Przemoc w rodzinie

Przemoc
w rodzinie
Opracowały:
Ewa Skrzypnik
Marta Skórska
Karolina Studzianek
Agata Szwed
Katarzyna Zgółka
1
Wstęp:
Dom rodzinny, najczęściej kojarzy się z piękną wizją dwójki kochających się ludzi,
trzymających na kolanach swoje malutkie pociechy. Rodzice, którzy na kaŜde zawołanie, na
kaŜdy płacz i na kaŜdy najmniejszy problem dziecka reagują najszybciej jak się da, udzielają
im rodzicielskiej pomocy, wsparcia. W cięŜkich chwilach rodzina, grupa wspierająca się
wzajemnie, ludzie którzy w kaŜdej nawet najtrudniejszej sytuacji wyciągają do siebie
pomocne dłonie.
Kto z nas nie marzy o takim Ŝyciu, takich rodzicach i dzieciach? Lecz Ŝycie układa
scenariusz inaczej niŜ to sobie zaplanowaliśmy, bądź marzyliśmy. Z pięknej sielanki nie
pozostaje nawet najmniejszy ślad.
Alkohol, zdrada, nienawiść, kłopoty w pracy, problemy osobiste, brak pieniędzy i
niemoc w radzeniu sobie z róŜnymi przeciwnościami losu. Wiele z tych czynników tworzy
zaląŜek przemocy objawiającej się w róŜnej postaci.
Przemoc w domu rodzinnym występuje bardzo często tylko Ŝe, bardzo rzadko się o
niej mówi. Ludzie zauwaŜają przemoc np. u sąsiada, lecz boją się ingerować, tłumacząc tym,
Ŝe to nie jest ich sprawa i sprawy rodzinne powinni załatwiać między sobą, Ŝe boją się
późniejszej „zemsty” takiego sąsiada, który przykładowo naduŜywa alkoholu i w swoim
postępowaniu moŜe być nieobliczalny, aŜ w końcu istnieją teŜ tacy ludzie którzy wiedzą Ŝe
przemoc w mieszkaniu obok występuje lecz stwarzają pozory spokoju i braku zauwaŜenia
jakichkolwiek nieprawidłowości w poŜyciu sąsiedzkim, jednym słowem udają Ŝe niczego nie
widzą.
Przemoc w rodzinie objawia się praktycznie w kaŜdym kierunku i spotyka kaŜdego
członka. Najczęściej ofiarami przemocy w rodzinie są kobiety, które padają ofiarą swoich
partnerów. Bezsilne i nie umiejące radzić sobie z o wiele potęŜniejszym męŜczyzną są bardzo
łatwym celem do wyładowania nerwów i wszelkich poraŜek. Na kolejnym miejscu są dzieci,
które jako najmniejsze i najbardziej bezbronne w starciu z dorosłym osobnikiem nie mają
właściwie Ŝadnych szans, ani w starciu fizycznym ani psychicznym.
Dzieci powinny być dumą swoich rodziców, ich niepowodzenia powinny być
przyjmowane przez rodziców ze spokojem i zrozumieniem, a nie spotykać się z ich agresją,
przyjmującą najczęściej postać kar cielesnych. TakŜe alkoholizm jednego, bądź dwojga
rodziców stwarza ogromne zagroŜenie dla bezbronnego malucha.
Przemoc w rodzinie takŜe dotyka męŜczyzn. Wprawdzie w niewielkim stopniu ale
takie zjawisko takŜe istnieje. Nie jest to jednak tak często przemoc fizyczna, poniewaŜ
dorosły męŜczyzna nie pozwoliłby się tak łatwo pobić kobiecie ,która w większości
przypadków jest duŜo słabsza, ale częściej jest to przemoc psychiczna, która polega na
znęcaniu się nad daną osobą np.: za jego nieudolności utrzymania rodziny, sposobie
wykonywania róŜnych czynności, aŜ nawet po zastraszanie.
Przytoczone przykłady to tylko oczywiście namiastka tego co codziennie spotyka
setki, a nawet tysiące rodzin, ludzi. Problem przemocy w rodzinie jest problemem ogromnym
lecz za słabo nagłośnionym, oraz pomoc i instytucje zajmujące się tym zjawiskiem nie mają
wystarczających danych, informacji i poparcia do działania z takim zjawiskiem. Oczywiście
takich instytucji takŜe jest za mało i w połączeniu z brakiem współpracy ludzi posiadających
informacje w takich sprawach, przemoc w dalszym ciągu będzie zjawiskiem notorycznym i
niemoŜliwym do „wyplewienia”.
2
„śadna kobieta, która nie decyduje o swoim ciele
ani nie ma nad nim kontroli, nie jest wolna”
Margaret Sanger
Bicie, szarpanie, rzucanie – zdarza się w wielu domach, takŜe tych „normalnych” ,
uwaŜanych za wzorowe. Przemoc fizyczna wobec kobiet nie zawsze pozostawia widoczne
ślady. Ostatnie lata przyniosły znaczące zmiany w postrzeganiu zjawiska przemocy wobec
kobiet, problem przemocy wobec kobiet jest coraz bardziej widoczny w środkach masowego
przekazu; powstaje coraz więcej programów oraz organizacji pozarządowych zajmujących się
tą problematyką. Pomimo jednak licznych zmian, przemoc wobec kobiet wciąŜ otoczona jest
mgłą tajemnicy i uprzedzeń, podtrzymywanych przez silnie ugruntowane w tradycji normy
postępowania oparte na poczuciu wstydu i winy. Szczególnie ujawniają się one w niewielkich
społecznościach miasteczek i wsi. W świadomości społecznej silnie ugruntowane są
stereotypy dotyczące roli kobiety i męŜczyzny w rodzinie i w Ŝyciu publicznym.
Usprawiedliwiają one m.in. reakcję męŜczyzn na „niewłaściwe” i odbiegające od oczekiwań
społecznych zachowanie kobiet. W folklorze ludowym wciąŜ funkcjonują takie przysłowia,
jak: „Gdy mąŜ Ŝony nie bije, to jej wątroba gnije”, czy teŜ „Bije, znaczy kocha”.
Kobiety-ofiary przemocy same równieŜ nie są wolne od mitów i stereotypów dotyczących
rodziny oraz społecznie akceptowanych zachowań kobiet i męŜczyzn. Kobiety np. często
ulegają powszechnie obowiązującemu mitowi na temat roli ojca w wychowaniu dzieci i
„godzą” się na przemoc, aby utrzymać pełną rodzinę i nie pozbawiać dziecka ojca. Nie do
przecenienia jest rola Kościoła katolickiego w utrwalaniu tradycyjnej wizji rodziny oraz
społecznej roli kobiety i męŜczyzny. Podkreślanie przez Kościół nierozerwalności więzi
małŜeńskich w połączeniu z obowiązującymi stereotypami i mitami oraz niedostatkami
istniejącego systemu prawnego i instytucjonalnego.
Skala zjawiska
Przestępstwa przeciwko rodzinie naleŜą w Polsce do najczęściej popełnianych. Zajmują one
trzecie miejsce w ogólnej skali przestępczości, po przestępstwach przeciwko mieniu oraz
przestępstwach przeciwko Ŝyciu. Bardzo trudno jednak ustalić dokładną liczbę przypadków
przemocy domowej i innych przestępstw popełnianych na kobietach, nie istnieje bowiem w
Polsce spójny system zbierania danych na ten temat. Statystyki policyjne i sądowe nie
uwzględniają ani płci ofiary, ani relacji między ofiarą i sprawcą. Według badań CBOS z 1993
i 1996 roku, przeprowadzonych na reprezentatywnej próbce 1087 dorosłych zamęŜnych
kobiet, 18% przyznało, Ŝe były ofiarami przemocy domowej, z czego 9% kobiet było
maltretowanych przez swoich męŜów często i wielokrotnie, a kolejne 9% było sporadycznie
bitych w ciągu trwania ich związku.
Znacząco inne odpowiedzi uzyskano w grupie kobiet po rozwodzie –tutaj kobiety
częściej przyznawały, Ŝe były ofiarami przemocy: 41% twierdziło, Ŝe były często bite przez
swoich męŜów, a 21%, Ŝe sporadycznie. MoŜna przypuszczać, Ŝe niektóre kobiety utrzymują
w tajemnicy fakt, iŜ są lub były maltretowane przez swoich najbliŜszych. Przypuszczenie to
moŜna oprzeć na następujących faktach:1. Liczba kobiet przyznających, Ŝe kiedykolwiek były
ofiarą przemocy, jest niŜsza od analogicznych danych zachodnich; 2. Dysproporcja pomiędzy
kobietami, które same przyznały się do bycia ofiarą przemocy, a tymi, które znają inne
kobiety-ofiary przemocy, jest bardzo duŜa (na pytanie, czy zna Pani kobiety, które podczas
3
kłótni małŜeńskiej bywają bite przez swych męŜów, twierdząco odpowiedziało 41%
zamęŜnych kobiet i 61% rozwiedzionych).
Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości mówią, Ŝe 98% sprawców przestępstw
znęcania się nad rodziną to męŜczyźni. Badania prof. Kołakowskiej- Przełomiec informują, Ŝe
ofiarami przemocy męŜczyzn są w pierwszej kolejności Ŝony: stanowią one 81% ofiar,
następnie matki – 8%, byłe Ŝony – około 5%, konkubiny – 3%, teściowe – 2% i dzieci – 1%.
Kobiety skazane za przemoc domową stanowią około 1,5-2% ogólnej liczby skazanych,
podstawą ich skazania jest na ogół znęcanie się nad dziećmi, nie zaś przemoc wobec męŜa.
