakteryzuje specyfikę walorów
krajobrazowych i rekreacyjnych regionów
Polski najchętniej odwiedzanych przez
turystów
- porównuje powszechność i jakość usług
podstawowych i wyspecjalizowanych w
Polsce i w innych krajach Europy
- ocenia dostępność usług finansowych w
jednostkach osadniczych różnego typu i
różnej wielkości
w poszczególnych regionach Polski
- wskazuje przyczyny i ocenia następstwa
opóźniania realizacji programu rozbudowy
autostrad w Polsce
- uzasadnia względnie wysoki udział usług
podstawowych w ogólnej wartości usług
świadczonych w Polsce
- uzasadnia względnie wysoką dynamikę
rozwoju IV sektora w Polsce
- ocenia znaczenie dochodów z turystyki
przyjazdowej dla gospodarki Mazur i Podhala
- porównuje dostępność usług bankowych w
Polsce i w KWR
- ocenia konsekwencje opanowania
największych banków w Polsce przez obcy
kapitał
Świat -Międzynarodowe kontakty gospodarcze
56. Handel zagraniczny
- omawia składowe bilansu handlu
zagranicznego
- przedstawia zróżnicowanie przeciętnych
wskaźników eksportu (importu) wybranych
krajów
- omawia strukturę rodzajową handlu
zagranicznego KSR i KWR
- dokumentuje znaczenie bliskości
25
- ocenia znaczenie handlu zagranicznego dla
gospodarek dowolnie wybranych krajów
- wyjaśnia, dlaczego większość obrotów w
światowym handlu zagranicznym stanowi
wymiana pomiędzy KWR
- ocenia rolę WTO w handlu światowym
-korzystając z rocznika statystycznego, ocenia
bilanse płatnicze wybranych krajów
geograficznej w handlu z zagranicą
57. Transfery kapitałowe
58. Rola korporacji międzynarodowych.
Globalizacja
- wyjaśnia, jak dewaluacja waluty krajowej
wpływa na eksport i import
- wymienia rodzaje transferów kapitału za
- uzasadnia rosnące znaczenie
granicę
międzynarodowych przepływów kapitału we
- podaje przykłady największych inwestycji
współczesnej gospodarce światowej
koncernów samochodowych za granicą
- wyjaśnia, dlaczego większość zagranicznych
- wymienia największych eksporterów i
Inwestycji bezpośrednich jest lokowana w
importerów kapitałów
KWR
- wymienia największe korporacje
- dzieli korporacje międzynarodowe według
międzynarodowe
dominujących branż wytwarzania
- wymienia sztandarowe produkty globalizacji - uzasadnia rosnące znaczenie korporacji
i wyjaśnia przyczyny ich rozpowszechnienia
medialno-internetowych
- charakteryzuje ekonomiczne uwarunkowania - ocenia wpływ rozwoju komunikacji na
globalizacji
globalizację
- ocenia globalizację przez pryzmat ekspansji - ocenia ekonomiczne skutki globalizacji
korporacji międzynarodowych
- ocenia społeczne i kulturowe następstwa
globalizacji
Świat - Podstawowe zagadnienia geografii politycznej
59. Polityczny podział świata
- na mapie politycznej świata wskazuje
terytoria niesamodzielne i zależne
- wymienia państwa federacyjne
- wie, czym jest Commonwealth of Nations
- wyjaśnia status polityczny Grenlandii,
Portoryko, Nowej Kaledonii i Tybetu
- wskazuje regiony w Kanadzie, Indonezji i
Sri Lance, w których ciągle żywe są tendencje
separatystyczne
26
- analizuje przyczyny rozpadu państw
federacyjnych w Europie w latach 90.
- uzasadnia przyczyny tworzenia 200-ilowych
narodowych stref ekonomicznych na morzach
- uzasadnia międzynarodowy status
Antarktydy
- zna zasady terytorialnego podziału oceanów
i mórz oraz wyznaczania przestrzeni
powietrznej poszczególnych państw
- wskazuje regiony w państwach europejskich,
w których mniejszości narodowe podkreślają
60. Konflikty we współczesnym świecie, ich
przyczyny i możliwości przezwyciężania.
Terroryzm
- zna główne przyczyny konfliktów we
współczesnym świecie
- wskazuje na mapie rejony konfliktów
zbrojnych, wyodrębnia konflikty
międzypaństwowe o podłożu terytorialnym
- wyjaśnia przyczyny wojny domowej w
Ruandzie
- wskazuje główne przyczyny terroryzmu
- dostrzega zagrożenia dla pokoju światowego
