docRaport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim
Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim Spis treści 1. 2. 3. Wprowadzenie ................................................................................................................................ 3 1.1. Zagadnienia badawcze ............................................................................................................ 5 1.2. Metodologia badania .............................................................................................................. 6 Analiza desk research ...................................................................................................................... 8 2.1. Charakterystyka geograficzna powiatu międzyrzeckiego i gminy Międzyrzecz ...................... 8 2.2. Charakterystyka społeczno-gospodarcza .............................................................................. 11 2.3. Podmioty gospodarki narodowej w powiecie międzyrzeckim .............................................. 14 2.4. Zjawisko bezrobocia w powiecie międzyrzeckim .................................................................. 19 2.5. Zawody deficytowe i nadwyżkowe........................................................................................ 25 Analiza wyników uzyskanych w ramach badania z przedstawicielami przedsiębiorstw............... 31 3.1. Charakterystyka próby badawczej ........................................................................................ 31 3.2. Sytuacja ekonomiczna badanych przedsiębiorstw ................................................................ 35 3.3. Główne trendy rozwojowe .................................................................................................... 37 3.4. Bariery i utrudnienia przy prowadzeniu działalności gospodarczej ...................................... 39 3.5. Fluktuacja zatrudnienia w badanych firmach........................................................................ 42 3.6. Analiza popytu na rynku pracy (charakterystyka wymagań co do kompetencji przyszłych pracowników, kompetencje pożądane na rynku pracy) ................................................................... 52 3.7. Analizy potrzeb szkoleniowych.............................................................................................. 59 3.8. Ocena współpracy z PUP oraz analiza zapotrzebowania na wybrane instrumenty rynku pracy ............................................................................................................................................... 63 4. Wnioski końcowe .......................................................................................................................... 67 5. Aneks ............................................................................................................................................. 70 5.1. Tabele .................................................................................................................................... 70 5.2. Wykresy ................................................................................................................................. 70 5.3. Rysunki .................................................................................................................................. 72 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 2 1. Wprowadzenie Od 1989 roku rynek pracy w Polsce podlegał ciągłym zmianom. Począwszy od okresu transformacji ustrojowej do 2003 roku nieustannie rosło bezrobocie. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku sytuacja na rynku pracy uległa pewnej zmianie. Z uwagi na wielość czynników mających wpływ na kształt polskiego rynku pracy w tamtym okresie, trudno jest określić zakres i wielkość owych zmian. Kluczowy wpływ na kształt rynku pracy we wcześniejszym oraz obecnym okresie wywiera duża fala emigracji zarobkowej, zwłaszcza ludzi młodych1. Dzisiejszy rynek pracy w Polsce wykazuje się dużą dynamiką zmian. Na taki stan rzeczy wpływ mają różnorodne czynniki, m. in. wspomniane wcześniej umiędzynarodowienie gospodarki, niepewność na rynkach produktów i usług, zmienność preferencji klientów oraz niestabilność w polityce gospodarczej kraju2. Na rynku pracy ważna jest równowaga pomiędzy popytem na pracę a jej podażą. Tworzy się w ten sposób modelowy rynek pracy. Z uwagi na występowanie wielu czynników mających wpływ na popyt i podaż na rynku pracy osiągnięcie stanu równowagi jest niezwykle trudne. W związku z powyższym sama praca staje się tym samym szczególnie cennym towarem na rynku, będąca jednocześnie jednym z czynników produkcji oraz przedmiotem negocjacji i transakcji. Stanowi również podstawę rozwoju gospodarczego, cywilizacyjnego oraz kulturowego. Praca bowiem nie może być jedynie utożsamiana z mniej lub bardziej produktywnym pracownikiem lub zespołem pracowników. Pracę należy również łączyć z suwerennym i wymagającym konsumentem oraz zyskującym na znaczeniu przedsiębiorcą. W znaczeniu społecznym, ze względu na warunki pracy i płacy należy ją traktować jako partnera w negocjacjach i również możliwego twardego przeciwnika. Tego typu negocjacje zachodzą na podstawie rozmów pomiędzy pracodawcami a pracownikami. Jedni i drudzy są suwerenni w swoich decyzjach, motywacjach, celach, interesach, w warunkach konkurencji pewnej płynności zasobu, jakim jest praca3. Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzenia istotnym jest zatem prowadzenie systematycznych badań rynku pracy, dzięki którym możliwe będzie poznanie czynników warunkujących zmiany 1 Rynek pracy – uwarunkowania ekonomiczne, prawne i społeczne pod red. T. Huńki, S. Lisa, P. Maciaszczyka, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2015, s. 7-9. 2 A. Szydlik-Leszczyńska, Funkcjonowanie współczesnego rynku pracy. Wybrane uwarunkowania, Difin, Warszawa 2012, s. 7. 3 Rynek pracy – uwarunkowania ekonomiczne, prawne…, op. cit., s. 9-10. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 3 zachodzące na nim oraz wdrażanie przez instytucje publiczne efektywnych usług dostosowanych do aktualnych wymogów i trendów panujących na rynku pracy. Niniejsze opracowanie ma na celu poznanie aktualnej sytuacji na rynku pracy w powiecie międzyrzeckim na podstawie zrealizowanego badania dotyczącego sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw powiatu międzyrzeckiego, zapotrzebowania na kapitał ludzki oraz usługi rynku pracy oferowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu. Raport obejmuje prezentację wyników uzyskanych w ramach badania empirycznego o charakterze ilościowym przeprowadzonego wśród pracodawców powiatu międzyrzeckiego, tj. osób odpowiedzialnych w firmie za zatrudnienie personelu do pracy. W mniejszych firmach są to właściciele lub osoby zarządzające przedsiębiorstwem, w większych – pracownicy działów personalnych (kadry, HR). Całościowe opracowanie przyczyni się do upowszechnienia informacji o aktualnej sytuacji rynku pracy powiatu międzyrzeckiego z perspektywy badanych przedsiębiorstw oraz pozwoli w pewnym stopniu zdiagnozować przyszłe trendy lokalnego rynku pracy. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 4 1.1. Zagadnienia badawcze Badanie rynku pracy w powiecie międzyrzeckim pozwoliło uzyskać informacje odnośnie zapotrzebowania przedsiębiorców na pracowników w określonych zawodach, posiadających pożądane kwalifikacje i umiejętności, a także odnośnie potrzeb szkoleniowych, związanych z koniecznością rozwijania i poszerzania kwalifikacji zawodowych, artykułowanych zarówno przez pracowników, jak i pracodawców. Niniejsze badanie pozwoliło ponadto określić strukturę zatrudnienia w badanych firmach oraz plany dotyczące zmiany liczby zatrudnionych, a także te związane z rozwojem firm. Powyższe informacje zostały uzyskane na podstawie następujących zagadnień badawczych uwzględnionych w badaniu lokalnego rynku pracy: Sytuacja ekonomiczna badanych przedsiębiorstw Charakterystyka lokalnego rynku pracy Wyznaczenie głównych trendów rozwojowych Bariery i utrudnienia przy prowadzeniu działalności gospodarczej Fluktuacja zatrudnienia w badanych firmach Analiza popytu na rynku pracy (charakterystyka wymagań co do kompetencji przyszłych pracowników, kompetencje pożądane na rynku pracy) Przyczyny redukcji zatrudnienia Zbadanie zainteresowania pracodawców zatrudnianiem osób bezrobotnych, w tym będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy Powody odrzucenia pracowników w procesie rekrutacji Oczekiwane przez pracodawców kierunki szkoleń dla osób bezrobotnych pod kątem ich zatrudnienia Zainteresowanie i ocena pracodawców formami wsparcia, ocena skuteczności oferowanej współpracy Analiza zapotrzebowania kierownictwa firm z sektora prywatnego na wybrane instrumenty PUP (tj. staże, prace interwencyjne, refundacja wyposażenia lub doposażenia stanowisk) Zmiany ustawowe i nowe możliwości dla przedsiębiorców w ramach nowelizacji ustawy z 2014 roku Ocena współpracy pracodawców z Powiatowym Urzędem Pracy w Międzyrzeczu. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 5 1.2. Metodologia badania Badanie rynku pracy w powiecie międzyrzeckim powstało w oparciu o analizę danych zastanych, a także badanie przeprowadzone z wykorzystaniem metody ilościowej. Dzięki zastosowaniu analizy dostępnych materiałów źródłowych oraz badania ilościowego możliwe było uzyskanie kompleksowych informacji, niezbędnych dla poszerzenia wiedzy o funkcjonowaniu lokalnego rynku pracy. Wykonawca w badaniu zastosował następujące metody i techniki badawcze: Metody ilościowe Wywiad kwestionariuszowy realizowany techniką CATI (200 przedstawicieli przedsiębiorstw odpowiedzialnych za zatrudnianie pracowników) Metody jakościowe Analiza desk research (analiza istniejących i dostępnych materiałów źródłowych) W ramach badania została przeprowadzona analiza danych zastanych (desk research). Analiza „zza biurka” to technika badań społecznych lub marketingowych, która zakłada szczegółową analizę istniejących już i dostępnych danych. Realizacja badania typu desk research nie jest zatem związana z pozyskiwaniem nowych informacji, a jedynie uporządkowaniem, przetworzeniem i analizą zgromadzonych wcześniej danych badawczych, tak zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Dane zastane wykorzystane w badaniu rynku pracy w powiecie międzyrzeckim to następujące dokumenty i analizy: opracowania i analizy WUP Zielona Góra opracowania i analizy PUP Międzyrzecz dane statystyczne GUS – Bank Danych Lokalnych strony internetowe zawierające informacje na temat powiatu międzyrzeckiego inna dokumentacja prowadzona w ramach planów rozwojowych powiatu międzyrzeckiego Z kolei w ramach metody ilościowej zostało przeprowadzone badanie kwestionariuszowe za pomocą techniki CATI (wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo). W badaniu o charakterze ilościowym prowadzonym wśród pracodawców powiatu międzyrzeckiego wykorzystano technikę wywiadu telefonicznego, dzięki czemu możliwe było szybkie dotarcie do badanych przedsiębiorstw, przy jednoczesnym sprawnym zrealizowaniu stosunkowo dużej liczby wywiadów w krótkim czasie. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 6 Badanie typu CATI cechuje się licznymi zaletami takimi jak: zachowanie stałej kontroli nad procesem zbierania danych w trakcie jego trwania; zminimalizowanie niebezpieczeństwa wystąpienia błędów ankieterskich; odejście od kosztownych i czasochłonnych kwestionariuszy papierowych (odpowiedzi respondentów wprowadzane są bezpośrednio w programie, który automatycznie przetwarza je do bazy danych – ankieterzy jednocześnie pełnią funkcję koderów); stały monitoring pracy teleankieterów; dotarcie do grup trudnodostępnych; szeroki zakres zastosowania (zarówno w badaniach społecznych jak i marketingowych); bieżący wgląd badaczy oraz Zamawiającego do powstającej bazy danych; rejestrację audio wywiadów telefonicznych przeprowadzanych przez teleankieterów; standaryzacja warunków przeprowadzenia wywiadu; niższe koszty realizacji badania w porównaniu z tradycyjnymi technikami badań terenowych. Do najważniejszych problemów związanych ze stosowaniem tej metody z uwagi na pośrednią formę komunikowania się należy kwestia tożsamości osoby udzielającej odpowiedzi. Do pozostałych zalet badania techniką CATI należy zaliczyć: komfortowe warunki przeprowadzania wywiadów – respondenci odpowiadają z miejsca pracy łatwość w dotarciu i umówieniu się z respondentem większe poczucie anonimowości respondenta, dzięki czemu jego odpowiedzi są bardziej szczere Badanie z pracodawcami zostało zrealizowane w terminie od 8 do 15 grudnia 2015 roku, przy użyciu komputera i specjalistycznego oprogramowania do realizacji badań typu CATI. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 7 2. Analiza desk research 2.1. Charakterystyka geograficzna powiatu międzyrzeckiego i gminy Międzyrzecz Powiat międzyrzecki położony jest w północno-wschodniej części województwa lubuskiego i zajmuje powierzchnie 1388 km2. Powiat stanowi 9,92% powierzchni województwa lubuskiego. Obszar powiatu międzyrzeckiego tworzy sześć gmin: Międzyrzecz, Skwierzyna, Trzciel, Bledzew, Przytoczna i Pszczew. Blisko 96% powierzchni powiatu zajmuje strefa wiejska o niskiej gęstości zaludnienia (średnio 20 osób na km). Więcej niż połowa ludności (53,2%) mieszka w miastach (niemal 1/3 w Międzyrzeczu). Liczba ludności powiatu ogółem to 58 253 mieszkańców4. Rysunek 1. Mapa powiatu międzyrzeckiego Źródło: Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Międzyrzeckiego na lata 2011-2014 Powiat Międzyrzecki graniczy z północy – z Powiatami Strzelecko-Drezdeneckim i Gorzowskim, z zachodu z Powiatem Sulęcińskim, z południa – z Powiatem Świebodzińskim, granicę wschodnią 4 http://www.powiat-miedzyrzecki.pl/PL/580/Charakterystyka_i_polozenie/ z dnia 07.12.2015, http://zielonagora.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_powiat_miedzyrzecki_b.pdf z dnia 07.12.2015 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 8 stanowi granica województwa z Wielkopolską, gdzie region sąsiaduje z Powiatami Międzychód i Nowy Tomyśl. Powiat Międzyrzecki jest również usytuowany na drodze ważnych szlaków komunikacyjnych m.in. drogi krajowej Nr 3 ze Szczecina przez Gorzów – Skwierzynę – Międzyrzecz – Zieloną Górę do Pragi, drogi krajowej Nr 2 Świecko – Poznań, drogi krajowej Nr 24 Skwierzyna – Poznań, drogi wojewódzkiej Nr 133 Skwierzyna – Kostrzyn. Połączenia drogowe stanowią istotne walory dostępu powiatu do ośrodków wielkomiejskich w Polsce oraz do krajów Unii Europejskiej. Z kolei odległość siedziby powiatu od stolic województwa wynosi - 45 km od Gorzowa, 65 km od Zielonej Góry oraz 200 km od metropolii berlińskiej5. Powiat Międzyrzecki rozciąga się na obszarze Pojezierzy Lubuskiego i Poznańskiego. Posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu. Część północno-wschodnią powiatu stanowią doliny Warty i Odry. Dominującymi formami rzeźby są wysoczyzny morenowe, jeziora rynnowe i równiny sandrowe. Bogactwem naturalnym powiatu, będącym głównym zasobem dla potrzeb turystyki i gospodarki są lasy, które zajmują 54% powierzchni i dają regionowi czołowe miejsce w kraju pod względem lesistości. Najcenniejsze tereny leśne są objęte ochroną rezerwatową. Niemal cały obszar gminy Pszczew rozciąga się na terenie Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. W granicach powiatu międzyrzeckiego znajdują się 43 turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania, co wyróżnia powiat na tle innych w województwie, lokując go na drugiej pozycji w tej kwestii. Na terenie powiatu znajduje się pięć rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 311ha, obszary chronionego krajobrazu oraz pomniki przyrody. Bogactwo naturalne stanowią także złoża kruszców żwirowo-piaskowych oraz złoża surowców ilastych. Przygraniczne położenie powiatu międzyrzeckiego jest szczególnie korzystne dla branży turystycznej, tym bardziej, że jest to region należący to strefy Schengen likwidującej bariery w przemieszczaniu się ludzi między granicami państw. Przyrodniczo-krajobrazowe walory stanowią tym samym podstawę rozwoju regionu oraz ważną gałąź gospodarki Powiatu Międzyrzeckiego. Największą powierzchnię powiatu międzyrzeckiego zajmuje gmina Międzyrzecz – 315 km2, która stanowi jednocześnie siedzibę powiatu międzyrzeckiego. 