MSZ

UWARUNKOWANIA śYWIENIOWE
ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH
Małgorzata Schlegel-Zawadzka
Zakład śywienia Człowieka
A
ER
ATIS JA GI
EL
SI T
LT
A
NI
V
T
MC
DA
CCLXI V F U N
E D IC I U
.D
.
A
A
E FACU
OL
OL
G
LE
ER
CA
NI
E D I CA E C
E D I CA E C
II M
NI
V
T
MC
DA
CCLXI V F U N
LO
SM
SM
E D IC I U
A
.D
.
LT
A
II M
E FACU
G
LE
CA
NI
TE
LO
TE
ATIS JA GI
EL
SI T
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Vincent van Gogh – „Jedzący kartofle”, 1885,
Rijksmuseum Van Gogh, Amsterdam
MSZ
Vincent van Gogh – „Słoneczniki”, 1888,
Neue Pinakothek, Monachium
MSZ
Śniadanie wioślarzy – Renoir 1881
MSZ
Choroby afektywne – pojęcie niejednoznaczne
zaburzenia zachowań
Główne objawy – zaburzenia nastroju, emocji
i aktywności
I. Zaburzenia afektywne jednobiegunowe - depresje
II. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe –
depresyjno-maniakalne, schizoafektywne
Charakteryzują się nawrotami obniŜenia nastroju,
spadkiem energii i aktywności, naprzemiennie
z podwyŜszeniem nastroju, wzmoŜonej energii oraz
aktywności.
MSZ
2 systemy kwalifikacyjne:
DSM – IV – klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa
Psychiatrycznego IV wersja 1994 r.
ICD – 10 – Wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób
– WHO 1993 r.
MSZ
Depresja to cięŜkie schorzenie psychiczne prowadzące
w znacznym procencie przypadków do samobójczej śmierci
chorego.
Choroby o cięŜkim przebiegu wywołujące cierpienia i będące
przyczyną przedwczesnej umieralności i kalectwa na świecie.
•
•
•
•
•
•
ZakaŜenia dolnych dróg oddechowych.
Choroby biegunkowe.
Zaburzenia okołoporodowe.
Depresja.
Choroba niedokrwienna serca.
Choroby naczyń mózgowych.
WHO – w 2020 r. depresja na drugim miejscu.
MSZ
Wg DSM IV kryteria rozpoznawania duŜej depresji
Współwystępowanie w tym samym czasie przynajmniej
5 spośród wymienionych niŜej objawów (w tym nastroju
depresyjnego lub/i spadku zainteresowania lub satysfakcji
z wykonywanych czynności)
Objawy te utrzymują się przez co najmniej dwa tygodnie.
MSZ
Wg DSM IV kryteria rozpoznawania duŜej depresji
A. Nastrój depresyjny – Czuję się przygnębiony.
B. Spadek zainteresowań – Nic nie daje mi przyjemności.
1. Poczucie winy i małej wartości – Wszystko jest z mojej winy.
2. Pobudzenie lub zahamowanie psychoruchowe – Poruszam się z
trudnością.
3. Zmęczenie – Czuję się zmęczony.
4. Zaburzenie apetytu – Nie mam przyjemności w jedzeniu.
5. Zaburzenie w koncentracji – Nie mogę się skoncentrować.
6. Zaburzenia w spaniu – Mam problemy w zasypianiu.
7. Myśli i tendencje samobójcze – śycie jest okrutne dla mnie.
MSZ
Mania lub stan maniakalny jest zaburzeniem afektywnym,
będącym przeciwieństwem depresji.
Charakteryzuje się uczuciem podwyŜszonego nastroju
i wzmoŜonym poczuciem własnej wartości oraz przesadną
oceną swoich rzeczywistych moŜliwości.
Aktywność ruchowa jest wzmoŜona, towarzyszy jej poczucie
niespoŜytej energii i braku męczliwości. Chorzy podejmują
liczne pochopne działania, dąŜąc do natychmiastowej
realizacji pomysłów, np. zbędne zakupy, przypadkowe
podróŜe. Przeszkody ze strony otoczenia powodują
rozdraŜnienie oraz agresję słowną lub fizyczną.
MSZ
Liczba samobójstw pacjentów chorych na
depresję - 70%
Leki przeciwdepresyjne - skuteczność u 60%
pacjentów
MSZ
2,5
1,88
2,02
1,68
2
W artości %
1,45
1,5
1
0,398
0,456
0,461
0,498
0,5
0
1
1990
2
1995
1998/97
1999/98
1 – osoby zarejestrowane w poradniach zdrowia psychicznego.
