Państwowa Inspekcja Sanitarna MSW Zagrożenia zdrowotne

Państwowa Inspekcja Sanitarna MSW
Źródło:
http://www.pis.mswia.gov.pl/is/materialy-szkoleniowe/epidemiologia/1011,Zagrozenia-zdrowotne-wynikajace-z-palenia-tytoni
u.html
Wygenerowano: Czwartek, 2 marca 2017, 21:23
Zagrożenia zdrowotne wynikające z palenia tytoniu
Zagrożenia zdrowotne wynikające z palenia tytoniu oraz sposoby walki z nałogiem w świetle ,,Programu Ograniczania
Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce”autor prezentacji inż. Ewa Strzeszewska
W-wa dn. 24.06.09r.
Tytuł wykładu:
,,Zagrożenia zdrowotne wynikające z palenia tytoniu oraz sposoby walki z nałogiem w świetle ,,Programu
Ograniczania zdrowotnych Następstw Palenia tytoniu”
Autor wykładu Ewa Strzeszewska
Przewidywany czas prezentacji około 60 – 70 min.
Slajd nr 2,3,4
Program ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce, cele i zadania na lata 2008-2011
Ograniczenie palenia tytoniu stanowi jedno z głównych zadań w zakresie poprawy i umacniania zdrowia Polaków. Jest ono
wypełniane w ramach dwóch programów określających politykę zdrowotną państwa:
- Narodowego Programu Zdrowia
- Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce.
Narodowy Program został opracowany na podstawie strategii Światowej Organizacji Zdrowia
,, Zdrowie dla Wszystkich w roku 2000” Była to pierwsza próba włączenia do działań na rzecz ochrony zdrowia wszystkich
działów gospodarki, instytucji centralnych, i samorządów lokalnych. W związku z szerokim zakresem zadań i koniecznością
wielokierunkowej współpracy na poziomie krajowym minister zdrowia powołał Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny, w
którego skład wchodzą przedstawiciele poszczególnych ministerstw, z ramienia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i
Administracji koordynatorem programu jest Główny Inspektor Sanitarny MSW dr n. med. Maciej Kisiel.
Jednym z celów programu jest zmniejszenie rozpowszechnienia palenia tytoniu,
szczegółowy zakres i kierunki działania, zadania do wykonania i zasady współdziałania różnych instytucji w urzeczywistnieniu
tego celu określa Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce przyjęty przez Radę Ministrów i
stanowi wypełnienie przez Rząd RP zobowiązań wynikających z treści art. 4 Ustawy z 09 listopada 1995r. o ochronie zdrowia
przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996r. Nr. 10 poz 55 z późn. zm.) Podstawowe
zadania programu obejmują( slajd 5,6)
- Ochronę zdrowia oraz rozwoju dzieci przed narażeniem na dym tytoniowy przez eliminacje palenia tytoniu wśród kobiet w
ciąży
- upowszechnienie programów edukacyjnych motywujących do odrzucenia palenia
- zapewnienie środowiska wolnego od dymu tytoniowego w miejscach publicznych
- stymulowanie wzrostu cen wyrobów tytoniowych
- zapewnienie osobom uzależnionym od tytoniu pomocy medycznej i innej terapii wspomagającej
- stworzenie atmosfery społecznej akceptacji dla życia wolnego od dymu tytoniowego
- skuteczne kontrolowanie rynku wyrobów tytoniowych: polityka podatkowa prowadzona konsekwentnie od lat, stawki
podatku akcyzowego podnoszone regularnie w każdym roku w stopniu znacznym przewyższają inflację, polityka podatkowa
przekłada się na wzrost cen detalicznych wyrobów tytoniowych. Rosnące ceny papierosów sprzyjają przemytowi i
nielegalnemu obrotowi wyrobów tytoniowych. Stanowi to zagrożenie dla rynku tytoniowego zarówno w Polsce jak i w UE,
dlatego jest przedmiotem zdecydowanych działań ze strony rządu-ograniczenie wpływów z podatku akcyzowego. Z roku na
rok wzrasta skuteczność organów odpowiedzialnych za ochronę porządku prawnego w zwalczaniu przemytu i nielegalnego
obrotu papierosów.
Slajd 7,8,9,10,11
Poza tym Polska przystąpiła do Ramowej Konwencji WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu 15 września 2006r. Zobowiązania
wynikające z konwencji są zgodne z polityką zdrowotną naszego kraju określoną w ustawie o ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, której cel jest zbieżny z celem konwencji, a zakres i sposób
uregulowań prawnych zgodny z postanowieniami konwencji.
Zapisy tej ustawy określają też środki finansowe na realizację Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia
Tytoniu w Polsce, które powinny wynosić równowartość 0,5% kwoty wpływów do budżetu z tytułu akcyzy od wyrobów
tytoniowych.
Międzysektorowy charakter działań antytytoniowych oznacza, że przekrój grup społecznych, których zaangażowanie jest
ważne dla osiągnięcia zamierzonych celów, jest bardzo szeroki. Do najważniejszych spośród nich nalezą: lekarze, pielęgniarki,
nauczyciele, urzędnicy państwowi, policja i inne służby mundurowe. Rola tych grup wynika w dużej mierze z charakteru
wykonywanych zawodów, jednak skuteczność tych działań wymaga właściwego przygotowania.