związane z lokalnymi konfliktami zbrojnymi
- uzasadnia potrzebę międzynarodowej współ
pracy w zwalczaniu terroryzmu
61. Organizacje międzynarodowe
- zna najważniejsze regionalne i globalne
organizacje międzynarodowe i wie, które
kraje do nich należą
- omawia działania ONZ służące utrzymaniu
pokoju na świecie oraz rozwojowi
międzynarodowej współpracy
- przedstawia znaczenie NATO dla
utrzymania pokoju w Europie
62. Unia Europejska - światowa potęga
gospodarcza
- wymienia etapy terytorialnego rozwoju
EWG/UE
- charakteryzuje etapy integracji
ekonomicznej i politycznej państw
członkowskich EWG/UE
- charakteryzuje zróżnicowanie ekonomiczne
27
swoją odrębność lub dążą do niepodległości
- na wybranych przykładach ocenia wpływ
biedy oraz odrębności etnicznych i religijnych
na niepokoje społeczne i konflikty zbrojne
- wyjaśnia genezę konfliktu arabskoizraelskiego i wskazuje działania zmierzające
do jego rozwiązania
- uzasadnia konflikty zbrojne w rejonie Zatoki
Perskiej
-omawia potencjalne następstwa
rozprzestrzeniania się broni masowej zagłady
- na przykładzie Afryki ocenia wpływ
kolonializmu na obecne stosunki
międzypaństwowe
- ocenia polityczne i ekonomiczne
konsekwencje ataku terrorystycznego na
World Trade Center i Pentagon
- na przykładach OJA i WNP ocenia bariery
integracji międzynarodowej
- ocenia możliwości integracji państw w
ramach AFTA i APEC
- ocenia wpływ organizacji
międzynarodowych na rozwiązywanie
problemów regionalnych i globalnych
- uzasadnia nasilanie się procesów
integracyjnych w różnych regionach
- charakteryzuje zasady sponsorowania
biedniejszych regionów UE
- ocenia znaczenie UE dla jednoczenia Europy
- ocenia ekonomiczne i polityczne
konsekwencje ekspansji terytorialnej UE na
Wschód
w ramach UE
- porównuje potencjał ludnościowy i
ekonomiczny UE, Stanów Zjednoczonych,
Chin i Japonii
- ocenia znaczenie euroregionów oraz gmin
(miast) —bliźniaczych dla współpracy
międzynarodowej na szczeblu regionalnym
- na przykładzie wybranego euroregionu
ocenia międzynarodowy współpracę w
rożnych dziedzinach
Polska - Polityka wewnętrzna i zagraniczna państwa
63. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej
( nadrzędne zasady polityki wewnętrznej
państwa)
- zna konstytucyjne zasady ustroju
Rzeczypospolitej Polskiej
- przedstawia zasadę równości wszystkich
obywateli wobec prawa
- zna kompetencje i zadania samorządu
terytorialnego
- przedstawia zasadę równego traktowania
wszystkich podmiotów własności
64. Przekształcenia własnościowe w polskiej
gospodarce
- przedstawia zmiany udziału sektora
prywatnego w tworzeniu PKB w minionym
dziesięcioleciu
- wymienia działy gospodarki, w których
sektor prywatny ma największy udział
- na podstawie roczników statystycznych
oblicza jaka część majątku trwałego w
poszczególnych działach gospodarki należy
do firm zagranicznych
28
- ocenia znaczenie przełomu politycznego w
Polsce w 1989 r
- ocenia przesłanki rozdziału władzy
ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej
- charakteryzuje strukturę władzy
wykonawczej w Polsce i w wybranych krajach
UE
- ocenia efekty działania samorządu
terytorialnego w swoim regionie
- ocenia wpływ prywatyzacji własności
państwowej na modernizację i efektywność
polskiej gospodarki
- ocenia społeczne skutki prywatyzacji
- wskazuje działy gospodarki, w których
prywatyzacja poczyniła najmniejsze postępy i
wyjaśnia dlaczego tak się stało
65. Główne partie polityczne. Geografia
wyborów
66. Współpraca gospodarcza, polityczna i
kulturalna Polski z innymi krajami
- wymienia główne ugrupowania polityczne w
Polsce
- korzystając z roczników statystycznych,
przedstawia terytorialne zróżnicowanie
elektoratu w ostatnich wyborach
samorządowych i prezydenckich
- określa znaczenie geografii elektoralnej w
prognozowaniu zachowań wyborców i