2 - nowo zarejestrowane zachorowania na zaburzenia psychiczne
i zaburzenia zachowania. (GUS)
MSZ
Depresja – powikłanie niektórych innych schorzeń
układu nerwowego
depresja po udarze mózgu
w przebiegu choroby Parkinsona
Alzheimera
stwardnienia rozsianego
Depresja - powikłania schorzeń somatycznych
choroby narządu krąŜenia
narządów miąŜszowych
choroby układowe
nowotwory
zaburzenia hormonalne
nieuleczalne choroby przewlekłe
MSZ
Powikłania farmakoterapii
leki hipotensyjne (np. Rezerpina)*
neuroleptyki (np. Chloropromazyna)
antagoniści kanału wapniowego (np. Werapamil)
leki o działaniu dopaminergicznym (np. L-dopa)
Wydarzenia Ŝyciowe i sytuacje
utrata osób bliskich
izolacja społeczna
zły stan finansowy
zmiana miejsca pobytu
MSZ
Schorzenia ośrodkowego układu nerwowego jako
przyczyny depresji (PuŜyński,1996)
Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe mózgu
choroba Alzheimera
pląsawica Huntingtona
zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe
choroba Parkinsona
stwardnienie rozsiane
Guzy mózgu, zwłaszcza płata czołowego
Choroby naczyniowe mózgu
miaŜdŜyca naczyń mózgowych
niewydolność krąŜenia mózgowego
stany poudarowe
krwiak nadoponowy, podtwardówkowy
Padaczka, zwłaszcza ognisko o płacie skroniowym
Stany pourazowe, zwłaszcza uszkodzenie
płata skroniowego
płatów czołowych
Inne schorzenia - wodogłowie, defekty genetyczne
MSZ
Śmiertelność chorych z depresją po przebyciu zawału mięśnia
sercowego w ciągu 6 miesięcy od opuszczenia szpitala
MSZ
(Frasure-Smith i wsp. 1993).
Niedobory białkowo-energetyczne
Nie powodują zaniku tkanki nerwowej, ale głównie
opóźnienie jej rozwoju.
Zredukowane:
mokra i sucha masa mózgu;
zawartość białka ogółem;
RNA;
całkowity cholesterol;
fosfolipidy;
DNA.
Słaby rozwój móŜdŜku i hipokampa.
MSZ
ZAWARTOŚĆ PIERWIASTKÓW
W LUDZKIEJ TKANCE MÓZGOWEJ
µg / 100 g
Magnez
Wapń
śelazo
Cynk
Miedź
Glin
Mangan
Chrom
Ołów
Cyna
Kobalt
Rtęć
13 800
8 000
6 500
1 300
400
47
26
13
<10
<6
0,9
1,8
MSZ
Klasyfikacja pierwiastków (II, III) w centralnym
systemie nerwowym wg ich wartości Ŝywieniowej i
toksycznej
Niezbędne
dla mózgu
Prawdopodobnie Toksyczne
niezbędne
dla mózgu
Wapń
Magnez
śelazo
Miedź
Cynk
Mangan
Kobalt
Molibden
Chrom
Nikiel
Cyna
Wanad
za Smith, 1990
Ołów
Rtęć
Glin
Kadm
Arsen
Niska toksyczność:
nieznany status
Bar
German
Srebro
Stront
Tytan
Cyrkon
Bizmut
Gal
Złoto
Ind
Tal
MSZ
Uran
Zn i Mg a receptor NMDA (receptor glutaminianergiczny)
Receptor NMDA – nazwa od specyficznego agonisty kwasu
N-metylo-D-asparaginowego
(agonista – ligand pobudzający receptor)
Kompleks: kanał wapniowy, miejsce glutamatergiczne wiąŜące
kwas glutaminowy (takŜe kwas asparaginowy) – neurotransmiter,
MSZ
miejsca modulujące, miejsca wiąŜące Zn, miejsca wiąŜące Mg
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE I REGULUJĄCE POBRANIE
I DYSTRYBUCJĘ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH
W CENTRALNYM SYSTEMIE NERWOWYM
Pobranie z Ŝywnością i naraŜenie
Absorpcja i dystrybucja na obwodzie
Transport z krwi do mózgu
Dystrybucja i wymiana wewnątrz centralnego
systemu nerwowego
MSZ
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA TRANSPORT
SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ BARIERĘ KREW-MÓZG
ZWIĄZKI KOMPLEKSUJĄCE
Związki kompleksujące metale – EDTA
Związki rozpuszczalne w tłuszczach –
wzrost dystrybucji w mózgu
WIEK
Bariera krew-mózg – słabiej rozwinięta u niemowląt
niŜ u ludzi dorosłych (związki hydrofilowe, jony, białka –
szybciej akumulują się w mózgu i szybciej osiągają
wyŜsze stęŜenia
WZROST PRZEPUSZCZALNOŚCI BARIERY KREW-MÓZG
Nadciśnienie, wirusowe zapalenie mózgu,
zapalenie opon, raki mózgu, drgawki,
MSZ
niedokrwistość
Światowa Organizacja Zdrowia za granicę starości
- wiek 65 lat.