Slajd 12,13,14
Zadania na rok 2009 w zakresie ograniczania palenia tytoniu w środowisku zawodowym i rodzinnym
funkcjonariuszy
Realizacja programów edukacyjnych i interwencyjnych wśród funkcjonariuszy i pracowników, służących kształtowaniu
zachowań eliminujących palenie tytoniu to podstawowe założenie polityki zdrowotnej. Ważne też jest wprowadzenie
problematyki zagrożeń zdrowia związanych z paleniem tytoniu do programów kształcących funkcjonariuszy na uczelniach,
szkoleniach. Badania profilaktyczne przeprowadzane wśród funkcjonariuszy powinny obejmować minimalną interwencję
lekarską polegającą na uświadomieniu, że palenie jest uzależnieniem, chorobą przewlekłą, prowadzącą do wielu schorzeń
somatycznych, lecz istnieją sposoby walki z nałogiem zarówno natury psychologicznej jak i farmakologicznej.
Propagowanie idei ograniczania palenia tytoniu poprzez warsztaty, rozmowy, dystrybucje materiałów szkoleniowych,
popularyzowanie zdrowego stylu życia to też sposób na prowadzenie kampanii antynikotynowej. Część tych działań została
wdrożona w służbach resortowych poprzez szkolenia grupowe, warsztaty i spotkania. Uwzględniono problematykę skutków
palenia tytoniu w trakcie badań profilaktycznych funkcjonariuszy i pracowników cywilnych przez działania edukacyjne
podejmowane przez lekarzy BOR-u jak też spotkania i warsztaty prowadzone przez Poradnię Psychologiczną w BOR. We
wszystkich podległych służbach realizuje się postanowienia Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy( Dz. U. 2003, nr169, poz 1650 z późn. zm.)
poprzez wyznaczanie miejsc przeznaczonych do palenia.
Palenie wśród funkcjonariuszy może być szczególnie niebezpieczne, gdyż w przypadku ekspozycji zawodowej np. na azbest
dym tytoniowy może zwiększać ryzyko raka płuc 10-krotnie(dotyczy strażaków, policjantów). Toksyny obecne w dymie
tytoniowym mogą być również obecne w miejscu pracy np. tlenek węgla. Związki chemiczne mogą w kontakcie z dymem
tytoniowym być zmieniane na bardziej szkodliwe. Palenie może też zwiększać wchłanianie lub powodować zwolnione
wydalanie związków chemicznych obecnych w środowisku pracy. Widoczne jest więc szkodliwe oddziaływanie
zanieczyszczonego środowiska w szczególnych warunkach pracy w skojarzeniu z dymem tytoniowym na pracownika funkcjonariusza.
Slajd 15,16:
Składniki dymu tytoniowego, a zagrożenia zdrowotne
Za rozwój uzależnienia od papierosów odpowiedzialna jest nikotyna. Wpływa na nastrój, redukuje uczucie głodu, przyspiesza
metabolizm. Oto przykłady niektórych tylko substancji występujących w dymie tytoniowym:
· Aceton - rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów.
· Amoniak - stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów mineralnych.
· Arsen - stosowany także jako popularna trutka na szczury i inne gryzonie.
· Benzopiren - związek o właściwościach rakotwórczych, wykorzystywany w przemyśle chemicznym.
· Butan - gaz pędny, używany do wyrobu benzyny.
· Chlorek winylu - związek używany np. do produkcji plastiku. Posiada właściwości rakotwórcze.
· Ciała smołowate - są odpowiedzialne za powstawanie nowotworów złośliwych u człowieka.
· Cyjanowodór - kwas pruski, gaz używany przez hitlerowców w komorach gazowych do masowego ludobójstwa.
· DDT - insektycyd polichorowy.
· Dibenzoakrydyna - używana przy produkcji barwników. Posiada właściwości rakotwórcze.
· Dimetylonitrozoamina - związek wykorzystywany w przemyśle chemicznym.
· Fenole - niszczą rzęski nabłonka wyściełającego oskrzela. Rzęski te oczyszczają wdychane przez człowieka powietrze i
chronią drogi oddechowe przed przenikaniem przez ich ściany substancji i związków chemicznych oraz mikroorganizmów, np.
wirusów.
· Formaldehyd - związek stosowany m.in. do konserwacji preparatów biologicznych, np. żab.
· Kadm - silnie trujący metal o właściwościach rakotwórczych.
· Metanol - silne trujący związek chemiczny, używany do produkcji benzyn silnikowych.
· Naftyloamina - wchodzi w skład barwników, używanych w przemyśle drukarskim. Posiada właściwości rakotwórcze.
· Nikotyna - działa obkurczająco na ściany naczyń kwionośnych (w tym także naczyń wieńcowych zaopatrujących serce),
zwiększa ciśnienie krwi, jest odpowiedzialna za niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia rytmu serca, a
także wpływa negatywnie na gen p53, który powstrzymuje niekontrolowany rozwój komórek, czyli powstawanie nowotworów.
· Piren - związek używany w syntezie organicznej.
· Polon - radioaktywny pierwiastek, odkryty przez naszą rodaczkę Marię Skłodowską-Curie. Posiada właściwości rakotwórcze.
· Tlenek węgla (czad, CO) - zmniejszając zawartość tlenu we krwi, w znaczny sposób utrudnia pracę serca i dotarcie tlenu
do różnych części i narządów organizmu człowieka. Jest to związek będący bezpośrednią przyczyną śmierci wielu osób w
czasie pożarów.
· Toluidyna - stosowana w syntezie chemicznej. Posiada właściwości rakotwórcze.
· Uretan - związek o właściwościach rakotwórczych
Całościowo 4000 zidentyfikowanych substancji np. polon, aceton, chlorek winylu, cyjanowodór, 40 ma działanie
kancerogenne. Do papierosów dodawane są substancje konserwujące, smakowe, przeciwgrzybicze, wydłużające czas palenia.