Przemoc wobec współmałŜonka jest więc przestępstwem popełnianym głównie przez
męŜczyzn. Niestety jedyne dostępne dane są niepełne i dotyczą wyłącznie skazań sprawców,
natomiast nie zawierają one charakterystyki ofiar. Według Ministerstwa Sprawiedliwości, co
roku około 50 maltretowanych kobiet usiłuje popełnić samobójstwo. Ponadto w skali roku ok.
200 procesów o morderstwo jest związanych z przypadkami przemocy w rodzinie.
Nie tylko bicie jest objawem przemocy fizycznej wobec kobiet. Przykładem takiej
przemocy jest takŜe gwałt.
Polski kodeks karny traktuje gwałt jako przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i
obyczajowości. Jest to przestępstwo ścigane z oskarŜenia publicznego, ale moŜe być wszczęte
dopiero na wniosek osoby pokrzywdzonej. Wiele kobiet jest przekonanych, Ŝe mąŜ ma
nieograniczone prawo do ich ciała i w kaŜdej chwili moŜe Ŝądać współŜycia seksualnego
niezaleŜnie od ich woli. Poza tym kobiety zdają sobie sprawę, Ŝe udowodnienie gwałtu
małŜeńskiego graniczy z niemoŜliwością, mąŜ zawsze moŜe powołać się na obopólną zgodę
odbycia stosunku, a jedynymi świadkami takiego zdarzenia bywają dzieci. Zarówno przed
1990 rokiem, jak i obecnie zgłoszenia przypadków zgwałcenia małŜeńskiego zdarzają się
sporadycznie. To traumatyczne doświadczenie wywołuje w kobietach bardzo silne poczucie
wstydu i wyalienowania oraz przekonanie, Ŝe zgłoszenie przestępstwa ściągnie na ich głowy
dodatkowe komplikacje.
CIEKAWOSTKA:
Chamscy gentlemani
Jeśli komuś wydaje się, Ŝe bijący kobiety męŜczyźni zamieszkują slumsy na obrzeŜach miast,
łaŜą w dziurawych podkoszulkach na ramiączka z petem przyklejonym do dolnej wargi, to się
myli. Bicie kobiet nie jest cechą wyróŜniającą tak zwane klasy niŜsze i słabiej wykształcone.
Bicie kobiet jest właściwe dla panów o wielkiej wraŜliwości na swoje potrzeby i ego
rozbudowanym tak, Ŝe gdyby na nie wleźli i spadli, mokra plama by z nich nie została. Bijący
kobiety męŜczyźni mają wiele uroku i są często uwielbiani przez tłumy. Upodobanie do bicia
wiąŜe się z innym ocierającymi się o patologię cechami. Najlepszym przykładem chama z
górnej półki moŜe być Sean Connery - męŜczyzna, który ciągle jest boŜyszczem kobiet, w
tym takŜe nastolatek, choć skończył juŜ 70 lat. Sean Connery, kiedy wziął ślub ze swoją
pierwszą Ŝoną Diane Cliento, natychmiast zaŜądał od niej porzucenia zawodu i całkowitego
podporządkowania się jego karierze. Diane takŜe była aktorką. I to aktorką duŜo bardziej
popularną od Seana. Connery okazał się ponadto chorobliwie skąpy, nie dawał pieniędzy na
dom, a Ŝądał, by Diane urządzała wystawne przyjęcia dla licznych, waŜnych i wpływowych
gości. Bić zaczął ją po trzech latach małŜeństwa. Nie lepiej traktował jedynego syna Jasona,
który później takŜe został aktorem. Bił go, kiedy chłopak był dzieckiem, a po rozwodzie z
jego matką zaŜądał, by chłopiec mieszkał z nim, po czym prawie natychmiast wysłał go do
prywatnej szkoły z internatem. Obecnie ma drugą Ŝonę, starszą od siebie malarkę, której
ponoć nie bije.
4
Kolejny ulubieniec kobiecej publiczności Jean-Claude Van Damme miał aŜ pięć Ŝon. śadna z
nim nie wytrzymała, bo aktor bił je za kaŜdym razem, kiedy mu się sprzeciwiały. Bił za kaŜde
głupstwo, na przykład za to, Ŝe kobieta miała ochotę wyjść na spotkanie z przyjaciółkami bez
niego. Van Damme naleŜy do tego rodzaju męŜczyzn, którzy nie tyle lubią, ile muszą mieć
kontrolę nad swoją własnością, a do własności zaliczają takŜe poślubione sobie kobiety.
Statystyki i przyczyny
KaŜdy rok przynosi w Polsce 150 tysięcy nowych przypadków przemocy w rodzinie
polegających na pobiciu kobiety przez męŜczyznę. MęŜczyźni biją takŜe dzieci. Kobiety bite
są najczęściej dlatego, Ŝe partner podejrzewa je o zdradę, lub dlatego, Ŝe mąŜ i ojciec jest
przez większość czasu pijany i usiłuje wyegzekwować swe domowe prawa za pomocą pięści.
Prowadzona przez policję w całym kraju akcja "Stop przemocy" mająca na celu zmniejszenie
liczby przypadków pobicia kobiet w domu przynosi pewne efekty, ale na to, Ŝe przemoc
fizyczna wobec kobiet zostanie całkowicie wyeliminowana z naszego Ŝycia, nie naleŜy raczej
liczyć. Wśród kobiet zgłaszających się do powiatowych komend policji przewaŜają panie,
których mąŜ jest alkoholikiem lub socjopatą, wiele jest takŜe kobiet mających za męŜa
recydywistę. Z tych środowisk rekrutuje się w naszym kraju największy odsetek męŜczyzn
stosujących przemoc w rodzinie.
Przykłady rodzin w których występuje przemoc:
- Moja rodzina nie jest rodziną patologiczną - mówi Joanna, urzędniczka. - Jesteśmy zwykłą
rodziną, która udaje przed innymi, Ŝe jest wspaniale. Nie jest wspaniale, bo mój mąŜ bije
mnie z byle powodu. Robi to umiejętnie, tak, Ŝe nie ma śladów na ciele, potem mnie
przeprasza i obiecuje, Ŝe to juŜ ostatni raz. Po którymś z kolei pobiciu to nawet się rozpłakał,
po prostu wzruszył się moimi łzami. Nie wiem, dlaczego go nie zostawię. Mamy dwoje dzieci
i wiem, Ŝe one bardzo go kochają, tak bardzo, Ŝe chyba by tego nie przeŜyły. On sam, kiedy
jesteśmy w towarzystwie, nigdy mi nie ubliŜy ani nawet nie dotknie mnie Ŝadnym
nieprzyjemnym słowem. Jest kochany. Wszystko zmienia się, kiedy jesteśmy w domu, tak
jakby stawał się innym człowiekiem. Czasem go po prostu nie poznaję.
Wielu męŜczyzn traktuje bicie kobiety jako swego rodzaju sprawdzian własnej siły i władzy.
Jedyne, co moŜe w takim przypadku zrobić kobieta, to iść na policję i do lekarza na obdukcję.
Dwa lata temu w programie "Rozmowy w toku" wystąpił męŜczyzna, który przyznał się do
bicia Ŝony. Powiedział, Ŝe kiedy po raz pierwszy ją uderzył, coś się w nim przełamało; kiedy
zobaczył krew na jej twarzy, miał ochotę juŜ tylko bić mocniej i mocniej. Za kaŜdym razem
obiecywał, Ŝe to juŜ ostatni raz. I za kaŜdym razem sytuacja się powtarzała.
- Kobiety łatwo dają złapać się w pułapkę "ostatniej szansy" - mówi psycholog Ewa Pelc. Kiedy męŜczyzna prosi o danie ostatniej szansy i obiecuje bezwzględną poprawę, raczej nie
naleŜy mu wierzyć. Nie ma Ŝadnej ostatniej szansy. To znaczy jest, ale jest to terapia rodzinna
i przyznanie się przed samym sobą, Ŝe istnieje problem psychologiczny, emocjonalny
wymagający konsultacji i pomocy specjalisty lub zespołu specjalistów. Zdarza się, Ŝe to nie
pomaga i naleŜy się po prostu rozstać, nie oglądając się na dobro dzieci, bo one nie zaznają
Ŝadnego dobra w domu pełnym przemocy. To fikcja i samooszukiwanie się.
Dlaczego męŜczyźni się tak zachowują? Przyczyny agresji wynikają najczęściej z frustracji, z
niskiej samooceny, z chęci poprawienia sobie samopoczucia lub są naśladowaniem wzorów
wyniesionych z rodzinnego domu, w którym bicie było obyczajową normą. Bijący męŜczyźni
5
to nie tylko "patologia i margines", to po prostu zwykli faceci. Spotykamy ich na ulicy
kaŜdego dnia.
Słodki brutal
Kobiety uwielbiają być źle traktowane - tak sądzi niejeden męŜczyzna i wciela ten postulat w
Ŝycie. Pominąwszy przypadki ewidentnego masochizmu, złe traktowanie raczej nie spotyka
się z aprobatą kobiet; to złudzenia, którymi osładzają sobie Ŝycie sfrustrowani męŜczyźni.
Kobiety, które nie idą od razu na policję, ale próbują zaradzić domowej patologii jakimiś
własnymi działaniami, na przykład otaczając brutala większą miłością i troską, nie dają w ten
sposób sygnału: lubię, kiedy mnie bijesz. Dają inny sygnał: wolę, Ŝebyś mnie nie bił i juŜ
będę miła. Ze zrozumieniem tej zaleŜności bywa jednak róŜnie.
MęŜczyźni przekładają sobie to na bardzo prosty język: - Kiedy ją pobiję - myśli taki
brutal - ona łagodnieje, to znaczy, Ŝe trzeba ją bić częściej. Ten sposób myślenia to
oczywiście celowe uproszczenie, ale w tym kierunku myśli takich panów zmierzają.
