postępowania i źródeł w części praktycznej finału Olimpiady

Opracowanie instrukcji:
dr Grzegorz Czapnik
Katedra Bibliotekoznawstwa
i Informacji Naukowej
Uniwersytet Łódzki
Serwisy i narzędzia wyszukiwawcze, których znajomość będzie wymagana
podczas części praktycznej 3 etapu OBiI2
Część praktyczna 3. etapu II edycji Olimpiady Bibliologicznej i Informatologicznej będzie polegała
na udzieleniu odpowiedzi na jak największą liczbę pytań z otrzymanej listy. Czas, przeznaczony na
to zadanie będzie ograniczony.
Aby udzielić prawidłowej odpowiedzi Uczestnik powinien posiadać wiedzę i umiejętności w zakresie wykorzystania następujących cyfrowych źródeł informacji:
1. Bazy bibliograficzne Biblioteki Narodowej (wybrane):
o Przewodnik Bibliograficzny
o Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i Zmieniających Tytuł
2. Mutliwyszukiwarka baz BN w systemie FIDKAR
3. Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich (KaRo)
4. Wyszukiwarka Federacji Bibliotek Cyfrowych
5. Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)
1. Bazy danych Biblioteki Narodowej:

Na stronie głównej BN wybieramy zakładkę Katalogi i bibliografie (Ryc. 1.).
Ryc. 1. Biblioteka Narodowa – strona główna. Dostęp: http://www.bn.org.pl
Na podstronie Katalogi i bibliografie (Ryc. 2.), domyślnie wyświetlana jest sekcja
„Bibliografia narodowa”, w której dostępnych mamy kilkanaście róznych baz bibliograficznych.
Bazy: Przewodnik bibliograficzny i Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i
Zmieniających Tytuł zaznaczono na ryc. 2. czerwonym podkreśleniem. Uruchomienie każdej
z baz następuje po wybraniu opcji [wyszukaj w bazie] (przykład zaznaczony na ryc. 2.
zielonym prostokątem). Informacje o poszczególnych bazach są dostępne pod opcją
[więcej].
Ryc. 2. Podstrona „Katalogi i bibliografie” BN

Interfejs baz BN
Wybrana baza otwiera się w tym samym oknie. Wszystkie bazy BN mają podobny wygląd
i sposób obsługi, różnią się jednak zestawem indeksów, które można wykorzystać do wyszukiwania (Ryc. 3.). Wybór pojedynczego indeksu (ciemnoczerwone klawisze, np. „Autor_osoba”)
umożliwia wyszukiwanie proste (wg jednego kryterium). Wyszukiwanie złożone (kilka
indeksów) jest dostępne po wybraniu „WYSZUKIWANIA ZAAWANSOWANEGO” (żółty klawisz)
lub za pomocą wyszukiwarki FIDKAR (zob. pkt 2. Instrukcji).
Ryc. 3. Interfejs bazy „Przewodnik bibliograficzny”

Wyszukiwanie
Po wybraniu indeksu otwierany jest właściwy formularz wyszukiwawczy (Ryc. 4.).
Ryc. 4. Formularz wyszukiwania bazy Przewodnik Bibliograficzny wg Indeksu Autor_osoba
(w poniższym przykładzie wprowadzono zapytanie: Lelewel; tryb wyszukiwania: początek)
Po lewej stronie listy wyników widoczne są numery kolejnych pozycji indeksowych (liczby od 01
do 20 na ciemnoczerwonych przyciskach). Wybranie któregoś z nich otwiera listę szczegółową
dokumentów związanych z daną pozycją indeksu, lub – jeżeli jest tylko jeden taki dokument –
bezpośrednio opis bibliograficzny. Liczba w nawiasach na końcu pozycji indeksu odpowiada
liczbie dokumentów indeksowanych danym hasłem (np. na Ryc. 4. hasłem indeksu
Autor_osoba = LELEWEL JOACHIM 1786 1861 jest oznaczone 14 dokumentów. Ich
listę wyświetlimy, klikając przycisk z nr 01).