Gama tych chemicznych substancji czyni papieros środkiem o podobnym składzie do farb, olejów silnikowych, a jednocześnie
toksycznym sposobem uzależnienia.
Slajd:17,18,19,20,21,22,23
Szkodliwość(choroby wywołane paleniem tytoniu)
Niepokojąca jest utrzymująca się od kilku lat tendencja wzrostu częstości codziennego palenia wśród młodych
20-29 letnich kobiet z 23% w latach 1995-1999 do 32% obecnie
Potwierdzone związki przyczynowo-skutkowe palenia tytoniu chorób, na wczesnym etapie starano się dyskredytować. Nie
wynikają one jedynie z działania nikotyny. U palacza występuje zwiększone ryzyko raka płuc, raka pęcherza moczowego,
raka krtani, jamy ustnej. Częściej też występują nienowotworowe choroby przewlekłe tj. schorzenia układu krwionośnego,
przewlekłe choroby płuc itp.
Dane epidemiologiczne pokazują, że w 2000 roku palenie tytoniu było przyczyną około 69 tysięcy zgonów w Polsce w tym
57 tysięcy mężczyzn i 12 tysięcy kobiet, z czego 43 tysiące stanowiły zgony przedwczesne, czyli wieku 35-69 lat. Z powodu
palenia Polacy w średnim wieku tracili około 22 lata życia, starsi w wieku 70 lat i więcej – 9 lat życia. Proporcja
przedwczesnych zgonów odtytoniowych była szczególnie wysoka wśród mężczyzn. W całej populacji mężczyzn w wieku
35-69 lat zgony spowodowane schorzeniami odtytoniowymi stanowiły w tym czasie 38% wszystkich zgonów w tej kategorii
wieku, przy czym w przypadku raka płuc proporcja ta wynosiła - 95%, wszystkich nowotworów – 55%, nienowotworowych
chorób układu oddechowego - 63%, chorób układu krążenia – 37%, innych schorzeń – 21%. Epidemiologiczna analiza
trendów czasowych umieralności na nowotwory płuc jest traktowana jako podstawowy model do oceny rozwoju epidemii
palenia tytoniu w skali populacji. Dane dotyczące Polski pokazują, że w ostatnich 20-25 latach obserwuje się spadek
umieralności na raka płuc mężczyzn i w niektórych grupach wiekowych kobiet. Spadek odsetka codziennie palących
mężczyzn oraz wzrost odsetka mężczyzn nigdy niepalących i rzucających palenie notowany w ostatnich dwóch dekadach
stanowi prawdopodobnie główną przyczynę spadku umieralności na nowotwory złośliwe płuca w populacji młodych dorosłych
mężczyzn i mężczyzn w średnim wieku. W populacji młodych mężczyzn 20-44 lata notuje się największy proporcjonalnie
spadek współczynników umieralności na raka płuc. Niestety, w najstarszej grupie wiekowej mężczyzn 65 lat i więcej
umieralność na raka płuc stale rośnie, co jest niekorzystnym zjawiskiem i potwierdza szkodliwy wpływ długotrwałego palenia
tytoniu i jego skutki odroczone w czasie.
Gwałtowny spadek częstości codziennego palenia tytoniu przez młode kobiety w latach 80-tych jest główną przyczyną
zahamowania od początku lat 90 tych, wzrostu umieralności na raka płuc w najmłodszej wiekowo 20-44 lata grupie kobiet.
W pozostałych grupach kobiet 45-64 lata, 65 lat i więcej, a także w całej populacji kobiet, umieralność na raka płuc nadal
rośnie.
Podsumowując: palenie tytoniu od lat stanowi największą, pojedynczą, lecz możliwą do prewencji przyczynę umieralności
dorosłej ludności w Polsce. Rzucenie palenia redukuje ryzyko wystąpienia chorób np. w przypadku choroby wieńcowej, po
roku od rzucenia ryzyko redukuje się o połowę, a po 15 latach jest takie samo jak u osoby, która nigdy nie paliła.
Palenie przez kobiety slajd: 24, 25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35
Relatywnie niewiele kobiet wie o zagrożeniu zdrowia związanym z paleniem tytoniu specyficznych dla ich płci tj. rak szyjki
macicy, osteoporoza, przedwczesna menopauza, poronienia , ciąża pozamaciczna, bezpłodność, wysuszona, przedwcześnie
postarzała cera(wpływ nikotyny zaburzającej poziom estrogenów(hormonów), te zaś odpowiedzialne za odpowiednie
nawilżenie skóry). Paląca tytoń kobieta jest częściej narażona na zachorowanie na nowotwory głowy i szyi niż palący
mężczyzna.Wśród mężczyzn 45% przypadków tego rodzaju nowotworów było związane z paleniem, u kobiet aż
75% przypadków raka było pochodną nałogu.
Problem palenia tytoniu przez kobiety dotyczy nie tylko samej kobiety, ale w przyszłości nienarodzonych jeszcze dzieci. W
Polsce każdego roku rodzi się ponad 100 tys. dzieci, które podczas pierwszych 9 miesięcy istnienia w łonie matki są
narażone na działanie setek niszczących zdrowie związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym. Wszystkie te dzieci
w łonie matki wolniej rosną, rodzą się z cechami niedorozwoju, (niższa waga urodzeniowa). Mają mniejszą szansę na
normalne, zdrowe życie.