6
Najgorzej jest chyba z patologicznymi zazdrośnikami, którzy uwaŜają, Ŝe brutalność
powstrzyma ich partnerki przed szukaniem spełnienia w ramionach innego męŜczyzny.
Będzie raczej odwrotnie - strach nie powstrzyma kobiety przed znalezieniem sobie
odpowiedniego partnera, jeśli ten dotychczasowy nie tylko, Ŝe nie spełnia swojej roli, to
jeszcze jest agresywny.
Czy wiesz, Ŝe na całym świecie:
•
•
•
•
•
•
•
•
więcej kobiet w wieku od 15 do 44 lat umiera na skutek przemocy niŜ na raka, malarię
czy w wypadkach drogowych?
w ciągu swego Ŝycia co trzecia kobieta zostaje pobita, zmuszona do uprawiania seksu lub
pada ofiarą innych naruszeń praw człowieka?
70% zamordowanych kobiet ginie z rąk swoich partnerów?
kaŜdego roku rytualnym obrzezaniem zagroŜone są dwa miliony dziewcząt?
kobiety doświadczają przemocy i dyskryminacji zarówno w czasie wojny, jak i pokoju?
konflikty zbrojne i brak politycznej stabilności prowadzą do coraz większego natęŜenia
wszystkich form przemocy, w tym równieŜ gwałtów i innych form przemocy seksualnej?
poziom przemocy w stosunkach międzyludzkich pozostaje wciąŜ wysoki nawet po
zakończeniu konfliktów zbrojnych, takŜe ze względu na powszechną dostępność broni?
prawa kobiet są prawami człowieka?
Okoliczności usprawiedliwiające bicie Ŝony:
% osób
aprobujących
uderzenie Ŝony
przez męŜa
okoliczności
ona grozi mu noŜem
Ona krzywdzi dziecko fizycznie
On zastaje ją w łóŜku z innym męŜczyzną
Ona histerycznie krzyczy
78
47
37
28
On dowiaduje się ,Ŝe ona ma kochanka
24
W czasie sprzeczki ona pierwsza go uderza
Ona histerycznie łka
23
19
Ona wraca do domu pijana
7
4
On podejrzewa, Ŝe ona ma kochanka
Ona obraŜa go publicznie
3
Ona obraza go w domu , gdy są sami
ona obraŜa go w obecności dzieci
3
2
7
2
On wraca do domu pijany
On ma powaŜne problemy w pracy i jest bardzo sfrustrowany
Ona nie wykonuje jego poleceń
Ona nie słucha usprawiedliwienia
2
2
2
Ona przez miesiąc nie sprzątała w domu
Mimo Ŝe jest cały dzień w domu nie zdąŜyła przygotować obiadu do
jego powrotu z pracy
On jest na nią wściekły i che okazać jej swój gniew
2
1
1
0
On chce by zwróciła na cos uwagę
Opinie kobiet dotyczące najbardziej i najmniej skutecznych strategii, które
doprowadziły do przerwania przemocy:
Zachowanie :
1.Dyskusja z męŜem o przemocy
2.Skłonienie męŜa do złoŜenia obietnicy zaprzestania przemocy
3.Groźby (pozbawione przemocy)
4.Ukrycie się
5.Bierna obrona
6.Agresywna obrona
7.Rozmowa z własnymi krewnymi
8.Rozmowa z teściami
9.Rozmowa z sąsiadami
10.Rozmowa z przyjaciółmi
11.Rozmowa z innymi osobami
12.Udanie się do schroniska
13.Wezwanie policji
14.Kontakt z placówką pomocy społecznej
15.Kontakt z grupą dla kobiet
16.Kontakt z duchownym
17.Kontakt z prawnikiem
Przemoc fizyczna
37% badanych zna przynajmniej jedną kobietę - ofiarę przemocy domowej (sprawcą jest
partner kobiety).
4% badanych deklaruje, Ŝe zna wiele takich kobiet,
16% - Ŝe zna kilka takich kobiet, 17% zna 1-2 takie kobiety.
8
Przemoc w rodzinie
Liczba ofiar przemocy domowej wg "Niebieskiej Karty"
1999 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Liczba
ofiar
przemo
cy
domow
ej
ogółem
96.95
5
116.6
44
113.7
93
127.5
15
137.2
99
150.2
66
156.7
88
157.8
54
130.6
82
w tym:
kobiety
55.21
4
67.67
8
66.99
1
74.36
6
80.18
5
88.38
8
91.37
4
91.03
2
76.16
2
Liczba sprawców przemocy domowej
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Liczba
sprawców
przemocy
domowej
ogółem
56.847 70.457 69.138 76.991 83.330 91.920 97.142 96.775 81.743
w tym:
kobiety
1.838
2.571
2.361
2.903
2.861
3.501
4.153
4.074
3.632
9
Przemoc nie polega wyłącznie na wykorzystywaniu fizycznej przewagi jednej ze stron
w celu zniewolenia, molestowania seksualnego i bicia partnera, lecz takŜe na psychicznym
znęcaniu się nad nim. Przemoc psychiczna rozumiana jest jako werbalna i pozawerbalna (ale
nie fizyczna) forma agresji i wrogości nie zawsze uświadamiana, powodująca poczucie
mniejszej wartości. Przemoc psychiczna więc to wywieranie wpływu na proces myślowy,
zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy uŜyciu środków komunikacji
interpersonalnej. Przemoc ta jest nie tylko trudniejsza do określenia, ale takŜe znacznie
trudniejsza do zaobserwowania, gdyŜ ofiara nie ma podbitych oczu, rozciętej i opuchniętej
wargi, tajemniczo połamanych kości. Mimo to szkody mogą być równie duŜe, a obraŜenia tak
samo dotkliwe jak te będące rezultatem przemocy fizycznej.
Typowymi środkami przemocy psychicznej są:
-groźba, akt działania jednego podmiotu wobec drugiego, zmierzający do osiągnięcia
celu poprzez zastraszanie, groŜenie, a nawet wymuszanie pewnych czynności.
-inwektywa, obraza słowna wyraŜona mową lub pismem, przez przypisanie danej
osobie cech negatywnych. Najczęściej wykorzystuje się wyrazy nacechowane emocjonalnie.
-molestowanie psychiczne, zachowanie naruszające godność osobistą
- szantaŜ emocjonalny, który jest jedną z najpotęŜniejszych broni z arsenału
toksycznych związków. GdyŜ potrafi przez wiele lat przenikać niezauwaŜony związki
międzyludzkie, aŜ do ich skrajnego wypaczenia. SłuŜy uzaleŜnieniu ofiary od szantaŜysty,
odseparowaniu jej od osób będących prawdziwym bądź wyimaginowanym zagroŜeniem dla
władz manipulatora. Jednak kaŜdemu z nas zdarza się posługiwać szantaŜem emocjonalnym,
poniewaŜ jest to jedna z form komunikowania swoich uczuć. Natomiast problem zaczyna się,
kiedy staje się on główną formą komunikacji i rodzinie i kiedy przestajemy dostrzegać w tym
coś złego.
W zakres przemocy psychicznej wchodzą takie zachowania jak:
-niszczenie u drugiej osoby pewności siebie i szacunku dla siebie: to ciągłe
upokarzanie i krytykowanie
-przemoc słowna: w relacjach patologicznych tego rodzaju zachowanie nie jest
nietypowym incydentem, lecz zdarza się dość często
-niszczycielska krytyka: wrzaski, drwiny, wyzwiska
-brak szacunku: ciągłe poniŜanie na oczach innych, lekcewaŜenie partnerki gdy ta
domaga się odpowiedzi lub gdy coś mówi
-izolacja: to ciągłe monitorowanie partnerki, decydowanie gdzie np. moŜe pójść
-tyranizowanie: MęŜczyzna przejawiający takie zachowanie często bywa zaborczy i
zazdrosny. Nieuzasadniona zazdrość i podejrzliwość, które trwają i wywołują kłótnie albo
koniczność zmiany zachowań są one zjawiskiem normalnym.
-odrzucenie emocjonalne,
-brak wsparcia i zainteresowania,
-ignorowanie,
-szykanowanie,
-a takŜe róŜne formy nadopiekuńczości, np. nadmierne kontrolowanie,
-wywieranie presji psychicznej, wymuszanie lojalności,
-szantaŜowanie,
-wzbudzanie poczucia winy,
10
-nieposzanowanie godności i prywatności drugiego człowieka.
Zatem z przemocą inną niŜ fizyczną mamy do czynienia wtedy, gdy jedna osoba regularnie
sprawia, ze druga osoba doświadcza cierpień psychicznych, strachu i rozpaczy. Przemoc ta
wydaje się być nieuchwytna, zwłaszcza gdy poszczególne incydenty potraktować subtelnienikt przecieŜ nie powie, Ŝe ktoś, kto czasem krzyknie na partnera albo go skrytykuje,
dopuszcza się przemocy. Jeśli jednak ktoś regularnie dopuszcza się takich zachować i gdy jest
to jednostronne –on krzyczy na nią i krytykuje, ale ona nigdy sobie na to nie pozwoli wobec
niego- sytuacja taka moŜe być oznaką relacji patologicznej. MęŜczyźni dopuszczający się
przemocy zarówno psychicznej i fizycznej bardzo dobrze się maskują, naleŜy pamiętać, Ŝe ich
celem jest zdominować i uzaleŜnić od siebie ofiarę.