przebiegu
kampanii wyborczych
- omawia strukturę geograficzną polskiego
handlu zagranicznego
- charakteryzuje strukturę rodzajową
polskiego eksportu
- wymienia organizacje międzynarodowe, do
których należy Polska
- wymienia festiwale i konkursy mające
kluczowe znaczenie w promowaniu polskiej
kultury za granicą
- wymienia kraje pochodzenia firm, które
najwięcej zainwestowały w Polsce
- podaje przykłady współpracy kulturalnej
Polski z innymi krajami
- analizuje przyczyny zmian na scenie
politycznej w Polsce w minionym
dziesięcioleciu
- wykazuje związki między poziomem
rozwoju poszczególnych regionów (okręgów
wyborczych) a sympatiami politycznymi
wyborców
- analizuje terytorialną strukturę elektoratu,
odwołując się do najnowszej historii Polski
- ukazuje współzależności elementów
- ocenia wpływ środowiska geograficznego na
- ocenia udziały Niemiec i Rosji w polskim
eksporcie i imporcie
- analizuje przyczyny wysokiego ujemnego
salda naszej wymiany z zagranicą
- proponuje działania służące
zdynamizowaniu polskiego eksportu
- ocenia aktywność polityczną Polski na
arenie międzynarodowej
- ocenia wpływ przyjęcia Polski do NATO na
jej wizerunek w Europie i świecie
- ocenia sens ubiegania się naszego kraju o
organizację wielkich imprez
międzynarodowych,
np. igrzysk olimpijskich czy EXPO
Człowiek w środowisku geograficznym
67. Definicja środowiska przyrodniczego i
29
geograficznego. Rola środowiska
geograficznego w rozwoju
społeczno-gospodarczym
68. Wpływ działalności gospodarczej
na środowisko
69. Czy rozwój zrównoważony jest
możliwy? Kształtowanie świadomości
ekologicznej społeczeństwa
środowiska geograficznego
- przedstawia ewolucję poglądów na rolę
środowiska geograficznego w rozwoju
społeczno-gospodarczym
- podaje przykłady obszarów, na których
środowisko geograficzne w różnym stopniu
wpływa na osadnictwo i gospodarkę
- ocenia determinizm, nihilizm i racjonalizm
geograficzny
- wskazuje obszary na poszczególnych
kontynentach o różnym stopniu
przekształcenia środowiska naturalnego
- prezentuje listę globalnych zagrożeń
- opisuje działania służące ochronie i
restytucji środowiska geograficznego
- wymienia przyczyny i ocenia skutki
przekształcenia środowiska geograficznego w
swoim regionie
- uzasadnia konieczność międzynarodowej
współpracy na rzecz ochrony środowiska
- rozumie koncepcję zrównoważonego
rozwoju
- programuje działania we własnym otoczeniu
zgodne z wymogami zrównoważonego
rozwoju
- ocenia rolę nauki i edukacji w kształtowaniu
świadomości ekologicznej społeczeństwa
30
działalność człowieka na różnych etapach
rozwoju społeczno-gospodarczego
- na wybranych przykładach ocenia
uwarunkowania pomyślnego rozwoju
gospodarki w niesprzyjających warunkach
- ocenia wpływ środowiska geograficznego na
poszczególne dziedziny gospodarki
- przewiduje konsekwencje ekologiczne i
ekonomiczne rosnącej presji człowieka na
środowisko geograficzne
- uzasadnia rosnącą presję człowieka na
środowisko geograficzne w krajach słabo
rozwiniętych
- wyjaśnia potrzeby postępującej restytucji
środowiska naturalnego w krajach wysoko
rozwiniętych
- na wybranych przykładach ocenia skutki
ekologiczne, społeczne i ekonomiczne
eksploatacji zasobów przyrody
- ocenia skuteczność działań na rzecz ochrony
środowiska w różnych krajach
- ocenia możliwości zrównoważonego
rozwoju w skali globalnej
- analizuje styl życia społeczności, do której
należy, i wskazuje te zachowania jej członków
(w tym także swoje), które są sprzeczne z
koncepcją zrównoważonego rozwoju
- uzasadnia zależności między świadomością
ekologiczną a zamożnością społeczeństwa
Degradacja i ochrona środowiska przyrodniczego
70. Zanieczyszczenie powietrza
atmosferycznego
- wymienia główne źródła zanieczyszczeń
powietrza w Polsce
- na mapie sozologicznej Polski wskazuje