Palenie przez kobietę w ciąży prowadzi do kontaktu rozwijającego się mózgu nienarodzonego dziecka z nikotyną. Dlatego u
dziecka mogą wystąpić po porodzie objawy głodu nikotynowego tak jak u palaczy rzucających palenie.
Takie dzieci mogą więc, urodzić się z objawami odstawienia nikotyny są: bardziej płaczliwe, niespokojne, gorzej śpią, mają
zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego. Na całe życie pozostanie u nich większa tolerancja nikotyny. W przyszłości
łatwiej uzależnią się od nikotyny, częściej niż dzieci kobiet niepalących stają się palaczami. Wpływ na stanie się,,palaczem”
ma też mieszkanie, częste przebywanie z dorosłymi, którzy palą. Dzieci palących rodziców szybciej ulegają nałogowi.
Podsumowując, palenie przez kobiety ma również negatywny wpływ na nią samą. Narażona jest bowiem na osteoporozę, w
konsekwencji na złamania, schorzenia układu krwionośnego i oddechowego jak również ma wpływ na przebieg ciąży z
ryzykiem poronienia włącznie. Znane są i pozytywne skutki palenia papierosów np. mniejsza 50% zachorowalność na raka
endometrium (śluzówki wyściełającej jamę macicy), jest to prawdopodobnie związane z zaburzeniami hormonalnymi u
kobiet, które powoduje nikotyna, mniejsza częstotliwość występowania gładkokomórkowych mięśniaków macicy i zatruć
ciążowych, choroby te jednak mogą być skutecznie leczone. Palenie redukuje o 20% umieralność z powodu choroby
Parkinsona. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego występuje rzadziej u osób palących, palenie tytoniu zmniejsza ryzyko
zachorowania o połowę, a w leczeniu mogą być podawane substytuty nikotyny.
Według danych Ośrodka Europejskiego Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce ok. 20-30% kobiet pali papierosy w czasie
ciąży, a połowa niebędących czynnymi palaczkami narażona jest na bierne palenie. Szacuje się, że tylko co trzecia kobieta
paląca w Polsce rzuca nałóg w czasie ciąży.
Uzależnienie od tytoniu definicje: slajd 36,37
Uzależnienie od tytoniu jest uwzględnione jako jednostka chorobowa w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. Jest to choroba
przewlekła występująca w stanie remisji i nawrotów, dlatego mówi się o leczeniu uzależnienia-chociaż świadomość tego
ciągle nie jest powszechna.
Zespół uzależnienia od tytoniu to postępująca, przewlekła i nawracająca choroba, stan medyczny wymagający rozpoznania,
rzetelnej diagnozy i leczenia.
Substancją uzależniającą biologicznie jest nikotyna.
Uzależnienie psychiczne (behawioralne) od tytoniu to kompulsywne przyjmowanie tytoniu i związane z tym nawykowe
czynności pozwalające osiągnąć przyjemność.
Slajd: 38,39 Mechanizmy uzależnienia od nikotyny i współczesne metody uwalniania od nikotyny
Uzależnienie jest skutkiem działania wielu czynników psychologicznych, środowiskowych i społecznych
Uzależnienie fizyczne (farmakologiczne) polega na wytworzeniu tolerancji nikotyny i występowaniu objawów jej odstawienia.
Tolerancja polega na konieczności podawania coraz większych dawek nikotyny w celu uzyskania efektu zaspokojenia.
Uzależnienie od tytoniu objawia się:
- silną potrzebą stosowania tytoniu, wbrew szkodliwym następstwom
- przedkładaniem używania tytoniu ponad inne zajęcia, nawet stany aktywności biologicznej np. sen.
- zwiększającą się tolerancją na nikotynę
- występowaniem zespołu objawów odstawienia tytoniu
Slajd 40;49 Rzucanie palenia i problemy z tym związane wiążą się najczęściej z brakiem motywacji np. wg badań
przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych taką próbę w ciągu roku podjęło 55% palaczy, lecz z trudnościami
wynikającymi z poradzeniem sobie z nałogiem. Częściej rzucają palenie palacze okazjonalni. Rzucanie palenia wiąże się,
bowiem często z wystąpieniem objawów zespołu abstynencyjnego. 2/3 regularnie palących deklaruje, że chciałoby rzucić
palenie, a ¼ nie chce rezygnować z palenia Osoby, które rzuciły palenie wyjaśniają, że dokonały tego dzięki:
•
własnej decyzji, silnej woli 96%
•
ograniczeniu liczby wypalanych papierosów - 25%
•
podjęciu aktywności fizycznej, sportowej -10%
•
środkom farmaceutycznym – 7%
Zespół abstynencyjny objawia się nerwowością, pobudzeniem, irytacją, wahaniami nastroju, kłopotami ze snem,
zmęczeniem, obstrukcją, nadmiernym apetytem.
Istnieją narzędzia do pomiaru dolegliwości zespołu abstynencyjnego np. kwestionariusz jakości życia w rzucaniu palenia,
zawierający pytania odnoszące się do samooceny występowania psychicznych i fizycznych dolegliwości u osoby rzucającej
palenie, a następnie możliwości redukcji dolegliwości abstynencyjnych przez odpowiedni tryb życia.
Dostrzegając szereg niedogodności w czasie podjęcia próby rzucania palenia, można postawić pytanie czy warto próbować?