Typowymi reakcjami emocjonalnymi na przemoc są:
-bezsilność, zranienie, poczucie winy, wstyd, osamotnienie, utrata zaufania, depresja,
bezradność, gniew, upokorzenie, zaŜenowanie, degradacja, lęk
Dlaczego nie odeszłam? Jest przecieŜ tyle powodów.- Zwykle kobiety będące w
patologicznych związkach tak właśnie uzasadniają swoją decyzje odnośnie odejścia od
partnera, nie zamierzają się rozstać gdyŜ widzą wiele powodów by z nim zostać np.:
-pochodzenie (wpływ rodziny),
-lęk (to silny czynnik powstrzymujący przed szukaniem rozwiązania. Odejście lub
szukanie rozwiązania to wyprawa w nieznane),
-zaleŜność od partnera (ekonomiczna i emocjonalna),
-zaprzeczenie(to mechanizm obronny, który pozwala nie dostrzegać rzeczywistej
sytuacji lub potrzeby zerwania związku np. ”on tego nie chciał”)
-brak wsparcia,
-izolacja ( to fizyczna i emocjonalne oddalenie od innych ludzi. Ofiary wskutek tych
form cierpią na odosobnienie).
-brak gwarancji bezpieczeństwa,
-wyuczona bezradność (kobieta zaczyna wierzyć, Ŝe nic nie jest wstanie zrobić)
-ona go wciąŜ kocha i wciąŜ ma nadzieję, Ŝe on się zmieni,
Jaki typ osób doświadcza przemocy?
Ofiary przemocy często są przekonane, Ŝe usiłują być dobrymi Ŝonami i partnerkami,
próbując wesprzeć męŜczyznę, i ułatwić mu Ŝycie, oraz unikać rzeczy, które są dlań
nieprzyjemne. Wydaje nam się, Ŝe ofiarami są zwykle osoby słabe, które sobie z niczym nie
radzą jednak nie zawsze.
„ W pracy miałam opinię osoby nieco twardej. Zawsze działałam fair, ale absolutnie nie
miałam zamiaru tolerować jakichś wyskoków personelu czy klientów.” -mówi Pola.
Kobieta ta w pracy odnosząca sukcesy, podziwiana i szanowana, w związku była
poniŜana. Na to kto pada ofiarą nie ma reguły, mogą to być silne i podziwiane osoby, a takŜe
nieudolne nieśmiałe i słabe kobiety.
Aspekty zdrowotne:
Zdrowie psychiczne ofiar prześladowań ulega zwykle pogorszeniu w zaleŜności od stopnia
wywieranej presji oraz długości czasu jej trwania. Psycholodzy przewidują, Ŝe juŜ w
przeciągu trzech miesięcy moŜna u zdrowej osoby wywołać pewne zmiany percepcji i
zachowań, które moŜna zakwalifikować do zespołu objawów neurotycznych. Po dłuŜszym
upływie czasu wzrasta ryzyko wystąpienia powaŜnych chorób psychicznych takich jak
11
paranoja, schizofrenia, oraz PTSD (zespół zaburzeń post-traumalnych), jednostki chorobowej,
która według Światowej Organizacji Zdrowia moŜe doprowadzić do trwałego wykluczenia z
rynku pracy. Osoby z PTSD czuja się „wypalone”, przemęczone i niezdolne do pracy.
Gdzie szukać pomocy?
Kobiety będące ofiarami naduŜyć często nie przyjmują tego faktu do wiadomości i
twierdzą, Ŝe nie doświadczyły przemocy. Usprawiedliwiają zachowanie swoje i partnera. Ale
przemocy nie moŜna racjonalizować ani jej zaprzeczać. MoŜna ją ukrywać, moŜna
podtrzymywać, pomimo powodowanego przez nią cierpienia, ale nie da się jej zaprzeczyć.
Wiele kobiet z kolei wie, Ŝe stała się ofiarami przemocy, ale nie potrafią jej powstrzymać.
Wszystkim im potrzebna jest pomoc
Ofiary przemocy w rodzinie są najczęściej bezradne. Boją się zwrócić o pomoc.
Poczucie bezradności moŜe spowodować, Ŝe koszmar będzie trwać latami. ChociaŜ sytuacja
często wydaje się bez wyjścia, to jednak istnieją organizacje, których celem jest niesienie
pomocy. Wiele ośrodków pomocy oferuje wsparcie podobnego rodzaju, nie jest więc waŜne z
którego z nich skorzysta ofiara, waŜne natomiast by w ogóle zwróciła się o pomoc
-Schroniska dla kobiet: jest to doskonałe źródło pomocy. Sprawca przemocy nie ma tam
prawa wstępu. MoŜna tam otrzymać wsparcie oraz moŜliwość regeneracji, odzyskania
poczucia bezpieczeństwa i podjęcia decyzji, na którą nikt nie będzie usiłował wpłynąć. Poza
separacją , ochroną, bezpieczeństwem i moŜliwością uzyskania pomocy w konkretnych
kwestiach schroniska dla ofiar przemocy pozwalają nawiązać bliskie więzi innymi kobietami.
Zwykle mieszka w nim kilka kobiet razem z dziećmi. Kobiety przebywające tam wspierają
się nawzajem. W schronisku kaŜdy ma równe prawa, a kobieta będąca ofiarą przemocy jest
uwaŜana za eksperta w kwestii własnych potrzeb. Nikt nie traktuje jej tu jako bezbronnej
ofiary. Podejmuje samodzielnie decyzje i skutecznie je realizuje. Odzyskuje poczucie kontroli
i władzy nad własnym Ŝyciem.
-Grupy kobiece: grupa pozwala przełamać poczucie osamotnienia i wyjątkowości.
Przebywanie wśród osób, które zapewniają towarzystwo, radę i wsparcie jest duŜo lepsze od
Ŝycia w lęku, samotności i rozpaczy. Działalność grup kobiecych koncentruje się wokół
kobiecych problemów. Uczestniczki dzielą się doświadczeniami i pomagają sobie nawzajem.
Nikt nie mówi jak mają postępować. Grupy wsparcia zajmują się problemami asertywności,
wychowania dzieci oraz trudnościami, z jakimi boryka się samotna kobieta.
-Opieka społeczna: Instytucja ta pomaga w zbudowaniu niezaleŜnego Ŝycia. Oferuje ona
szereg programów wsparcia w Ŝyciu publicznym, np. program ochrony dla dzieci lub pomoc
w poszukiwaniu mieszkania.
-Prawnicy: Mogą informować w kwestii praw. Ma to istotne znaczenie, bowiem wiele ofiar
przemocy ma tylko przypuszczenia w tej sprawie. Świadomość własnych praw daje władzę i
czyni mniej podatną na groźby niezaleŜnie od powagi problemu.
-Telefon zaufania: na przykład "Niebieska linia", która jest jedną z najstarszych i najlepiej
znanych w Polsce organizacji niosących pomoc ofiarom przemocy w rodzinie. MoŜna liczyć
na pomoc prawną i wsparcie psychologiczne, a takŜe informacje o lokalnych organizacjach
niosących pomoc ofiarom przemocy w rodzinie
-Przyjaciele i rodzina: Mogą oni stanowić źródło wsparcia emocjonalnego i fizycznego.
12
Statystyki:
Na podstawie badań przeprowadzonych przez OBOP w 2007 roku stwierdzono, Ŝe poziom
korzystania z pomocy rodzin dotkniętych przemocą jest bardzo niewielki -korzystała z niej
jedynie co piąta rodzina (21%).
Natomiast uzyskiwana pomoc ograniczała się jedynie do interwencji policji ew. sądu lub
kuratora. Bardzo rzadko rodziny korzystały z pomocy terapeutycznej czy teŜ leczenia
odwykowego.
13
I) ZJAWISKO PRZEMOCY FIZYCZNEJ:
1) Pojęcie przemocy fizycznej:
Przemocą fizyczną nazywamy takie zachowanie wobec dziecka, które wywołuje u niego
znaczny ból fizyczny, bez względu na to, czy na jego ciele pozostaną ślady, czy teŜ nie.
Często jednak przemoc fizyczna pozostawia widoczne ślady na ciele.
2) Niektóre przejawy przemocy fizycznej rodziców wobec dziecka:
a) czynne:
• szczypanie;
• przypalanie papierosem;
• wyrywanie włosów;
• wiązanie sznurami;
• duszenie;
• gryzienie;
a) bierne:
• narzucane ograniczenia aktywności, np.: areszt domowy;
3) Co polskie prawo mówi o przemocy:
• polskie prawo karne pod pojęciem tym definiuje stosowanie przemocy jako
naruszenie nietykalności cielesnej drugiego człowieka, nie wprowadza jednak
zakazu stosowania przemocy w celu wychowawczego karcenia dzieci przez
rodziców;
• karcenie małoletnich ma charakter wychowawczy, jeśli jego celem jest
oddziaływanie na dziecko, uŜyte środki są proporcjonalne do przewinienia oraz nie
zagraŜają psychicznemu lub fizycznemu rozwojowi dziecka;
4) Jedną z fundacji, które zajmują się problemem stosowania przemocy fizycznej wobec
dzieci jest Fundacja Dzieci Niczyje, która prowadzi ogólnopolską kampanię "Zobacz Usłysz - Powiedz". Kampania ta ma na celu uwraŜliwienie dorosłych na problem
przemocy wobec dzieci i pokazanie, w jaki sposób dorośli mogą pomóc dziecku.
