Raport z ewaluacji (plik w formacie PDF) - BIP
Transkrypt
Raport z ewaluacji (plik w formacie PDF) - BIP
Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ Przedszkole nr 16 Koszalin Kuratorium Oświaty w Szczecinie Wstęp Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w przedszkolu przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Raport z ewaluacji problemowej dotyczy jednego lub kilku z przedstawionych poniżej wymagań państwa. Ewaluacja zewnętrzna polega na zbieraniu i analizowaniu informacji na temat funkcjonowania przedszkola w obszarach wyznaczonych przez wymagania państwa: 1. Przedszkole realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój dzieci. 2. Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się 3. Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej. 4. Dzieci są aktywne. 5. Respektowane są normy społeczne. 6. Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji 7. Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych. 8. Promowana jest wartość wychowania przedszkolnego. 9. Rodzice są partnerami przedszkola. 10. Wykorzystywane są zasoby przedszkola i środowiska lokalnego na rzecz wzajemnego rozwoju. 11. Przedszkole w planowaniu pracy uwzględnia wnioski z analizy badań zewnętrznych i wewnętrznych. 12. Zarządzanie przedszkolem służy jego rozwojowi. Ewaluacja ma także na celu ustalenie poziomu spełniania przez przedszkole wymagań zawartych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7.10.2009r. wraz ze zmianami z dnia 10.05.2013r. Przedszkole może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: ● Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez przedszkole. ● Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez przedszkole. ● Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez przedszkole. ● Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez przedszkole. ● Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez przedszkole. Przedszkole nr 16 2/28 Opis metodologii Badanie zostało zrealizowane w dniach 20-01-2014 - 22-01-2014 przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli: Maria Łapacz-Domaradzka, Katarzyna Dajczak. Badaniem objęto 124 przedszkolaków (wywiad grupowy i wywiady po obserwacjach zajęć), 128 rodziców (ankieta i wywiad grupowy) i 21 nauczycieli (10 - ankieta, 6 - wywiad grupowy i 5 -wywiad po obserwacji zajęć). Przeprowadzono wywiad indywidualny z dyrektorem placówki i z przedstawicielem samorządu lokalnego, grupowy z partnerami przedszkola iz pracownikami niepedagogicznymi, a także obserwacje zajęć przedszkolnych, placówki i analizę dokumentacji. Na podstawie zebranych danych został sporządzony raport, który obejmuje podstawowe obszary działania przedszkola. Przedszkole nr 16 3/28 Obraz przedszkola Przedszkole Nr 16 w Koszalinie funkcjonuje pośród zielonej przestrzeni otaczającego je parku, co jest niewątpliwym atutem placówki. Dzieci mają do dyspozycji zarówno ogród przedszkolny z torem saneczkowym oraz małym amfiteatrem, jak i infrastrukturę zieloną osiedlowego parku. Placówka posiada bardzo dobre warunki lokalowe - duże sale dydaktyczne, salę gimnastyczną i logopedyczną. Każdą grupą opiekują się dwie nauczycielki pracujące w systemie zmianowym, pracownik obsługi oraz dodatkowo w grupie dzieci 3-letnich – pomoc nauczyciela.Przedszkole realizuje programy nauczania dopuszczone do użytku przez dyrektora przedszkola, programy ogólnopolskie i międzynarodowe, między innymi: • "Optymistyczne Przedszkole" • "Partnerskie Przedszkole" • "Przyjaciele Zippiego" • "Kraina dzieci w Europie – bis" • "Bezpieczeństwo dzieci na drogach" Wychowankowie przedszkola biorą także udział w akcjach charytatywnych i ekologicznych, np.: "Góra Grosza", "Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy", "Żonkil", "Szlachetna Paczka", "Książeczka dla szpitala", "Ekołowca", "Zbiórka kasztanów" czy "Sprzątanie Świata". W każdej grupie w przedszkolu znajdują się kąciki dziecięcej aktywności, które mobilizują dzieci do współdziałania ze sobą, wzbogacają język oraz dają szanse lepszego, wzajemnego ich poznania się. Zajęcia dydaktyczne prowadzone nowatorskimi metodami nauczania oraz właściwie zorganizowane procesy edukacyjne procentują nabywaniem przez wychowanków placówki kompetencji określonych w podstawie programowej. Przedszkole nr 16 4/28 Informacja o placówce Nazwa placówki Patron Przedszkole nr 16 Typ placówki Przedszkole Miejscowość Koszalin Ulica Szenwalda Numer 9 Kod pocztowy 75-442 Urząd pocztowy Koszalin Telefon 943452616 Fax Www www.przedszkole16.koszalin.pl Regon 33125587300000 Publiczność publiczna Kategoria uczniów Dzieci lub młodzież Charakter brak specyfiki Uczniowie, wychow., słuchacze 165 Oddziały 6 Nauczyciele pełnozatrudnieni 11.00 Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy) 0.00 Nauczyciele niepełnozat._(w etatach) 0.00 Średnia liczba uczących się w oddziale 27.5 Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela 15 Województwo ZACHODNIOPOMORSKIE Powiat Koszalin Gmina Koszalin Typ gminy gmina miejska Przedszkole nr 16 5/28 Poziom spełniania wymagań państwa Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się B Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są podporządkowane indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym oraz możliwościom psychofizycznym dzieci. Stosowane metody pracy są dostosowane do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej (D) Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone. Wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu tego procesu. (D) Wdrażane wnioski z monitorowania procesu wspomagania rozwoju i edukacji dzieci podnoszą efektywność tego procesu. (B) W przedszkolu stosuje się nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi dzieci. (B) Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej B Podstawa programowa wychowania przedszkolnego jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji. (D) W przedszkolu monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego dziecka, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz. (D) Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć dzieci przyczyniają się do rozwijania ich umiejętności i zainteresowań. Modyfikowane w przedszkolu programy wychowania przedszkolnego uwzględniają wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć dzieci oraz rozwój ich zainteresowań. (B) Respektowane są normy społeczne. C Relacje między wszystkimi członkami przedszkolnej społeczności są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Dzieci w przedszkolu czują się bezpiecznie. (D) Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje. (D) Podejmuje się działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. (D) W przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie. (D) Podejmowane działania wychowawcze są monitorowane i modyfikowane w razie potrzeb. (D) W przedszkolu, wspólnie z rodzicami, analizuje się podejmowane działania wychowawcze, w tym mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. Ocenia się ich skuteczność oraz modyfikuje w razie potrzeb. (B) Dzieci wykazują się odpowiedzialnością w działaniu i relacjach społecznych. (B) Przedszkole nr 16 6/28 Wnioski 1. Poprzez właściwie i skutecznie zorganizowane procesy edukacyjne, dzieci uczęszczające do Przedszkola nr 16 w Koszalinie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej. 2.Stosowanie nowatorskich rozwiązań we wszystkich grupach wiekowych służy rozwojowi dzieci. 3.Podejmowanie przez przedszkole licznych i różnorodnych działań wzmacniających zachowania pożądane i eliminujących zachowania niewłaściwe oraz włączanie w nie rodziców powoduje, że rodzice mają zaufanie, co do bezpieczeństwa powierzonych placówce dzieci. 