Dane epidemiologiczne wskazują jednoznacznie, że po roku od rzucenia ryzyko choroby wieńcowej redukuje się o połowę, a
po 15 latach jest takie samo jak u osoby, która nigdy nie paliła. Rzucenie palenia jest też elementem leczenia chorób np.
choroby wieńcowej, poprawy jakości życia w chorobach nowotworowych i nienowotworowych płuc. W Polsce palenie
papierosów jest przyczyną prawie połowy przedwczesnych zgonów mężczyzn w średnim wieku. Odpowiedź nasuwa się, więc
sama, jeśli osoba paląca będzie świadoma zagrożenia spowodowanego paleniem tytoniu, a jednocześnie redukcji skutków
ubocznych po zaprzestaniu, powinna podjąć taką próbę, a otoczenie wspomóc ją w/w postanowieniu i umacniać motywację,
gdyż jest to czynnik najważniejszy w całym procesie odzwyczajania, powinna też, mieć świadomość możliwości uzyskania
pomocy z zewnątrz.
Leczenie zespołu uzależnienia od tytoniu obowiązkiem lekarza slajd: 50;58
Minimalna interwencja medyczna polega na stosowaniu metody 5 razy P, czyli: pytaj, poradź, pamiętaj, pomagaj, planuj.
Lekarz powinien pytać o to czy pacjent pali, jak długo, czy próbował rzucić palenie, opowiedzieć o ryzyku wystąpienia
zespołu abstynencyjnego w momencie rzucania palenia, o sposobach radzenia sobie z zespołem, o metodach
wspomagających rzucanie palenia. Istotne jest spotkanie lekarza z pacjentem w dwa tygodnie po dacie rzucenia palenia, na
którym powinno się przedyskutować problemy pacjenta dotyczące palenia, jego sukcesy w tym zakresie oraz skuteczność
zastosowanej ewentualnie farmakoterapii. Pomocna w rzucaniu palenia jest diagnoza postawiona ze strony lekarza, która
przybliży i uściśli problem pacjenta-palacza.
Zaprzestanie palenia (stosowania tytoniu) to złożony, wieloetapowy, często cykliczny proces, do którego należy ściśle
dostosować sposób leczenia.
Podstawowym założeniem jest określenie postawy pacjenta jego motywacji do rzucenia palenia, ocena siły uzależnienia od
tytoniu oraz fazy i stopnia gotowości do zaprzestania palenia.
Leczenie Zespołu Uzależnień od Tytoniu
metody nie farmakologiczne, nie potwierdzone jednoznacznymi dowodami skuteczności:
- terapia awersyjna
- hipnoza
- akupunktura
- ćwiczenia fizyczne
- tzw. Biorezonans
oraz metody farmakologiczne
- Champix
- Bupropion i Champix
- szczepionka przeciwko paleniu tytoniu.
- e papieros
Na rynku dostępne są środki farmakologiczne stosowane w procesie wychodzenia z uzależnienia nikotynowego w tym
niwelujące objawy zespołu abstynencyjnego są to nikotynowa terapia zastępcza oraz w/w leki. NTZ polega na podawaniu
osobom palącym rzucającym palenie nikotyny w formie innej niż palenie papierosów. Np. w formie plastrów nikotynowych,
gumy do żucia, tabletek, inhalatorów. Ma to zastąpić nikotynę w mniejszych dawkach, a jednocześnie dostarczyć tylko
nikotyny, bez innych substancji toksycznych wchodzących w skład papierosa.
Omawiając działanie w/w leków tj. Bupropion, Champix należy podkreślić, że działają one poprzez blokowanie lub
zastępowanie nikotyny w receptorach mózgu. Ich kliniczna skuteczność została potwierdzona jako leków wspierających
rzucenie palenia. Są to leki wydawane na receptę. Warto jednak podkreślić psychologiczną moc uzależnienia od nikotyny i
wspomóc farmakoterapię terapią psychologiczną w postaci warsztatów indywidualnych bądź grupowych.
Aktualnie prowadzone są intensywne prace nad szczepionką przeciwko paleniu tytoniu, pobudzającą układ immunologiczny
tak, aby produkował przeciwciała dla cząsteczek nikotyny. Wstępne wyniki okazują się obiecujące. Przemysł idzie w kierunku,
by wspomóc palacza w jego problemie, przykładem może być kolejny środek wspomagający rzucenie palenia jakim jest epapieros.
E-papieros(lub papieros elektroniczny) jest alternatywą w stosunku do papierosa. Działa na zasadzie dostarczania
niewielkich ilości nikotynymetodą inhalacji.
Urządzenie zazwyczaj ma kształt i wymiary zwykłego papierosa(na rynku znaleźć można także modele imitujące fajkęlub
cygaro). Ustnik zawiera wymienny wkład (tzw. kartridż) wypełniony specjalnym płynem (e-liquid), zawierającym nikotynę
(0,4% do 3,6%), glikol propylenowy(50% do 99,6%), glicerynę(0% do 49,6%) i opcjonalnie dodatki smakowe lub aromatyczne.
Podczas ,,zaciągania się" przez użytkownika, mikroprocesorprzez przełącznik podciśnieniowy wykrywa przepływ powietrza i
aktywuje zasilanie do tzw. atomizera. Atomizer wprowadza mikroskopijne kropelki płynu do przepływającego powietrza przez
podgrzanie płynu do temperatury 150-180°C. Tworzy to parę, która jest inhalowana przez użytkownika. Glikol propylenowy
powoduje, że płyn tworzy mgiełkę przypominającą wyglądem dym tytoniowy, dodatek gliceryny zwiększa ten efekt. W
niektórych modelach e-papierosów mikroprocesor aktywuje również znajdującą się na końcu urządzenia pomarańczową (lub
innego koloru) diodę LED, co symuluje żarzenie się papierosa. Na ogół e-papierosy są zasilane na baterie.