14
5) Skutki stosowanie przemocy fizycznej wobec dziecka:
a) FIZYCZNE:
• widoczne uszkodzenia skóry spowodowane kopnięciami, uderzeniami pięścią,
pasami, drągami;
• połamane kończyny;
• pęknięte kości;
• wybite zęby;
• obraŜenia wewnętrzne;
• kalectwo;
• róŜne choroby somatyczne uwarunkowane uszkodzeniami narządów
wewnętrznych lub organicznymi uszkodzeniami mózgu;
• brak reakcji płaczem na ból;
• kłopoty z trzymaniem moczu i kału;
• czasem nawet śmierć;
b) PSYCHICZNE (EMOCJONALNE):
• brak poczucia bezpieczeństwa, przynaleŜności uczuciowej do osób
najbliŜszych;
• obniŜona samoocena;
• nieakceptowanie siebie
• poczucie zagubienia, krzywdy i winy;
• trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem;
• stany depresyjne i lęki;
• dzieci są egocentryczne, bierne i zaleŜne lub agresywne i nadpobudliwe;
• skłonności do autodestrukcji;
• zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi;
• zaburzenia zachowania;
• zaburzenia emocjonalne;
• brak poczucia realności;
• alkoholizm;
• narkomania;
• zaburzenia nerwicowe i nerwice;
• zachowania agresywne;
• stosowanie przemocy fizycznej w Ŝyciu dorosłym, w tym takŜe wobec swoich
dzieci;
II) DANE DOTYCZĄCE STOSOWANIA PRZEMOCY
FIZYCZNEJ:
1) Z przeprowadzonej diagnozy wynika, Ŝe 9% rodziców stosowało przynajmniej raz wobec
swojego dziecka przemoc fizyczną w tym w formie*:
• klapsów - 56%;
• szarpania i popychania - 20%;
• uderzenia lekko ścierką oraz paskiem lub innym przedmiotem - 15%;
• ciągnięcia za ucho, włosy - 5%;
15
•
•
uderzeń dziecka paskiem lub innym przedmiotem, takŜe na ciele dziecka pozostały
ślady – siniaki, skaleczenia - 5%;
stosowanie innych form przemocy fizycznej - 4%;
Liczba rodziców
stosujących dany rodzaj
przemocy fizycznej [%]
Procent rodziców przyznających się do stosowania
poszczególnych rodzajów przemocy fizycznej
60
50
40
30
20
56
Klapsy
Szarpanie i popychanie
20
Uderzenia lekko ścierką
15
5
10
0
5
4
Ciągnięcie za ucho, w łosy
Uderzenie dziecka paskiem
pozostaw iające ślady
1
Rodzaje przemocy fizycznej
Inne formy przemocy
fizycznej
* na podstawie raportu (Raport- Krzywdzenie dzieci w Polsce) Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w
ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
2) Jedna trzecia rodziców (34%) stosowała po raz ostatni przemoc fizyczną wobec swojego
dziecka, gdy miało od 7 do 10 lat, a 30% respondentów deklaruje, Ŝe ostatni raz stosowało tę
formę przemocy, gdy dziecko miało mniej niŜ 7 lat*:
LIczba rodziców
stosujących przemoc
fizyczną
[%]
Wiek dziecka, wobec którego była stosowana
przemoc fizyczna
35
34
33
32
31
30
29
28
34
poniŜej 7 lat
7-10 lat
30
1
Wiek dziecka
* na podstawie raportu (Raport- Krzywdzenie dzieci w Polsce) Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w
ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
16
3) Wśród Polaków nie ma zgody co do oceny słuszności stosowania kar fizycznych*:
- 50% pytanych uznaje, Ŝe choć bicie dziecka przez rodzica "za karę" jest metodą, która nie
powinna być stosowana, to są sytuacje, w których jest to usprawiedliwione
- 35% badanych uznaje, Ŝe kary fizyczne nie powinny w ogóle być stosowane,
- 13% pytanych Polaków uznało, Ŝe kary fizyczne mogą być stosowane, jeśli rodzic uzna, Ŝe
będzie to skuteczne.
Stosunek Polaków do stosowania kar
fizycznych wobec dzieci
Liczba Polaków
zajmujących dane
stanowisko wobec
stosowania kar
fizycznych [%]
60
nie popierają, ale
dopuszczają sporadyczne
stosow anie ich w
uzasadnionych sytuacjach
50
50
35
40
30
20
całkow ita niezgoda na
stosow anie kar fizycznych
13
10
dopuszczenie stosow ania
kar fizycznych, jeŜeli rodzic
uzna je za skuteczne
0
1
Stanowiska Polaków
* na podstawie wyników badań przeprowadzonych przez Fundację Dzieci Niczyje w ramach kampanii „ZobaczUsłysz- Powiedz”
4) Osoby stosujące przemoc wobec dziecka*:
Liczba osób z
poszczególnych grup
badająca dzieci [%]
Kto bije dzieci (wspomnienia dorosłych bitych
jako dzieci)
60
50
52,2
45,7
matki
40
30
22,5
16,4
20
ojcowie
reszta rodziny
wychowawcy
10
0
1
Osoby bijące dzieci
* na podstawie wyników badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
Warszawa, październik 2007
17
5) Najczęstszy sposób wymierzania kary fizycznej przez rodziców:
a) matki:
• czym wymierzano karę: klapsy dłonią, paskiem lub ścierka;
• sposób zastosowania kary fizycznej: uderzenie w pośladki lub w plecy;
b) ojcowe:
• czym wymierzano karę: kabel, smycz, pałka lub kij, pas z metalową sprzączką;
• sposób zastosowania kary: uderzenie w głowę, w plecy, po nogach i pośladkach, ciosy
pięścią w twarz, kopalnie, szarpanie za odzieŜ lub uderzanie dzieckiem o ścianę lub o
meble;
6)
Stanowiska Polaków dotyczące stosowania przemocy fizycznej wobec dzieci*
Liczba Polaków będących
tego zdania [%]
Stwierdzenia Polaków dotyczące przemocy fizycznej
85
83
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
16
nie
tak
78
18
15
10
tak
82
nie
przemoc fizyczna to tylko rodzice mają prawo bić
ta, która pozostawia
dziecko
ślady na ciele
tak
nie
przemoc w rodzinie to
wyolbrzmiony problem
tak
nie
szarpanie, popychanie
nie jest przejawem
przemocy fizycznej
Stwierdzenia Polaków
* na podstawie wyników badań TNS OBOP dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
Warszawa, październik 2007
Liczba rodziców
uzasadniających słuszność
bicia w konkretnym
przypadku [%]
7) Jak uzasadniamy bicie?*
Jak uzasadniamy bicie dzieci
60
50
40
30
20
10
0
52,5
34,5
23,5
dziecko jest
dziecko powinno
dziecko surowo
własnością
bać się rodziców,
traktowane w
rodziców i tylko on poniewaŜ łatwiej dzieciństwie lepiej
powinni o nim
wtedy o
radzi sobie w Ŝyciu
decydować
posłuszeństwo
dorosłym
Powody bicia dzieci
* na podstawie wyników badań OBOP ze stycznia 2001 r.
18
8) Kiedy dziecko zdaniem dorosłych zasługuje na bicie?*
Liczba osób dorosłych
stwierdzająca słuszność
zastasowania kary fizycznej
wobec przewinień dziecka [%]
Kiedy dziecko zasługuje na bicie
25
20
18
20
15
15
15
11
8
10
7
7
7
5
2
0
popełni
drobną
kradzieŜ
pali papierosy
nie słucha
rodziców
nie okazuje
rodzicom
szacunku
wagaruje
zniszczy
cenną rzecz
nie dba o
ubranie
nie wróci o
ustalonej
godzinie do
domu
kłamie
ma złe oceny
w szkole
Powody bicia dziecka
* na podstawie wyników badań „Postaw wobec stosowania kar fizycznych wobec dzieci w krajach Europy
Wschodniej”, badanie z 2005 r.
19
Jeszcze nie tak dawno świat dziecka wydawał się wszystkim beztroski, bezpieczny,
wesoły i kolorowy. Dzieci naleŜało uczyć ufności, wiary w dobre intencje drugiego
człowieka. Dzisiaj poczucie strachu, lęku burzy ten świat i spokój. Niestety, dla dobra
i bezpieczeństwa dzieci zaczynamy je "izolować" od świata. Szczęście mają te dzieci, którym
dobro i piękno dzieciństwa zapewnia dom rodzinny, dom, który stara się ochronić je przed
szerzącym się wokół złem. W niebezpiecznej sytuacji są te dzieci, które ze złem spotykają
się równieŜ w swoim domu, w którym ból i cierpienie zadają najbliŜsze osoby - rodzice,
opiekunowie. Dzieci, które były lub są ofiarami przemocy pozbawione są odpowiednich
warunków do prawidłowego rozwoju. Wymagają one szczególnej opieki, gdyŜ są skazane na
liczne problemy zdrowotne i psychiczne. W ostatnim czasie coraz częściej i więcej mówi się
o przemocy wobec dzieci. Bez względu na jej rodzaj jest ona przejawem złego traktowania
i krzywdzenia drugiego człowieka. Dochodzi do niej w róŜnym wieku jego Ŝycia. Mówi się
nawet o przemocy w okresie płodowym. Do niedawna przemoc kojarzona była głównie ze
środowiskiem patologicznym. Obecnie dzięki nagłaśnianiu tego typu zachowań dorosłych
wobec dzieci wiadomo, Ŝe przemoc moŜe wystąpić wszędzie, równieŜ w społecznościach
z wyŜszym wykształceniem, o wysokim poziomie Ŝycia i kultury. Niepokojącym staje się
fakt, Ŝe przemoc ujawnia się równieŜ u ludzi, do których wydawałoby się dziecko powinno
mieć pełne zaufanie i moŜe oczekiwać właśnie od nich w takiej sprawie pomocy.
Przyczyny przemocy psychicznej wobec dzieci:
RóŜne są przyczyny stosowania przemocy wobec dziecka w rodzinie. Generalnie
wyróŜnia się trzy grupy przyczyn występowania tego zjawiska. Mogą one tkwić w samych
dzieciach, na przykład dzieci niechciane, upośledzone, trudne, przewlekle chore czy kalekie.
Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w rodzicach. Do takich w pierwszej
kolejności naleŜy zaliczyć ich niedojrzałość i młody wiek, brak wiedzy i umiejętności
wychowawczych, doznanie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom
wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodzaju uzaleŜnienia oraz socjopatia i choroba
umysłowa, a takŜe problemy emocjonalne, stres. W drugiej grupie natomiast naleŜy wymienić
izolację społeczną rodziny, kłopoty małŜeńskie, zbyt duŜe wymagania stawiane dziecku, a
takŜe maltretowanie Ŝony przez męŜa, gdyŜ zazwyczaj wiąŜe się to takŜe ze znęcaniem się
nad dzieckiem. Trzeba tu podkreślić równieŜ wpływ braku stabilności mogący wynikać z
częstej zmiany miejsca zamieszkania oraz z Ŝycia w rodzinie, w której tylko jedno z rodziców
jest rodzicem naturalnym. Współwystępowanie wymienionych czynników i okoliczności
zwiększa prawdopodobieństwo ryzyka występowania przestępczych zachowań rodziców
wobec dzieci.
Przyjrzymy się bliŜej jak zachowują się dzieci, które były ofiarami przemocy
psychicznej we własnym domu i nie tylko.
Skutki przemocy psychicznej wobec dzieci:
Tak, więc o ile diagnoza skutków przemocy nie jest rzeczą łatwą, o tyle trudność
wzrasta daleko bardziej, kiedy mamy do czynienia z objawami przemocy emocjonalnej.
Maltretowanie psychiczne nie pozostawia wprawdzie cielesnych urazów na ciele takich jak:
sińce, złamania, uszkodzenia somatyczne, lecz dokuczanie dziecku bez uŜycia narzędzi
20
wywołuje u niego lęk, strach, poczucie niesprawiedliwości, świadomość braku miłości
rodzicielskiej, bunt, chęć zemsty i inne dokuczliwe przeŜycia. I. Jundziłł określa ten stan, jako
„bolesne cierpienie psychiczne” lub „moralną udręką”. Bardzo trudno jest udokumentować
zjawisko maltretowania emocjonalnego, gdyŜ w takich przypadkach konieczne jest
przeprowadzenie analizy pewnych sytuacji rodzinnych, konieczna jest diagnoza
socjologiczno- psychologiczna oraz diagnoza osobowościowa poszczególnych członków
rodziny. Do bezpośrednich, somatycznych następstw zalicza się: biegunki, uporczywe bóle i
zawroty głowy, bóle Ŝołądka i bóle mięśni, drŜenie, nadmierną potliwość, nie trzymanie
moczu i kału, wymioty oraz bóle w okolicy serca.
Dzieci maltretowane psychicznie nie akceptują siebie i mają niską samoocenę.
Rodzice ciągle na nich narzekają, co jeszcze bardziej utwierdza je w tych przekonaniach.
Zaczynają następnie miewać problemy w szkole, nie mogą sprostać wymaganiom, poniewaŜ
nie mogą liczyć na pomoc ze strony rodziców, źle często układają się im kontakty z
rówieśnikami. Brak sukcesu w rodzinie i w szkole wywołuje u dziecka niechęć do
podejmowania wysiłku, gdyŜ niejako z góry zakłada sobie ono poraŜkę. Nic się nie udaje,
więc nie warto próbować. W ten sposób zostaje zablokowana potrzeba sensu Ŝycia, a w
konsekwencji tego często następuje targniecie na własne Ŝycie. Konsekwencją doświadczania
przemocy emocjonalnej są takŜe następujące zaburzenia poznawcze, emocjonalne i
behawioralne takie jak: trudności w kontrolowaniu emocji, zaburzenia koncentracji uwagi,
nieufność, fobie, zaburzenia snu, ucieczki z domu, uzaleŜnienie od alkoholu i narkotyków.
TakŜe i przemoc psychiczna ma swoje konsekwencje w Ŝyciu dorosłym jej ofiar. Cechą
charakterystyczną dorosłych maltretowanych emocjonalnie w dzieciństwie są często
negatywne oczekiwania w stosunku do innych ludzi oraz nieufność przeniesiona z
doświadczeń wczesnodziecięcych, jak równieŜ ucieczka od „mrocznej przeszłości” w świat
narkomani, alkoholizmu, a nawet przestępczości. Badacze do odległych konsekwencji
somatycznych zaliczają: podwyŜszone ciśnienie krwi, arytmia serca, stałe napięcie
mięśniowe, zaburzenia gastryczne oraz choroby psychosomatyczne. Ofiary przemocy
emocjonalnej mają takŜe i w dorosłym Ŝyciu niską samoocenę, ale trudno się dziwić skoro
rodzice dobrze dbali o to by to nastąpiło. Czują się winne, psychicznie uzaleŜnione od
rodziców. Osoby doświadczające naduŜyć emocjonalnych charakteryzują się zaburzeniami
poczucia własnej toŜsamości, silną potrzebą kontrolowania innych, alienacją. Często popadają
w depresje, są nerwowe, izolują się od otoczenia, są samotne. Nieustannie starają się
wszystko robić dobrze, stale się obserwują, dąŜą do perfekcjonizmu. Dzieci, wobec, których
stosowano przemoc emocjonalną, często w późniejszym Ŝyciu się do niej uciekają. Jest to
nazywane mechanizmem błędnego koła. Jest to chyba najbardziej drastyczny skutek
przemocy i to nie tylko emocjonalnej, ale takŜe i pozostałych form przemocy.
W Kodeksie Karnym odnajdujemy, iŜ znęcanie się nad dzieckiem jest
przestępstwem, za które ponosi się karę. Przedstawię właśnie następujące
artykuły dotyczące tejŜe sprawy.
Przestępstwo znęcania się fizycznego lub psychicznego nad dzieckiem jest
określone w art. 207 kk.
Art., 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliŜszą lub nad inną
osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zaleŜności od sprawcy albo nad
małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega
karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
21
§ 2. JeŜeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa,
sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. JeŜeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na
własne Ŝycie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Istotą przestępstwa znęcania się jest powtarzalność lub długotrwałość godzenia w dobra
ofiary, zwykle o bardzo zróŜnicowanej randze, co rozpatrywane łącznie przedstawia zupełnie
inną, jakość niŜ w wypadku dokonywania prawnej oceny kaŜdego aktu krzywdzenia w
izolacji.
Definicję przemocy w rodzinie znajdziemy w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Art. 2.
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
2) przemocy w rodzinie - naleŜy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się
umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych
w pkt. 1, w szczególności naraŜające te osoby na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia, zdrowia,
naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące
szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a takŜe wywołujące cierpienia i krzywdy
moralne u osób dotkniętych przemocą.
Kodeks karny w art. 207 §2 przewiduje surowszą sankcję za znęcanie się połączone ze
stosowaniem szczególnego okrucieństwa, za co grozi sprawcy kara pozbawienia wolności od
roku do lat 10. Szczególne okrucieństwo to sposób działania sprawcy polegający na
stosowaniu wyjątkowo drastycznych metod, które powodują wyjątkowo duŜe cierpienia
ofiary. O szczególnym okrucieństwie moŜna mówić wtedy, gdy sprawca działa w sposób
wyjątkowo brutalny, perfidny, co przysparza ofierze cierpień znacznie przekraczających
zwykłą miarę związaną z zadawaniem dolegliwości czy to ciału, czy psychice ofiary przy
uwzględnieniu jej wieku oraz kondycji fizycznej i psychicznej. Przy ocenie zachowań
znęcającego się sprawcy istotne znaczenie mają indywidualne cechy ofiary, takie jak np. wiek
(niemowlęcy, dziecięcy, młodzieŜowy) czy stan zdrowia (słaby, zły, kalectwo). Indywidualne
cechy ofiary mogą sprawić, Ŝe identyczne zachowania wobec niej będą róŜnie oceniane.
Szczególne okrucieństwo w zachowaniu sprawcy jest kategorią o charakterze obiektywnym
niezaleŜną od osobistych odczuć ofiary. Znęcanie się nad ofiarą będzie mogło być uznane za
typ kwalifikowany przestępstwa spenalizowanego w art. 207 §2 kk, gdy zachowanie sprawcy
będzie postrzegane, jako szczególnie okrutne przez osobę oceniającą z zewnątrz ten czyn. Za
znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem uznać naleŜy w szczególności przypadki
katowania, torturowania, dręczenia czy pastwienia się nad ofiarą, takie jak np. bicie do krwi,
kopanie po róŜnych częściach ciała, rzucanie o ścianę, tłuczenie głową o twarde podłoŜe,
przypalanie papierosem, Ŝelazkiem, nadrywanie uszu, wyłamywanie palców, łamanie kości
czy wleczenie za włosy.
JeŜeli następstwem znęcania się (fizycznego lub psychicznego) jest targnięcie się ofiary na
własne Ŝycie, sprawca odpowiada surowiej, gdyŜ grozi mu kara pozbawienia wolności od lat
2 do 12 (art. 207 §3 kk) . Surowsza kwalifikacja prawna za znęcanie się ma zastosowanie
zarówno przy znęcaniu „zwykłym” , jak i szczególnie okrutnym, i to niezaleŜnie od wyniku
22
aktu zmierzającego do samounicestwienia. Odpowiedzialność sprawcy na podstawie przepisu
art. 207 §3 kk wchodzi w grę wtedy, gdy istnieje związek przyczynowy między znęcaniem się
a samobójstwem ofiary, a sprawca taką reakcję ofiary przewidywał albo przynajmniej mógł
przewidzieć (tzw. wina kombinowana - zob. art. 9 §3 kk) . Wynik samobójstwa, a więc to,
czy zamach samobójczy będzie udany czy nieudany, ma oczywiście wpływ na wymiar kary
wobec znęcającego się sprawcy.