4.W przedszkolu wspólnie z rodzicami w wychowawcze (pożądane i niepożądane), niewielkim stopniu analizuje się, ocenia i modyfikuje działania stąd dzieci w większym stopniu potrafią wykazać się odpowiedzialnością w działaniach w domu rodzinnym, niż w społeczności przedszkolnej. Przedszkole nr 16 7/28 Wyniki ewaluacji Wymaganie: Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Zajęcia prowadzone w przedszkolu wynikają z rozpoznanych indywidualnych potrzeb dzieci i służą ich wszechstronnemu rozwojowi angażując je w ten proces. Nauczyciele systematycznie doskonalą przebieg zajęć opierając się na wnioskach z monitorowania osiągnięć dzieci i ewaluacji własnej pracy. Jakości zajęć służą nowatorskie działania nauczycieli, oparte na najnowszej wiedzy pedagogicznej. Poziom spełnienia wymagania: B Społeczność przedszkolna organizuje procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci w sposób sprzyjający uczeniu się. Podejmowane w przedszkolu działania w ramach tych procesów są adekwatne do rozpoznanych potrzeb i możliwości dzieci. Nauczyciele stale monitorują proces wspomagania i rozwoju dzieci, a wnioski z monitorowania wykorzystują do doskonalenia tego procesu i podnoszenia jego efektywności. Stosowanie nowatorskich rozwiązań, własnej innowacji pedagogicznej "Stymulowanie rozwoju dziecka z uwzględnieniem książek D. Dziamskiej" we wszystkich grupach wiekowych oraz własnych programów autorskich i programów ogólnopolskich służy wszechstronnemu rozwojowi dzieci.Wymaganie spełnione jest na poziomie wysokim. Obszar badania: Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są podporządkowane indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym oraz możliwościom psychofizycznym dzieci. Stosowane metody pracy są dostosowane do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej Działania podejmowane w przedszkolu są adekwatne do potrzeb i możliwości dzieci. Nauczyciele podają, że rozpoznają indywidualne potrzeby dzieci poprzez obserwację ich pracy i zachowania w czasie pobytu w przedszkolu, na tle grupy, w różnych codziennych sytuacjach, podczas konkursów i uroczystości przedszkolnych oraz poprzez stwarzanie im sytuacji edukacyjnych (zadaniowych, problemowych), rozmowy z dziećmi i ich rodzicami. Wykonują również diagnozę początkową i końcową wychowanków. Nauczyciele dobierają indywidualnie metody i formy pracy, dostosowując je do potrzeb poszczególnych dzieci. W przypadku, kiedy dzieci mają trudności z wykonaniem zadania nauczyciele pomagają im je wykonać, dostosowują tempo pracy i wydłużają czas wykonania zadania. Natomiast dzieciom zdolnym proponują wykonanie dodatkowych zadań o wyższym stopniu trudności. Dzieci objęte zindywidualizowanymi działaniami wspomagającymi, pracują w zespołach dobieranych przez nauczycieli, które skupiają dzieci o zbliżonych potrzebach w zakresie wspomagania rozwoju i edukacji, zgodnie z zaleceniami poradni. Dzieci Przedszkole nr 16 8/28 wymagające wsparcia logopedycznego objęte są terapią logopedyczną. W odniesieniu do dziecka z orzeczeniem powołano zespół ds. pomocy psychologiczno- pedagogicznej, złożony z nauczycieli i specjalistów (logopeda), który planuje działania mające na celu optymalizację oddziaływań dydaktyczno - wychowawczych poprzez dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych dziecka, stosuje się zalecenia otrzymane z poradni. Z dokumentacji przedszkola, jak i z obserwacji zajęć i placówki wynika, że rytm dnia dziecka w tym przedszkolu jest zgodny ze szczegółowymi warunkami realizacji podstawy programowej, pobyt dzieci został podzielony w zalecanych proporcjach na: gry i zabawy ruchowe, obserwacje przyrodnicze, zajęcia dydaktyczne, czynności samoobsługowe, opiekuńcze, organizacyjne oraz wyciszenie dzieci. Obserwacje zajęć wskazują w większości na indywidualizację pracy z dziećmi, poprzez podawanie im zadań do wykonania o różnym stopniu trudności, jak i wymagające od dzieci różnych form aktywności. Wszyscy ankietowani rodzice uważają, że nauczyciele pracują z ich dzieckiem w taki sposób, że odpowiada i możliwościom (rys. 1j.). Większość z nich podaje również, że często otrzymują to jego potrzebom zindywidualizowaną informację o funkcjonowaniu dziecka w placówce (rys. 2j). Istnieje jednak pewna grupa rodziców, którzy twierdza, że informacja ta przekazywana jest rzadko. W opinii rodziców dzieci warunki lokalowe i wyposażenie przedszkola odpowiada potrzebom ich dzieci. Szczególnie podkreślają, że sprzęt, wyposażenie i plac zabaw posiadają odpowiednie atesty bezpieczeństwa oraz dostosowane są do wieku i wzrostu dzieci. Rodzice zauważają ponadto różnorodność i dostępność zabawek edukacyjnych oraz książek, cenią sobie oddzielną salę rytmiki. Obserwacja przedszkola wskazuje na sprzyjające rozwojowi dzieci warunki lokalowe, np. część edukacyjna i relaksacyjna sal, pomieszczenia są wystarczająco duże do ilości dzieci, dostosowanie toalet. Jednak dość strome schody, pokryte tylko płytkami mogą stanowić problem. Spore sale, sala do rytmiki, pokój logopedyczny pozwalają na różne formy aktywności dzieci, relaksację, korektę dysfunkcji. Również wyposażenie przedszkola jest dostosowane do potrzeb dzieci – nowe i kolorowe meble i sprzęt, stoliki i krzesełka dostosowane do wzrostu dzieci, rożnego rodzaju zabawki edukacyjne rozwijające różne formy aktywności, sprzęt z odtwarzaczami CD i książeczki. Dzieci lubią w przedszkolu bawić się z kolegami i koleżankami, gry i zabawy na świeżym powietrzu, zabawę w sklepik, grę w bingo, poznawać literki i rysować. Ponadto lubią zajęcia z Zippim oraz religię i zajęcia z języka angielskiego. Nie lubią natomiast siedzieć przy stoliku za karę, gdy ktoś nie pozwala się bawić ze sobą lub gdy ktoś oszukuje. Ponadto na zajęciach nie podobają im się powtórki tych samych zadań. Przedszkole nr 16 9/28 Rys. 1j Rys. 2j Obszar badania: Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone. Wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu tego procesu. Przedszkole stale monitoruje proces wspomagania i rozwoju dzieci, a wnioski z monitorowania wykorzystuje do doskonalenia tego procesu. W opinii dyrektora i nauczycieli w przedszkolu planowane są procesy edukacyjne w oparciu o dokumentację przedszkolną, np. koncepcję pracy, programy własne i innowacje, wybrane programy wychowania przedszkolnego, na podstawie prowadzonych różnorodnych analiz. Celem planowania procesów edukacyjnych jest osiągnięcie przez absolwenta przedszkola dojrzałości szkolnej. Zdaniem respondentów procesy edukacyjne w przedszkolu są monitorowane. Dokonuje się monitorowania poprzez zbieranie danych liczbowych zawartych w arkuszach diagnostycznych dzieci, arkuszu indywidualnym do badania gotowości szkolnej dziecka, analizę kart pracy i teczki artystycznej dziecka, badanie osiągnięć dzieci 5- letnich w zakresie umiejętności przygotowania do pojęcia nauki czytania, pisania, obserwację zachowań dziecka w różnych sytuacjach: w czasie pobytu dziecka w przedszkolu, zabawy swobodne i zorganizowane, podczas uroczystości i występów, analizę zapisów w dzienniku, analizę realizacji podstawy programowej oraz semestralnych sprawozdań z pracy półrocznej i końcoworocznej w ramach aktywnej kontroli prac dzieci, zespołów nauczycielskich, działalności grup wychowawczych i edukacyjnych, jak i arkuszy samooceny pracy nauczyciela w danym roku szkolnym. Wyniki monitorowania wykorzystywane są do planowania pracy, modyfikowania koncepcji pracy przedszkola i programów, opracowywania nowych programów i rozwiązań innowacyjnych, do indywidualizacji pracy z dziećmi, organizowania pracy zespołowej, warsztatów, szkoleń dla nauczycieli i rodziców, opracowania indywidualnych kart pracy dotyczących wspomagania i korygowania rozwoju dzieci, a także dla dzieci z zainteresowaniami, wrodzonymi talentami i predyspozycjami, jak i współpracy z rodzicami i instytucjami, wzbogacenia warsztatu pracy o nowe akcesoria, Przedszkole nr 16 10/28 pomoce, zabawki edukacyjne, przybory plastyczne, książki, kąciki, i wiele innych. Przykładami wykorzystania wyników monitorowania są m.in.: zorganizowanie badań przesiewowych w zakresie mowy (badanie logopedyczne) dla dzieci 3-6-letnich, objęcie terapią logopedyczną dzieci 6-letnie, spotkania z ciekawymi