obszary (zakłady) o największej emisji
przemysłowych pyłów i gazów
- wskazuje sposoby dalszej poprawy czystości
powietrza atmosferycznego w Polsce
71. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych
i podziemnych
- wskazuje odcinki rzek oraz jeziora
najbardziej i najmniej zanieczyszczone
- wymienia przyczyny i skutki
zanieczyszczania wód podziemnych
- wskazuje źródła zanieczyszczeń Bałtyku
oraz kraje wywierające największą presję na
jego wody
72. Problem odpadów stałych. Degradacja
biosfery i pedosfery
- na mapie Polski wskazuje rejony, w których
w hałdach i wysypiskach nagromadzono
najwięcej stałych odpadów
- na wybranych przykładach charakteryzuje
zmiany ekosystemów związane z intensywną
działalnością gospodarczą
- wymienia przyczyny pożarów lasów i ocenia
straty z nimi związane
- wskazuje rejony, w których gleby zostały
najbardziej zdegradowane oraz główne źródła
31
- ocenia możliwości zmniejszenia presji trans
portu na atmosferę
- na wybranych przykładach ocenia wpływ
restrukturyzacji i modernizacji przemysłu na
emisję do atmosfery zanieczyszczeń pyłowogazowych
- dokumentuje skutki społeczne i ekologiczne
zanieczyszczania powietrza
- uzasadnia związek stopnia zanieczyszczenia
wód powierzchniowych z emisją pyłów i
gazów do atmosfery
- ocenia skalę zaniedbań w gospodarce
wodno-ściekowej w Polsce
- ocenia rezultaty współpracy
międzynarodowej w dziedzinie ochrony
środowiska Bałtyku
- ocenia efekty ekonomiczne i ekologiczne
dobrze zorganizowanej gospodarki odpadami i
surowcami wtórnymi
- na przykładzie działań leśników i ekologów
w Górach Izerskich ocenia możliwości i
efekty restytucji zniszczonych kompleksów
leśnych
- ocenia wpływ rolnictwa na degradację gleb
- wskazuje przykłady i ocenia konsekwencje
Rolniczego użytkowania zdegradowanych
toksyn odkładających się w glebach
gleb w swoim regionie
73. Rejony ekologicznego zagrożenia
- charakteryzuje GOP jako przykład
największego obszaru ekologicznego
zagrożenia w Polsce
- wskazuje na mapie inne obszary
ekologicznego zagrożenia i charakteryzuje
strukturę ich produkcji przemysłowej
- ocenia udział obszarów ekologicznego
zagrożenia w ogólnej powierzchni kraju i w
powierzchni wybranych województw
74. Ochrona i restytucja środowiska
przyrodniczego
- wymienia instytucje zajmujące się ochroną
środowiska w Polsce
- charakteryzuje działania proekologiczne w
Polsce w minionych latach
- charakteryzuje obszary chronione w Polsce
-wymienia największe oraz najstarsze parki
narodowe w Polsce
- omawia konwencje międzynarodowe
dotyczące ochrony środowiska, ratyfikowane
przez Polskę
- ocenia skutki społeczne, ekonomiczne i
przyrodnicze degradacji środowiska w
wybranych okręgach przemysłowych i
zagłębiach wydobywczych
- w oparciu o wskaźniki zanieczyszczenia
powietrza i wód w odpowiednich powiatach
porównuje stopień degradacji środowiska w
największych okręgach przemysłowych Polski
- ocenia stopień degradacji środowiska w
swoim regionie (powiecie)
- analizuje przyczyny zainteresowania krajów
UE ochroną środowiska w Polsce
- ocenia znaczenie konwersji polskich długów
na początku lat 90. dla ochrony środowiska w
naszym kraju
- uzasadnia terytorialne rozmieszczenie
parków narodowych w Polsce
- charakteryzuje najbardziej znane parki
narodowe na świecie
- dowodzi, że monitoring środowiska i inne
prewencyjne działania w środowisku są tańsze
niż jego restytucja
32
33

Klasa IIIa

Transkrypt

Podobne dokumenty

10. Załącznik 10 - Wzór ankiety oceny szkolenia

Zajęcia kulinarne – wymagania edukacyjne klasa III gimnazjum

Ankieta satysfakcji pacjenta z otrzymanej usługi

Historia - Home.pl

Karta pracy nr 4

arkusz oceny szkolenia w klubie pracy

ARKUSZ OCENY SZKOLENIA W KLUBIE PRACY

wyjaśnia przyczyny kryzysu elit politycznych w dobie

PODSTAWA PROGRAMOWA GEOGRAFII