2 Tabela 1. Powierzchnia gmin Powiatu Międzyrzeckiego (km ) Powiat 2 km 1388 100% Międzyrzecz Skwierzyna Trzciel Bledzew Pszczew Przytoczna 315 286 177 248 178 184 22,7 % 20,6 % 12,7 % 17,9 % 12,8 % 13,3 % Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Lubuskiego 2002 5 http://www.miedzyrzecz.pl/lokalizacja.html z dnia 07.12.2015, http://www.miedzyrzecz.starostwo.bip.net.pl/?p=document&action=save&id=4691&bar_id=3229 z dnia 07.12.2015, http://www.wsiepolskie.pl/powiat/204/miedzyrzecki z dnia 07.12.2015 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 9 Od północy graniczy z gminą Przytoczna, od wschodu z gminami Trzciel i Pszczew, od zachodu z gminami Bledzew i Sulęcin, a od południa z gminami Lubrza i Świebodzin. Obecnie gmina liczy niewiele ponad 24 tys. mieszkańców co w skali całego powiatu klasyfikuje gminę Międzyrzecz na pierwszym miejscu pod względem gęstości zaludnienia. Tabela 2. Ludność gmin powiatu międzyrzeckiego Powiat 58253 Gęstość zaludnienia 2 osób/km Gmina Międzyrzecz 24352 Gmina Skwierzyna 12426 Gmina Trzciel 6606 Gmina Przytoczna 5786 Gmina Pszczew 4374 Gmina Bledzew 4709 77 43 37 31 25 19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Urzędów Gmin powiatu międzyrzeckiego. Dane statystyczne pobrane z Urzędów Gmin dnia 13.12.2015 Należy dodać, że Gmina Międzyrzecz jest również jedną z najaktywniejszych w kraju pod względem turystycznym. Okolice Międzyrzecza obfitują w liczne jeziora oraz lasy, które stanowią szczególną atrakcję turystyczną6. 6 http://www.miedzyrzecz.starostwo.bip.net.pl/?p=document&action=save&id=4691&bar_id=3229 z dnia 07.12.2015, http://www.powiat-miedzyrzecki.pl/PL/580/Charakterystyka_i_polozenie/ z dnia 07.12.2015 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 10 2.2. Charakterystyka społeczno-gospodarcza Poniższa tabela obrazuje liczbę osób zatrudnionych w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności w podziale na lata 2010-2014 w powiecie międzyrzeckim. Z poniższego zestawienia wynika, że powiat międzyrzecki jest to region z dominującą gałęzią gospodarki, jaką jest przemysł i budownictwo. W tym również sektorze jest zatrudniona największa grupa osób pracujących oraz widoczny najbardziej dynamiczny wzrost zatrudnienia w latach 2013 i 2014 (2013 – 4298, 2014 – 4922 osoby pracujące). W tym samym okresie relatywnie wysoki wzrost można również zaobserwować w branży handlowo-usługowej (handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja) – 2013 – 1777, 2014 – 1960 osób pracujących. Sekcja ta jest ponadto czwartą pod względem ogólnej liczby zatrudnionych osób w powiecie międzyrzeckim. Istotna staje się również liczba zatrudnionych w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybołówstwie. Na przełomie analizowanych lat nie można zaobserwować znaczącego wzrostu w tej branży, jednak na koniec 2014 roku wyróżnia się ona dość wysokim stopniem zatrudnienia (2014 – 2505 pracujących) na co wpływ może mieć położenie geograficzne powiatu międzyrzeckiego oraz jego przyrodniczo-krajobrazowy charakter. Co więcej jest to również trzecia co do ogólnej liczby zatrudnionych branża w badanym powiecie. Tabela 3. Pracujący wg grup sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności w latach 2010-2014 w powiecie międzyrzeckim Grupa sekcji 2010 2011 2012 2013 2014 rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 2458 2489 2509 2538 2505 przemysł i budownictwo handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości pozostałe usługi 4701 5188 4575 4298 4922 1775 1734 1731 1777 1960 228 221 224 212 221 3914 3956 3804 3918 3817 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Charakteryzując uwarunkowania społeczno-gospodarcze powiatu międzyrzeckiego istotnym jest uwzględnienie ogólnej liczby osób pracujących w podziale na płeć. Od 2012 do 2014 roku można zauważyć znaczącą przewagę liczebną zatrudnionej płci żeńskiej w porównaniu do męskiej (2012 – 6686 kobiet, 6157 mężczyzn; 2013 – 6698 kobiet, 6045 mężczyzn; 2014 – 7080 kobiet, 6345 mężczyzn). Z kolei w latach 2010-2011 nieznacznie przeważającą płcią zatrudnioną w firmach powiatu międzyrzeckiego byli mężczyźni (2010 – 6596 mężczyzn, 6480 kobiet; 2011 – 6841 mężczyzn, 6747 kobiet). W roku 2014 widać wyraźny wzrost ogólnej liczby osób pracujących (13425 osób pracujących) w powiecie międzyrzeckim w porównaniu z latami 2012 i 2013 (kolejno 12843 i 12743 osób pracujących). Relatywnie wysoki wzrost liczby osób zatrudnionych w 2014 roku w badanym Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 11 powiecie można uzasadnić dynamicznym rozwojem powiatu międzyrzeckiego oraz tworzeniem nowych miejsc pracy. Wykres 1. Zatrudnieni w powiecie międzyrzeckim w podziale na płeć w latach 2010-2014 16000 14000 13076 13588 6480 6747 6596 2010 13425 12843 12743 6686 6698 7080 6841 6157 6045 6345 2011 2012 2013 2014 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 mężczyźni kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Analizując liczbę osób zatrudnionych w badanym powiecie w podziale na wiek można zauważyć, że osoby w wieku 25-34 lata stanowią najliczniejszą grupę osób pracujących we wszystkich analizowanych okresach – od IV-ego kwartału 2014 roku do III-go kwartału 2015 roku (IV kwartał 2014 – 1023, I kwartał 2015 – 1050, II kwartał 2015 – 915, III kwartał 2015 – 908 osób). Są to też osoby młode, często dobrze wykształcone, dopiero wstępujące na rynek pracy, które stanowią cenny kapitał dla lokalnych pracodawców. Ponadto taki rozkład wieku osób pracujących może wynikać z szerokiego wachlarza instrumentów rynku pracy aktywizujących zawodowo osoby młode. Co ciekawe najmniej liczną grupę wiekową wśród osób pracujących od października 2014 roku do września 2015 roku stanowią osoby w wieku 18-24 lata (IV kwartał 2014 – 556, I kwartał 2015 – 544, II kwartał 2015 – 496, III kwartał 2015 – 499 osób). Jest to niewątpliwie związane z etapem edukacji osób z tej grupy wiekowej w szkołach oraz na uczelniach. W każdej grupie wiekowej można zauważyć wahania liczby osób pracujących we wszystkich analizowanych okresach. Tabela 4. Pracujący w powiecie międzyrzeckim wg wieku Wiek 18-24 25-34 35-44 45-54 55 lat i więcej IV kwartał 2014 556 1023 834 796 772 I kwartał 2015 544 1050 827 720 803 II kwartał 2015 496 915 706 674 737 III kwartał 2015 499 908 727 634 695 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 12 Ogółem 2095 3896 3094 2824 3007 Biorąc pod uwagę przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie międzyrzeckim można zauważyć relatywnie dynamiczny wzrost w tym aspekcie od 2007 roku do 2014 roku. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie międzyrzeckim w 2007 roku wynosiło 2286 zł, a w 2014 roku już 3345 zł. Widoczne na poniższym wykresie wynagrodzenie w powiecie międzyrzeckim nieznacznie odbiega od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w analizowanych latach w województwie lubuskim. Dla porównania w województwie lubuskim wynagrodzenie takie w 2007 roku wynosiło 2430 zł a w 2014 roku 3425 zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto powiatu międzyrzeckiego na tle Polski jest znacznie niższe w każdym analizowanym okresie, np. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Polsce w 2014 roku wynosiło 4004 zł, podczas gdy w powiecie międzyrzeckim było to 3345 zł. Wykres 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w powiecie międzyrzeckim (PLN) 4500 4000 3500 3000 3158 2866 2500 2000 1500 1000 2803 2654 2430 2286 3315 2521 2645 3435 3625 3074 2920 2821 2988 3877 3744 3282 3203 3216 3116 4004 3425 3345 500 0 2007 2008 2009 Woj. lubuskie 2010 2011 Powiat międzyrzecki 2012 2013 Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 13 2014 2.3. Podmioty gospodarki narodowej w powiecie międzyrzeckim Podejmując kwestie podmiotów gospodarki narodowej działających w powiecie międzyrzeckim należy zaznaczyć, że największe przedsiębiorstwa mają swoje siedziby w gminie Międzyrzecz, która stanowi jednocześnie siedzibę całego powiatu. Tam też jest zlokalizowany i funkcjonuje Międzyrzecki Park Przemysłowy, który na 50 ha powierzchni skupia firmy z kapitałem krajowym i zagranicznym. Dominują tam podmioty przetwórstwa przemysłowego. Międzyrzecki Park Przemysłowy skupia firmy zajmujące się m.in. produkcją wyrobów z tworzywa sztucznego na potrzeby budownictwa, przemysłu motoryzacyjnego, kosmetycznego, farmaceutycznego i spożywczego. Międzyrzecz jest również siedzibą przedsiębiorstw, które produkują wyroby na bazie własnych projektów i technologii. Są to producenci rur preizolowanych, sprzętu rolniczego oraz magnetyzerów do wody. Obfitość lasów sprawia, że silnymi ośrodkami przemysłu drzewnego są gminy: Skwierzyna, Pszczew i Trzciel. W miejscowościach tych działają liczne fabryki mebli, zakłady rzemieślnicze oraz tartaki, nie brakuje również zakładów stolarskich oraz producentów wyrobów z wikliny. Ponadto w Skwierzynie przetwarza się runo leśne, owoce i warzywa oraz dziczyznę i mięso drobiowe, z kolei w Trzcielu rozwinięta jest uprawa szparagów, dzięki której gmina zyskał miano „Szparagowego zagłębia”7. Najbardziej znaczące podmioty działające w powiecie międzyrzeckim to firmy8: Crylomag S.C. z Międzyrzecza - producent magnetyzerów do wody oraz mebli tapicerowanych Zakład Produkcyjno Usługowy Międzyrzecz POLSKIE RURY PREIZOLOWANE Sp. z o. o. – firma oferuje preizolowane rury i kształtki do podziemnych i nadziemnych sieci ciepłowniczych oraz rur z PE do sieci wodno-ściekowych i innych instalacji technicznych Zakład Produkcyjno Usługowy Kazimierz Jońca Sp. z o.o. z Międzyrzecza - producent rur i kształtek dla systemów ciepłowniczych, ciepłej wody użytkowej, pary oraz rurociągów technologicznych dla przemysłu PPHU „W-D” ze Skwierzyny – producent konserw takich jak: pasztety drobiowe i z dziczyzną, szynki, mielonki, smalec i konserwy mięsno-tłuszczowe, dania gotowe, produkty rybne oraz pasztety sojowe i paprykarz Werner Janikowo Sp. z o.o. – producent modyfikowanych i oksydowanych pap zgrzewalnych 7 8 http://www.innowacje.lubuskie.pl/powiat-miedzyrzecki.html z dnia 09.12.2015 Ibidem. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 14 P.P.U.H. AGOS z Międzyrzecza – firma jest największym w Polsce producentem silosów paszowych, służących do magazynowania pasz sypkich, ponadto automatów paszowych i przenośników drobiu Przedsiębiorstwo Budowlano-Montażowe BUD-POL Sp. z o.o. z Międzyrzecza realizuje roboty budowlane w systemie Generalnego Wykonawstwa, budownictwa ogólnego, przemysłowego i inżynieryjnego ESSEL PROPACK Polska z Międzyrzecza – producent tub laminowanych i plastikowych na potrzeby przemysłu kosmetycznego, farmaceutycznego i spożywczego EWE Energia Sp. z o.o. z Międzyrzecza - firma zajmująca się budową i obsługą gazociągów oraz dystrybucją gazu ziemnego do klientów indywidualnych, firm, instytucji, wspólnot i spółdzielni PRAEFA Sp. z o.o. z Międzyrzecza – firma prowadzi produkcję i montaż domów prefabrykowanych z elementów keramzytowych Promens Międzyrzecz Sp. z o. o. - produkuje wyroby z tworzyw sztucznych (nadkola do samochodów, maszyn budowlanych i rolniczych, oraz zbiorniki na paliwo i wodę) SINUS Polska Sp. z o.o. z Międzyrzecza – producent wyrobów metalowych na potrzeby systemów grzewczych SWISSPOR Polska Sp. z o.o. z Międzyrzecza - producent materiałów budowlanych termoizolacyjnych (styropian), hydroizolacyjnych (papy), stolarki okiennej oraz systemów fasadowych i dachowych z eternitu ThyssenKrupp SteerTec Poland Sp. z o.o. z Międzyrzecza – producent układów kierowniczych dla przemysłu maszynowego i konstrukcyjnego oraz przemysłu stoczniowego "Las Skwierzyna - Gorzów" ze Skwierzyny - skup, przetwórstwo i eksport dziczyzny, ślimaków oraz runa leśnego Woodwaste Sp. z o.o. z Przytocznej – firma zajmuje się oczyszczaniem terenu z odpadów drzewnych Werth-Holz S.A. – producent elementów architektury ogrodowej z drewna. Produkcja wyrobów odbywa się w fabryce w Pszczewie Himolla Polstermobel GmbH z Pszczewa – firma jest producentem wyrobów tapicerowanych Obst Produkcja Sp. z o.o. z Pszczewa – producent stolarki aluminiowej drzwiowej i okiennej JAKOB International z Lutola Suchego, gm. Trzciel – główna działalność firmy to transport i spedycja Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 15 WM-KABIT Sp. z o.o. ze Skwierzyny - producent elektronarzędzi i sprzętu elektrycznego używanego w ogrodzie Analizując liczbę podmiotów gospodarki narodowej w powiecie międzyrzeckim należy zwrócić uwagę, że od 2009 roku do 2014 roku nastąpił wzrost ich liczebności. Najbardziej dynamiczna tendencja wzrostowa jest widoczna od 2011 roku w którym liczba firm wynosiła 5817, podczas gdy w 2014 roku było ich już 6025. Jedynie w 2011 roku (5817 firm) nastąpił spadek podmiotów gospodarki narodowej w porównaniu z 2010 rokiem (5999 podmiotów). Na taką sytuację mogła mieć wpływ panująca w tamtym czasie niestabilna sytuacja na światowym rynku gospodarczym. Pomimo jednego roku spadkowego poniższe zestawienie statystyczne pokazuje, że powiat międzyrzecki jest miejscem atrakcyjnym dla inwestorów. Wykres 3. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w powiecie międzyrzeckim w latach 2009-2014 6050 5999 6000 6018 6025 2013 2014 5948 5950 5900 5850 5817 5800 5750 5722 5700 5650 5600 5550 2009 2010 2011 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Poniższy wykres prezentuje liczbę podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON w powiecie międzyrzeckim według stanu na koniec czerwca 2015 roku. W zestawieniu wyraźnie dominujący w tej kwestii jest jeden obszar – gmina miejsko-wiejska Międzyrzecz. W tym właśnie regionie zarejestrowanych została największa liczba firm (2995 podmiotów), gdzie gmina Międzyrzecz stanowi jednocześnie siedzibę powiatu międzyrzeckiego. Jest to związane najpewniej z największą liczbą ludności zamieszkującą ten region względem innych miejscowości powiatu międzyrzeckiego oraz możliwie najlepszymi warunkami do rozwoju przedsiębiorczości. W celu wykazania znaczącej różnicy w analizowanym temacie warto przytoczyć kolejny w zestawieniu region, którym jest gmina miejsko-wiejska Skwierzyna, gdzie do połowy 2015 roku zarejestrowano jedynie 1276 podmiotów gospodarczych. Co więcej gmina Skwierzyna jest drugim pod względem Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 16 gęstości zaludnienia obszarem powiatu międzyrzeckiego. Pokazuje to tym samym znaczące dysproporcje pomiędzy obydwoma regionami w rozwoju na rzecz przedsiębiorczości. Wykres 4. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w podziale na gminy w I półroczu 2015 roku Międzyrzecz - gmina miejsko-wiejska 2995 Międzyrzecz - miasto 2328 Skwierzyna - gmina miejsko-wiejska 1276 Skwierzyna - miasto 1099 Trzciel - gmina miejsko-wiejska 676 Międzyrzecz - obszar wiejski 667 Przytoczna - gmina wiejska 466 Pszczew - gmina wiejska 361 Trzciel - miasto 340 Trzciel - obszar wiejski 336 Bledzew - gmina wiejska 274 Skwierzyna - obszar wiejski 177 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Kolejna tabela prezentuje rozkład podmiotów gospodarki narodowej w powiecie międzyrzeckim w podziale na grupy sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności. Najwięcej podmiotów gospodarczych jest zarejestrowanych w sekcjach oznaczonych literami G-U Polskiej Klasyfikacji Działalności. Tam też liczba podmiotów specjalizujących się w poszczególnych branżach sekcji G-U PKD liczy 4388 firm. Najwięcej firm we wspomnianej wyżej sekcji zlokalizowanych jest w gminie miejsko-wiejskiej Międzyrzecz (2230 podmiotów). Na dalszym miejscu znalazła się gmina miejsko-wiejska Skwierzyna z 953 firmami. Drugą sekcją PKD wyróżniającą się liczebnie w powiecie międzyrzeckim jest przemysł i budownictwo, który skupia łącznie 1368 podmiotów gospodarczych. Podobnie jak w poprzedniej sekcji, również tutaj dominuje region Międzyrzecki ze znaczącą liczbą zgłoszonych podmiotów gospodarczych (669 podmiotów). Stosunkowo duża liczba firm z branży przemysłowo-budowlanej zlokalizowanych jest również na terenie gminy miejsko-wiejskiej Skwierzyna (268 firm). Podsumowując kwestie podmiotów gospodarczych w podziale na sekcje PKD należy wspomnieć, Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 17 że dominującymi branżami w badanym powiecie są: handel i naprawy oraz obsługa nieruchomości i firm9. Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON wg grupy sekcji w 2014 roku Jednostki podziału terytorialnego Powiat międzyrzecki Bledzew – gminna wiejska Międzyrzecz – gmina miejsko-wiejska Międzyrzecz - miasto Międzyrzecz - obszar wiejski Przytoczna – gminna wiejska Pszczew – gminna wiejska Skwierzyna – gmina miejsko-wiejska Skwierzyna - miasto Skwierzyna - obszar wiejski Trzciel – gmina miejsko-wiejska Trzciel - miasto Trzciel - obszar wiejski rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 269 43 95 40 55 28 28 48 22 26 27 7 20 przemysł i budownictwo pozostała działalność ogółem 1368 41 669 482 187 130 98 268 203 65 162 64 98 4388 196 2230 1809 421 294 240 953 869 84 475 256 219 6025 280 2994 2331 663 452 366 1269 1094 175 664 327 337 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Biorąc pod uwagę rozkład liczby podmiotów gospodarczych w powiecie międzyrzeckim w latach 2010-2014 należy zauważyć, że stosunkowo niewielką tendencję spadkową w 2014 roku wykazuje jedna sekcja – rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. W pozostałych sekcjach PKD zauważalna jest na koniec 2014 roku nieznaczna tendencja wzrostowa. Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w powiecie międzyrzeckim wg grup sekcji PKD w latach 2010-2014 Grupa sekcji rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność ogółem 2010 284 1367 4348 5999 2011 277 1313 4227 5817 2012 280 1335 4333 5948 2013 298 1364 4356 6018 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych 9 http://www.innowacje.lubuskie.pl/powiat-miedzyrzecki.html z dnia 09.12.2015 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 18 2014 269 1368 4388 6025 2.4. Zjawisko bezrobocia w powiecie międzyrzeckim Jednym ze wskaźników na podstawie, którego można wnioskować jak kształtuje się sytuacja gospodarcza danego regionu jest stopa bezrobocia. Stopę bezrobocia rejestrowanego obliczono jako stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby cywilnej ludności aktywnej zawodowo (ogółem oraz danej grupy), tj. bez osób odbywających czynną służbę wojskową oraz pracowników jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Stopę bezrobocia podaje się z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie (będących składową cywilnej ludności aktywnej zawodowo) wyszacowanych na podstawie wyników: w latach 2004 do listopada 2010 r. - Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002, a od grudnia 2010 r. - Powszechnego Spisu Rolnego 2010 r10. W województwie lubuskim najniższą stopę bezrobocia na koniec października 2015 roku zarejestrowano w mieście Gorzów Wielkopolski (4,8%), w powiecie słubickim (6%) oraz w mieście Zielona Góra (6,7%). Najwyższe bezrobocie wykazały powiaty: żagański (18,4%), strzeleckodrezdenecki (18,3%) oraz nowosolski (17,2%). Badany powiat międzyrzecki na tle całego województwa znajduje się wśród powiatów charakteryzujących się wysoką stopą bezrobocia (16,5%), podobnie jak powiat krośnieński w którym stopa bezrobocia osiągnęła niespełna 16%. Należy zauważyć, że najmniejszą stopą bezrobocia charakteryzują się duże miasta (Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra), gdzie rynek pracy jest najlepiej rozwinięty. 10 http://stat.gov.pl/bdl/app/slow_katgrupg.pgru_opis?p_pgru_id=3559 z dnia 11.12.2015 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 19 Rysunek 2. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiatach województwa lubuskiego (stan na 31 październik 2015) Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Informacja o stanie i strukturze bezrobocia w woj. Lubuskim w październiku 2015 r.” Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 20 Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim na przełomie lat 2004-2014 znacznie spadła. W 2004 roku w badanym powiecie była na poziomie 27%, z kolei na koniec 2014 roku wynosiła już 18,6%. Na przełomie badanego dziesięciolecia spadła więc aż o 8,4%. Należy również zaznaczyć, że taka tendencja spadkowa utrzymuje się nadal bowiem, jak widać na powyższym rysunku na koniec października 2015 roku stopa bezrobocia w powiecie międzyrzeckim utrzymała się na poziomie 16,5%. Wynikać to może z tego, że powiat międzyrzecki w ostatnich latach zaczął dynamicznie rozwijać się, przyciągając wielu inwestorów krajowych i zagranicznych oferujących nowe miejsca pracy. Biorąc pod uwagę stopę bezrobocia rejestrowanego powiatu międzyrzeckiego względem województwa lubuskiego widać, że w całym analizowanym okresie utrzymuje się ona znacznie powyżej średniej dla całego województwa. Wykres 5. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim w latach 2004-2014 30,0 27,0 25,6 25,0 25,3 23,0 19,0 20,0 15,0 22,0 19,0 18,2 14,0 17,6 21,7 21,2 16,7 16,2 20,8 11,2 5,0 23,6 18,6 15,5 15,4 15,9 15,7 12,5 12,5 14,8 10,0 22,7 12,1 12,4 12,5 13,4 2009 2010 2011 2012 13,4 11,4 9,5 0,0 2004 2005 2006 2007 Woj. lubuskie 2008 Powiat międzyrzecki 2013 2014 Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Analizując stopę bezrobocia rejestrowanego w miesiącach styczeń-wrzesień 2015 roku w powiecie międzyrzeckim, podobnie jak w analizowanych powyżej latach 2004-2014, również w bieżącym roku widać wyraźny, systematyczny spadek bezrobocia. W okresie zimowym w miesiącach styczeń-marzec stopa bezrobocia utrzymywała się na znacznie wyższym poziomie (19,1% w styczniu) aniżeli w miesiącach wiosenno-letnich kwiecień-sierpień (16,8% w sierpniu). Generalnie stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w miesiącach zimowych utrzymuje się na wyższym poziomie niż w miesiącach letnich. Wynika to z tego, że latem pojawia się więcej ofert sezonowej pracy dorywczej, z której korzystają osoby bezrobotne, w związku z czym stopa bezrobocia spada. Z kolei wartym zauważenia jest fakt, że stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim w miesiącach jesiennych wrzesień-październik 2015 roku utrzymuje się na takim samym poziomie (16,5%). Zazwyczaj stopa bezrobocia w miesiącach jesiennych w Polsce Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 21 odnotowuje tendencję zwyżkową, a w miesiącach letnich spadkową. Również w 2015 roku stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim utrzymuje się znacznie powyżej średniej względem województwa lubuskiego. Wykres 6. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim wg miesięcy w 2015 roku 25,0 20,0 15,0 10,0 19,1 13,1 11,9 19,0 12,9 11,9 18,5 18,0 12,5 12,1 11,5 17,1 16,8 11,5 11,1 16,8 16,5 10,8 10,6 16,5 10,4 11,1 10,7 10,2 10,0 9,9 9,7 kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień 5,0 0,0 styczeń luty marzec Woj. lubuskie Powiat międzyrzecki Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Poniższy wykres obrazuje liczbę osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu w 2014 i 2015 roku. Od stycznia 2014 roku do września 2015 roku widać bardzo wyraźny spadek liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP Międzyrzecz. Na koniec 2014 roku liczba takich osób wynosiła 3981, podczas gdy na koniec września 2015 roku stan ten wynosił 3463 zarejestrowane osoby bezrobotne. Widoczną od 2014 roku systematyczną tendencję spadkową liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych można tłumaczyć wysoką skutecznością instrumentów rynku pracy aktywizujących osoby bezrobotne, oferowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu oraz wzrostem gospodarczym w kraju, a tym samym poszukiwaniem i rekrutowaniem przez pracodawców powiatu Międzyrzeckiego nowych pracowników. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 22 rok 2015 Wykres 7. Osoby bezrobotne zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu w latach 2014-2015 wrzesień 3463 sierpień 3527 lipiec 3460 czerwiec 3528 maj 3602 kwiecień 3835 marzec 3944 luty 4079 styczeń 4117 grudzień 3981 listopad 4039 październik 4043 rok 2014 wrzesień 4222 sierpień 4357 lipiec 4345 czerwiec 4340 maj 4460 kwiecień 4808 marzec 4969 luty 5159 styczeń 5287 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Analizując liczbę zarejestrowanych osób bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok w powiecie międzyrzeckim w latach 2006-2014, można zauważyć znaczne zróżnicowanie. Od 2006 do 2008 roku liczba takich osób wyraźnie malała, w 2006 roku było ich 1970, podczas gdy w 2008 roku liczba takich osób spadła do 1102. Następnie od 2009 roku do 2011 roku odnotowano tendencję zwyżkową w tej kwestii (2009 – 1333, 2011 – 1861 osób). W 2012 roku odnotowano ponownie nieznaczny spadek (1816), a w 2013 roku wzrost liczby bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok (2018). Na koniec 2014 roku liczba takich osób ponownie dość znacznie zmalała osiągając ostatecznie poziom 1780 osób. Na taki stan rzeczy mogło mieć wpływ wiele czynników, jednak najbardziej znaczącym mógł być światowy kryzys gospodarczy, który negatywnie oddziaływał również na polską gospodarkę oraz przedsiębiorców, przyczyniając się tym samym do redukcji zatrudnienia w firmach. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 23 Wykres 8. Bezrobotni zarejestrowani pozostający bez pracy dłużej niż 1 rok w powiecie międzyrzeckim w latach 2006-2014 10,0% 9,2% 7,4% 8,0% 1970 1554 1102 2,0% 8,1% 8,3% 7,2% 5,3% 6,0% 4,0% 9,3% 8,5% 2500 2000 6,1% 1500 1861 1577 1333 1816 2018 1780 1000 500 0,0% 0 2006 2007 2008 2009 2010 Powiat międzyrzecki 2011 2012 2013 2014 % ludności aktywnej zawodowo Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Podejmując kwestie zjawiska bezrobocia w badanym powiecie ważne jest przeanalizowanie liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych ze względu na posiadane wykształcenie. Najliczniejszą grupą osób bezrobotnych na koniec września 2015 roku stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn (664 mężczyzn, 504 kobiety). Dość dużą grupę osób bezrobotnych stanowiły również te z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym oraz niepełnym podstawowym (556 mężczyzn, 497 kobiet). Z kolei najmniej liczną grupą zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu byli mężczyźni z wykształceniem wyższym, których widniało jedynie 67 w ewidencji Urzędu Pracy. Z kolei kobiet z wykształceniem wyższym zarejestrowanych było 210. Analizując wykształcenie wyższe widać tutaj wyraźną przewagę liczebną bezrobotnych kobiet nad mężczyznami, co może wynikać z pełnieniem przez kobiety funkcji macierzyńskiej. Wykres 9. Bezrobotni zarejestrowani wg wykształcenia w powiecie międzyrzeckim (III kwartał 2015) 67 wyższe 210 284 policealne oraz średnie zawodowe 80 średnie ogólnokształcące 420 181 zasadnicze (zawodowe) 504 gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe 497 0 100 200 mężczyźni 300 400 500 kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS Bank Danych Lokalnych Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 24 664 556 600 700 2.5. Zawody deficytowe i nadwyżkowe Zjawisko bezrobocia w Polsce jest jednym z najpoważniejszych problemów społecznych. Prowadzi do zubożenia społeczeństwa, braku perspektyw życiowych, niepewności i strachu oraz niemożności poradzenia sobie w życiu. Bardzo istotny jest w tej kwestii monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych, który umożliwia identyfikację tendencji jakie zachodzą w obszarze popytu i podaży na rynku pracy. Jednocześnie może stanowić punkt wyjścia do przeprowadzenia działań w zakresie aktywizacji osób bezrobotnych11. Dokonując szerszej analizy zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie międzyrzeckim należy przytoczyć podstawową terminologię z tym związaną. W grupie wszystkich zawodów zauważamy, że napływ bezrobotnych nie jest adekwatny do ilości wpływających ofert pracy. Jest to sytuacja, kiedy na rynku jest więcej osób bezrobotnych w danym zawodzie niż zgłaszane zapotrzebowanie przez pracodawców w postaci ofert pracy - są to tzw. „zawody nadwyżkowe”. Z kolei poprzez pojęcie „zawód deficytowy” należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie12. Poniższa tabela prezentuje listę 9-ciu zawodów deficytowych w województwie lubuskim na koniec czerwca 2015 roku. Tabela 7. Zawody deficytowe w województwie lubuskim w I półroczu 2015 roku Zaklasyfikowanie Grupa elementarna Pośrednicy usług biznesowych gdzie indziej niesklasyfikowani Rzeczoznawcy (z wyłączeniem majątkowych) Kierownicy w instytucjach finansowych i ubezpieczeniowych Ankieterzy Zawody deficytowe Agenci sprzedaży bezpośredniej Doradcy finansowi i inwestycyjni Przedstawiciele handlowi Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych Lektorzy języków obcych Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Zielonej Górze – zawody deficytowe i nadwyżkowe w I półroczu 2015 roku 11 Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu – Raport z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych za rok 2014, s. 31 12 Ibidem., s. 18 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 25 Poniżej zaprezentowano listę zawodów nadwyżkowych oraz maksymalnie nadwyżkowych w województwie lubuskim na koniec czerwca 2015 roku. Wśród zawodów nadwyżkowych oraz maksymalnie nadwyżkowych znalazły się zróżnicowane specjalności. Tabela 8. Zawody nadwyżkowe oraz maksymalnie nadwyżkowe w województwie lubuskim w I półroczu 2015 roku Zaklasyfikowanie Grupa elementarna Pracownicy do spraw transportu Pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani Monterzy sprzętu elektrycznego Operatorzy aparatury medycznej Jubilerzy, złotnicy i pokrewni Uliczni sprzedawcy żywności Robotnicy wykonujący prace proste w hodowli zwierząt Zawody nadwyżkowe Gońcy, bagażowi i pokrewni Optycy okularowi Sekretarki (ogólne) Fotografowie Opiekunowie dziecięcy Pracownicy wykonujący dorywcze prace proste Planiści produkcyjni Operatorzy urządzeń do produkcji wyrobów szklanych i ceramicznych Pracownicy centrów obsługi telefonicznej (pracownicy call center) Właściciele sklepów Wyprawiacze skór, garbarze i pokrewni Hodowcy ryb Zawody maksymalnie nadwyżkowe Funkcjonariusze