ludźmi np.: służby mundurowe (strażak, policjant, strażnik miejski), listonosz, ornitolog, pszczelarz, leśnik, realizacja programu ogólnopolskiego M. Nawrot i I. Dzierzgowskiej "Optymistyczne Przedszkole", rozwijanie dziecięcej aktywności w zajęciach dodatkowych w oparciu o programy własne przedszkola, np.: "Ekostrażnik", "Strażnicy przyrody", "Dziecięce Ekspresje", "Idę do szkoły", "Będę dobrym uczniem", program adaptacyjny "Będę przedszkolakiem". Wszystkie te działania przyczyniają się do doskonalenia procesów wspomagania rozwoju i edukacji dzieci. Obszar badania: Wdrażane wnioski z monitorowania procesu wspomagania rozwoju i edukacji dzieci podnoszą efektywność tego procesu. Skuteczne działania podejmowane na podstawie wniosków z monitorowania procesu wspomagania rozwoju i edukacji dzieci ponoszą efektywność tego procesu. W ocenie dyrektora i nauczycieli wnioski z monitorowania są wykorzystywane do tworzenia działań wspierających rozwój dzieci, planowania pracy indywidualnej dostosowanej do potrzeb i możliwości wychowanków, modyfikowania metod pracy, organizowania i udziału dzieci w konkursach, festiwalach, przeglądach, planowania własnego dokształcania oraz wzbogacenia bazy przedszkolnej. Dzięki podjętym działaniom dzieci potrafią nazwać i uporządkować swoje emocje poprzez muzykowanie, nastąpił rozwój percepcji muzycznej, plastycznej i ekspresji ruchowej, zauważane jest większe współdziałanie w zespole, lepsza koncentracja uwagi, wyciszenie się i umiejętność panowania nad emocjami. W wyniku zastosowania metody Klanzy stwierdza się, iż grupa dzieci jest bardziej zintegrowana, a dzieci potrafią odczytać potrzeby i oczekiwania poszczególnych członków grupy oraz dokonują oceny własnych spontanicznych zachowań. Podczas realizacji własny programu autorskiego „Czarodziejski flecik” dzieci posługują się elementarnymi środkami muzycznymi do wyrażania własnych przeżyć, znają proste terminy muzyczne. Wielu absolwentów tego przedszkola zostaje uczniami Szkoły Muzycznej. Realizacja elementów założeń Kinezjologii Edukacyjnej P. Dennisona przyczyniła się do zwiększenia koncentracji u dzieci oraz lepszego ich zorganizowania. W ramach działań realizowanych w oparciu o program „Dziecięca matematyka” E. Gruszczyk- Kolczyńskiej dzieci poszerzyły swoją wiedzę i umiejętności matematyczne, a metoda "Malowania dziesięcioma palcami" R . F. Showa pozwoliła im na lepsze poznanie własnych możliwości manualnych oraz w zabawowy sposób przygotowała je do nauki pisania. Obszar badania: W przedszkolu stosuje się nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi dzieci. Stosowanie nowatorskich rozwiązań jest adekwatne do potrzeb dzieci, służąc ich wszechstronnemu rozwojowi. W przedszkolu realizowana jest innowacja pedagogiczna "Stymulowanie rozwoju dziecka z uwzględnieniem książek D. Dziamskiej" we wszystkich grupach wiekowych oraz własne programy autorskie "Czarodziejski flecik", "Klub Kubusia Puchatka", "Dziecięce ekspresje", "Idę do szkoły", "Ekostrażnik", "Praca moich rodziców". Realizowane są również programy "Edukacja przeciwpożarowa", "Bezpieczeństwo dzieci na drogach", "Poznajemy w ogólnopolskich świat programach: z Misiem Ciekawskim", "Optymistyczne "Bezpieczny Przedszkole", Koszalin". "Partnerskie Dzieci Przedszkole", biorą udział "Kraina dzieci w Europie - bis", "Przyjaciele Zippiego", "Aquafresh", "Kubusiowi Przyjaciele Natury", "Mamo, tato wolę wodę", "Cała Polska Czyta Dzieciom" oraz prozdrowotnym programie miejskim "Zdrowo jesz- lepiej żyjesz". Ponadto uczestniczą w akcjach prospołecznych i charytatywnych "Żonkil", "Szlachetna Paczka", "Góra Grosza", WOŚP, Przedszkole nr 16 11/28 "Książeczka dla szpitala", zbiórka karmy dla zwierząt ze schroniska, makulatury i zużytych baterii, nakrętek, kasztanów. Nauczyciele w swojej pracy wykorzystują również wybrane metody, jak: Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, Pląsy Klanza, Kinezjologia edukacyjna P. Dennisona, relaksacja, Edukacja przez ruch D. Dziamskiej, Dziecięca matematyka E. Gruszczyk- Kolczyńskiej, bajkoterapia, drama, burza mózgów oraz środki dydaktyczne, jak: bum, bum rurki, flażolety, chusta animacyjna. Wskazane działania i programy nauczyciele uznali za nowatorskie, ponieważ zmieniają one patrzenie na proces edukacyjny jako proces zintegrowany tematycznie, są bardziej motywujące do pracy i aktywizujące dzieci (zastosowanie metod aktywnych), są atrakcyjniejsze niż metody tradycyjne, przynoszą większy efekt, są skuteczniejsze, znacznie usprawniają pracę na zajęciach, dają większą satysfakcję dzieciom, pozwalają wyprzedzić potrzeby współczesnego świata przez dzieci. Nauczyciele i dyrektor wskazują, że stosowane nowatorskie rozwiązania odpowiadają na liczne potrzeby dzieci w tym: ruchu, bezpieczeństwa, koncentracji uwagi, nauki, twórczości, logopedyczne, grafomotoryczne, partnerstwa, współpracy, wykonania sprawstwa, relaksu oraz emocjonalne. Ponadto rozwijają ich zainteresowania oraz inteligencje wielorakie, zapewniają dzieciom podmiotowość w procesie nauczania. Dzieci stają się bardziej kreatywne i samodzielne w działaniu, wzmacnia się ich koncentracja, koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz wyobraźnia przestrzenna. Partnerzy wskazali na nowatorskie działania w pracy z dziećmi, podejmowane w przedszkolu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na organizowane z inicjatywy przedszkola konkursy ogólnomiejskie "Jestem małym Polakiem" dla 6-latków oraz "Matematyczne łamanie głowy", udział przedszkola w programach "Partnerskie Przedszkole", "Optymistyczne przedszkole", "Zdrowo jesz, lepiej żyjesz", "Dziecko w świecie muzyki" oraz w akcji charytatywnej na rzecz Hospicjum w Koszalinie - "Żonkil". Podali również, że przedszkole należy do Klubu Przedszkoli Uczących się „Supeł”. Obserwacja zajęć przedszkolnych wskazuje na udział metod aktywnych i nowatorskich w pracy z dziećmi. Wymaganie: Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Zmiany w zewnętrznym świecie powodują konieczność właściwego przygotowania dzieci do nowej rzeczywistości, dlatego dla sukcesu indywidualnego i społecznego dzieci uczęszczające do przedszkola nabywają kompetencje określone w podstawie programowej. Stopień, w jakim są one nabywane, zależy od skuteczności monitorowania tego procesu oraz pozyskania wiedzy o indywidualnych potrzebach rozwojowych i możliwościach każdego dziecka. Poziom spełnienia wymagania: B Dzieci uczęszczające do Przedszkola nr 16 w Koszalinie nabywają kompetencje określone w podstawie programowej , poprzez skutecznie zorganizowane procesy edukacyjne uwzględniające zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej. Wszyscy nauczyciele monitorują i analizują osiągnięcia dzieci oraz wykorzystują wnioski z analiz do modyfikacji pracy z dziećmi, z uwzględnieniem ich możliwości rozwojowych. Modyfikacje programów są spójne z wnioskami z monitorowania i analizy efektów, a działania wynikające z wniosków przyczyniają się do rozwoju umiejętności dzieci. Wymaganie spełnione jest na poziomie wysokim. Przedszkole nr 16 12/28 Obszar badania: Podstawa programowa wychowania przedszkolnego jest realizowana z wykorzystaniem zalecanych warunków i sposobów jej realizacji. Przebieg procesów edukacyjnych uwzględnia zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej. W opinii nauczycieli i dyrektora przedszkola wszyscy nauczyciele wykorzystują zalecane warunki i sposoby realizacji prowadzenie podstawy obserwacji programowej, pedagogicznych takie w celu jak: właściwe poznania proporcje możliwości zagospodarowania i potrzeb rozwojowych czasu, dzieci, wprowadzanie elementów edukacji zdrowotnej, współpracę z rodzicami w trosce o jednolite oddziaływanie wychowawcze oraz poznanie podstawy programowej pierwszego etapu edukacji szkolnej (rys. 1w). Obserwacje zajęć wskazują na prawidłowe wykorzystanie zaleconych proporcji zagospodarowania czasu przebywania dzieci w przedszkolu. Nauczyciele wprowadzają elementy edukacji