Bibliografie czasopism
Wybór na stronie „Katalogi i bibliografie” bazy Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych,
Zawieszonych i Zmieniających Tytuł otwiera podstronę, zawierającą listę różnych baz czasopism
(Ryc. 5). Zależnie od zakresu chronologicznego, podanego w treści otrzymanego zadania, trzeba
wybrać jedną z dwóch części bazy – Czasopisma polskie 1985-2000 lub
Czasopisma polskie 2001- .
Ryc. 5. Wykaz bibliografii czasopism.
Obsługa formularza wyszukiwawczego każdej z baz czasopism jest podobna, jak w bazie
Przewodnik Bibliograficzny. Indeksy wyszukiwania, dostępne w bazie Czasopisma polskie to:
Tytuł [czasopisma), Autor_osoba [są to z reguły redaktorzy czasopism), Autor_korpor
(tzw. autor korporatywny, czyli zbiorowy – instytucja odpowiedzialna za wydanie tytułu),
Hasło_przedm (Hasło przedmiotowe), Słowo_w_tyt. (Słowo w tytule), Miejsce_wyd.
(Miejsce wydania), Rok_wydania i ISSN (Międzynarodowy Znormalizowany Numer
Wydawnictwa Seryjnego).
2. Wyszukiwarka FIDKAR
Jeżeli chcemy przesukać wiele baz BN równocześnie, lub skorzystać ze złożonego zapytania
(np. uwzględniającego różne indeksy), wygodnym narzędziem jest wyszukiwarka FIDKAR
(Ryc. 6.), dostępna z podstrony „Katalogi i bibliografie” oraz pod bezpośrednim adresem www:
http://mak.bn.org.pl/fidkar/ .
Ryc. 6. FIDKAR – strona główna
Wyszukiwarka umożliwia wysłanie zapytania złożonego równolegle do kilkunastu baz
bibliograficznych oraz katalogu Biblioteki Narodowej. Ze względu na różnice między
poszczególnymi bazami danych FIDKAR obsługuje jedynie wybrane, podstawowe indeksy
wyszukiwawcze: Autor, Tytuł, Słowo w tytule, Hasło przedmiotowe, Indeks rzeczowy (ostatni z
nich działa tylko w niektórych bazach). Wpisywane w kolejne okna wyszukiwania słowa
(zapytania) są domyślnie łączone opratorem „AND” (iloczyn logiczny), co skutkuje wyszukaniem
dokumentów spełniających wszystkie wpisane warunki. Tworząc zapytania złożone można
również wykorzystać operatory sumy (operator „OR”), bądź różnicy (operator „NOT”) logicznej.
3. KaRo – Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich
KaRo (katalog rozproszony) jest wyszukiwarką pozwalającą na dostęp do informacji o zasobach
wielu polskich bibliotek (głównie naukowych) i ułatwiającą wyszukanie interesujących pozycji
księgarskich, czasopism lub opisów bibliograficznych. Stronę główną katalogu
http://karo.umk.pl/Karo/ przedstawia Ryc. 7. Wyszukiwarka równolegle wysyła zapytanie do
katalogów bibliotecznych. Możliwy jest wybór pojedynczej biblioteki lub grupy, wyodrębninej
ze względu na typ (np. artystyczne, medyczne, humanistyczne, ekonomiczne) lub lokalizację.
Wyszukiwarka pozwala tworzyć zapytanie wykorzystujące dwa warunki. Dostępne indeksy
wyszukiwawcze to: Autor/Tł./Red. [Autor/Tłumacz/Redaktor], Tytuł, Seria [tytuł serii], ISBN,
ISSN, Wydawca oraz Hasło przedmiotowe.
UWAGA! Czerwona ikonka obok nazwy biblioteki oznacza, że katalog jest czasowo niedostępny.
Ryc. 7. KaRo – strona główna
Wynik wyszukiwania jest przedstawiany w postaci listy bibliotek (Ryc. 8.), podzielonej na grupy
– w pierwszej zebrane są biblioteki, które posiadają tytuły zgodne z zapytaniem, w kolejnej
pozostałe. Oddzielnie prezentowane są wyniki z bibliotek cyfrowych FBC. Opisy dokumentu są
dostępne po kliknięciu na nazwę konkretnej biblioteki lub liczbę tytułów.
Ryc. 8. Lista bibliotek w KaRo. Wprowadzone zapytanie widoczne jest na górze strony.
Wyszukiwanie było ograniczone do bibliotek łódzkich.
4. Wyszukiwarka FBC
Wyszukiwarka Federacji Bibliotek Cyfrowych pozwala przeszukiwać zasób ponad 2 milionów