celni i ochrony granic Kompozytorzy, artyści muzycy i śpiewacy Takielarze i monterzy konstrukcji linowych Operatorzy maszyn do wyprawiania futer i skór Funkcjonariusze służb specjalnych Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Zielonej Górze – zawody deficytowe i nadwyżkowe w I półroczu 2015 roku Analizując zapisy poniższej tabeli można zauważyć, że sytuacja na rynku pracy w powiecie międzyrzeckim uległa znacznej poprawie. W 2014 roku w stosunku do 2013 roku znacznie zmniejszyła się liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych (2013 – 5085, 2014 – 3981 osób). Co więcej tendencja spadkowa wśród osób bezrobotnych utrzymała się w niemalże wszystkich grupach zawodów. Wyjątek stanowi zawód z grupy I – Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy w którym w latach 2013-2014 nie odnotowano spadku, ani też wzrostu osób bezrobotnych, tym samym utrzymał się stan równowagi na poziomie 50 osób bezrobotnych. Zdecydowanie największy spadek osób bezrobotnych w 2014 roku w stosunku do 2013 roku nastąpił w grupie VII - Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (spadek o 329 osób). Duży odpływ osób bezrobotnych widoczny jest również w dwóch grupach zawodowych: Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 26 Grupa V - Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy – 246 osób Grupa IX - Pracownicy przy pracach prostych – 97 osób Odnotowany spadek zarejestrowanych osób bezrobotnych potwierdza tym samym efektywność usług Powiatowego Urzędu Pracy w Międzyrzeczu. Tabela 9. Osoby bezrobotne zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu według zawodów w 2013 i 2014 roku LICZBA BEZROBOTNYCH Grupa zawodów I 2013 2014 wzrost spadek Ogółem 5085 3981 - 1104 Inny zawód lub brak zawodu 834 651 - 183 16,4 50 50 0 1,3 207 504 173 1048 200 1353 299 413 3 157 447 133 802 161 1024 238 316 2 - 50 - 57 - 40 - 246 - 39 - 329 - 61 - 97 -1 3,9 11,2 3,3 20,1 4,0 25,7 6,0 7,9 0,05 Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści Technicy i inny średni personel Pracownicy biurowi Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy, rybacy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych Siły zbrojne II III IV V VI VII VIII IX X Struktura grup w 2014 roku % Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu – Raport z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych za rok 2014 Istotnym elementem oceny lokalnego rynku pracy jest analiza ofert pracy i stażu wpływających do Powiatowego Urzędu Pracy w Międzyrzeczu. W 2014 roku wpłynęło 2164 ofert pracy i stażu. Biorąc pod uwagę liczbę ofert, które wpłynęły do końca 2013 roku (1705) w stosunku do 2014 roku (2164) należy stwierdzić, że nastąpił znaczny wzrost ofert - o 459. Największy wzrost liczby ofert pracy odnotowano dla grup zawodowych: Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy – dodatkowych 161 ofert w 2014 roku Pracownicy biurowi – dodatkowych 100 ofert w 2014 roku Z kolei najmniejszy przyrost liczby ofert skierowano do: Specjalistów – dodatkowych 14 ofert w 2014 roku Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 27 Techników i innego średniego personelu – dodatkowych 15 ofert w 2014 roku Dwie grupy zawodowe – parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz rolnicy, ogrodnicy, leśnicy, rybacy charakteryzowały się brakiem wzrostu ofert pracy oraz taką samą ilością ofert pracy w 2013 oraz 2014 roku (kolejno 19 oraz 41 ofert pracy dla wspomnianych grup zawodowych). Tabela 10. Oferty pracy według grup zawodowych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu na koniec 2013 i 2014 roku Oferty zgłoszone w PUP Zmiana rok 2014 do roku 2013 Grupa zawodów 31.12.2013 31.12.2014 liczba ofert % [rok 2014 100%] Parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy Specjaliści Technicy i inny średni personel Pracownicy biurowi Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy, rybacy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Razem 19 19 0 0,9 104 157 167 118 172 267 + 14 + 15 + 100 5,5 7,9 12,3 478 511 + 33 23,6 41 301 1705 41 462 2164 0 + 161 + 459 1,9 21,3 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu – Raport z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych za rok 2014 W poniższej tabeli zestawiono 30-ści najbardziej nadwyżkowych zawodów w 2014 roku w powiecie międzyrzeckim. Ranking został oparty o wskaźnik intensywności nadwyżki. Należy zauważyć, że różnice we wskaźniku pomiędzy pierwszymi dziesięcioma zawodami są niewielkie jednakże dość wyraźnie ukazujące specjalności na które występuje większy popyt na pracę aniżeli jej podaż. Zawody o największym wskaźniku intensywności nadwyżki to: technik mechanik, technik ekonomista i malarz – tapeciarz. Tabela 11. Ranking 30-stu zawodów nadwyżkowych w 2014 roku w powiecie międzyrzeckim LP. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kod Zawodu "311504" "331403" "713101" "932911" "611190" "311204" "751204" "723105" "711401" "961302" Nazwa Zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (Deficytu) Technik mechanik* Technik ekonomista* Malarz - tapeciarz* Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym Pozostali rolnicy upraw polowych Technik budownictwa* Piekarz* Mechanik samochodów osobowych Betoniarz Robotnik placowy 0,0169 0,0177 0,0185 0,026 0,0345 0,0385 0,0444 0,05 0,0588 0,0588 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 28 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 "721207" "931205" "712601" "753202" "711202" "752208" "753105" "233012" "234113" "314202" "713102" "621001" "723307" "911206" "512002" "514101" "722314" "751105" "741101" "821990" Spawacz ręczny gazowy Robotnik drogowy Hydraulik Krojczy Murarz* Stolarz meblowy Krawiec* Nauczyciel języka polskiego Nauczyciel nauczania początkowego Technik architektury krajobrazu* Malarz budowlany Drwal / pilarz drzew Mechanik maszyn i urządzeń przemysłowych Salowa Kucharz małej gastronomii* Fryzjer* Tokarz w metalu Rzeźnik - wędliniarz* Elektromonter instalacji elektrycznych Pozostali monterzy gdzie indziej niesklasyfikowani 0,0909 0,0909 0,1 0,1 0,1053 0,1282 0,1316 0,1429 0,1429 0,1429 0,1429 0,1538 0,1667 0,1667 0,1698 0,175 0,1786 0,1818 0,2 0,2 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu – Raport z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych za rok 2014 Analizując zestawienie prezentujące zawody najbardziej deficytowe w 2014 roku w powiecie międzyrzeckim zauważalna jest wyraźna dominacja zawodu - kierowca operator wózków jezdniowych. Inne, wyróżniające się zawody deficytowe, które uzyskały wysoki wskaźnik intensywności nadwyżki to: specjalista do spraw sprzedaży, kasjer handlowy, drukarz, dekarz, pracownik przygotowujący posiłki typu fast food. Z kolei na drugim końcu zestawienia znajduje się aż osiem specjalizacji o najniższym wskaźniku intensywności nadwyżki. Jest to m.in. główny księgowy, kierownik budowy, ankieter, elektromechanik. Tabela 12. Ranking 34-ech zawodów najbardziej deficytowych w 2014 roku w powiecie międzyrzeckim LP. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Kod Nazwa Zawodu Zawodu "834401" "243305" "523002" "732201" "712101" "941101" "441990" "732290" "531202" "541306" "911203" "214109" "411090" Kierowca operator wózków jezdniowych Specjalista do spraw sprzedaży Kasjer handlowy Drukarz* Dekarz* Pracownik przygotowujący posiłki typu fast food Pozostali pracownicy obsługi biura gdzie indziej niesklasyfikowani Pozostali drukarze Asystent nauczyciela przedszkola Portier Pokojowa Specjalista kontroli jakości Pozostali pracownicy obsługi biurowej Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 29 Wskaźnik intensywności nadwyżki (Deficytu) 25,5 21 15 13 12 11 10 10 9 9 6 5,5 5,1111 14 15 16 17 "432190" "522201" "711102" "712612" 18 "812190" 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 "814104" "933401" "341202" "932990" "524502" "332101" "611403" "811105" "121101" "132301" "228990" "422701" "512090" 32 "516990" 33 34 "721290" "741201" Pozostali magazynierzy i pokrewni Kierownik sali sprzedaży Monter konstrukcji budowlanych* Monter sieci wodnych i kanalizacyjnych Pozostali operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji i przetwórstwa metali Wulkanizator Pracownik rozkładający towar na półkach Opiekun osoby starszej* Pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemyśle Sprzedawca w stacji paliw Agent ubezpieczeniowy Rolnik upraw mieszanych Operator koparko - ładowarki Główny księgowy Kierownik budowy Pozostali specjaliści ochrony zdrowia gdzie indziej niesklasyfikowani Ankieter Pozostali kucharze Pozostali pracownicy usług osobistych gdzie indziej niesklasyfikowani Pozostali spawacze i pokrewni Elektromechanik* 5 5 5 5 5 5 5 4,5 4,4545 4,3333 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu – Raport z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych za rok 2014 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 30 3. Analiza wyników uzyskanych w ramach badania z przedstawicielami przedsiębiorstw 3.1. Charakterystyka próby badawczej Wywiady telefoniczne zostały przeprowadzone z przedstawicielami 200 firm działających w powiecie międzyrzeckim, wśród których zdecydowaną większość stanowiły przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób (75% wskazań). W znacznej mniejszości liczebnej znalazły się firmy zatrudniające od 10 do 49 osób (19% odpowiedzi). Średnie przedsiębiorstwa liczące od 50 do 249 osób reprezentowało 5% badanych. Z kolei duże firmy powyżej 250 osób miały w próbie udział w wielkości wskazań na poziomie 1%. Taka struktura badanych przedsiębiorstw wynika z tego, że na lokalnym (ale także i krajowym) rynku pracy mamy do czynienia z wyraźną zależnością pomiędzy wielkością firm i ich liczbą. Im większe są przedsiębiorstwa pod względem liczby zatrudnianych osób, tym jest ich mniej i odwrotnie. Wykres 10. Wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwach (N=200) 75,0% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 19,0% 20% 5,0% 10% 1,0% 0% 1 do 9 osób 10 do 49 osób 50-249 osób powyżej 250 osób Źródło: Badanie własne Najwięcej badanych firm zlokalizowane ma swoje siedziby w gminie Międzyrzecz na co wskazuje niespełna 60% przedsiębiorców. Znacznie mniej przedsiębiorców zadeklarowało, że ich siedziba znajduje się w gminie Skwierzyna (20,5% wskazań). Niewiele ponad 8% badanych reprezentowało firmy z gminy Trzciel. Zbliżona liczba przedsiębiorców wybrała gminy Przytoczna i Pszczew jako lokalizację swoich siedzib (kolejno 5,5% i 5% odpowiedzi). Najmniej firm znajduje się w gminie Bledzew, na co wskazało jedynie 2% przedsiębiorców. Niniejsze zestawienie znajduje swoje potwierdzenie w danych statystycznych zawartych w opracowanej analizie desk research, a lokalizacja przedsiębiorstw wynika najpewniej z liczby ludności zamieszkującej dany region oraz warunków do rozwoju przedsiębiorczości. Im większa liczba ludności w gminie, tym więcej zarejestrowanych firm. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 31 Wykres 11. Gmina, w której zlokalizowana jest siedziba przedsiębiorstw (N=200) Międzyrzecz 58,5% Skwierzyna 20,5% Trzciel 8,5% Przytoczna 5,5% Pszczew 5,0% Bledzew 2,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Źródło: Badanie własne Biorąc pod uwagę lata działalności badanych firm na rynku, największy odsetek stanowią podmioty gospodarcze funkcjonujące dłużej niż 10 lat (68% przedsiębiorstw). Zdecydowanie mniej firm działa na rynku od 5 do 10 lat (niespełna 23%). Na drugim końcu zestawienia znajduje się grupa firm stosunkowo nowych i niedawno powstałych. W związku z powyższym 8% firm to podmioty prowadzące swoją działalność gospodarczą od 2 do 5 lat. Z kolei zbliżona liczba firm funkcjonuje od 1 do 2 lat oraz krócej niż 1 rok (kolejno 1% oraz 0,5% przedsiębiorstw). W poniższym zestawieniu dominują więc przedsiębiorstwa mające ugruntowaną pozycję rynkową, które efektywnie przystosowały się do dynamicznych warunków prowadzenia biznesu. Wykres 12. Okres działania przedsiębiorstw na rynku (N=200) Dłużej niż 10 lat 68,0% Od 5 do 10 lat 22,5% Od 2 do 5 lat 8,0% Od 1 do 2 lat 1,0% Mniej niż 1 rok 0,5% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 32 80,0% Szczegółowa analiza profilu działalności badanych przedsiębiorstw pokazuje, że w zdecydowanej większości są to firmy zajmujące się jedynie usługami (64,5%). Niespełna co piąty badany podmiot gospodarczy ma w swojej ofercie usługi oraz produkcję (17%). Wśród badanych firm znalazły się również jednostki budżetowe (9%). Taki sam odsetek firm (9%) specjalizuje się w produkcji. W pozostałych przypadkach badaniami zostały objęte organizacje pozarządowe (0,5%). Wykres 13. Profil działalności badanych firm (N=200) Usługowa 64,5% Usługowo-produkcyjna 17,0% Jednostka budżetowa 9,0% Produkcyjna 9,0% NGO 0,5% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Źródło: Badanie własne W zdecydowanej większości badane firmy działają w skali lokalnej (40%). Działalność o zasięgu regionalnym prowadzi ok. 13% przedsiębiorstw. Na rynku krajowym funkcjonuje prawie co czwarty badany podmiot gospodarczy (24%). Należy zwrócić uwagę na stosunkowo duży względem innych przedsiębiorstw odsetek firm działających na rynku międzynarodowym, który jednocześnie nieznacznie różni się od liczby firm o zasięgi krajowym. W związku z powyższym poza granicami Polski obecnych jest niespełna 24% firm. Wykres 14. Zasięg działania przedsiębiorstwa (N=200) 50% 40,0% 40% 30% 20% 24,0% 23,5% Rynek krajowy Rynek międzynarodowy 12,5% 10% 0% Rynek lokalny Rynek regionalny Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 33 Pod względem pozycji przedstawicieli badanych firm w strukturze przedsiębiorstw można stwierdzić, że w zdecydowanej większości byli to właściciele lub współwłaściciele (66% wskazań). Pracownicy działu kadr lub rozliczeń stanowili drugą pod względem wielkości grupę reprezentującą badane firmy (23%). Należy w tym miejscu dodać, że pracownicy działu kadr lub rozliczeń pełnią swoją funkcję jedynie w średnich lub dużych przedsiębiorstwach. Najmniejszy odsetek respondentów stanowili dyrektorzy, prezesi, zastępcy dyrektorów i zastępcy prezesów, którą to grupę reprezentowało 11% badanych. Wykres 15. Pozycja respondenta w strukturze firmy (N=200) 11,0% Dyrektor/prezes/z-ca dyrektora/z-ca prezesa 23,0% 66,0% Pracownik działu kadr lub rozliczeń Właściciel/ współwłaściciel Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 34 3.2. Sytuacja ekonomiczna badanych przedsiębiorstw Poniższe zestawienie dotyczące pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw obrazuje dość znaczne zróżnicowanie. Ponad 1/3 badanych firm deklaruje, że zajmuje konkurencyjną pozycję na rynku (38,5%) i jest w stanie rywalizować z innymi podmiotami gospodarczymi. Nieco niższy odsetek wskazań respondentów (34,5%) odnosił się do stwierdzenia, że firma, którą posiadają zajmuje taką samą pozycję rynkową, jak inne firmy z takiej samej branży. Zbliżoną liczbę odpowiedzi uzyskano w przypadku deklaracji o małej konkurencyjności firmy na rynku oraz trudności w określeniu pozycji konkurencyjnej z uwagi na małą wielkość firmy (kolejno 4,5% i 3,5% odpowiedzi). Aż 19% badanych nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie wskazując odpowiedź nie wiem/trudno powiedzieć. Taki rozkład odpowiedzi może wynikać z tego, że większość firm uczestniczących w badaniu w powiecie międzyrzeckim to mikroprzedsiębiorstwa, którym trudno jest określić swoją pozycję konkurencyjną lub też jest ona na niskim poziomie względem innych firm z takiej samej branży. Wykres 16. Konkurencyjność firmy na rynku (N=200) Moja firma jest konkurencyjna 38,5% Moja firma zajmuje taką samą pozycję rynkową jak inne firmy w mojej branży 34,5% Moja firma jest mało konkurencyjna 4,5% Moja firma jest zbyt mała, aby w ogóle próbować określić jej pozycję konkurencyjną 3,5% Nie wiem/trudno powiedzieć 19,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Źródło: Badanie własne Optymistyczny obraz badanych firm wyłania się z oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstw. Łącznie ponad połowa badanych (56%) deklaruje, że ich firma jest w bardzo dobrej (6% wskazań) oraz dobrej kondycji finansowej (50% odpowiedzi). W opinii niespełna 39% przedstawicieli firm sytuacja finansowa ich przedsiębiorstwa jest przeciętna. Należy natomiast zauważyć, że niewiele ponad 5% respondentów twierdzi, że sytuacja finansowa firmy jest zła lub bardzo zła (kolejno 4% i 1,5% odpowiedzi). Analiza zebranych wyników dowodzi tym samym, że powiat międzyrzecki stwarza korzystne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej a ponad połowa badanych przedsiębiorców jest w dobrej i bardzo dobrej kondycji finansowej. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 35 Wykres 17. Sytuacja finansowa badanych przedsiębiorstw (N=200) 60% 50,0% 50% 38,5% 40% 30% 20% 10% 6,0% 4,0% 1,5% 0% Bardzo dobra Dobra Ani dobra ani zła Zła Bardzo zła Źródło: Badanie własne W kwestii zysków i strat z działalności badanych firm również wynika korzystny obraz przedsiębiorczości w powiecie międzyrzeckim. Zdecydowana większość badanych firm w ostatnim roku osiągnęła zysk (80,5%). Z kolei stratę zanotowano jedynie w przypadku 5% podmiotów gospodarczych. W pozostałych przypadkach nie uzyskano jednoznacznych odpowiedzi dotyczących wyników finansowych (14,5% wskazań). Badani deklarowali brak wiedzy na ten temat lub przyznawali, że nie pamiętają tego rodzaju danych. Stosunkowo duży odsetek odpowiedzi w tej kwestii może być związany z niechęcią do ujawniania tego rodzaju informacji. Wykres 18. Wynik finansowy badanych przedsiębiorstw w ostatnim roku (N=200) 14,5% 5,0% Zysk Strata Nie wiem/nie pamiętam 80,5% Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 36 3.3. Główne trendy rozwojowe Wobec bardzo niestabilnych warunków polityczno-gospodarczych z jakimi mamy obecnie do czynienia przewidywanie kierunków zachodzących przemian jest znacznie utrudnione. Biorąc pod uwagę poniższe zestawienie wydaje się jednak, że badane przedsiębiorstwa powiatu międzyrzeckiego dość dobrze odbierają niekorzystne zmiany koniunktury gospodarczej, prognozując tym samym dobrą sytuację ich firm w najbliższym roku. W opinii niemalże 58% przedstawicieli firm sytuacja ich przedsiębiorstw nie ulegnie gwałtownej zmianie i utrzyma się na tym samym poziomie. Rozwoju firmy spodziewa się 34% respondentów, a słabego rozwoju jedynie 5% badanych. Z kolei dla niespełna 4% podmiotów gospodarczych najbliższy rok może być czasem zakończenia działalności firmy i jej likwidacji. Wykres 19. Przewidywana sytuacja firm w najbliższym roku (N=200) 70% 57,5% 60% 50% 40% 34,0% 30% 20% 5,0% 10% 3,5% 0% Będzie się rozwijało Utrzyma się na tym samym poziomie Będzie słabo się Może ulec likwidacji rozwijało Źródło: Badanie własne Znaczny odsetek badanych przedstawicieli firm oczekuje, że w najbliższym roku ugruntuje się pozycja ich przedsiębiorstwa na rynku (44,1%). Zarówno rozwój firmy w postaci wprowadzenia nowych technologii, jak i zwiększenie zatrudnienia deklaruje niespełna 28% badanych. Nowe obiekty oraz nowe oddziały będą tworzone w przypadku 13,2% firm. Nieznacznie mniej podmiotów gospodarczych (11,8%) przewiduje wzrost eksportu. Rozpoczęcie nowej działalności planuje się w ok. 3% spośród badanych przedsiębiorstw. Natomiast wykupienie lub połączenie się z inną firmą może mieć miejsce w opinii 1,5% uczestników badań. Inne mniej znaczące odpowiedzi wskazywane przez respondentów to np.: firma rozwinie się w kierunku pozyskiwania nowych klientów. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 37 Wykres 20. Przewidywane kierunki rozwoju firmy w najbliższym roku (N=68)* Ugruntowana zostanie jej pozycja na rynku 44,1% Wprowadzone zostaną nowe technologie 27,9% Zostanie zwiększone zatrudnienie 27,9% Firma zostanie rozbudowana o nowe obiekty 13,2% Będą tworzone nowe oddziały 13,2% Wzrośnie udział eksportu 11,8% Rozpoczęta zostanie nowa działalność (np. w innej branży) 2,9% Firma zostanie wykupiona lub połączy się z inną firmą 1,5% Inne 4,4% ,0% 5,0%10,0%15,0%20,0%25,0%30,0%35,0%40,0%45,0%50,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 38 3.4. Bariery i utrudnienia przy prowadzeniu działalności gospodarczej Działalność gospodarcza jest przedsięwzięciem wymagającym uwzględnienia wielu czynników mających wpływ na pomyślność tego rodzaju aktywności. Istotnym elementem diagnozy stanu gospodarki jest więc określenie głównych przeszkód utrudniających przedsiębiorcom funkcjonowanie na rynku. Najważniejszą barierą o charakterze popytowym w opinii badanych jest obniżanie cen przez konkurencyjne firmy. Z takim problemem często spotyka się 31% przedstawicieli badanych firm. Zbyt duża konkurencja na rynku i niedostateczne środki, jakimi dysponują klienci często doświadcza odpowiednio 24% i ok. 21% respondentów. Najmniej znaczącą barierę stanowi natomiast niedostateczna znajomość firmy na rynku, na co wskazuje jedynie 3% respondentów. Co ciekawe stosunkowo duży odsetek badanych (17,5%) nie dostrzega żadnych barier o charakterze popytowym utrudniających prowadzenie działalności gospodarczej. Niektórzy respondenci (2%) wskazali również inne utrudnienia takie jak np. funkcjonowanie firm w szarej strefie, sytuację zewnętrzną na wschodzie Europy oraz niewystarczającą liczbę zleceń. Jak widać na poniższym wykresie dla uczestników badań najbardziej problematyczne są te zjawiska, na które jako przedstawiciele firm raczej nie mają większego wpływu. Wykres 21. Bariery o charakterze popytowym przy prowadzeniu działalności gospodarczej (N=200)* Obniżanie cen przez konkurencyjne firmy 31,0% Zbyt duża konkurencja na rynku 24,0% Niedostateczne środki, jakimi dysponują klienci 20,5% Niedostateczna znajomość firmy na rynku 3,0% Brak barier 17,5% Trudno powiedzieć 11,5% Inne 2,0% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Wśród barier o charakterze podażowym najczęściej respondenci nie wskazywali żadnych utrudnień (32% odpowiedzi). Z kolei najbardziej uciążliwą, wymienianą barierą o charakterze podażowym jest niedostateczna liczba wykwalifikowanej siły roboczej. Często z tym problemem styka się 30% firm. Drugą najbardziej dotkliwą barierą dla badanych firm są niedostateczne środki finansowe przedsiębiorstw (15% wskazań). Taki stan rzeczy może wynikać ze stosunkowo często Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 39 występującego utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej jakim jest kwestia trudności w odzyskiwaniu należności od kontrahentów (14,5%). Jeszcze innym dotkliwym czynnikiem utrudniającym prowadzenie firmy jest ograniczony dostęp do kredytów (8,5%). Mniej istotne są natomiast takie czynniki jak: niedostateczna ilość surowców (częsty kłopot 3,5% firm) oraz niewystarczające rozwiązania technologiczne (3,5%). Brak zdania w tej kwestii deklaruje 6% badanych. Inną odpowiedzią, która nie pojawiła się w kafeterii a została wskazana przez respondenta była np. susza mająca wpływ na plony w rolnictwie. Na podstawie poniższego wykresu wyraźnie widać, że najbardziej dotkliwą kwestią dla przedsiębiorców powiatu międzyrzeckiego są uwarunkowania finansowe, w tym trudności w dostępie do ewentualnej pomocy finansowej w postaci kredytów. Wykres 22. Bariery o charakterze podażowym przy prowadzeniu działalności gospodarczej (N=200)* Brak wykwalifikowanej siły roboczej 30,0% Niedostateczne środki finansowe przedsiębiorstwa 15,0% Trudności w ściąganiu należności 14,5% Ograniczony dostęp do kredytów 8,5% Brak surowców 3,5% Niedostateczna technologia 3,5% Brak barier 32,0% Trudno powiedzieć Inne 6,0% 0,5% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne W opinii uczestników badań szczególnie uciążliwymi barierami dla rozwoju przedsiębiorczości w Polsce są wysokie koszty pracy i produkcji (ok. 54%), biurokracja administracji publicznej (ok. 46%), niedopracowane prawo (33%) oraz nieuczciwa konkurencja (24,5%). Mniej znaczące dla badanych firm utrudnienia to m.in.: opóźnienia w płatnościach kontrahentów (ok. 17% wskazań), wsparcie państwa w rozwoju firm (10%), uzyskanie zewnętrznych środków finansowych na działalność (4,5%), działalność firm z obcym kapitałem (4% odpowiedzi) oraz zakres informacji o pomocy z funduszy UE (3% wskazań). Część badanych (3%) wskazała również inne odpowiedzi w tej kwestii, takie jak np.: Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 40 sytuacja polityczna i ekonomiczna Polski, sytuacja zewnętrzna na wschodzie Europy oraz przepisy Unii Europejskiej. Wykres 23. Najbardziej uciążliwe bariery dla rozwoju działalności gospodarczej w Polsce (N=200)* Koszty pracy i wysokie koszty produkcji (w tym podatki, opłaty, ZUS) 53,5% Biurokracja w administracji publicznej 45,5% Niedopracowane prawo 33,0% Nieuczciwa konkurencja (w tym szara strefa, monopole) 24,5% Opóźnienie w płatnościach kontrahentów 16,5% Poziom wsparcia państwa w rozwoju firm (w tym w zakresie eksportu) Uzyskanie zewnętrznych środków finansowych na działalność (np. kredyty, pożyczki) 10,0% 4,5% Działalność firm z obcym kapitałem 4,0% Zakres informacji o pomocy z funduszy UE 3,0% Inne 3,0% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać maksymalnie trzy odpowiedzi Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 41 50,0% 60,0% 3.5. Fluktuacja zatrudnienia w badanych firmach Sytuacja kadrowa w przypadku zdecydowanej większości badany przedsiębiorstw jest bardzo stabilna bowiem w 76% badanych firmach nie dokonano w ostatnich 12 miesiącach zwolnień pracowników. Taki wynik stanowi również dobrą informację dla osób pracujących w firmach, w których realizowano wywiad. Z kolei redukcję zatrudnienia odnotowano w przypadku 24% firm uczestniczących w badaniu. Wykres 24. Zwolnienia pracowników w badanych firmach w ciągu ostatnich 12 miesięcy (N=200) Tak 24% Nie 76% Źródło: Badanie własne Zawody i stanowiska w których najczęściej zwalniano pracowników to m.in.: pracownik produkcji (12 wskazań), pracownik fizyczny (7wskazań), kierowca (5 odpowiedzi), stanowisko administracyjnobiurowe (3 odpowiedzi) oraz kucharka (3 wskazania). Największa liczbę pracowników zredukowano na stanowisku pracownik produkcji (16 osób). Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje poniższa tabela. Tabela 13. Zawody, stanowiska w których nastąpiła redukcja zatrudnienia w ostatnich 12 miesiącach Zawód/stanowisko Liczba wskazań pracownik produkcji pracownik fizyczny kierowca administracyjno -biurowe kucharka sprzątaczka sprzedawca szycie montażowe pracownicze pielęgniarka ogólnobudowlani robotnicy drogowi nauczyciel Łączna liczba pracowników 12 7 5 3 3 2 2 1 1 1 1 1 1 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 42 16 10 5 3 3 2 4 15 10 4 3 3 2 pomoc kuchenna spawacz barman bufetowa dźwigowy kasjerzy księgowa mechanik monter rusztowań obsługa klienta operator ciągnika pomiarowy pracownik gospodarczy pracownik mieszalnika pracownik sezonowy prezes recepcjonista stażysta ślusarz technik farmacji technik mechanik traktorzysta 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Źródło: Badanie własne W tych firmach w których dokonano w ostatnich 12 miesiącach redukcji zatrudnienia zapytano respondentów o przyczyny takich okoliczności. Zdecydowanie najczęstszą przyczyną w opinii badanych było wypowiedzenie umowy przez pracownika (26,5%). Jest to również czynnik w pewnym sensie niezależny od przedsiębiorstwa, gdzie podmiot gospodarczy może mieć niewielki wpływ na tego typu sytuację. Taką samą liczbę odpowiedzi (16,3%) uzyskano w badaniu odnośnie następujących przyczyn redukcji: pogorszenia się sytuacji finansowej firmy oraz niskiej oceny przydatności pracownika. W mniejszej liczbie firm redukcja zatrudnienia związana była z likwidacją nadmiernego zatrudnienia (14,3%) oraz spadkiem popytu na produkty i usługi (10,2%). Inne przyczyny nieuwzględnione w kafeterii a wskazywane przez badanych to: nadużywanie alkoholu przez pracownika oraz problemy pracownika z prawem związane z zadłużeniem. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 43 Wykres 25. Przyczyny redukcji zatrudnienia (N=49)* Wypowiedzenie umowy przez pracownika 26,5% Pogorszenie się sytuacji finansowej firmy 16,3% Niska ocena przydatności pracownika 16,3% Likwidacja nadmiernego zatrudnienia 14,3% Spadek popytu na produkty lub usługi 10,2% Zakończenie umowy 6,1% Zmiany w strukturze organizacyjnej firmy 6,1% Przejście na emeryturę 4,1% Niska dyscyplina pracy 4,1% Wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej Niski poziom kwalifikacji zatrudnionych pracowników 2,0% 2,0% Inne 4,1% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Respondentów zapytano również, czy w okresie ostatnich 12 miesięcy, zostały zatrudnione w firmach, które reprezentują nowe osoby. Przeszło połowa badanych (63%) zadeklarowała, że zatrudniono w ostatnim roku nowych pracowników. Wykres 26. Zatrudnienie pracowników w firmach w ostatnich 12 miesiącach (N=200) Nie 37% Tak 63% Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 44 Najczęściej wskazywano na zatrudnienie sprzedawców oraz nauczycieli. Często także badani wskazywali, że w przedsiębiorstwie zatrudniono montażystów, pracowników administracyjnobiurowych, mechaników samochodowych oraz kierowców. Warto zauważyć, że w dużej mierze przedsiębiorstwa zatrudniały pracowników do prac fizycznych lub do prac mało wymagających, w których nie jest potrzebne specjalistyczne wykształcenie lub określone umiejętności. Wyjątkiem byli nauczyciele, pracownicy administracji oraz księgowi. Tabela 14. Zawody i stanowiska w których nastąpiło zatrudnienie nowych pracowników w firmie w ostatnich 12 miesiącach Zawód/stanowisko Liczba wskazań Łączna liczba pracowników sprzedawca nauczyciel montażysta administracyjno-biurowe mechanik samochodowy pracownik fizyczny kierowca produkcyjny księgowy magazynier operator maszyn robotnik ślusarz obsługa klienta spedytor stolarz technik farmacji murarz pilarz sprzątaczka szwaczka ogólnobudowlani ogrodnik opiekun do noclegowni pielęgniarka pracownik leśny opiekunki środowiskowe pracownik obsługi tapicer analityk animator kultury asystent rodziny barman bibliotekarz diagnosta drukarz elektryk handlowiec instalator inżynier budowy 18 11 9 9 7 7 6 6 5 4 4 4 4 3 3 3 3 2 2 2 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 45 21 17 14 13 8 13 14 15 5 4 9 11 8 5 3 3 3 2 3 2 23 6 5 4 4 4 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 kelner kucharz obsługa sklepu internetowego opiekun osób niepełnosprawnych pakowacz piekarz pomocnik lakiernika pracownik gospodarczy pracownik produkcji reklam pracownik sezonowy prawnik recepcjonista spawacz specjalista od reklamy technolog żywności 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Źródło: Badanie własne Do głównych czynników, które miały wpływ na zatrudnienie nowych osób w przedsiębiorstwach biorących udział w badaniu można zaliczyć nieobsadzone stanowiska pracy (41,7%) oraz wzrost popytu na usługi (38,6%). Pozostałe czynniki były wybierane przez respondentów sporadycznie. Wykres 27. Czynniki mające wpływ na wzrost zatrudnienia w firmie(N=127)* Mieliśmy nieobsadzone stanowisko 