zdrowotnej poprzez zabawy ruchowe, dbają o rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz kształtowanie gotowości do nauki czytania, pisania i liczenia. Prowadzą również obserwacje pedagogiczne. Rys.1w Przedszkole nr 16 13/28 Obszar badania: W przedszkolu monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego dziecka, uwzględniając jego możliwości rozwojowe, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz. Wszyscy nauczyciele monitorują i analizują osiągnięcia dzieci oraz wykorzystują wnioski z analiz do modyfikacji pracy z dziećmi. Według dyrektora przedszkola i nauczycieli w placówce prowadzone są analizy osiągnięć dzieci poprzez prowadzenie obserwacji pedagogicznych, obserwacji dzieci w codziennych sytuacjach, diagnozę gotowości szkolnej, analizę wytworów plastycznych oraz kart pracy dzieci, jak i rozmowy indywidualne z rodzicami służące dalszemu planowaniu pracy. Nauczyciele twierdzą, że stosują różne sposoby monitorowania osiągnięć dzieci, w tym wykorzystanie różnych technik badawczych, zbieranie informacji zwrotnych od dzieci, stwarzanie dzieciom możliwość zadawania pytań, sprawdzanie w jaki sposób dzieci wykonują zadania, podawanie informacji zwrotnej dzieciom, posługiwanie się indywidulaną dokumentacją każdego dziecka, sprawdzanie właściwego zrozumienia przez dzieci omawianych kwestii, zadawanie pytań oraz zachęcanie do wypowiedzenia się przez dzieci (rys. 1w). Obserwacje zajęć wskazują, że deklarowane sposoby monitorowania osiągnięć dzieci są stosowane, jednak z różną częstotliwością. Wnioski z monitorowania osiągnięć dzieci to: konieczność wyznaczenia kierunków wspierania rozwoju dziecka z uwzględnieniem pracy indywidualnej, zespołowej iz całą grupą, opracowanie indywidualnych programów wspomagająco - korygujących dla dzieci wymagających wspomagania, aktywna współpraca z rodzicami w zakresie wspomagania rozwoju dzieci i doskonalenia dzieci z uzdolnieniami, promocja talentów dzieci poprzez udział w konkursach, przeglądach i festiwalach, uatrakcyjnienie zajęć poprzez zastosowanie nowatorskich metod. W opinii dyrektora w wyniku przeprowadzonych analiz osiągnięć dzieci nauczyciele opracowują i realizują indywidualnie dla każdego dziecka "Programy wspomagania i korygowania rozwoju” (dotyczy dzieci 5-6-letnich). Na ich podstawie prowadzą pracę indywidualną, niwelują deficyt i trudności oraz rozwijają uzdolnienia. Ponadto wnioski z analiz przekazywane są rodzicom, aby pomóc im w poznaniu stanu gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej oraz aby ujednolicić oddziaływania środowiska przedszkolnego i rodzinnego. Ponadto analiza osiągnięć dzieci pozwala na optymalne wykorzystanie ich potencjału w konkursach, przeglądach i turniejach. Na podstawie analiz osiągnięć dzieci nauczyciele planują pracę pedagogiczną na trzech poziomach, dostosowując jej przebieg do potrzeb i możliwości dzieci oraz opracowują i modyfikują projekty i programy własne. Nauczyciele deklarują wdrożenie wniosków z monitorowania poprzez stosowanie na zajęciach różnych metod, jak: "Metoda Ruchu Rozwijającego" W. Sherborne, "Dziecięca matematyka" E. Gruszczyk- Kolczyńskiej i E. Zielińskiej, Pląsy Klanza, "Kinezjologia edukacyjna" P. Dennison’a oraz metoda "Malowania dziesięcioma palcami" R . F. Showa, wzbogacenie środków dydaktycznych, opracowanie i realizację celów zawartych w programach korygująco- wspomagających rozwój dziecka, dostosowanie tempa i czasu pracy do potrzeb dzieci, wprowadzanie metod aktywizujących na zajęciach z dziećmi, nawiązanie współpracy z rodzicami, szczególnie w zakresie niwelowania wad wymowy. Przedszkole nr 16 14/28 Rys.1w Obszar badania: Wdrożone wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć dzieci przyczyniają się do rozwijania ich umiejętności i zainteresowań. Modyfikowane w przedszkolu programy wychowania przedszkolnego uwzględniają wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć dzieci oraz rozwój ich zainteresowań. Modyfikacje programów są spójne z wnioskami z monitorowania i analizy efektów, a działania wynikające z wniosków przyczyniają się do rozwoju umiejętności dzieci. Według nauczycieli i dyrektora przedszkola do rozwoju umiejętności dzieci opisanych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego przyczyniły się działania podjęte na skutek monitorowania osiągnięć dzieci w zakresie: ● kompetencji społecznych Przedszkolak", (w zmodyfikowane tym bezpieczeństwa) systemy – motywacyjne własny program w grupach, autorski "Bezpieczny międzynarodowy program "Przyjaciele Zippiego", Przedszkole nr 16 15/28 ● kompetencji matematycznych Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. – realizacja Zielińskiej we wszystkich "Dziecięca grupach matematyka", wiekowych programu organizowanie E. konkursu matematycznego pn. "Matematyczne łamanie głowy”, wzbogacanie bazy dydaktycznej dla nauczycieli i pomocy dydaktycznych dla dzieci, ● kompetencji gotowości do podjęcia nauki czytania i pisania – poprzez realizację programu "Odimienna nauka czytania i pisania" I. Majchrzak, metody B. Rocławskiego, elementów metody "Dobrego Startu" M. Bogdanowicz, "Edukacja przez Ruch" D. Dziamskiej, własnego programu autorskiego "Lubimy rymy", udział w ogólnopolskiej akcji "Cała Polska czyta dzieciom", ● kompetencji obserwacji przyrodniczych - organizowanie częstych wycieczek do pobliskiego parku, rysowanie w plenerze, zbieranie liści, wykonywanie prac plastycznych z wykorzystaniem darów natury, własne programy autorskie: "Ekostrażnik", "Strażnicy przyrody" oraz ogólnopolski program "Kubusiowi Przyjaciele Natury", ● kompetencji artystycznych - poprzez naukę gry na flażolecie, realizację własnej innowacji pedagogicznej "Stymulowanie rozwoju dzieci z wykorzystaniem książek D. Dziamskiej" oraz własne programy autorskie: "Dziecięce ekspresje", "Bajkowe origami", "Bum bum rurki", "Z podskokiem i z przytupem", "Czarodziejski flecik", udział dzieci w konkursach międzyprzedszkolnych, lokalnych i ogólnopolskich różnego rodzaju, wyjścia do kina i teatru, organizacja teatrzyków dla dzieci na terenie przedszkola, ● kompetencji zdrowotnych - realizacja miejskiego programu zdrowotnego "Zdrowo jesz - lepiej żyjesz", programów ogólnopolskich: "Akademia Aquafresh", "Kubusiowi Przyjaciele Natury", "Mamo, tato wolę wodę", "Akadenmia Misia Haribo", "Klub Wiewiórka" – PCK, ● kompetencji ruchowych - metoda Pląsy Klanzy, metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne, Kinezjologia Edukacyjna P. Dennisona, "Edukacja przez Ruch" D. Dziamskiej, wzbogacenie placu zabaw w sprzęt rekreacyjny i urządzenia do aktywności ruchowej, a także do prac porządkowo gospodarczych (np. grabie), ● kompetencji patriotycznych - realizacja ogólnopolskiego programu M. Nawrot i I. Dzierzgowskiej "Kraina Dzieci w Europie - bis". Zmiany wprowadzone w wyniku wdrożenia wniosków z monitorowania procesów przyczyniły się do rozwoju wiedzy i umiejętności dzieci, ponieważ dzieci nawiązują przyjazne kontakty z rówieśnikami i dorosłymi, otwarcie mówią o swoich potrzebach i problemach, sami rozwiązują niektóre konflikty, znają swoje prawa, rozpoznają uczucia i potrafią je nazywać, starają się przestrzegać reguł obowiązujących w grupie i zasad bezpieczeństwa, stosują zwroty grzecznościowe, poprawnie liczą, dodają, odejmują, określają stosunki przestrzenne i dostrzegają związki przyczynowo-skutkowe, wyrażają emocje poprzez różne formy plastyczne, sprawne posługują się przyborami plastycznymi i narzędziami, tworzą muzykę za pomocą instrumentów - nauka gry na flażolecie, rozumieją potrzebę dbania o swoje zdrowie, sprawnie się poruszają, tj. biegają, skaczą, rzucają, czworakują, uczestniczą w zabawach i zajęciach, samodzielnie wykonują czynności higieniczne oraz potrafią nazywać symbole narodowe, potrafią powiedzieć na temat swojej miejscowości i kraju, znają swoje prawa oraz prawa swoich rówieśników z innych krajów. Wszyscy rodzice twierdzą, że przedszkole pomaga rozwijać zainteresowania ich dziecka (rys.1j). Przedszkole nr 16 16/28 Rys. 1j Wymaganie: Respektowane są normy społeczne. Przedszkola powinny kształtować postawy zgodne z wartościami i normami społeczeństwa demokratycznego. Poznawanie zasad i rozumienie ich znaczenia dla funkcjonowania społeczności przedszkolnej i społeczeństwa stanowi element rozwoju. Świadomość tego, jak ważne jest przestrzeganie wspólnie ustalonych reguł, decyduje o sukcesie grup. Ważnym zadaniem przedszkola jest tworzenie poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego, a także klimatu sprzyjającego rozwojowi dzieci. Poziom spełnienia wymagania: C Relacje między wszystkimi członkami przedszkolnej społeczności są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje, choć nie zawsze je respektują. Podejmuje się liczne działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań, co skutkuje poczuciem bezpieczeństwa dzieci w placówce. W przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie, ale nie wszystkie z nich są skuteczne. Podejmowane działania wychowawcze są monitorowane, w ich analizie i modyfikowaniu w razie potrzeb w ograniczonym zakresie partycypują rodzice. Działania te nie noszą cech cech systemowości. Wyniki ewaluacji wewnętrznej potwierdzające respektowanie w przedszkolu norm społecznych są zgodne z wynikami ewaluacji zewnętrznej. Poziom spełniania wymagania jest na poziomie średnim. Przedszkole nr 16 17/28 Obszar badania: Relacje między wszystkimi członkami przedszkolnej społeczności są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Dzieci w przedszkolu czują się bezpiecznie. Dzieci w przedszkolu czują się bezpiecznie, czemu służą oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu relacje między członkami społeczności przedszkolnej. Na temat ten obszernych informacji udzieliła Pani dyrektor oraz przedstawiciele nauczycieli. Zdaniem dyrektora w przedszkolu uczy się dzieci przestrzegania konkretnych zasad zachowania poprzez : ● wspólne opracowanie z dziećmi kodeksu zachowań i respektowanie go, ● wprowadzone przez nauczycieli systemy motywacyjne dla dzieci, ● zabawy tematyczne, gry dydaktyczne i zespołowe, pogadanki i teatrzyki o tematyce dot. właściwego zachowania, przestrzeganie praw dziecka, ● wdrażanie i realizację zasad bezpiecznego zachowania się w miejscach publicznych, ogrodzie, poza przedszkolem, ● etyczną postawę nauczyciela, autorytet nauczyciela, ● współpracę ze środowiskiem: policja, straż pożarna, ratownicy medyczni, ● spotkania z ciekawymi osobami, które mają wpływ na nawyki i normy postępowania, ● udział w optymistycznych apelach, koncertach umuzykalniających, teatrzykach, uroczystościach przedszkolnych i grupowych (zasada właściwego zachowania), czytanie dzieciom utworów literackich dostarczających wzorców właściwego zachowania, udział w inscenizacjach dziecięcych z wykorzystaniem literatury - rozróżnianie prawdy, fałszu, fantazji, ● uczenie się mówienia miłych słów oraz dziękowania innym za te słowa z okazji uroczystości rodzinnych w przedszkolu i w domu (zwroty grzecznościowe), ● pochwały i nagradzanie dobrego postępowania, ● bajko terapie, ● realizacją programu Optymistyczne Przedszkole - zorganizowanie sejmu ”Ustawa o dobrym zachowaniu się w przedszkolu”. Pani dyrektor podała liczne przykłady działań, w których kształtowane są pożądane zachowania, natomiast w niewielkim stopniu wskazała na sposób uczenia dzieci przestrzegania konkretnych zasad zachowania. Wszyscy respondenci twierdzą, że relacje miedzy pracownikami przedszkola, a rodzicami oparte są na: życzliwości, zrozumieniu, zaufaniu i partnerstwie. Zdaniem dyrektora świadczy o tym duże zaangażowanie rodziców w życie przedszkola: aktywny udział w imprezach i uroczystościach przedszkolnych i środowiska lokalnego, wzbogacanie bazy dydaktycznej, doposażenie placówki w materiały plastyczne, artykuły papiernicze i zabawki, prace społeczno-użyteczne oraz zadowolenie ze świadczonych usług przedszkola. Na szczególną uwagę w opinii dyrektora zasługuje działalność Rady Rodziców i Klubu Optymistycznych Rodziców – zaangażowanie w udział życia przedszkola, wystawianie teatrzyków dla dzieci, organizowanie kiermaszów, udział w akcjach charytatywnych. Przedstawiciele rodziców dodali, że można liczyć na porady w związku z problemami wychowawczymi oraz uzyskiwanie informacji o dziecku, wysłuchanie i wsparcie rodzica, wspólne oddziaływania. Stwierdzili także, że relacje z innymi rodzicami są bardzo dobre, rodzice integrują się prowadząc działania na rzecz przedszkola, wspierają się i udzielają sobie pomocy oraz wspólnie podejmują decyzje w różnych sprawach. W opinii dyrektora i pracowników niepedagogicznych wszyscy w placówce odnoszą się Przedszkole nr 16 18/28 do dzieci z wielkim szacunkiem, dobrocią, wyrozumiałością, cierpliwością. Każde dziecko traktowane jest „podmiotowo”, indywidualnie, dzieci nie są wyróżniane, ani faworyzowane. Nikt nie przechodzi obojętnie obok problemu dziecka, zawsze chętnie służy pomocą. Dzieci mają do nauczycieli zaufanie, powierzają im swoje sekrety, przytulają się do nich, uśmiechają, obdarowują samodzielnie wykonanymi laurkami. Dzieci starają się, by ich relacje odzwierciedlały aprobowane zachowania, odnoszą się do siebie z szacunkiem, kulturą osobistą. Podczas zabaw, zajęć dzieci starają pomagać sobie nawzajem, wspierają się i starają dostosować do ustalonych reguł. Przedstawiciele rodziców zauważyli także, że relacje między dziećmi są pozytywne, serdeczne, dzieci się lubią i nie wyśmiewają. Dzieci podczas wywiadu stwierdziły, że lubią swoich rówieśników za koleżeńskość, pomysłowość, udzielanie pomocy, wymyślanie fajnych zabaw (choć większość dzieci biorąca udział w wywiadzie tylko przytakiwała pojawiającym się odpowiedziom). Zaś swoje nauczycielki lubią za uczenie literek i cyferek, wspólne zabawy, spacery oraz chwalenie. Podczas obserwowanych zajęć nauczyciel stara się dbać o fizyczne i emocjonalne bezpieczeństwo dzieci, jednak jego działania nie zawsze są skuteczne. Pracownicy niepedagogiczni twierdzą, że w przedszkolu o bezpieczeństwo dba się poprzez przestrzeganie wszelkiego rodzaju kodeksów i regulaminów oraz realizację programów m. in. "Bezpieczny przedszkolak" i "Edukacja przeciwpożarowa”. Ponadto poprzez całodzienną opiekę nauczycieli i pracowników niepedagogicznych podczas zajęć w placówce, wycieczek i wyjść poza teren przedszkola. Dzieci przed wyjściem są kilkakrotnie przeliczane przez opiekuna, wyposażone są w chusty (każda grupa ma swój kolor) oraz kamizelki odblaskowe. Przed wyjazdami kontrolowana jest sprawność pojazdu i trzeźwość kierowcy przez policję. Organizowane są spotkania i pogadanki ze służbami mundurowymi. Sprzęt do nauki i zabawy jest certyfikowany, wadliwe zabawki i pomoce dydaktyczne od razu są wyłączane z użytku. Budynek na bieżąco poddawany jest przeglądom i kontrolom, np. instalacja elektryczna, przewody kominowe. Teren na zewnątrz budynku jest codziennie sprawdzany, niebezpieczne przedmioty usuwane, bramki sprawdzane i dodatkowo zamykane na zasuwy. Drzwi wejściowe zamykane są na klucz, aby dzieci nie mogły same wyjść, a osoby obce wejść. W szatni pełnione są dyżury w czasie przyprowadzania, odbierania dzieci z przedszkola -tylko osoby upoważnione mogą odebrać dziecko. Wszyscy pracownicy przedszkola przeszkoleni są w zakresie bhp, ppoż oraz udzielaniu pierwszej pomocy przed medycznej. Pracownicy niepedagogiczni twierdzą, że w przedszkolu nie ma miejsc, gdzie zdarzają się zachowania niewłaściwe, gdyż dzieci są stale pod opieką osób dorosłych. Ich zdaniem dzieci czują się w przedszkolu bezpiecznie: chętnie przychodzą do placówki, są wesołe i uśmiechnięte. Pozytywnie wypowiadają się na temat nauczycielek, obdarowują je samodzielnie wykonanymi laurkami. Bardzo szybko nawiązują kontakt, lubią się ze sobą bawić. Przychodzą do dorosłych, gdy mają jakieś problemy, chętnie dzielą się swoimi obserwacjami, (103/119) wrażeniami, twierdzi, radościami że dziecko nigdy i smutkami. nie mówiło, Zdecydowana że się boi w większość ankietowanych przedszkolu. rodziców Przedstawiciel organu prowadzącego stwierdził, że samorząd posiada wiedzę na temat bezpieczeństwa w przedszkolu, a w celu zwiększenia bezpieczeństwa w placówce przeznaczył znaczne środki finansowe na remont dachu, głównego wejścia do przedszkola, wymianę wykładzin podłogowych, co znacznie podniosło komfort pobytu dzieci i pracy w placówce. Na podstawie obserwacji placówki można stwierdzić, że wszystkie pomieszczenia są urządzone w bezpieczny sposób - meble są nowe, posiadają certyfikat bezpieczeństwa. Plac zabaw posiada stosowny atest, uzupełniany jest sukcesywnie w nowe urządzenie. Szatnia jest bezpieczna, ze wszelkimi zaokrągleniami szafek. Przedszkole nr 16 19/28 Obszar badania: Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje. Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje, jednak nie zawsze się do tego stosują. I tak wszyscy ankietowani rodzice twierdzą, że dzieci w przedszkolu są jasno informowane, jakich zasad postępowania należy przestrzegać (rys.1j), a pracownicy niepedagogiczni uważają, że dzieci potrafią zachować się zgodnie z zasadami, jakie są im przekazywane, np. bawić się wspólnie, pomagać sobie nawzajem, wiedzą jak zachować się w teatrze, ogrodzie, łazience czy na wycieczce, jak korzystać ze sprzętu terenowego. W ich opinii praca nauczycieli w tym zakresie jest skuteczna. Dzieci podczas wywiadu stwierdziły, że wiedzą, jak należy zachowywać się w przedszkolu, np.: trzeba być koleżeńskim, używać zaczarowanych słów, podnosić rękę, jak się coś chce, pomagać innym, słuchać, co mówi pani, sprzątać zabawki, dzielić się. Nie wolno używać brzydkich słów, pluć, popychać, dokuczać innym, bić się ( choć dzieci nie od razu wiedziały, jak odpowiedzieć, co wolno robić, dopiero jak nauczycielka wskazała na planszę z zasadami Zippiego, dzieci zaczęły mówić). Ich zdaniem w przedszkolu należy być grzecznym, bo: można rozbić głowę, można iść do piekła, bo robi się przykrość innym, jak się jest niegrzecznym, żeby być szczęśliwym, można mieć więcej kolegów i koleżanek (dzieci miały problem z odpowiedzią, wypowiedziało się z całej grupy tylko 6 osób). Z obserwacji zajęć wiadomo, że dzieci najczęściej potrafią wysłuchać instrukcji do zadania lub zabawy (5/5), bawić się wspólnie i wyciszyć (4/5), rzadziej pomagać sobie (3/5). Zachowania te dotyczą większości dzieci (3/5) obserwowanych grup. Zdarza się jednak, że w grupie widać silne antypatie - stąd brak powszechnej wspólnej zabawy i pomocy nawzajem, dzieci nie potrafią się wyciszyć, zastępują polecenia nauczyciela swoimi potrzebami, co w przypadku zabawy tzw. "samolotów", może być niebezpieczne dla innych. Zdarza się także, że nauczyciel podnosi głos, by "przebić się" przez gwar dzieci, gdyż te nie potrafią się wyciszyć i skupić. W 3/5 grupach pojawiły się zachowania dzieci niezgodne z ogólnymi normami społecznymi, przy czym w 2/5 grupach dotyczyło to pojedynczych dzieci, a w 1/5 dużej grupy wychowanków. Obszar badania: Podejmuje się działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. W przedszkolu podejmuje się działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. W trakcie badania od respondentów oraz z obserwacji zajęć zgromadzono następujące informacje. Przedstawiciele rodziców poinformowali, że w przedszkolu dba się o to, żeby dzieci zachowywały się w oczekiwany (zgodny z normami) sposób poprzez opracowany Kodeks Zachowań (w każdej grupie wywieszony na ścianie), każda grupa ma swój system motywacyjny, stosowane są pochwały, naklejki motywacyjne, nauczycielki i kamizelki jasno określają reguły, np. przed wyjściem, dzieci zakładają chusty uczone są, np. odpowiedniego ubioru do sytuacji, np. strój galowy na koncerty. Nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni podczas wywiadu przedstawili swoje reakcje na niepożądane wychowawczo zachowania dzieci: ● jasne określanie zasad, ● precyzyjne komunikaty, ● konsekwencję w działaniach, Przedszkole nr 16 20/28 ● rozmowy indywidualne, z całą grupą, ● aktywne słuchanie, ● odwoływanie się do Kodeksu Zachowań i Kodeksu Grupowego, ● realizację programu wychowawczego przedszkola - stosowanie systemu motywacyjnego, ● wspólny plan działania z rodzicami (w celu ustalenia wspólnych oddziaływań wychowawczych), ● zachęcanie rodziców do udziału w warsztatach umiejętności wychowawczych np. "Szkoła dla rodziców", ● prowadzenie rozmów wychowawczych z dziećmi, ● rozmowa indywidualna, tłumaczenie, rozmowa z rodzicami, ● „krzesełko przemyślenia – metoda autorefleksji” po kilkukrotnym zwróceniu uwagi - odsunięcie dziecka od zabawy, ● czytanie bajek terapeutycznych, opowiadanie historyjek, ● słuchanie muzyki, która może wyciszyć dziecko i skłonić do poprawy swego postępowania i podjęcia wysiłku do naśladowania pozytywnych wzorców, ● delikatne okazanie niezadowolenia, smutku, rozmowa nt. emocji jakie wzbudza niewłaściwe zachowanie, ● metoda „burzy mózgów”, w której dzieci wypowiadają się na temat danego zachowania i proponują rozwiązanie trudnych sytuacji, ● naprawienie przez dziecko wyrządzanej szkody np.: sklejenie książki, wykonanie laurki, obrazka dla kolegi, przeproszenie polegające na podaniu ręki, przytuleniu lub odmawianie jakiejś przyjemności, np. przyniesienia z domu ulubionej zabawki, ● dzieciom nadruchliwym powierzane są zadania organizacyjno-porządkowe, ● odwoływanie się do umów zawartych z dziećmi, ● wskazywanie dzieciom pozytywnych wzorców, ● zajęcie dzieci grą czy zabawą, która wszystkich zaktywizuje, przez co zmniejsza się powstałe napięcie czy trudna sytuacja, ● opisywanie niepożądanych zachowań dziecka w formie przygód zwierzątek i zachęcanie dzieci do wyrażenia opinii na temat negatywnego zachowania bohatera ● konsultacja z psychologiem w przypadku zachowań agresywnych i nieakceptowanych społecznie. Pożądane zachowania są wzmacniane przez systemy motywacyjne: ● pochwała indywidualna w grupie, na forum placówki, przed rodzicem, ● stosowanie systemu nagród, drobne nagrody rzeczowe, naklejki motywacyjne, zbieranie białych fasolek, ● stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżycia sukcesu indywidualnego i grupowego, ● przydzielenie atrakcyjnej funkcji w grupie - jako forma nagrody, np. "prawa rączka", ● nagradzanie pozytywnych zachowań przy użyciu znaczków - tablica motywacyjna i otrzymywanie dyplomu "Wzorowego Przedszkolaka", tablica ocen - "Moje zachowanie", ● zapraszanie na wspólne spotkania ciekawych gości np.: policjant, strażak, gdzie dzieci otrzymują dodatkowe informacje na temat pożądanych zachowań i postaw społecznych, ● stosowanie bajko terapii - optymistyczne bajki, Przedszkole nr 16 21/28 ● realizacja Programu Wychowawczego Przedszkola nr 16 w Koszalinie, międzynarodowego programu wspierającego rozwój emocjonalny dzieci „Przyjaciele Zippiego” programu ogólnopolskiego "Optymistyczne Przedszkole", ● realizacja programów profilaktycznych ukazujący zdrowy i bezpieczny styl życia np.: programy własne Przedszkola nr 16 w Koszalinie: „Bezpieczny Przedszkolak”, „Poznajemy świat z Misiem Ciekawskim"realizacja bloków tematycznych np. „Pomocy”, „Pali się”, „Jestem sam nikogo nie ma w domu”, ” Nie, dziękuję”, programy miejskie „Bezpieczny Koszalin”, „Zdrowo jesz, lepiej żyjesz” , programy ogólnopolskie: „Akademia Aquafresh”, „Mamo, tato wolę wodę”, ● realizacja programu ogólnopolskiego „Partnerskie Przedszkole”- obszar „Komunikacja”, np. Drzewko Dobrych Manier, ● realizacja programu ogólnopolskiego „Kraina Dzieci w Europie - bis” - uwrażliwianie dzieci na przestrzeganie praw dziecka, tolerancja wobec innej kultury. Pracownicy niepedagogiczni dodali, że są włączani w te działania poprzez rozmowy z nauczycielami, wspólne działania w jednym kierunku oraz pomoc, a nauczyciele biorą pod uwagę ich głos i spostrzeżenia. Podczas obserwowanych zajęć nauczyciel wzmacnia pożądane (zgodne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi) zachowania dzieci, jednak nie w każdej sytuacji odpowiednio