Działanie terapeutyczne polega na wyeliminowaniu z papierosa innych substancji toksycznych poza nikotyną, a i ta
występuje w e papierosie w ilości zredukowanej, wspomagając tym samym stopniowe odzwyczajanie się od nikotyny.
Bierne palenie slajd:59;64
Problem toksycznego wpływu dymu tytoniowego na człowieka dotyczy nie tylko czynnych palaczy, ale często w sposób
bardziej szkodliwy, palaczy biernych. Udowodniono, że osoby przebywające w otoczeniu ludzi palących są bardziej narażone
na skutki oddziaływania dymu tytoniowego, wdychają bowiem dym tytoniowy bez filtra, bezpośrednio z drugiej strony
papierosa niż palacz czynny. Poza tym organizm biernego palacza nie jest ,,przyzwyczajony”, a tym samym w pewnym
sensie uodporniony na dym papierosowy, jak organizm palacza czynnego. Skutki działania dymu mogą być, więc bardziej
szkodliwe i nieprzewidywalne niż u palaczy palących regularnie.
Bierne wdychanie dymu tytoniowego zabija co roku w Polsce ok. 2 tys. osób.
U niepalących dorosłych bierne palenie zwiększa ryzyko raka płuc, a także wielu chorób sercowo-naczyniowych i układu
oddechowego. Niepalący kelnerzy pracujący w zadymionym środowisku chorują na raka płuc dwukrotnie częściej niż ich
koledzy pracujący w środowisku bez dymu tytoniowego.
U dzieci wielokrotnie rośnie ryzyko zakażenia dróg oddechowych, upośledzenia funkcji ucha, ataków astmy. Nowonarodzone
dzieci palących kobiet w ciąży mają kilkukrotnie wyższe ryzyko śmierci łóżeczkowej i podwyższone ryzyko wystąpienia
objawów uzależnienia od tytoniu. Badania laboratoryjne wykazały obecność specyficznych dla tytoniu silnie rakotwórczych
nitrozo amin w moczu noworodków narażonych w okresie prenatalnym na dym tytoniowy.
Skala biernego narażenia na dym tytoniowy w Polsce jest ogromna, a w szczególności u dzieci.
W Polsce 48% dorosłych przyznaje się, że pali w obecności dzieci natomiast dla porównania w Finlandii jedynie 8%.
Głównym miejscem narażenia dorosłych jest dom, miejsca publiczne, miejsca pracy.
W Polsce w miejscach publicznych narażenie niepalących na dym tytoniowy należy do najwyższych w krajach Unii
Europejskiej.
Bierne palenie przez kobiety ciężarne, związane z narażeniem na dym tytoniowy w miejscu pracy lub w domu, wiąże się z
podobnymi zagrożeniami dla przebiegu i wyniku ciąży jak w przypadku palenia czynnego.
Aktualne trendy w zakresie realizacji programów antytytoniowych w zakładach pracy w Polsce slajd: 65
Chcąc wspomóc proces rzucania palenia, a tym samym uświadamiania osobom palącym, że jest to nałóg, ze szkodliwości,
którego często nie zdajemy sobie sprawy, a samo zerwanie z nałogiem nie stanowi dla nas celu i problemu nad, którym
warto się zastanowić, konieczna jest pomoc rządowa, programy antynikotynowe wprowadzane i monitorowane przez zakłady
pracy, firmy, osoby, które nas otaczają na co dzień i są dla nas autorytetem zarówno moralnym jak i finansowym.
Stopień zainteresowania firm problemem palenia tytoniu dane z 2006r. slajd: 66,67,68
Tylko 17% firm posiada jakiekolwiek dane nt. liczby palących pracowników,
profesjonalne przeszkolenie w zakresie sposobu rozwiązywania problemu palenia w przedsiębiorstwie odbyli reprezentanci
tylko 5% badanych firm tylko 7% spośród firm, które wprowadziły regulacje dotyczące palenia, oceniało skutki podjętych
przedsięwzięć
Ograniczenia dotyczące swobody palenia w czasie pracy: slajd: 69,70,71
W 10% zakładów jest całkowity zakaz palenia w czasie pracy
20% firm wprowadziło palenie dozwolone tylko w czasie przerw, w
70% brak jakichkolwiek uregulowań dotyczących czasu, w którym wolno palić tytoń
Stosunek kadry zarządzającej do wprowadzonych uregulowań dane z 2006r.
Uregulowania dotyczą przede wszystkim czasu i miejsca palenia.
54% kadra stara się w konsekwentny sposób egzekwować realizację wprowadzonych uregulowań
31% różnie bywa z ich egzekwowaniem
15% kadra zazwyczaj nie kontroluje stosowania wprowadzonych przepisów
Sposoby rozwiązań problemu palenia tytoniu. Slajd:72,73,74
11% zachęcanie pracowników do udziału w akcjach ,,Rzuć palenie razem z nami” , ,,Dzień bez papierosa”
23% kary finansowe za niedozwolone palenie w pracy
15% kolportaż poradników na temat metod rzucania palenia
8% preferencje dla niepalących przy zatrudnianiu nowych pracowników
W nielicznych firmach nagrody pieniężne dla osób niepalących lub tych, które rzuciły palenie.