dokumentów cyfrowych, udostępnianych przez więcej niż 100 instytucji. Dostępna jest pod
adresem http://fbc.pionier.net.pl/ Interfejs wyszukiwarki przedstawiono na Ryc. 9. U góry
strony, po prawej dostępne są informacje o FBC oraz bibliotekach cyfrowych należących do
Federacji (lista instytucji, statystyki dotyczące wielkości kolekcji poszczególnych BC itp.). Na
środku strony znajduje się formularz wyszukiwania „prostego” – wg jednego elementu opisu.
Ryc. 9. Wyszukiwarka FBC – strona główna
Dostępne indeksy to między innymi: Opis publikacji [przeszukiwanie wszystkich pól opisu],
Tytuł, Twórca, Temat i słowa kluczowe, Wydawca, Data, Typ zasobu, Format, Język.
Wyszukiwanie zaawansowane (z możliwością wykorzystania kilku różnych elementów opisu)
jest dostępne po wybraniu zakładki formularza wyszukiwawczego Zaawansowane.
Wyniki wyszukiwania są wyświetlane w postaci listy tytułów, będących hiperłączami do
szczegółowego opisu w odpowiedniej bibliotece (symbol biblioteki widoczny jest z prawej
strony każdego tytułu), lub bezpośrednio do cyfrowego dokumentu. Strona wyników
wyszukiwania zawiera również filtry, umożliwiające ograniczenie listy wyników według różnych
kryteriów (lewy panel).
Ryc. 10. Wyniki wyszukiwania w FBC.
5. Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)
ISAP to baza tworzona przez Kancelarię Sejmu RP, zawierająca opisy bibliograficzne oraz pełne
teksty aktów prawnych opublikowanych w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim (zarówno
obowiązujących, jak i nieobowiązujących). Baza jest dostępna w Internecie pod adresem
http://isap.sejm.gov.pl Zasoby ISAP można przeszukiwać według roczników, według haseł lub
korzystając z formularza wyszukiwawczego (Ryc. 11.)
Ryc. 11. ISAP – strona główna. Zaznaczono opcję wyboru trybu wyszukiwania.
Akty prawne „wg roczników” przedstawiono na Ryc. 12. Roczniki Dzienników Ustaw i
Monitora Polskiego są zgromadzone
na oddzielnych zakładkach. Listę aktów z wybranego
rocznika uzyskamy klikając na ikonę ,
znajdującą się po lewej stronie roku.
Ryc. 12. Lista roczników aktów prawnych.
Opcja „wg haseł” umożliwia przeglądanie alfabetycznej listy słów kluczowych (Ryc. 13.)
Ryc. 13. Lista haseł
Uruchomienie polecenia Wyszukiwanie z menu głównego powoduje wyświetlenie
formularza do zadawania pytań (Ryc. 14.). Domyślnie przeszukiwane są tylko akty
obowiązujące, aby przeszukać całą bazę (również akty uchylone lub zmienione), musimy
wybrać opcję „wszystkie” w polu Status aktu prawnego. Pole Adres publikacyjny składa się
z 4 części: Wydawnictwo (Dziennik Ustaw lub Monitor Polski, ewentualnie oba), Rok, Numer
oraz Pozycja. Można wypełnić dowolną ich kombinację. Pole tytuł pozwala na wyszukiwanie
według całości lub fragmentu tytułu aktu prawnego.
PRZYKŁAD: wpisany fragment tytułu: ustawa o bibliotekach
jest przekształcane do postaci: ustawa AND o AND bibliotekach
wyszukane akty:
Dz.U. 2001 nr 129 poz. 1440
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o bibliotekach.
Dz.U. 1997 nr 85 poz. 539
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach.
W formularzu dostępne są dodatkowo pola: Rodzaj, Hasła i Nazwy własne. Zaznaczenie
pola wyboru obok odpowiedniego pola rozwija odpowiednio:
 listę kategorii aktów prawnych (np. Akt, Dekret, Deklaracja itd.),
 listę haseł (identyczną jak przy wyborze wyszukiwania wg haseł z menu główengo)
 listę nazw własnych (np. Biblioteka Narodowa, Biblioteka Sejmowa, Instytut Kształcenia
Nauczycieli itp.)
Ryc. 14. Formularz wyszukiwawczy bazy ISAP.
Opis wyszukiwania za pomocą wyszukiwarki jest dostępny również na stronie bazy ISAP, w
panelu bocznym pod opcją pomoc.