reaguje na niepożądane (niezgodne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi) zachowania dzieci (2/5) zajęć. Obszar badania: W przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie. W przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie. Przedstawiciele nauczycieli przestawili sposoby uczenia dzieci, jakich zasad należy przestrzegać w przedszkolu: ● kodeksy zachowań na każdej grupie wiekowej i ich respektowanie, ● systemy motywacyjne - Kodeks Grupy, a w grupie najmłodszej - "O czym każdy przedszkolak powinien pamiętać", ● prawa i obowiązki dziecka - uświadomienie dzieciom ich praw oraz wskazanie jakie mają obowiązki np. względem grupy przedszkolnej, domu rodzinnego, ● pogadanki, zabawy tematyczne, gry dydaktyczne i zespołowe, pogadanki i teatrzyki o tematyce dot. właściwego zachowania, ● udział w optymistycznych apelach, koncertach umuzykalniających, teatrzykach, uroczystościach przedszkolnych i grupowych, ● czytanie dzieciom utworów literackich dostarczających wzorców właściwego zachowania w stosunku do innych, ● udział w inscenizacjach dziecięcych z wykorzystaniem literatury, rozróżnianie prawdy, fałszu, fantazji, ● pochwały i nagradzanie dobrego postępowania, Przedszkole nr 16 22/28 ● uczenie się mówienia miłych słów oraz dziękowania innym za te słowa z okazji uroczystości rodzinnych w przedszkolu i w domu (zwroty grzecznościowe), • organizowanie przez nauczycieli teatrzyków dla dzieci w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Teatru: „Kopciuszek”, „Królewna Śnieżka i Siedmiu Krasnoludków”, „Kłopoty psa Burka”, „Jaś i Małgosia”, „Czerwony Kapturek”, ● ukazywanie skutków postępowania, które sprawia innym ból, rozmowa z dzieckiem, ● wdrażanie i realizacja zasad bezpiecznego zachowania się w miejscach publicznych, ogrodzie, poza przedszkolem (zasady bezpiecznego zachowania się na placu zabaw, w parku, na ulicy, podczas wycieczek i spacerów, w szatni), ● współpraca ze służbami mundurowymi: policja, straż pożarna, ratownicy medyczni, ● spotkania z ciekawymi osobami które mają wpływ na nawyki i normy postępowania, ● akcje proekologiczne i prospołeczne: „Żonkil”, „Szlachetna Paczka”, „Góra Grosza”, „Zbiórka karmy dla zwierząt ze schroniska”, „Książeczka dla szpitala”, WOŚP, udział i pomoc przy kiermaszach świątecznych, „Koncert kolęd i pastorałek”, „Sprzątanie Świata”, „Dzień Drzewa”, „Międzynarodowy Dzień Przedszkolaka”, „Święto Optymizmu”, „Zbiórka kasztanów” - dzielenie się swoimi dobrami z innymi, np. oddawanie swoich zabawek, książeczek, nauka zasad dbania o przyrodę, zwierzęta (uwrażliwienie na los zwierząt porzuconych, oddanych), ● nauka tolerancji, akceptacji drugiego człowieka, ● bajko terapia - optymistyczne bajki, ● zorganizowanie sejmu ”Ustawa o dobrym zachowaniu się w przedszkolu”, ● opracowanie kontraktów, ● wzbogacenie kącików dziecięcej kącików aktywności, „Dzień Przyjaźni”, „Święto Optymizmu” wzbogacenie gazetki przedszkolnej, ● zorganizowanie Sejmu dot. ustawy o prawach dziecka, ● działania edukacyjne w zakresie bezpieczeństwa - realizacja programów własnych Przedszkola nr 16 w Koszalinie: "Bezpieczny przedszkolak", „Poznajemy świat z Misiem Ciekawskim". Nauczyciele stwierdzili, że w pracy z dzieckiem upowszechnia się zasady: cierpliwości, szacunku (nie mogę przeszkadzać dziecku pracującemu np. przy stole), poszanowania cudzej własności, współpracy w grupie, przestrzegania kultury osobistej (każde dziecko wie, jak przestrzegać higieny osobistej), kultury słowa (odnoszenie się do kolegi po imieniu, nie przezywanie), służenia pomocą, dzielenia się zabawkami. Zdaniem nauczycieli główną zasadą w postępowaniu z dziećmi jest ich podmiotowe traktowanie, poszanowanie godności. Powyższe przejawia się np. w podawaniu ręki na powitanie, zwracaniu się do nauczycielek przez formę „ciociu”, stosowaniu form grzecznościowych, estetyce podawania posiłków, utrzymywaniu porządku w sali, szatni, łazience, zwracaniu uwagi na postawę nauczyciela - wzór do naśladowania. Dzieci podczas wywiadu poinformowały, że sami mogą wybierać zabawy, w które chcą się bawić np. zabawa klockami, gra w żabki, bingo, zabawa samochodami, w sklepik. Dzieci wiedzą, że nie można w sali bawić się w berka, ciuciubabkę, chowanego, w wojnę - bo to nie miejsce do takich zabaw. Podczas obserwowanych zajęć nauczyciele stwarzają dzieciom możliwość dokonywania wyboru i podejmowania decyzji: 2/5- w każdej sytuacji; 2/5 - w niektórych sytuacjach; 1/5- w większości sytuacji. Przedszkole nr 16 23/28 Obszar badania: Podejmowane działania wychowawcze są monitorowane i modyfikowane w razie potrzeb. W przedszkolu w razie potrzeb monitoruje się i modyfikuje podejmowane działania, o czym wypowiedziała się pani dyrektor i przedstawiciele nauczycieli. Respondenci poinformowali, że w przedszkolu śledzi się i ocenia w przedszkolu, działania na konkursach, wychowawcze poprzez: uroczystościach, obserwację ankiety dzieci kierowane w trakcie do rodziców, codziennych rozmowy zajęć z rodzicami. W wyniku monitorowania działań wychowawczych określono m.in. potrzebę wzmocnienia odporności emocjonalnej oraz nabycia umiejętności komunikowania się, rozwiązywania konfliktów przez dzieci. W związku z tym dokonano modyfikacji działań wychowawczych m. in. poprzez wprowadzenie: ● międzynarodowego programu „Przyjaciele Zippiego", ● systemów motywacyjnych w każdej grupie - nagradzanie pozytywnych zachowań przy użyciu znaczków - tablica motywacyjna i otrzymywanie dyplomu "Wzorowego Przedszkolaka", tablica ocen "Moje zachowanie", zapis pozytywnej informacji na karcie pracy. ● wypracowanie ujednoliconych sposobów reagowania na niewłaściwe zachowania dzieci. ● zmian systemu nagradzania w grupie 3- latków na bardziej atrakcyjny (zbieranie znaczków – misiów, serduszek, drobne upominki rzeczowe - malowanki, książeczki) - na sugestię rodziców, ● utrwalanie znajomości zasad bezpieczeństwa, higieny i zachowań prozdrowotnych - kształtowane są odpowiednie postawy prozdrowotne dzieci, w tym przez działania w ramach realizacji programów profilaktyczno-wychowawczych oraz programu miejskiego „Zdrowo jesz - lepiej żyjesz", ● uwrażliwienia dzieci na krzywdę i potrzeby innych -przeprowadzanie spotkań z przedstawicielami policji i pielęgniarką, zaangażowanie dzieci w zbiórki charytatywne (np. WOŚP, "Pomagamy Oliwce"). ● włączenie rodziców do kampanii społecznej „Cała Polska czyta dzieciom” - systematyczne czytanie dzieciom optymistycznych bajek, wierszy z przesłaniem właściwych wzorców postępowania, uwrażliwiających na krzywdę innych osób, a także wspomagających rozwój wyobraźni i zainteresowań czytelniczych. Pani dyrektor wskazała na inne modyfikacje działań wychowawczych niż wynikające z rozpoznanych potrzeb nie podając uzasadnienia. Stwierdziła także, że działania prowadzone przez przedszkole są odpowiednie i nie ma większej potrzeby ich modyfikowania. Przedszkole nr 16 24/28 Obszar badania: W przedszkolu, wspólnie z rodzicami, analizuje się podejmowane działania wychowawcze, w tym mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. Ocenia się ich skuteczność oraz modyfikuje w razie potrzeb. W przedszkolu, wspólnie z rodzicami w niewielkim stopniu analizuje się podejmowane działania wychowawcze i modyfikuje w razie potrzeb, w tym mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. skuteczność tych działań. Nie uzyskano informacji o ocenianiu Informacji na ten temat udzielili dyrektor, przedstawiciele rodziców i nauczycieli. I tak rodzice twierdzą, że mają miejsce konsultacje, a w indywidualnych rozmowach ustala się jednakowe zasady postępowania dla domu i przedszkola oraz poszukuje wspólnych rozwiązań. Rada Rodziców opiniuje Program Wychowawczy. W wyniku tych rozmów nastąpiła zmiana programu dnia, w związku z żywieniem (nowy układ posiłków od stycznia, zamiast trzech - cztery). Każda grupa ma swój system motywacyjny (zmiany z inicjatywy nauczycieli, którzy dopasowują go do grupy, rodzice to tylko akceptują), apele poniedziałkowe