Opinie o zakazie palenia w miejscach publicznych
•
zdecydowanie nie popiera – 6%
•
zdecydowanie popiera - 47%
•
Pozostali nie mają zdania na ten temat
Palenie tytoniu jest w opinii społecznej problemem powszechnie uznawanym za bardzo rozpowszechniony oraz groźny lecz
nie jest uznawane za problem wymagający działań dla jego pilnego rozwiązania
Inne działania firm związane z problemem palenia
(oprócz uregulowań czasu i miejsca palenia)
Zainteresowanie pracodawców powinno dotyczyć problemu:
- obniżenie jakości kapitału ludzkiego
- konieczność sprostania wymaganiom prawnym regulującym palenie w pracy
- straty i dezorganizacja efektywnego czasu pracy
- wzrost kosztów zabezpieczeń p/poż. i ubezpieczeń
- podwyższone koszty ogrzewania, utrzymania pomieszczeń i sprzętów
- zagrożenie dla jakości produkcji, wizerunku firmy
- konflikty personelu z zarządem
- zagrożenie roszczeniami pracowników dot. obowiązku ochrony zdrowia lub swobód
obywatelskich
Chcąc, aby program ograniczania palenia tytoniu był skuteczny muszą być przeznaczone na ten cel odpowiednie środki
finansowe.
W latach 2001-2003 przeznaczono na ten program 0,5 mln złotych rocznie.
w roku 2004-550 000 złotych
w roku 2005-700 000 złotych
W latach 2006-2007 -1 milion zł
W roku 2007 Minister Zdrowia powierzył koordynację programu Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu
Szansa na powodzenie programu leży w upowszechnieniu na terenie całego kraju i uznaniu problemu palenia
tytoniu za problem społeczny i wymagający pilnej interwencji.
Jednym ze sposobów walki z nałogiem jest ustanowione prawo. slajd 75,76,77
Rozwiązania prawne w Polsce i UE w zakresie ograniczenia palenia tytoniu w miejscu pracy
wynikają z aktów:
Mających na celu zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
- Ograniczenia palenia tytoniu w zakładach pracy zgodnie z ,,Ustawą antytytoniową”
Art. 5,1 zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi.
- w pomieszczeniach zakładów pracy oraz innych obiektach użyteczności publicznej, a w małych jednoizbowych lokalach
gastronomicznych- poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami
Za wprowadzenie zakazu palenia tytoniu w miejscach, o których mowa w Ust.1 odpowiedzialny jest właściciel lub użytkownik
obiektu.
- Konstytucja RP z dn. 02.04.1997r, Dz. U. z dn.16.07.1997r. ,, Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki określa ustawa.
- Kodeks Pracy- Ust. z dn. 26.06.1974r. (Dz. u. 98.21.94. z zm.)
Art. 233. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne
środki higieny osobistej do udzielenia pierwszej pomocy w razie wypadku.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w Sprawie Ogólnych Przepisów Bezpieczeństwa i Higieny Pracy z dn.
26.09.1997r. (Dz. U. 03.169.1650)
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i
wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz
warunków w jakich ta praca jest wykonywana.
Załącznik nr III do Rozporządzenia ,,Wymagania dla Pomieszczeń i Urządzeń higieniczno-sanitarnych określa jakie warunki
powinna spełniać palarnia.
Rozdział 7 Palarnie
- Palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odp. przystosowanych pomieszczeniach wyposażonych w
odp. ilość popielniczek.
Palarnie powinny być tak usytuowane, aby nie narażały na wdychanie dymu tytoniowego osób niepalących
-W palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany
korzystającego z palarni, ale powierzchnia palarni nie powinna być mniejsza niż 4m2.
-W palarni należy zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.
-Pomieszczenia powinny być ogrzewane, oświetlone i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi
Normami
-Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie
wysokości pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do 2,2 m w świetle-w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy, lub
na poddaszu.
Jak widać, jest to dodatkowe obciążenie pracodawcy w przypadku konieczności zorganizowania takiego miejsca.
Wprowadzenie jednak, ograniczeń prawem nie poparte innymi działaniami, aczkolwiek bardzo istotne, nie rozwiązuje
problemu palenia tytoniu, choć wielu menedżerów tak sądzi. Konieczne są metody wsparcia poparte socjotechniką, gdyż w
innym przypadku zakazy mogą generować problemy natury społecznej. Wzrastać może niezadowolenie oraz protest palaczy
(zwłaszcza, gdy został wprowadzony całkowity zakaz palenia) domagających się respektowania ich swobód. Zakazy mogą
sprzyjać zjawisku pokątnego palenia, co zwiększa ryzyko zagrożenia pożarem.
Chcąc ograniczyć zdrowotne skutki palenia tytoniu planuje się zaostrzenie przepisów Ustawy.
Slajd 78,79,80
Planowane zmiany w Ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych:
- Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych na terenie zakładów opieki zdrowotnej, na terenie szkół, oraz placówek
oświatowych, w pomieszczeniach obiektów kultury i wypoczynku, w środkach transportu publicznego i związanych z nimi
obiektach, w obiektach sportowych oraz w odległości mniejszej niż 10 metrów od wejścia do w/w obiektów.
Zaostrzeniu ulegną też obowiązki pracodawcy wg planowanych zmian Ustawy antytytoniowej.
Pracodawca będzie musiał wdrożyć całkowity zakaz palenia w pomieszczeniach zakładów pracy oraz w odległości 10 m od
siedziby firmy.
Siedzibę firmy pracodawca będzie musiał oznaczyć międzynarodowym znakiem zakazującym palenia. Ustawa daje prawo
utworzenia palarni, ale też w myśl nowych bardziej restrykcyjnych przepisów. Palarnie, które nie będą spełniać nowych
przepisów będą musiały być zlikwidowane w ciągu miesiąca od wejścia w życie Ustawy.