Wiek kalendarzowy nie jest obiektywnym miernikiem
procesów starzenia się.
Skala przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia
charakteryzuje populację według odsetka osób w wieku
65 lat i więcej w następujący sposób:
populacja młoda
-
poniŜej 4%
populacja dojrzała -
4 – 7%
populacja stara
równy lub powyŜej 7%
-
MSZ
14
12,1
11,9
11,2
12
10,2
10
9,3
8
7,4
6
4,2
3,6
4
4,9
5,0
4,8
Polska pow 65 r.Ŝ.
Anglia z Walią i Szkocja
19
97
19
94
19
91
19
88
19
85
19
82
19
79
19
76
19
73
19
70
19
67
19
64
19
61
19
58
19
55
19
52
19
49
19
46
19
43
19
40
19
37
19
34
19
31
19
28
19
25
19
22
19
19
19
15
19
12
19
09
19
06
19
03
19
00
2
Francja
Ryc. Udział ludności powyŜej 65 r. w polskiej populacji
w latach 1900-1999. Wartości podane w %.
MSZ
40
r = -0.353
HDRS
30
p = 0.020
20
10
0
0.6
0.7
0.8
0.9
1.0
Zn [mg/l]
Ryc. ZaleŜność między zawartością cynku w surowicy
pacjentów z depresją jednobiegunową i uzyskanymi
wartościami Skali Depresji Hamiltona
(Schlegel-Zawadzka i wsp. 1999)
MSZ
Miejsca kontroli syntezy serotoniny – 1. ograniczenia dietetyczne;
2. aktywny transport – kompetycja z waliną, leucyną, izoleucyną,
fenyloalaniną i tyrozyną; 3. synteza – udział enzymu
(Bell i wsp., 2001).
MSZ
Biosynteza i biotransformacja serotoniny (Pawłowski, 2002).
MSZ
Porcje orzechów waŜące 30 g (Szostak i wsp., 2001).
MSZ
30 g mieszanki – w równych częściach:
orzechy włoskie;
orzechy laskowe;
orzechy pistacjowe;
migdały.
Pokrywa 70% dziennego zapotrzebowania na NNKT
48% na witaminę E.
Zawiera znaczne ilości tryptofanu –
od 152 do 310 mg / 100 g produktu jadalnego.
MSZ
ObniŜenie poziomu tryptofanu w surowicy
spadek poziomu w mózgu
nasilenie depresji.
MSZ
Cynk obecność w mikrosomach wątroby - frakcja
odpowiedzialna za desaturację kwasów tłuszczowych
Wpływ na aktywność 6-desaturazy – decyduje o
szybkości przemian metabolicznych
długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów
tłuszczowych (LCPUFA).
Elektrony niezbędne do do desaturacji LCPUFA
pochodzą z NADP (fosforan dinukleotydu
nikotynoamidowego) oraz NADPH poprzez cytochromy
B-5 i P-450.
Cynk niezbędny do utrzymania prawidłowej
konfiguracji enzymów desaturacyjnych, powstawania
prostaglandyny PGE1.
MSZ
USA – obniŜenie spoŜycia omega-3 LCPUFA –
koreluje ze wzrostem częstości występowania
depresji (DHA dokozaheksaenowy - szczególnie).
Sugestia – wzrost depresji od 1913 – wzrost stosunku
omega-6 – oleje roślinne / omega – 3 – olej rybi
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
zalecenia stosunek omega-6/omega-3 około 5-10.
MSZ
SKŁADNIKI MINERALNE
Efekt antydepresyjny po podaniu
litu, rubidu, preparatów cynku.
Niedobory mikropierwiastków – alkoholizm,
anoreksja,
zawał serca,
rozległe zabiegi operacyjne,
choroba Alzheimera,
parkinsonizm
starzenie się organizmu,
MSZ
20-40% cholesterolu w ustroju pochodzi z poŜywienia;
Zawartość w dobowej racji pokarmowej nie powinna
przekraczać około 300 mg.
Czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca gdy zbyt
wysoki poziom we krwi.
W 1999 r. doniesienie:
zbyt niski poziom cholesterolu zwiększone
ryzyko wystąpienia samobójstw i stanów
przygnębienia.
MSZ
Vino pellite curas – Winem rozpraszajcie
troski (Horatius)
MSZ
MSZ