W przypadku, gdy sprawca, znęcając się nad ofiarą, przekroczy granice potencjalnej groźby
spowodowania ujemnych skutków w obrębie jej cennych dóbr i spowoduje u dziecka
obraŜenia ciała lekkie, średnie lub cięŜkie, a takŜe, gdy w następstwie cięŜkiego uszczerbku
na zdrowiu nastąpi zejście śmiertelne ofiary, czyn sprawcy będzie kwalifikowany na
podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, które dopiero łącznie odzwierciedlają całą
zawartość kryminalną dokonanego bezprawia. Przy zastosowaniu kumulatywnej kwalifikacji
prawnej czynu - zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 11 §3 kk - wymiar kary wobec
sprawcy nastąpi na podstawie tego z wyczerpanych przepisów, który przewiduje karę
najsurowszą. Obok kary sąd moŜe zastosować środki karne, jak np. obowiązek naprawienia
wyrządzonej szkody, nawiązki na rzecz pokrzywdzonego czy nawiązki na wskazany cel
społeczny związany z ochroną zdrowia - zob. art. 46 i art. 47 §1 kk. Od 2005 r. sąd moŜe
orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub
miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, (np. pokrzywdzonymi) lub zakaz
opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu w razie skazania za umyślne
przestępstwo z uŜyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliŜszej - zob. art.
41a §1 kk.
Przestępstwo znęcania się - podobnie jak pozostałe sposoby krzywdzenia dziecka
kwalifikowane na podstawie innych przepisów - jest typem przestępstwa powszechnego,
którego dopuścić się moŜe kaŜdy. Szczególnie groźne są jednak przypadki, gdy do
niebezpiecznego krzywdzenia dziecka dochodzi w rodzinie czy ze strony prawnego opiekuna
dziecka, a więc przez podmioty, które z mocy ustawy czy z mocy orzeczenia sądu powinny
być gwarantem bezpieczeństwa małoletniego dziecka. W takich sytuacjach ochrona prawno
karna uruchamiana w drodze pociągania sprawcy do odpowiedzialności karnej jest
niewystarczająca. Konieczna staje się takŜe ingerencja w wykonywanie władzy rodzicielskiej
lub opieki nad dzieckiem. Stąd teŜ w razie popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego
ustawodawca nałoŜył dodatkowo na sądy karne obowiązek zawiadomienia właściwego sądu
rodzinnego (opiekuńczego), gdy zachodzi potrzeba orzeczenia wobec sprawcy pozbawienia
lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych (zob. art. 51 kk). Ponadto w sprawie o
przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego, we współdziałaniu z małoletnim lub w
okolicznościach, które mogą świadczyć o demoralizacji małoletniego albo o gorszącym
wpływie na niego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamia sąd
rodzinny w celu rozwaŜenia środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu w
sprawach nieletnich oraz w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (zob. art. 23 kpk).
(Opracowane na podstawie artykułu prof. Violetty Konarskiej-Wrzosek Regulacje prawno-karne
dotyczące fizycznego karcenia dzieci, Dziecko krzywdzone. Teoria. Badania. Praktyka, nr 3/2003.)
23
Psychiczne krzywdzenie jednostki jest najbardziej nieuchwytną, najbardziej zdradliwą formą
maltretowania. Nikt nie jest w stanie zmierzyć prawdziwych rozmiarów psychicznego
krzywdzenia ani określić wszystkich tego typu zachowań. To samo stwierdzenie, reakcja czy
czynność w jednej sytuacji mogą być zupełnie neutralne, w innej zaś stać się okrutnym
ciosem dla psychiki człowieka, pozostawiając trwały ślad. A przy tym zadany cios moŜe być
nawet niezauwaŜony przez obserwatora z zewnątrz.
Organizacja Amnesty International do psychicznego znęcania się zalicza
następujące formy zachowania:
* Izolacja,
* ograniczanie snu,
* narzucanie własnych sądów,
* degradacja werbalna (wyzywanie, poniŜanie, upokarzanie),
* narkotyzowanie,
* groźba zabójstwa.
Wymienione kategorie czynów są na tyle ogólne, Ŝe mogą obejmować niemal kaŜde
zachowanie krzywdzące. Nie ma równieŜ jasnych kryteriów oceny szkodliwości
psychicznego maltretowania jednostki. Przypadki znęcania się psychicznego są ujawniane
najczęściej w sytuacji przemocy fizycznej, dotyczą zwykle bardziej hałaśliwych form
zachowania, takich jak: wrzeszczenie, wyzywanie, oczernianie, wyszydzanie. Te zachowania
wzbudzają teŜ większe zainteresowanie opinii społecznej. Istnieją jednak metody daleko
bardziej wyrafinowane, ukryte pod maską rzetelności i uczciwości, którym na pozór nic nie
moŜna zarzucić np. zamykanie dziecka samego w ciemnym pokoju za bójkę z bratem,
mówienie chłopakowi, Ŝe jest mało męski.
PowyŜsze przykłady maja pewien rys charakterystyczny - mogą funkcjonować bez większego
ryzyka w ramach istniejących norm obyczajowych. Zarówno dbałość o dobre stosunki z
rodzeństwem, czy teŜ dbałość o higienę są wartościami cenionymi w kulturze. Dlatego nie
jest, łatwo bronić się przed sytuacją, w której się zarzuca zachowanie niezgodne ze
społecznymi oczekiwaniami. Przenoszenie odpowiedzialności na ofiarę często powoduje, Ŝe
nie zdaje sobie ona sprawy, Ŝe jest krzywdzona, wręcz przeciwnie sama czuje się winna.
Dlatego nie ma szans na obronę. Z tego punktu widzenia juŜ nieco mniej niebezpieczne,
(dlatego, Ŝe źródło ataku jest jasno określone, opinia społeczna jest po stronie ofiary) są
zachowania krzywdzące o charakterze bardziej ekspresyjnym, nacechowane otwartą agresją.
Zachowania te są równieŜ łatwiejsze do uchwycenia, zarejestrowania.
Z moich notatek wynika, iŜ kaŜda forma przemocy na dziecku zostawia w nim ból na
całe Ŝycie.
24
Przemoc stosowana wobec męŜczyzn nawet w dzisiejszym świecie jest tematem
rzadko wspominanym, a wręcz unikanym. Kampanie przeciw przemocy domowej nadal
prowadzi się tylko z perspektywy kobiet, utrwalając tym samym, w ocenie skarŜących,
nieprawdziwy
i jednoznacznie negatywny stereotyp, Ŝe to właśnie męŜczyzna jest sprawcą przemocy.
Brakuje równieŜ ośrodków pomocy, do których mógłby się udać męŜczyzna po zgłoszeniu
swojego problemu w prokuraturze. Ofiary tej przemocy wciąŜ spotykają się takŜe z
lekcewaŜeniem ze strony policji i bagatelizowaniem ich krzywdy ze strony sądów. Wyroki
dla kobiet stosujących przemoc domową są kilkukrotnie niŜsze niŜ dla męŜczyzn (dane z
USA). Co więcej, niektóre kraje, jak na przykład Hiszpania, odstąpiły od zasady równości
wobec prawa i wprowadziły do kodeksu karnego kontrowersyjne przepisy o odmiennych
karach za stosowanie przemocy domowej w zaleŜności od tego czy ofiarą jest męŜczyzna czy
kobieta.
A jednak od kiedy prowadzi się statystyki na ten temat notuje się wzrost przemocy
domowej wobec męŜczyzn, natomiast spadek przemocy domowej wobec kobiet. Obecnie
liczba sprawców jaki i liczba ofiar takiej przemocy obu płci na świecie jest równa, choć w
niektórych kategoriach przemoc bardziej dotyczy męŜczyzn, w innych (np. zabójstwa)
bardziej dotyczy kobiet.
Bardzo częstym zjawiskiem jest ukrywanie przez męŜczyzn doznawanej przemocy.
Przyczynami mogą być przeświadczenie społeczeństwa o niedorzeczności stwierdzenia, Ŝe
„kobieta bije męŜczyznę” oraz z irracjonalnym wstydem ze strony ofiary.
Skala zjawiska
Pojęcie przemocy oznacza kaŜde zachowanie, które powoduje powstanie szkody (fizycznej,
psychicznej, seksualnej) u partnera. Przybiera ono róŜne formy:
-uŜycie siły fizycznej: forma cięŜka-to przede wszystkim: bicie, kopanie, szarpanie za włosy,
rzucanie w ofiarę przedmiotami, forma lŜejsza-to: popychanie, szarpanie, niszczenie
przedmiotów,
-naduŜycia psychiczne . przemoc werbalna (przeklinanie, uŜywanie wulgarnych określeń),
zastraszanie, stałe lekcewaŜenie i upokarzanie,
-przemoc seksualna-próby gwałtu i inne naduŜycia seksualne,
-zachowania kontrolujące i ograniczające wolność partnera (np. zakazywanie spotkań z
rodziną i przyjaciółmi, wydzielanie pieniędzy na zakupy itp.).
Badania
Wyniki prac badawczych w Stanach Zjednoczonych przedstawiają nieznaną prawdę,
Ŝe w latach 1975-1985 poziom przemocy międzypartnerskiej męŜczyzny przeciwko kobiecie
obniŜył się, podczas gdy poziom przemocy kobiet w stosunku do męŜczyzn wzrosła. W
drugim zaś badaniu z 1986 r. 2 miliony męŜczyzn było maltretowanych przez „kochające
kobiety”, zaś liczba kobiet ulegających przemocy ze strony męŜczyzn wynosiła 1,8 miliona.