Za nieprzestrzeganie przepisów znowelizowanej Ustawy pracodawca będzie podlegał karze 20 000 złotych, zaś pracownik
karze grzywny do 100 złotych.
Odpowiednie przepisy regulują zasady i kierunki walki z nałogiem, jednocześnie określają inne działania na rzecz programu
antynikotynowego. Dotyczą one rozwiązań w zakresie reklamy (zakaz reklamy), sponsoringu, i promocji wyrobów.
Informowania, szkoleń i kreowania świadomości społecznej, dotyczą rzucania palenia, kontrolowania produkcji oraz rzetelnej
informacji dla klientów (ostrzeżenia na opakowaniach), stosowania środków służących ograniczeniu podaży na wyroby np.
odp. cena papierosów.
Slajd 81
Działania antynikotynowe zostały podjęte jako wspólny program europejski poprzez wprowadzenie
rozwiązań legislacyjnych mających na celu ograniczenie palenia, wprowadzenie tematyki palenia do innych działów polityki,
wspieranie działań promujących niepalenie, upowszechnienie polityki antytytoniowej poza obszarem UE. Przykładem
rozwiązań europejskich może być fakt, że rząd fiński w 2000 roku, a niemiecki w 2001 r. zaliczył dym tytoniowy w
środowisku do kategorii czynników rakotwórczych w miejscu pracy. W lutym 2007 r. we Francji wprowadzono zakaz palenia
tytoniu w miejscach publicznych z okresem przejściowym trwającym do stycznia tego roku dla miejsc usługowych i
gastronomicznych na podstawie tzw. Ustawy Evina z 1991r. Zakaz palenia tytoniu we Francji obowiązuje wg znowelizowanej
ustawy, która w Polsce jest w projekcie zmian legislacyjnych. Realizacja nowego prawa we Francji jest monitorowana i z
badań wynika, że w styczniu 2007r. 87% pytanych kierowników firm podjęło kroki celem wdrożenia nowych zasad. W części
dużych firm w związku z nową regulacją wprowadzono programy wspomagające osoby chcące rzucić palenie.
Omawiając kierunki walki z nałogiem palenia tytoniu, należy uświadamiać problem nie tylko w grupie ludzi uzależnionych od
tytoniu tzw. palaczy, lecz potraktować problem szerzej, włączając w to prawo, pracodawców, zakłady opieki zdrowotnej,
grupy wsparcia psychologicznego. Pozytywne zmiany w zakresie ochrony przed dymem tytoniowym, a tym samym
pogłębienie poziomu wiedzy na temat zagrożeń zdrowotnych wynikających z palenia tytoniu wymagają społecznych
kampanii antynikotynowych na poziomie krajowym, międzynarodowym wykorzystujących różne media. Wymagają też
rozbudowania programów prewencji palenia uwzględniających zwiększone opodatkowanie, legislacje wprowadzającą miejsca
pracy wolne od dymu i programy rzucania palenia.
Slajd 82
Rząd oraz agencje odpowiedzialne za zdrowie publiczne powinny stać się liderami takich
działań, natomiast ważną rolę do odegrania w zakresie ograniczania palenia mają nie tylko system opieki
zdrowotnej, ale też przedsiębiorstwa, ubezpieczyciele,
społeczności oraz wspomagane i motywowane jednostki.
Chcąc, aby dzisiejszy teoretyczny wykład znalazł odzwierciedlenie w praktyce i pomógł osobom uzależnionym, chcącym
rzucić palenie, polecam i informuję, że istnieją placówki, gdzie prowadzone są działania wspomagających walkę z paleniem.
Podaję wykaz placówek oraz zakres działalności prowadzonej w niżej wymienionych jednostkach:
- Zespół Opieki Zdrowotnej MSW w Lublinie i Opolu prowadzi działalność oświatową w formie wykładów
- ZOZ MSW w Rzeszowie, Głuchołazach prowadzone są wykłady, poradnictwo dla osób
uzależnionych
- ZOZ MSW w Jeleniej Górze i Cieplicach posiada sanatorium, w którym istnieje poradnictwo
dla osób uzależnionych
- ZOZ CSK MSW w Warszawie prowadzi poradnictwo
- ZOZ MSW w Bydgoszczy, Kielcach prowadzi poradnictwo, indywidualna terapię
- ZOZ MSW w Olsztynie i Poznaniu organizuje konferencje
Poza tym podstawowe poradnictwo prowadzą wszystkie ZOZ-y (cywilne), które w zależności od zainteresowania i
wyników diagnozy pacjenta, kierują do placówek specjalistycznych.
Chciałabym, aby postawiony przeze mnie cel wykładu tj. przybliżenie problematyki palenia tytoniu, szkodliwości palenia oraz
metod walki z tym uzależnieniem został osiągnięty i tym samym pozwolił państwu na konstruktywne przemyślenia i
wdrożenie programu walki z tytoniem w praktyce. Ew. osiągnięty poprzez konstruktywne państwa przemyślenia….
Dziękuję za spotkanie.
Literatura:
- Wykład pt ,,Metodyka realizacji programów rozwiązywania problemów palenia tytoniu w
zakładach pracy” WSSE w Łodzi
- Program ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu w Polsce na lata 2008-2011. Cele
i zadania
- Gazeta Lekarska XII 2008r. ,, Konsensus dotyczący rozpoznawania i leczenia zespołu
uzależnienia od tytoniu”
- ,,Stan zagrożenia epidemią palenia tytoniu w Polsce” praca zbiorowa