41,7% Wzrost popytu na usługi 38,6% Uruchomienie nowego rodzaju działalności 7,1% Możliwość przyjęcia pracownika na subsydiowane… 5,5% Ograniczenie pracy w godzinach nadliczbowych 3,9% Zastepstwo/urlop macierzyński 3,1% Otworzenie nowego obiektu/oddziału 3,1% Rotacja pracowników 2,4% Trudno powiedzieć 3,1% Inne 1,6% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Uczestników badania zapytano o najczęstsze powody odrzucania kandydatów w procesie rekrutacji. Głównym powodem, na który najczęściej wskazywali badani były niewystarczające kwalifikacje i umiejętności kandydata na pracownika (58,5%). W mniejszym stopniu wskazywano na Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 46 niewłaściwą lub lekceważącą postawę kandydata do pracy (18,5%) oraz zbyt wysokie aspiracje finansowe (15,5%). Spośród ogółu badanych, 6% respondentów nie dostrzega żadnych problemów podczas rekrutacji, taki sam procent badanych nie prowadzi obecnie rekrutacji, a 4% ankietowanych nie potrafiło jednoznacznie wskazać na jakiekolwiek powody odrzucenia kandydata w procesie rekrutacji. Do innych odpowiedzi (5%) badani zaliczyli brak doświadczenia, niewystarczające środki finansowe na zatrudnienie nowego pracownika, brak chętnych osób do podjęcia pracy oraz brak ważnych badań lekarskich. Wykres 28. Powody odrzucania kandydatów w procesie rekrutacji (N=200)* Niewystarczające umiejętności i kwalifikacje 58,5% Niewłaściwa lub lekceważąca postawa kandydata do pracy 18,5% Zbyt wygórowane aspiracje finansowe 15,5% Słaba prezentacja kandydata na rozmowie kwalifikacyjnej 7,0% Niezgodne z zawodem wykształcenie kandydata 6,5% Brak znajomości języków obcych 3,5% Nie dostrzegam żadnych problemó podczas rekrutacji 6,0% Obecnie nieprowadzę rekrutacji 6,0% Trudno powiedzieć 4,0% Inne 5,0% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Jedną z kwestii, które poruszono w ankiecie było zatrudnienie w firmie osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Badanych zapytano, czy chcieliby w najbliższym roku zatrudnić osobę bezrobotną do 30 roku życia, długotrwale bezrobotną, powyżej 50 roku życia, niepełnosprawną lub bez doświadczenia zawodowego. Ponad połowa respondentów (51,5%) uznał, że chciałaby zatrudnić osobę bezrobotną do 30 roku życia. Osoby bezrobotne oraz osoby powyżej 50 roku życia chciałoby zatrudnić natomiast około 40% badanych. Ankietowani najrzadziej deklarowali chęć zatrudnia w swoich przedsiębiorstwach osób niepełnosprawnych (21%). W przypadku osób bez doświadczenia zawodowego opinie badanych były podzielone, taki sam procent ankietowanych deklarował zarówno chęć zatrudnienia jaki brak potrzeby zatrudnia takiej osoby w firmie. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 47 Tabela 15. Chęć zatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy (N=200) Tak Wyszczególnienie Trudno powiedzieć Nie N % N % N % Osoby bezrobotne do 30. roku życia 103 51,5 37 18,5 60 30,0 Osoby długotrwale bezrobotne 81 40,5 57 28,5 62 31,0 Osoby powyżej 50. roku życia 79 39,5 65 32,5 56 28,0 Osoby niepełnosprawne 42 21,0 118 59,0 40 20,0 Osoby bez doświadczenia zawodowego 85 42,5 85 42,5 30 15,0 Źródło: Badanie własne W przypadku osób bezrobotnych do 30 roku życia, głównym powodem dla którego respondenci nie chcą zatrudnić takiej osoby w firmie jest brak wolnego stanowiska pracy (91,9%). Wykres 29. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby bezrobotnej do 30 roku życia (N=37)* Nie było takiej potrzeby, brak wolnego stanowiska 91,9% Osoby młode w ogóle nie poszukiwały pracy w mojej firmie 2,7% Bez problemu mogę znaleźć starszych, doświadczonych pracowników o odpowiednich kwalifikacjach 2,7% Tacy pracownicy nie mają doświadczenia zawodowego 2,7% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Głównym powodem niezatrudnienia osób długotrwale bezrobotnych, deklarowanym przez respondentów był również brak wolnych etatów i miejsc pracy. Niektórzy badani także wskazywali na utrwalone, niepożądane przyzwyczajenia jako przyczynę niezatrudnienia w najbliższym roku osoby bez doświadczenia. Spośród ogółu badanych 7% odpowiedziało, że tacy pracownicy mają niską wydajność pracy. Pozostałe odpowiedzi były wybierane sporadycznie. W przypadku innych odpowiedzi respondenci wskazali na brak chęci do pracy w przypadku tej kategorii osób bezrobotnych. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 48 Wykres 30. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby długotrwale bezrobotnej (N=57)* Nie było takiej potrzeby, brak wolnego stanowiska 70,2% Utrwalone, niepożądane przyzwyczajenia 12,3% Tacy pracownicy mają niską wydajność 7,0% Niska dyspozycyjność 5,3% Wysokie oczekiwania płacowe 3,5% Trudno dostosowują się do nowoczesnych form pracy 3,5% Inne 5,3% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Podobnie jak w przypadku osób bezrobotnych do 30 roku życia i osób długotrwale bezrobotnych głównym powodem niezatrudnienia w najbliższym czasie osoby powyżej 50 roku życia w firmie jest brak wolnego stanowiska pracy (72,3%). Rzadziej wskazywano na niską wydajność tych osób (10,8%) oraz ich zły stan zdrowia (9,2%). Do innych odpowiedzi można zaliczyć zbyt trudną fizycznie pracę dla tej kategorii osób bezrobotnych oraz złe nastawienie tych osób do pracy. Wykres 31. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby powyżej 50 roku życia (N=65)* Nie było takiej potrzeby, brak wolnego stanowiska 72,3% Tacy pracownicy mają niską wydajność 10,8% Ze względu na ich zły stan zdrowia 9,2% Niska dyspozycyjność 4,6% Trudno dostosowują się do nowoczesnych form pracy 4,6% Utrwalone, niepożądane przyzwyczajenia 3,1% Inne 7,7% ,0% 20,0% 40,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 49 60,0% 80,0% W przypadku osób niepełnosprawnych, powody niezatrudnienia tych osób w firmie były bardziej zróżnicowane. Nadal głównym czynnikiem jest brak wolnego stanowiska pracy, jednak blisko 1/5 badanych uznała, że wykonywana praca nie jest przeznaczona do wykonywania przez osoby niepełnosprawne, ze względu na jej specyfikę (praca w terenie lub praca fizyczna). W 16% firm natomiast bariery architektoniczne utrudniają zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Wykres 32. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby niepełnosprawnych (N=118)* Nie było takiej potrzeby, brak wolnego stanowiska 50,0% Wykonywana praca nie jest przeznaczona dla osób niepełnosprawnych 19,5% Bariery architektoniczne 16,1% Nie mamy informacji dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych 9,3% Mamy wątpliwości dotyczące wydajności i funkcjonowania w pracy osób niepełnosprawnych 5,1% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Zdaniem blisko 40% badanych głównym powodem niezatrudnienia w najbliższym roku w przedsiębiorstwie osoby bez doświadczenie jest brak wolnego etatu. W podobnym stopniu respondenci wskazywali na potrzebę zatrudnienia jedynie osób kompetentnych, posiadających doświadczenie (21,2%) oraz zbyt wysokie koszty doszkalania tych osób (20%). Rzadziej wskazywano na niskie poczucie etyki pracy oraz niskie możliwości rozwoju zawodowego tych osób. Innymi powodami (5,9%) wskazywanymi przez badanych była specyfika branży wymagająca doświadczenia oraz wymagania klientów. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 50 Wykres 33. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby bez doświadczenia zawodowego (N=85)* Nie było takiej potrzeby, brak wolnego stanowiska 38,8% Potrzebujemy wyłącznie osób kompetentnych 21,2% Zbyt wysoki koszt doszkalania 20,0% Mają niskie poczucie etyki pracy 7,1% Niskie możliwości rozwoju zawodowego takich osób, mała elastyczność 7,1% Inne 5,9% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Kolejną kwestią, o którą zapytano uczestników badania CATI było to, jaki jest stan zatrudnienia w przedsiębiorstwach, które reprezentują. Większość badanych (76,5%) deklarowała, że w ich firmach jest zatrudnionych tylu pracowników ile jest potrzebnych. Blisko 1/5 badanych uważa, że w ich firmach są nieobsadzone stanowiska pracy. Jedynie w przypadku 2% ankietowanych firm stan zatrudnienia jest wyższy niż wymaga tego sytuacja firmy. Wykres 34. Stan zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach (N=200) 21,5% Mamy tylu pracowników ilu nam potrzeba 2,0% Mamy zatrudnionych więcej osób niż potrzeba Mamy nieobsadzone stanowiska, wakaty 76,5% Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 51 3.6. Analiza popytu na rynku pracy (charakterystyka wymagań co do kompetencji przyszłych pracowników, kompetencje pożądane na rynku pracy) Spośród cech istotnych przy zatrudnianiu nowego pracownika najczęściej wskazywana przez badanych była dyspozycyjność. Za istotną i bardzo istotną cechę uznało ją prawie 79% badanych. Ponad połowa respondentów uznała, że istotne i bardzo istotne znaczenie ma znajomość obsługi komputera (59,5%). Kierunek wykształcenia miał dla badanych większe znaczenie niż poziom wykształcenia (57%). Również ponad połowa badanych uznała, że umiejętności dodatkowe, niewynikające z wyuczonego zawodu są także pożądane u potencjalnego pracownika (68,5%). Najmniej istotny dla respondentów był za to stan cywilny (96,5% firm uznało cechę za nieistotną) i młody wiek kandydata (77,5% firm uznało cechę za nieistotną). Większość badanych uznała również, że nieistotna przy zatrudnieniu jest płeć (69% ocen negatywnych) i znajomość języków obcych (70,5% ocen negatywnych). Dokładny rozkład odpowiedzi został zaprezentowany na poniższej tabeli. Tabela 16. Istotne cechy i umiejętności przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=200) Cechy i umiejętności Dyspozycyjność Znajomość obsługi komputera Kierunek wykształcenia Poziom wykształcenia Płeć Umiejętności dodatkowe, niewynikające z wyuczonego zawodu Znajomość języków obcych Ukończenie specjalistycznych kursów Staż pracy w wybranym zawodzie Młody wiek Stan cywilny Zupełnie nie istotne Niezbyt istotne Istotne Bardzo istotne Trudno powiedzieć N % N % N % N % N % 1 28 17 21 82 0,5 14,0 8,5 10,5 41,0 38 51 66 80 56 19,0 25,5 33,0 40,0 28,0 99 88 83 68 39 49,5 44,0 41,5 34,0 19,5 59 31 25 20 20 29,5 15,5 12,5 10,0 10,0 3 2 9 11 3 1,5 1,0 4,5 5,5 1,5 10 5,0 47 23,5 119 59,5 18 9,0 6 3,0 44 22,0 97 48,5 39 19,5 16 8,0 4 2,0 17 8,5 86 43,0 79 39,5 16 8,0 2 1,0 14 35 137 7,0 17,5 68,5 86 120 56 43,0 60,0 28,0 79 36 4 39,5 18,0 2,0 13 6 0 6,5 3,0 0,0 8 3 3 4,0 1,5 1,5 Źródło: Badanie własne Najczęściej wskazywanym poziomem wykształcenia na jaki zwracają uwagę respondencie przy przyjmowaniu nowego pracownika jest wyższe wykształcenie (44,3%), średnie techniczne lub ogólnokształcące (47,7%). Warto jednak podkreślić, że poziom wykształcenia deklarowany przez respondentów wynika w dużej mierze z branży w jakiej działają ankietowane firmy. Spośród badanych, którzy uznali, że poziom wykształcenia jest dla nich istotny przy przyjmowaniu nowego pracownika, 12,5% twierdziło, że jest on zależny od stanowiska pracy ponieważ ich firma oferuje pracę zarówno dla pracowników biurowych, jaki i również dla pracowników fizycznych. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 52 Wykres 35. Poziom wykształcenia, ważny przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=88)* 60% 50% 47,7% 44,3% 40% 30% 19,3% 20% 12,5% 10% 0% Wyższe Średnie techniczne lub ogólnokształcące Zawodowe Zależne od stanowiska * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Do najczęściej wskazywanych kierunków wykształcenia istotnych przy przyjmowaniu nowego pracownika można zaliczyć wykształcenie pedagogiczne, ekonomiczne oraz techniczne. Rzadziej ankietowani wskazywali na kierunek kształcenia związany z budownictwem oraz z farmacją. Dla 13% badanych kierunek wykształcenia jest zależny od tego na jakie stanowisko kandydat będzie aplikował. Pojedyncze osoby wskazywały na kierunek wykształcenia związany z chemią, biologią, automatyką, robotyką, florystyką oraz elektroniką (kategoria „Inne”). Wykres 36. Kierunki kształcenia, ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=108)* Pedagogiczne 13,9% Ekonomiczne 13,9% Techniczne 11,1% Budownictwo 9,3% Farmaceutyczne 7,4% Mechanika samochodowa 5,6% Zawodowe 5,6% Gastronomiczne 4,6% Handlowe, marketingowe 4,6% Kursy i uprawnienia energetyczne 3,7% Kurs krawiecki, szycia 2,8% Zależne od stanowiska 13,0% Trudno powiedzieć 4,6% Inne 6,5% ,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0% 14,0% 16,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 53 W przypadku pożądanych języków obcych, najczęściej respondenci wymieniali język angielski (76,4%) oraz niemiecki (63,6%). Rzadziej badani wskazywali na język rosyjski, włoski i francuski. Pojedyncze osoby wskazał na język szwedzki oraz czeski. Wykres 37. Znajomość języków obcych, ważnych przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=55)* Angielski 76,4% Niemiecki 63,6% Rosyjski 10,9% Włoski 7,3% Francuski 3,6% Inne 5,5% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Do najczęściej wymienianej przez respondentów umiejętności dodatkowej, niewynikającej z wyuczonego zawodu, która jest ważna przy przyjmowaniu nowego pracownika można zaliczyć posiadanie prawa jazdy (26,6%). W mniejszym stopniu respondenci wskazywali na odpowiedzialność, umiejętności manualne i techniczne, komunikatywność oraz chęci do pracy. Prawie 14% badanych nie potrafiła jednoznacznie określić jakie umiejętności dodatkowe są dla nich istotne przy przyjmowaniu nowego pracownika. Pozostałe umiejętności przedstawia wykres poniżej. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 54 Wykres 38. Umiejętności dodatkowe, niewynikające z wyuczonego zawodu, ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=94)* Prawo jazdy 26,6% Odpowiedzialność 18,1% Umiejętności manualne i techniczne 14,9% Komunikatywność 12,8% Chęci do pracy 10,6% Umiejętności organizacyjne 8,5% Kreatywność 7,4% Uprawnienia dotyczące obsługi maszyn i pojazdów 7,4% Umiejętność pracy w zespole 5,3% Empatia 3,2% Prezencja i wysoka kultura osobista 3,2% Umiejętność obsługi komputera i urządzeń biurowych 3,2% Uczciwość 3,2% Trudno powiedzieć 13,8% Inne 2,1% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Respondentów zapytano również jakie specjalistyczne kursy są dla nich istotne przy przyjmowaniu nowego pracownika. Większość badanych nie potrafiła jednoznacznie określić jakie są to kursy i szkolenia. Spośród reszty respondentów 14,3% wskazało na uprawnienia dotyczące obsługi maszyn i urządzeń, a prawie 7% badanych deklarowało, że ważne jest posiadanie przez pracownika prawa jazdy oraz związanych z nimi uprawnieniami do przewozu osób oraz towarów. Do odpowiedzi „inne” zaliczono kursy dotyczące florystyki, farmacji, szkolenia związane z branżą paliwową, przygotowujące do zawodu mechanika oraz związane z pracą z osobami niepełnosprawnymi. Pozostałe kursy oraz szkolenia przedstawia wykres poniżej. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 55 Wykres 39. Ukończone specjalistyczne kursy, ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=133)* Uprawnienia dotyczące obsługi maszyn i urządzeń 14,3% Kursy budowlane, geodezyjne 6,8% Prawo jazdy oraz uprawnienia na przewóz rzeczy 6,8% Kurs sprzedażowe/ handlowe 5,3% Umiejętności spawalnicze, ślusarskie, obróbka metali 4,5% Kwalifikacje gastronomiczne, kelnerskie, barmańskie 3,8% Kursy i uprawnienia energetyczne 3,8% Informatyczne 3,0% Kurs krawiecki, szycia 3,0% Kwalifikacje pedagogiczne 3,0% Trudno powiedzieć 39,1% Inne 9,8% ,0% 5,0% 10,0%15,0%20,0%25,0%30,0%35,0%40,0%45,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Respondentów zapytano również jakie inne cechy i umiejętności są ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika. Ankietowani w większości zwracali uwagę na cechy osobowe pracowników. Do trzech najważniejszych cech nowego pracownika badani zaliczyli umiejętność pracy w grupie (25%), odpowiednią prezencję i kulturę osobistą (23,7%) oraz pracowitość (18,4%). Uczestnicy badania wskazywali także na uczciwość i sumienność, odpowiedzialność, doświadczenie zawodowe, kreatywność oraz punktualność. Blisko 5% badanych wskazało również jako pożądaną umiejętność u nowego pracownika posiadanie prawa jazdy. Do innych kwestii istotnych przy przyjmowaniu nowego pracownika badani zaliczyli dobry stan zdrowia, niekaralność oraz nienadużywanie alkoholu (kategoria „inne”). Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 56 Wykres 40. Inne cechy i umiejętności istotne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=76)* Umiejętność pracy w grupie oraz komunikatywność 25,0% Prezencja/kultura osobista 23,7% Pracowitość 18,4% Uczciwość i sumienność 15,8% Odpowiedzialność 11,8% Doświadczenie zawodowe 10,5% Kreatywność 7,9% Prawo jazdy 5,3% Punktualność 2,6% Inne 5,3% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Kolejne pytanie jakie zadano ankietowanym dotyczyło tego, jakie szkolenia i kursy zwiększają szanse osoby bezrobotnej na zatrudnienie. Zdaniem prawie 30% badanych kursy i szkolenia nie mają dużego znaczenia przy poszukiwaniu i zatrudnieniu nowego pracownika. Dla 18,4% ankietowanych ważne jest podsianie przez nowego pracownika odpowiednich uprawnienia do obsługi maszyn i urządzeń. W mniejszym stopniu wskazywano na kurs spawacza, kursy budowlane, informatyczne oraz związane z elektryką i elektroniką. Spośród ogółu badanych 10% nie potrafiło jednoznacznie udzielić odpowiedzi, jakie szkolenia i kursy zwiększają szanse osoby bezrobotnej na zatrudnienie. Do innych odpowiedzi (kategoria „inne”) respondenci wskazali na kursy dotyczące zarządzania czasem, florystyczne, kosmetyczne, z zakresu ratownictwa medycznego oraz BHP. Dokładny rozkład odpowiedzi prezentuje wykres poniżej. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 57 Wykres 41. Szkolenia i kursy zwiększające szanse zatrudnienia osoby bezrobotnej (N=200)* Uprawnienia do obsługi maszyn i urządzeń 18,5% Kurs spawacza 7,0% Budowalne 6,5% Informatyczne 5,0% Elektronika, elektrotechnika 5,0% Ubezpiecznia, podatki, finanse 4,0% Handel, marketing 3,5% Kierunkowe studia wyższe lub podyplomowe 3,5% Pedagogiczne 3,0% Szkolenia językowe 2,5% Kursy krawieckie, szycia 2,0% Doświadczenie 2,0% Gastronomiczne 1,5% Kursy i szkolenia nie mają znaczenia 27,5% Trudno powiedzieć 10,0% Inne 5,0% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 58 25,0% 30,0% 3.7. Analizy potrzeb szkoleniowych Ponad połowa badanych (57%) biorących udział w ankiecie telefonicznej wiedziała o możliwości przeszkolenie przez Urząd Pracy osoby bezrobotnej zgodnie z potrzebami pracodawców. Wykres 42. Znajomość wiedzy na temat możliwości przeszkolenia przez Urząd Pracy osoby bezrobotnej zgodnie z potrzebami pracodawcy (N=200) Nie 43% Tak 57% Źródło: Badanie własne Większość osób (66,5%) biorących udział w badaniu nie potrafiła ocenić szkoleń oferowanych przez Urząd Pracy. Warto podkreślić, że spośród osób które oceniły oferowane szkolenia większość oceniła je pozytywnie. Odpowiedź „raczej dobrą” wybrało 21% ankietowanych, a 6% wskazało na odpowiedz „bardzo dobrą”. Jedynie 6,5% badanych oceniła oferowane szkolenia negatywnie. Wykres 43. Opinia respondentów na temat szkoleń oferowanych przez Powiatowy Urząd Pracy (N=200) 66,5% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 21,0% 6,0% Bardzo dobra 5,0% Raczej dobra Raczej zła 1,5% Bardzo zła Trudno powiedzieć Źródło: Badanie własne W ostatnim roku, 35% badanych firm szkoliło swoich pracowników. W dużej mierze firmy delegowały na szkolenia niewielką liczbę pracowników. Najczęściej wskazywano, że w ostatnich 12 miesiącach oddelegowano od jednego do pięciu pracowników na szkolenia. W przypadku dużych firm liczba pracowników była większa i jedna z firm biorących udział w badaniu przeszkoliła aż 72 pracowników (patrz Tabela 17). Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 59 Tabela 17. Liczba pracowników uczestniczących w szkoleniach lub podnoszących kompetencje zawodowe w ostatnich 12 miesiącach (N=70) Liczba pracowników wydelegowanych na szkolenie Liczba wskazań % 3 1 2 5 10 4 6 9 12 25 33 34 50 55 72 Trudno powiedzieć 18 14 14 5 3 3 2 2 1 1 1 1 1 1 1 2 25,7 20,0 20,0 7,1 4,3 4,3 2,9 2,9 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 2,9 Źródło: Badanie własne Pracownicy firm biorących udział w badaniu najczęściej brali udział w szkoleniach pozwalających uzyskać uprawnienia do obsługi maszyn i pojazdów (21,4%), z zakresu ubezpieczeń i podatków (18,6%) oraz w szkoleniach dotyczących handlu oraz sprzedaży (14,3%). W mniejszym stopniu wskazywano na szkolenia z zakresy pedagogiki, kursy pozwalające nabyć uprawnienia energetyczne (np. szkolenia SEP) oraz farmaceutyczne. Do kategorii „inne” można zaliczyć szkolenia dotyczące polityki biochemicznej na fermie, organizacji funkcjonowania biblioteki oraz specjalistyczne szkolenia językowe. Rozkład odpowiedzi na pytanie prezentuje wykres poniżej. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 60 Wykres 44. Rodzaje szkoleń, w których uczestniczyli pracownicy firmy w ostatnich 12 miesiącach (N=70)* Uprawnienia do obsługi maszyn i urządzeń 21,4% Ubezpiecznia/podatki 18,6% Sprzedażowe/handlowe 14,3% Pedagogiczne 12,9% Kursy i urawnienia energetyczne 10,0% Farmaceutyczne 5,7% Kurs spawacza 5,7% Mechanika samochodowa 4,3% Informatyczne 2,9% Trudno powiedzieć 2,9% Inne 8,6% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Ponad 1/3 badanych zadeklarowała chęć skierowania swoich pracowników na szkolenia. Spośród ogółu badanych, 25% nie potrafiło określić w trackie realizacji badania czy w najbliższym roku pracownicy firmy zostaną skierowani na szkolenia. Wykres 45. Wyrażenie chęci przez pracodawcę skierowaniem pracownika na szkolenie w najbliższych 12 miesiącach (N=200) Trudno powiedzieć 25% Tak 34% Nie 41% Źródło: Badanie własne Najwięcej ankietowanych uznało, że chcieliby skierować pracowników swojej firmy na szkolenia umożlwiające uzyskanie uprawnień do obsługi maszyn i pojazdów (29,9%). Często wskazywano również na kurs spawacza, szkolenia i kursy z zakresu pedagogiki oraz w zakresie ubezpieczeń i podatków. Do pojedynczych wskazań respondentów dotyczących szkoleń można zaliczyć szkolenia językowe (język niemiecki, angielski), w zakresie budownictwa (dekarstwo, docieplanie budynków) oraz szkolenia biochemiczne. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 61 Wykres 46. Rodzaje szkoleń, na które pracodawca jest skłonny skierować swojego pracownika w najbliższych 12 miesiącach (N=67)* Uprawnienia obsługi maszyn i pojazdów 29,9% Kurs spawacza 13,4% Pedagogiczne 13,4% Ubezpiecznia/podatki 13,4% Sprzedażowe/handlowe 10,4% Kursy i urawnienia energetyczne 6,0% Informatyczne 3,0% Farmaceutyczne 3,0% Mechanika samochodowa 1,5% Trudno powiedzieć 6,0% Inne 11,9% ,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 62 3.8. Ocena współpracy z PUP oraz analiza zapotrzebowania na wybrane instrumenty rynku pracy Blisko połowa ankietowanych (45%) korzystała z usług Urzędu Pracy w 2015 roku. Ankietowani, którzy korzystali z usług Urzędu Pracy w zdecydowanej większości oceniają współprace pozytywnie. Prawie połowa badanych (49,5%) wskazał na odpowiedź „raczej dobrze” a 39,6% na odpowiedź „zdecydowanie dobrze” oceniając dotychczasową współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy w Międzyrzeczu. Wykres 47. Ocena respondentów dotychczasowej współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Międzyrzeczu (N=91) 60% 49,5% 50% 39,6% 40% 30% 20% 8,8% 10% 2,2% 0,0% 0% Zdecydowanie dobrze Raczej dobrze Raczej źle Bardzo źle Trudno powiedzieć Źródło: Badanie własne Respondentów zapytano również z jakich usług oferowanych przez Urząd Pracy korzystali. Badani przedsiębiorcy najczęściej korzystali ze staży, wyposażenia i doposażenia stanowisk pracy oraz ze szkoleń i możliwości podnoszenia kompetencji przez pracowników. Warto zaznaczyć, że najczęściej wybieraną formą wsparcie przez pracodawców były staże (41,5%). Rzadziej wskazywano na Krajowy Fundusz Szkoleniowy oraz pośrednictwo pracy. Najrzadziej wskazywano na prace społecznie użyteczne, rehabilitacje zawodową osób niepełnosprawnych oraz roboty publiczne. Z ogółu badanych 30,5%, nie korzystało z żadnych usług oferowanych przez Urząd Pracy. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 63 Wykres 48. Usługi Powiatowego Urzędu Pracy, z których chcą skorzystać badani respondenci (N=200)* Staże 41,5% Wyposażenie i doposażenie stanowiska pracy 25,0% Szkolenia pracowników i inne formy… 24,0% Fundusz szkoleniowy 8,0% Pośrednictwo pracy krajowe 8,0% Zatrudnienie cudzoziemców 3,0% Prace interwencyjne 2,5% Przygotowanie zawodowe dorosłych 2,0% Poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa 2,0% Pośrednictwo pracy z obszaru UE i EOG (EURES) 1,0% Prace społecznie użyteczne 0,5% Roboty publiczne 0,5% Rehabilitacja zawodowa osób… 0,5% Z żadnych, nie mamy takiej potrzeby 30,5% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% * Dane nie sumują się do 100%, ponieważ badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź Źródło: Badanie własne Jednym z pytań, które zdano respondentów dotyczyło znajomości nowych instrumentów i usług rynku pracy skierowanych dla pracodawców wynikających z nowelizacji ustawy z 2014 roku. Jedynie 8% badanych zadeklarowało, że zna nowe formy wsparcia pracodawców. Wykres 49. Znajomość wiedzy odnośnie nowych instrumentów i usług rynku pracy skierowanych do pracodawców wynikających z nowelizacji ustawy z 2014 roku (N=200) Tak 8% Nie 92% Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 64 Badani wskazywali, że najczęściej korzystali z Krajowego Funduszu Szkoleniowego, grantu na telepracę, zwolnienia ze składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz z bonów zatrudnieniowych i świadczeń aktywizacyjnych. Największa liczba ankietowanych deklaruje skorzystanie w najbliższym czasie z dofinansowania wynagrodzenia osób po 50 roku życia oraz refundacji kosztów ubezpieczenia społecznego. Szczegółowy rozkład odpowiedzi został przedstawiony w poniższej tabeli. Tabela 18. Usługi rynku pracy, z których skorzystały oraz zamierzają skorzystać badane przedsiębiorstwa (N=15) Skorzystałem/am Usługi rynku pracy N Krajowy Fundusz Szkoleniowy Grant na telepracę Bon zatrudnieniowy, świadczenie aktywizacyjne Zwolnienie pracodawców ze składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych Pożyczka na utworzenie stanowiska pracy Refundacja kosztów ubezpieczenia społecznego Pożyczka na start biznesu Dofinansowanie wynagrodzenia osób po 50 roku życia Trójstronne umowy szkoleniowe Zamierzam skorzystać N % 8 53,3 6 40,0 9 60,0 9 60,0 Trudno powiedzieć N % 2 13,3 5 33,3 2 13,3 2 13,3 5 4 4 4 % 33,3 26,7 26,7 26,7 3 3 2 1 20,0 20,0 13,3 6,7 7 11 4 13 46,7 73,3 26,7 86,7 5 1 9 1 33,3 6,7 60,0 6,7 1 6,7 2 13,3 12 80,0 Źródło: Badanie własne Na zakończenie ankiety respondentów zapytano, czy w firmach, które reprezentują pracowały osoby skierowane z Powiatowego Urzędu Pracy. Większość respondentów zadeklarowała, że w firmach, które reprezentują pracowały osoby skierowane z Urzędu Pracy. Wykres 50. Praca w firmie osób skierowanych z Powiatowego Urzędu Pracy (N=200) Nie 39% Tak 61% Źródło: Badanie własne Zdecydowana większość respondentów wyraziła pozytywną opinie na temat osób bezrobotnych skierowanych do pracy w przedsiębiorstwach, które brały udział w badaniu. Blisko 70% badanych Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 65 wskazała na ocenę „raczej zadowolony” a 22% na odpowiedz „bardzo dozwolony”. Jedynie 9,8% badanych była niedozwolona z osób skierowanych do pracy w ich firmie przez Urząd Pracy. Wykres 51. Zadowolenie pracodawców z kwalifikacji osób skierowanych z Powiatowego Urzędu Pracy (N=123) 65,9% 70% 60% 50% 40% 30% 22,0% 20% 5,7% 10% 4,1% 2,4% 0% Bardzo zadowolony(a) Raczej Raczej Niezadowolony(a) zadowolony(a) niezadowolony(a) Trudno powiedzieć Źródło: Badanie własne Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 66 4. Wnioski końcowe Zdecydowana większość badanych firm (75%) to mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 9 pracowników, Najwięcej badanych firm zlokalizowane ma swoje siedziby w gminie Międzyrzecz na co wskazuje 58,5% respondentów, Największy odsetek badanych firm stanowią podmioty gospodarcze działające dłużej niż 10 lat (68% przedsiębiorstw), Profil działalności badanych przedsiębiorstw pokazuje, że w zdecydowanej większości są to firmy zajmujące się jedynie usługami (64,5%), W zdecydowanej większości badane firmy działają w sferze lokalnej (40% przedsiębiorstw), W zdecydowanej większości respondenci w badanych firmach piastowali stanowisko właściciela lub współwłaściciela (66% wskazań), Ponad 1/3 badanych firm deklaruje, że zajmuje konkurencyjną pozycję na rynku (38,5%) i jest w stanie rywalizować z innymi podmiotami gospodarczymi, Łącznie ponad połowa badanych (56%) deklaruje, że ich firma jest w bardzo dobrej (6% wskazań) oraz dobrej kondycji finansowej (50% odpowiedzi), Zdecydowana większość badanych firm w ostatnim roku osiągnęła zysk (80%) co obrazuje korzystne warunki do rozwoju przedsiębiorczości w powiecie międzyrzeckim, W opinii niemalże 58% przedstawicieli firm sytuacja ich przedsiębiorstw w najbliższym roku nie ulegnie gwałtownej zmianie i utrzyma się na tym samym poziomie. Z kolei rozwoju firmy spodziewa się 34% respondentów, Znaczny odsetek badanych przedstawicieli firm oczekuje, że w najbliższym roku ugruntuje się pozycja ich przedsiębiorstwa na rynku (44,1%). Zarówno rozwój firmy w postaci wprowadzenia nowych technologii, jak i zwiększenie zatrudnienia deklaruje niespełna 28% badanych, Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 67 Najważniejszą barierą o charakterze popytowym w opinii badanych jest obniżanie cen przez konkurencyjne firmy (31% wskazań), Z kolei najbardziej uciążliwą, wymienianą barierą o charakterze podażowym jest niedostateczna liczba wykwalifikowanej siły roboczej. Często z tym problemem styka się 30% badanych firm, W opinii uczestników badań szczególnie uciążliwymi barierami dla rozwoju przedsiębiorczości w Polsce są wysokie koszty pracy i produkcji (ok. 54%), biurokracja administracji publicznej (ok. 46%), niedopracowane prawo (33%) oraz nieuczciwa konkurencja (24,5%), Przeszło połowa badanych (63%) zadeklarowała, że zatrudniono w ostatnim roku nowych pracowników. Najczęściej wskazywano na zatrudnienie sprzedawców oraz nauczycieli. Często także badani wskazywali, że w przedsiębiorstwie zatrudniono montażystów, pracowników administracyjno-biurowych, mechaników samochodowych oraz kierowców. Do głównych czynników, które miały wpływ na zatrudnienie nowych osób w przedsiębiorstwach biorących udział w badaniu można zaliczyć nieobsadzone stanowiska pracy (41,7%) oraz wzrost popytu na usługi (38,6%). Głównym powodem odrzucania kandydatów podczas procesu rekrutacji, były niewystarczające kwalifikacje i umiejętności kandydata na pracownika (58,5%). W mniejszym stopniu wskazywano na niewłaściwą lub lekceważącą postawę kandydata do pracy (18,5%) oraz zbyt wysokie aspiracje finansowe (15,5%). Ponad połowa respondentów (51,5%) uznała, że chciałaby zatrudnić osobę bezrobotną do 30 roku życia. Osoby bezrobotne oraz osoby powyżej 50 roku życia chciałoby zatrudnić natomiast około 40% badanych. Ankietowani najrzadziej deklarowali chęć zatrudnia w swoich przedsiębiorstwach osób niepełnosprawnych (21%). Do głównych przyczyn nie przyjmowania do pracy osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy jest zdaniem badanych brak wolnych etatów. Większość badanych (76,5%) deklarowała, że w ich firmach jest zatrudnionych tylu pracowników ilu jest potrzebnych. Blisko 1/5 badanych uważa, że w ich firmach są nieobsadzone stanowiska pracy. Jedynie w przypadku 2% ankietowanych firm stan zatrudnienia jest wyższy niż wymaga tego sytuacja firmy. Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 68 Ponad połowa badanych (57%) biorących udział w ankiecie telefonicznej wiedziała o możliwości przeszkolenie przez Urząd Pracy osoby bezrobotnej zgodnie z potrzebami pracodawców. W ostatnim roku, 35% badanych firm szkoliło swoich pracowników. W dużej mierze firmy delegowały na szkolenia niewielką liczbę pracowników. Najczęściej wskazywano, że w ostatnich 12 miesiącach oddelegowano od jednego do pięciu pracowników na szkolenia. Pracownicy firm biorących udział w badaniu najczęściej brali udział w szkoleniach pozwalających uzyskać uprawnienia do obsługi maszyn i pojazdów (21,4%), z zakresu ubezpieczeń i podatków (18,6%) oraz w szkoleniach dotyczących handlu oraz sprzedaży (14,3%). Ponad 1/3 badanych zadeklarowała chęć skierowania swoich pracowników na szkolenia. Najwięcej ankietowanych uznało, że chcieliby skierować pracowników swojej firmy na szkolenia umożlwiające uzyskanie uprawnień do obsługi maszyn i pojazdów (29,9%). Często wskazywano również na kurs spawacza, szkolenia i kursy z zakresu pedagogiki oraz w zakresie ubezpieczeń i podatków Prawie połowa badanych (49,5%) wskazał na odpowiedź „raczej dobrze” a 39,6% na odpowiedź „zdecydowanie dobrze” oceniając dotychczasową współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy w Międzyrzeczu. Respondentów zapytano z jakich usług oferowanych przez Urząd Pracy korzystali. Badani przedsiębiorcy najczęściej korzystali ze staży, wyposażenia i doposażenia stanowisk pracy oraz ze szkoleń i możliwości podnoszenia kompetencji przez pracowników Jedynie 8% badanych zadeklarowało, że zna nowe instrumentów i usług rynku pracy skierowane dla pracodawców, które wynikają z nowelizacji ustawy z 2014 roku Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 69 5. Aneks 5.1. Tabele Tabela 1. Powierzchnia gmin Powiatu Międzyrzeckiego (km2) ............................................................... 9 Tabela 2. Ludność gmin powiatu międzyrzeckiego ............................................................................... 10 Tabela 3. Pracujący wg grup sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności w latach 2010-2014 w powiecie międzyrzeckim ....................................................................................................................................... 11 Tabela 4. Pracujący w powiecie międzyrzeckim wg wieku ................................................................... 12 Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON wg grupy sekcji w 2014 roku ............................................................................................................................................................... 18 Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w powiecie międzyrzeckim wg grup sekcji PKD w latach 2010-2014 ..................................................................................................... 18 Tabela 7. Zawody deficytowe w województwie lubuskim w I półroczu 2015 roku .............................. 25 Tabela 8. Zawody nadwyżkowe oraz maksymalnie nadwyżkowe w województwie lubuskim w I półroczu 2015 roku................................................................................................................................ 26 Tabela 9. Osoby bezrobotne zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu według zawodów w 2013 i 2014 roku................................................................................................................ 27 Tabela 10. Oferty pracy według grup zawodowych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu na koniec 2013 i 2014 roku ........................................................................................................................ 28 Tabela 11. Ranking 30-stu zawodów nadwyżkowych w 2014 roku w powiecie międzyrzeckim .......... 28 Tabela 12. Ranking 34-ech zawodów najbardziej deficytowych w 2014 roku w powiecie międzyrzeckim ....................................................................................................................................... 29 Tabela 13. Zawody, stanowiska w których nastąpiła redukcja zatrudnienia w ostatnich 12 miesiącach ............................................................................................................................................................... 42 Tabela 14. Zawody i stanowiska w których nastąpiło zatrudnienie nowych pracowników w firmie w ostatnich 12 miesiącach ........................................................................................................................ 45 Tabela 15. Chęć zatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy (N=200) .................................................................................................................................................. 48 Tabela 16. Istotne cechy i umiejętności przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=200) ................. 52 Tabela 17. Liczba pracowników uczestniczących w szkoleniach lub podnoszących kompetencje zawodowe w ostatnich 12 miesiącach (N=70) ...................................................................................... 60 Tabela 18. Usługi rynku pracy, z których skorzystały oraz zamierzają skorzystać badane przedsiębiorstwa (N=15) ....................................................................................................................... 65 5.2. Wykresy Wykres 1. Zatrudnieni w powiecie międzyrzeckim w podziale na płeć w latach 2010-2014 ............... 12 Wykres 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w powiecie międzyrzeckim (PLN)................ 13 Wykres 3. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w powiecie międzyrzeckim w latach 2009-2014 ................................................................................................................................... 16 Wykres 4. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w podziale na gminy w I półroczu 2015 roku................................................................................................................................ 17 Wykres 5. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim w latach 2004-2014........... 21 Wykres 6. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie międzyrzeckim wg miesięcy w 2015 roku .. 22 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 70 Wykres 7. Osoby bezrobotne zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Międzyrzeczu w latach 2014-2015 ................................................................................................................................... 23 Wykres 8. Bezrobotni zarejestrowani pozostający bez pracy dłużej niż 1 rok w powiecie międzyrzeckim w latach 2006-2014 ..................................................................................................... 24 Wykres 9. Bezrobotni zarejestrowani wg wykształcenia w powiecie międzyrzeckim (III kwartał 2015) ............................................................................................................................................................... 24 Wykres 10. Wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwach (N=200) ...................................................... 31 Wykres 11. Gmina, w której zlokalizowana jest siedziba przedsiębiorstw (N=200) ............................. 32 Wykres 12. Okres działania przedsiębiorstw na rynku (N=200)............................................................ 32 Wykres 13. Profil działalności badanych firm (N=200).......................................................................... 33 Wykres 14. Zasięg działania przedsiębiorstwa (N=200) ........................................................................ 33 Wykres 15. Pozycja respondenta w strukturze firmy (N=200) .............................................................. 34 Wykres 16. Konkurencyjność firmy na rynku (N=200) .......................................................................... 35 Wykres 17. Sytuacja finansowa badanych przedsiębiorstw (N=200).................................................... 36 Wykres 18. Wynik finansowy badanych przedsiębiorstw w ostatnim roku (N=200) ............................ 36 Wykres 19. Przewidywana sytuacja firm w najbliższym roku (N=200) ................................................. 37 Wykres 20. Przewidywane kierunki rozwoju firmy w najbliższym roku (N=68)* .................................. 38 Wykres 21. Bariery o charakterze popytowym przy prowadzeniu działalności gospodarczej (N=200)* ............................................................................................................................................................... 39 Wykres 22. Bariery o charakterze podażowym przy prowadzeniu działalności gospodarczej (N=200)* ............................................................................................................................................................... 40 Wykres 23. Najbardziej uciążliwe bariery dla rozwoju działalności gospodarczej w Polsce (N=200)* . 41 Wykres 24. Zwolnienia pracowników w badanych firmach w ciągu ostatnich 12 miesięcy (N=200) ... 42 Wykres 25. Przyczyny redukcji zatrudnienia (N=49)* ........................................................................... 44 Wykres 25. Zatrudnienie pracowników w firmach w ostatnich 12 miesiącach (N=200) ...................... 44 Wykres 26. Czynniki mające wpływ na wzrost zatrudnienia w firmie(N=127)* ................................... 46 Wykres 27. Powody odrzucania kandydatów w procesie rekrutacji (N=200)* ..................................... 47 Wykres 28. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby bezrobotnej do 30 roku życia (N=37)* .................................................................................................................................................. 48 Wykres 29. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby długotrwale bezrobotnej (N=57)* .................................................................................................................................................. 49 Wykres 30. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby powyżej 50 roku życia (N=65)* .................................................................................................................................................. 49 Wykres 31. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby niepełnosprawnych (N=118)* ............................................................................................................................................................... 50 Wykres 32. Powody niezatrudnienia w najbliższym roku w firmie osoby bez doświadczenia zawodowego (N=85)* ........................................................................................................................... 51 Wykres 33. Stan zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach (N=200) ............................................. 51 Wykres 34. Poziom wykształcenia, ważny przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=88)* ............. 53 Wykres 35. Kierunki kształcenia, ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=108)* .............. 53 Wykres 36. Znajomość języków obcych, ważnych przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=55)* . 54 Wykres 37. Umiejętności dodatkowe, niewynikające z wyuczonego zawodu, ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=94)* ........................................................................................ 55 Wykres 38. Ukończone specjalistyczne kursy, ważne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=133)* ................................................................................................................................................ 56 Wykres 39. Inne cechy i umiejętności istotne przy przyjmowaniu nowego pracownika (N=76)* ........ 57 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 71 Wykres 40. Szkolenia i kursy zwiększające szanse zatrudnienia osoby bezrobotnej (N=200)* ............ 58 Wykres 41. Znajomość wiedzy na temat możliwości przeszkolenia przez Urząd Pracy osoby bezrobotnej zgodnie z potrzebami pracodawcy (N=200) ..................................................................... 59 Wykres 42. Opinia respondentów na temat szkoleń oferowanych przez Powiatowy Urząd Pracy (N=200) .................................................................................................................................................. 59 Wykres 44. Rodzaje szkoleń, w których uczestniczyli pracownicy firmy w ostatnich 12 miesiącach (N=70)* .................................................................................................................................................. 61 Wykres 45. Wyrażenie chęci przez pracodawcę skierowaniem pracownika na szkolenie w najbliższych 12 miesiącach (N=200) .......................................................................................................................... 61 Wykres 46. Rodzaje szkoleń, na które pracodawca jest skłonny skierować swojego pracownika w najbliższych 12 miesiącach (N=67)* ...................................................................................................... 62 Wykres 48. Ocena respondentów dotychczasowej współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Międzyrzeczu (N=91) ............................................................................................................................. 63 Wykres 49. Usługi Powiatowego Urzędu Pracy, z których chcą skorzystać badani respondenci (N=200)* ................................................................................................................................................ 64 Wykres 50. Znajomość wiedzy odnośnie nowych instrumentów i usług rynku pracy skierowanych do pracodawców wynikających z nowelizacji ustawy z 2014 roku (N=200) .............................................. 64 Wykres 51. Praca w firmie osób skierowanych z Powiatowego Urzędu Pracy (N=200) ....................... 65 Wykres 52. Zadowolenie pracodawców z kwalifikacji osób skierowanych z Powiatowego Urzędu Pracy (N=123) .................................................................................................................................................. 66 5.3. Rysunki Rysunek 1. Mapa powiatu międzyrzeckiego ........................................................................................... 8 Rysunek 2. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiatach województwa lubuskiego (stan na 31 październik 2015) .................................................................................................................................. 20 Raport z badania lokalnego rynku pracy w powiecie międzyrzeckim 72