25
W Kanadzie w 1994 zrobiono podłuŜne badania nad kobietami i męŜczyznami w
wieku od 18 – 65 roku Ŝycia, którzy byli małŜonkami, konkubentami lub powtórnie weszli w
związek małŜeński. Dane zbierane były dwukrotnie w odstępie co najmniej 2- letnim. Były to
wywiady osobiste z 452 kobietami i 447 męŜczyznami. 39% z tych kobiet i 26% męŜczyzn
dopuściło się przemocy w stosunku do partnera w jakimś okresie trwania związku. 16%
kobiet i 8% męŜczyzn określiło te incydenty, jako dotkliwe. 90% atakowanych kobiet nie
biło swoich partnerów w samoobronie. Przeciwnie, te kobiety które biły, kopały, rzucały
przedmiotami i gryzły swoich partnerów, Robiły to, kiedy były wściekłe, zazdrosne,
sfrustrowane, pod wpływem środków odurzających, mając nadmierną potrzebę kontroli, czy
będąc impulsywne. 14% męŜczyzn, którzy zostali zaatakowani wymagało hospitalizacji.
Według badań CBOS w Polsce i na Węgrzech w 2002 i 2003 takie same grupy kobiet
i męŜczyzn (14%) deklarują, Ŝe przynajmniej raz doświadczyły przemocy. Jednocześnie
jednak kobiety przyznają częściej, Ŝe były wielokrotnie bite.
Według badań Instytutu Psychologii Zdrowia PTP, wykonanych w 2004 r. na zlecenie
Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy na grupie 1000 dorosłych mieszkańców
stolicy do policzkowania wobec partnera przyznało się 6% kobiet i 4% męŜczyzna, do
popychania i szarpania - 7% kobiet i 11% męŜczyzn i do bicia po 3% kobiet i 3% męŜczyzn.
Przemoc ze strony partner w tych samych badaniach przedstawia się następująco:
policzkowanie - 6% kobiet i 5% męŜczyzn, szarpanie - 16% kobiet i 16% męŜczyzn, bicie 8% kobiet i 4% męŜczyzn.. Większość badań wykazuje, Ŝe przemoc wobec męŜczyzn
najczęściej ma charakter przemocy psychicznej (poniŜanie, wyzwiska), ale często zdarza się i
przemoc fizyczna.
Dlaczego kobiety biją męŜczyzn?
Fiebert i Gonzales w 1997 szukali przyczyn dla jakich kobiety napastują męŜczyzn na
próbie 978 kobiet z colleg'u w Kalifornii. Z badań wynikło, Ŝe w okresie 5 lat, 20%, lub 285 z
tych kobiet dopuściło się fizycznej agresji wobec swoich partnerów.
W badaniach tych kobiety podawały najczęściej następujące przyczyny napastowania
swoich partnerów:
-Mój partner nie był wraŜliwy na moje potrzeby
-Chciałam zwrócić jego uwagę
-Mój partner nie słuchał mnie
26
Fiebert i Gonzales pytali równieŜ o głębsze przyczyny, dla których kobiety znęcały się nad
swoimi partnerami. Oto pięć najczęściej występujących przyczyn:
Wierzę, Ŝe męŜczyźni mogą bez trudu obronić się sami, więc nie martwię się, kiedy staję się
agresywna fizycznie (24%)
Odkryłam, Ŝe większość męŜczyzn jest nauczona, Ŝe kobiety się nie bije, więc nie boję się
odwetu z jego strony. (19%)
Wierzę, Ŝe jeśli kobiety są naprawdę równe męŜczyznom, to powinny być w stanie na fizyczną
manifestację złości w stosunku do męŜczyzn. (13%)
Dorastając, nauczyłam się, Ŝe mogę być agresywna (fizycznie) w stosunku do mojego brata, a
on nie będzie stawiał oporu. (12%)
Czasami okazuje się, Ŝe kiedy wyraŜam swoją złość fizycznie staję się podniecona seksualnie
(8%)
Trzy najczęstsze przyczyny, które podawały kobiety, jako wytłumaczenie swojej
przemocy wobec partnerów to:
-sposób na rozwiązanie kłótni
-odpowiedź na kryzys rodzinny
-powstrzymanie go przed zawracaniem mi głowy
27
Tabela 1: Porównanie przyczyn prowadzących do znęcania się przez kobiety a przez
męŜczyzn. ZauwaŜmy, Ŝe bardzo róŜnorodne przyczyny prowadzą do tej samej przemocy.
Przyczyny znęcania się
A.
B.
C.
D.
E.
F.
Jakoś do niego/niej dotrzeć...
Coś zostało powiedziane lub groźba...
"Walka wręcz" (samoobrona)
Ŝeby przestał/a to robić...
Zmusić go/ją do zrobienia czegoś...
w stanie fizycznej gotowości do
samoobrony
G.
pod wpływem alkoholu, itd....
H.
charakter
I.
Inne
Procent osób uŜywających przemocy na próbie
1,978 respondentów
Znęcanie się przez
Kobiety
MęŜczyzn
53%
52%
21%
33%
26%
17%
64%
53%
27%
43%
26%
21%
13%
16%
12%
11%
35%
27%
7%
10%
Warto zauwaŜyć równieŜ, Ŝe róŜnice w uŜywaniu przemocy między męŜczyznami i kobietami
(patrz tabela 1) są prawie identyczne i wynoszą: 11% dla kobiet i 10% dla męŜczyzn.
Czynnikami charakteryzującymi ryzyko takiego zachowania kobiet wobec męŜczyzn
mogą być doznawanie przemocy wobec siebie w Ŝyciu rodzinnym (rodzina pochodzenia), czy
niŜszy poziom kontroli nad agresywnymi impulsami. Wiele kobiet przenosi postawy
agresywne wobec swych ojców, braci czy wujków na osobę partnera. Często spotykaną
przyczyną agresywnego zachowania kobiet są takŜe problemy natury seksualnej (brak
przeŜywania satysfakcji seksualnej, rozczarowanie, impotencja partnerów, przedwczesny
wytrysk). Kobiety częściej uŜywają przemocy werbalnej. Około 45% kobiet, wg badań WHO,
przyznało się do stosowania wobec męŜa wyzwisk, oskarŜeń czy wrzasków.
Skutki przemocy
Przemoc moŜe mieć bezpośrednie konsekwencje zdrowotne, takie jak zranienie (nawet do
urazu śmiertelnego), jak równieŜ odległe skutki w postaci problemów psychicznych- lęku,
wyuczonej bezradności, zespołu stresu pourazowego, oraz do obniŜenia własnej wartości u
ofiary.
Podsumowanie
Jak więc widać, przemoc wobec męŜczyzn nie jest zjawiskiem niewystępującym, a wręcz
przeciwnie, wciąŜ poszerzającym się. Powinniśmy poświęcić mu więc więcej rozmów i
uwagi. Zmienić zasady prawne, rozszerzyć dany problem w mediach, a takŜe stworzyć
ośrodki pomocy, które będą wsparciem dla ofiar nie tylko płci Ŝeńskiej, ale równieŜ i męskiej.
28
ANKIETA
Ankieta, którą zgodził/a się Pan/Pani wypełnić jest anonimowa. Wypełniając proszę o szczere
i zgodne z Pana/Pani odczuciami odpowiedzi. Wybrane odpowiedzi proszę zakreślić.
Dziękuję.
1) Czy zna Pan/Pani osobiście lub z widzenia osoby, które podczas konfliktów w
domu ulegają przemocy?
-Tak
-Nie
2) Czy zna Pan/Pani rodzinę w której przemoc stosowana jest w stosunku do kobiet?
-Tak
-Nie
3) Czy zna Pan/Pani rodzinę, w której przemoc stosowana jest w stosunku do dzieci?
-Tak
-Nie
4) Czy zna Pan/Pani rodzinę, w której przemoc stosowana jest w stosunku do
męŜczyzn?
-Tak
-Nie
5) Czy był Pan/Pani świadkiem przemocy?
-Tak
-Nie
6) Jakiej formy była ta przemoc?
-przemoc psychiczna
-przemoc fizyczna
7) Czy sądzi Pan/Pani, Ŝe osoba postronna powinna interweniować jeśli zna rodzinę,
w której jest przemoc?
-Tak
-Nie
8) Czy sądzi Pan/Pani, Ŝe problem alkoholu związany jest z przemocą?
-Tak
-Nie
9) Czy zna Pan/Pani instytucje, które pomagają ofiarom przemocy?
-Tak
-Nie
10) Czy w Twoim otoczeniu stosuje się przemoc?
-Tak
-Nie
29
11) Czy kiedykolwiek padł Pan/Pani ofiarą przemocy?
-Tak
-Nie
12) Czy rozwiązując konflikty stosuje Pan/Pani przemoc?
-Tak
-Nie
WYNIKI ANKIETY:
30
31
32
33
Podsumowanie:
Przemoc zarówno psychiczna jak i fizyczna moŜe dotyczyć nie tylko dzieci, ale równieŜ
dorosłych. Wbrew pozorom jest to zjawisko dość często spotykane i to nie tylko w rodzinach
uwaŜanych za patologiczne. Przemoc moŜe mieć róŜne skutki w zaleŜności od tego jaki to
rodzaj i jakie jest jego nasilenie
Bibliografia:
- Susan Elliot-Wright „Jak radzić sobie z przemocą emocjonalną. Przetrwać i wyzdrowieć.”
- Robert J. Ackerman, Susan E. Pickering “Zanim będzie za późno przemoc i kontrola w
rodzinie.”
-Sharon D. Herzberger „Przemoc domowa. Perspektywa psychologii społecznej.”
34