dla dzieci (inicjatywa dyrekcji). Rodzice stwierdzili, że zmiany były dyskutowane w grupach wychowawczych i Radzie Rodziców. Wpływ rodziców jest taki, że są one opiniowane i zatwierdzane (rodzice nie podali swoich inicjatyw w zakresie zmian). Przedstawiciele nauczycieli wymienili sposoby włączania rodziców do analizy, oceny i modyfikacji działań wychowawczych mających na celu eliminowanie zagrożeń i wzmacnianie właściwych zachowań: ● systematyczne informowanie rodziców o zadaniach opiekuńczo- dydaktyczno- wychowawczych (tablica informacyjna w holu, strona internetowa grupy), ● spotkania indywidualne w zależności od potrzeb i wg harmonogramu dyżurów nauczycieli, ● zebrania ogólne i grupowe, ● ankietowanie rodziców, na temat zachowań dzieci i przestrzegania przez dzieci norm społecznych, ● podnoszenie świadomości edukacyjnej rodziców poprzez pedagogizację – kąciki dla rodziców, przykładowe tematy: „ Dojrzałość przedszkolna- czyli gotowość do nauki w szkole w zakresie wychowania zdrowotnego i kształtowania sprawności ruchowej”; „Adaptacja dziecka do warunków przedszkola”; „O sposobach zmniejszania stresu adaptacyjnego u dzieci- wskazówki i porady dla rodziców”, ● prowadzenie strony internetowej i tablicy dla rodziców w holu przedszkola, ● przeprowadzenie przez nauczycieli w grupie 6- latków prezentacji multimedialnej "Czym jest dojrzałość szkolna”, ● prowadzenie zajęć otwartych dla rodziców - dyskusja, wypełnienie krótkiej informacji na temat zajęcia (ankieta), ● wskazówki dla rodziców - "Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami u dzieci"- ulotki informacyjne dotyczące rozwoju dziecka, pedagogizacja rodziców, ● biuletyn dla rodziców "NASZE ABC", ● rozmowy przybliżające wszystkim rodzicom sposoby pozytywnego wzmacniania zachowania dzieci, ● zapoznanie rodziców z programami realizowanymi w grupie, statutem przedszkola oraz regulaminami i procedurami np. dotyczących bezpieczeństwa, Przedszkole nr 16 25/28 ● zapraszanie rodziców w ramach zajęć otwartych, spotkań integracyjnych, uroczystości przedszkolnych, przedstawień, teatrzyków celem dokonania obserwacji dziecka w grupie rówieśniczej - bieżąca wymiana spostrzeżeń pomiędzy nauczycielami a rodzicami, ● prowadzenie rozmów z rodzicami na tematy wychowawcze podczas uroczystości przedszkolnych, zebrań, konsultacji, poznanie oczekiwań dzieci i rodziców, ● udział w akcjach charytatywnych tj.: "Żonkil”, "Szlachetna Paczka”, "Góra Grosza”, "Zbiórka karmy dla zwierząt ze schroniska”, "Książeczka dla szpitala”, WOŚP, udział i pomoc przy kiermaszach świątecznych, "Koncert kolęd i pastorałek”, Zbiórka pluszaków dla dzieci z Domu Samotnej Matki przy współpracy z rodzicami. ● prezentacja przez rodziców literatury dziecięcej w ramach ogólnopolskiej akcji "Cała Polska Czyta Dzieciom”, ● dążenie do jednolitości oddziaływań dydaktyczno – wychowawczych przedszkola i środowiska rodzinnego - omówienie i rozważanie zasad obowiązujących w przedszkolu i pożądanych zachowań dzieci, akceptacja i ujednolicenie oddziaływań wychowawczych przedszkole - dom, ● Rada Rodziców otrzymuje propozycje Programu Wychowawczego, opiniuje go, proponuje zmiany, zatwierdza Program Wychowawczy Przedszkola, a następnie omawiany on jest w każdej grupie wiekowej podczas zebrań grupowych i wówczas rodzice mają możliwość wprowadzenia zmian modyfikacji w zakresie np. systemu motywacyjnego grupy. Nauczyciele stwierdzili, że analizy i oceny dokonuje się przede wszystkim podczas spotkań grupowych i indywidualnych, spotkań Rady Rodziców i poprzez przekazywanie informacji na grupowych zebraniach, wypowiedzi ankietowe. Jako przykłady wspólnej pracy z rodzicami nad analizą działań wychowawczych Pani dyrektor podała: ● zauważenie korzyści z realizacji programu promującego zdrowie emocjonalne "Przyjaciele Zippiego” (rodzice dzieci 5 i 6 letnich) - radzenie sobie z trudnościami, rozczarowaniami w życiu, umiejętności komunikowania się, nazywanie uczuć, doskonalenie relacji z innymi ludźmi, ● w rozmowach indywidualnych rodzice dzielili się swoimi spostrzeżeniami, że dzieci nauczyły się mówić o swoich uczuciach, o smutku, radości. Innym przykładem wspólnej pracy z rodzicami nad analizą działań wychowawczych zdaniem dyrektora jest: 1. Włączenie się rodziców do kampanii społecznej "Cała Polska czyta dzieciom”. Nauczyciele wraz z rodzicami wspólnie postanowili, że oprócz wzmacniania pożądanych zachowań dzieci poprzez respektowanie kodeksu przedszkolaka i wprowadzenie systemu motywacyjnego, rodzice będą aktywnie uczestniczyć w zajęciach przedszkolnych poprzez systematyczne czytanie dzieciom optymistycznych bajek, wierszy z przesłaniem właściwych wzorców postępowania, uwrażliwiających na krzywdę innych osób, a także wspomagających rozwój wyobraźni i zainteresowań czytelniczych. Wspólne czytanie bajek dzieciom zaowocowało pomysłem wystawienia dla dzieci teatrzyków przez rodziców i nauczycieli: "Czerwony Kapturek”, "Jaś i Małgosia”, "Królewna Śnieżka”. 2. Podczas zebrań z rodzicami, indywidualnych rozmów, rodzice dokonują analizy wraz z nauczycielkami podejmowanych działań mających na celu poprawę zachowania swojego dziecka w oraz wzbogacenie systemu Przedszkole nr 16 26/28 motywacyjnego, a także ukierunkowanie procesu edukacyjnego w zakresie wspomagania i korygowania rozwoju dziecka. Kierowane sugestie przez rodziców zostały zaakceptowane, zarówno przez wszystkich rodziców jak i nauczycielki, co skutkowało zmianą wprowadzonego systemu nagradzania w grupie 3- latków na bardziej atrakcyjny (zbieranie znaczków – misiów, serduszek, drobne upominki rzeczowe (malowanki, książeczki). 3. W związku z licznymi informacjami od rodziców dotyczących występujących u dzieci alergii pokarmowych, nadwagi, ilości posiłków w ciągu dnia (trzy) co skutkowało, nie zjadaniem przez młodsze dzieci (3- i 4- latków) deserów podawanych w trakcie I obiadu (zupa), zorganizowano dla rodziców spotkanie ze specjalistami na temat podniesienia świadomości zdrowego odżywiania (z dietetykiem, lekarzem pediatrą, koordynatorką programu miejskiego "Zdrowo jesz, lepiej żyjesz”). 4. Rodzice pozytywnie wyrazili się na temat wdrożenia programu do realizacji, którego celem jest profilaktyka otyłości wśród dzieci oraz propagowanie wiedzy i nawyków prawidłowego odżywiania i zdrowego stylu życia. W programie znalazło się również miejsce dla rodziców, gdyż to oni kształtują w dzieciach postawy żywieniowe i upodobania kulinarne. Efektem przeprowadzonej analizy działań wychowawczych jest wprowadzenie drugiego śniadania oraz zmodyfikowanie ramowego rozkładu dnia, uwzględniając czwarty posiłek, tj. drugie śniadanie. Dyrektor i przedstawiciele nauczycieli wskazali na liczne działania służące eliminowaniu zagrożeń i wzmacnianiu właściwych zachowań wśród wychowanków, w niewielkim zaś stopniu na wspólne działania z rodzicami w celu ich analizowania, modyfikowania i oceny skuteczności. Nie wynika to również z wypowiedzi rodziców. Obszar badania: Dzieci wykazują się odpowiedzialnością w działaniu i relacjach społecznych. Dzieci wykazują się odpowiedzialnością w działaniu i relacjach społecznych. Z przeprowadzonych obserwacji zajęć wiadomo, że dzieci mają w przedszkolu pozostawioną przestrzeń do samodzielności i są samodzielne w: doborze koleżanek/kolegów do zabawy, sposobu odpoczywania, w zabawie, nie zawsze są samodzielne w wyborze sposobu w jaki będą pracowały, co wynika z realizacji przez nauczyciela określonej tematyki zajęć. Podczas wywiadu dzieci stwierdziły, że opiekowały się Zippim... - po naprowadzeniu nauczyciela podały dodatkowo, że opiekowały się kwiatkami w sali. Po dłuższej ciszy i kolejnym naprowadzeniu nauczyciela powiedziały, że pomogły: koledze w budowaniu wieży, chłopcu z biedronek założyć rękawiczki, w domu chomikowi wejść do domku, mamie w domu, bo prosiła Przedszkole nr 16 27/28 Raport sporządzili ● Maria Łapacz-Domaradzka ● Katarzyna Dajczak Kurator Oświaty: ........................................ Przedszkole nr 16 28/28