antropologia fizyczna - Instytut Archeologii
Transkrypt
antropologia fizyczna - Instytut Archeologii
załącznik do zarządzenia Rektora UG nr 78/R/11 Nazwa przedmiotu Antropologia fizyczna Kod ECTS Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Historyczny / Instytut Archeologii Studia kierunek Archeologia stopień Studia pierwszego stopnia tryb stacjonarne Nazwisko osoby prowadzącej (osób prowadzących) Prof. dr hab. Janusz Piontek Mgr Beata Iwanek Formy zajęć, sposób ich realizacji i przypisana im liczba godzin A. Formy zajęć • wykład, • ćwiczenia: laboratoryjne specjalność specjalizacja Liczba punktów ECTS 4 B. Sposób realizacji • zajęcia w sali dydaktycznej C. Liczba godzin III rok, semestr VI, 60 (30+30) Cykl dydaktyczny od roku akademickiego 2012/13 do roku akademickiego 2014/15 Status przedmiotu • obowiązkowy Język wykładowy Język polski Metody dydaktyczne Forma i sposób zaliczenia oraz podstawowe kryteria oceny lub wymagania egzaminacyjne • wykład / wykład problemowy / wykład z prezentacją multimedialną i filmami DVD A. Sposób zaliczenia • ćwiczenia laboratoryjne: analiza zestawów kości • wykład: egzamin ludzkich, analiza grobu ciałopalnego, wykonywa• ćwiczenia: zaliczenie z oceną nie inwentaryzacji materiałów kostnych, doświadczenia z wykorzystaniem aparatury antropometrycznej, praca indywidualna, praca w gruB. Formy zaliczenia pach, prezentacja multimedialna, dyskusja, roz• wykład: egzamin pisemny: testowy wiązywanie zadań • ćwiczenia: ustalenie oceny zaliczeniowej z ćwiczeń na podstawie wypadkowej z ocen z kolokwium ustnego i pisemnego oraz ocen cząstkowych otrzymanych w trakcie trwania semestru z wykonanych na ćwiczeniach i udokumentowanych protokołami zadań praktycznych C. Podstawowe kryteria Egzamin z całości zakresu materiału realizowanego na wykładach i ćwiczeniach. Kolokwium z całości zakresu ćwiczeń (normy zaliczenia zgodne z Regulaminem Studiów UG), ocena pracy na zajęciach (przygotowanie teoretyczne do wykonania zadań praktycznych, wykonanie zadań praktycznych, udział w dyskusji, współpraca w grupie) oraz terminowo złożone i spełniające kryteria metodologiczne i logiczne, protokoły z przeprowadzonych zadań praktycznych. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymogami wstępnymi A. Wymagania formalne: brak B. Wymagania wstępne: Znajomość epok historycznych i kultur archeologicznych, opis i klasyfikacja źródeł historycznych, znajomość podstawowych typów źródeł archeologicznych i metod ich interpretacji, znajomość podstaw tafonomii, znajomość obrządku pogrzebowego w różnych kulturach pradziejowych, znajomość metod i dokumentacji archeologicznych badań terenowych, znajomość podstaw statystyki Cele przedmiotu Zaznajomienie studenta z podstawowymi zagadnieniami z zakresu paleoantropologii, antropologii historycznej i biologii populacji pradziejowych. Opanowanie teoretycznych wiadomości z zakresu osteologii człowieka, w tym współczesnego mianownictwa anatomicznego dotyczącego układu kostnego. Nabycie umiejętności rozpoznawania poszczególnych kości szkieletu ludzkiego, dającej możliwość swobodnej pracy na stanowisku archeologicznym przy eksploracji grobów oraz pozwalającej na przygotowywanie dokumentacji rysunkowej i opisowej. Poznanie podstawowych technik opisowych i pomiarowych stosowanych w antropologii fizycznej, przydatnych w opisaniu materiałów pochodzących z wykopalisk. Treści programowe A. Problematyka wykładu • definicja i zakres antropologii fizycznej, zarys historii jej rozwoju, związki z innymi dyscyplinami • antropologia fizyczna a nauki biologiczne, elementy metodologii nauk przyrodniczych, przyrodoznawstwo a humanistyka • powstanie gatunku ludzkiego i czynniki hominizacji: stan wiedzy o genezie rodziny człowiekowatych, miejsce człowieka w świecie zwierząt, współczesne rodziny naczelnych, ich charakterystyka biologiczna, ekologiczna i etologiczna, proces hominizacji, pojawienie się rodziny Hominidae, ewolucja rodzaju Homo, Homo sapiens • rekonstrukcja dziejów gatunku ludzkiego, procesy adaptacji i zróżnicowania populacji ludzkich • zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe człowieka współczesnego, biologiczny podział gatunku ludzkiego • człowiek współczesny i jego ewolucja biokulturowa • biologiczny opis gatunku ludzkiego na poziomie osobniczym i populacyjnym • biologia populacji pradziejowych: możliwości badawcze, interpretacje, zastosowania • człowiek i jego środowisko, wstęp do ekologii człowieka • praktyczne aspekty badań populacji pradziejowych: podstawowe metody badawcze, techniki pomiarowe i opisowe, określanie wieku w chwili śmierci osobnika, określanie płci, różnice międzypopulacyjne w budowie szkieletu, wielkość i masa ciała, paleopatologia, metodyka badań kości z grobów ciałopalnych. B. Problematyka ćwiczeń / laboratorium • budowa układu kostnego człowieka (czaszka) • budowa układu kostnego człowieka (szkielet postkranialny) • inwentaryzacja szkieletu osobnika dorosłego i dziecka • inwentaryzacja uzębienia • określenie płci osobnika • ocena wieku osobnika w chwili śmierci • morfologia czaszki: opis czaszki (cechy niemetryczne) i pomiary czaszki (cechy metryczne) • pomiary szkieletu pozaczaszkowego (postkranialnego) • wskaźniki antropologiczne czaszki i szkieletu pozaczaszkowego (postkranialnego) • rekonstrukcja wysokości i masy ciała • morfologiczne reakcje na warunki życia: wyznaczniki stresu morfologicznego na kościach (occupational stress markers) - MOS, wyznaczniki stresu mięśniowo-szkieletowego (musculoskeletal stress markers) - MSM • analiza antropologiczna grobu ciałopalnego • metodyka badań osobnika żywego Wykaz literatury A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu): A.1. wykorzystywana podczas zajęć Hutchings R., P. Abrahams, S.C. Marks Jr, J.S. Gielecki (red.), 2006, Fotograficzny atlas anatomii człowieka McMinn, Elsevier Urban & Partner, Wrocław. Malinowski A., J. Strzałko (red.), 1989, Antropologia, PWN, Warszawa-Poznań. McMinn R.M.H., R.T. Hutchings, J. Pegington, P. P. Abrahams, 1994, Kolorowy atlas anatomii człowieka, Vydavatelstvo Slovart, Bratislava, Solis, W-wa. Piontek J., 1996, Biologia populacji pradziejowych. Zarys metodyczny, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Lewin R., 2002, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, Prószyński i S-ka, W-wa. Whit T.D., P.A. Folkens, 2005, The Human Bone Manual, Elsevier Academic Press, Burlington. A.2. studiowana samodzielnie przez studenta Bochenek A., M. Reicher, 1969, 1990, 2007, Anatomia człowieka, T. I, PZWL, W-wa. Piontek J. (red.), 1988, Szkice z antropologii ogólnej. Propozycje teoretyczno-metodyczne badań społeczeństw pradziejowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Piontek J., A. Wiercińska (red.), 1993, Człowiek w perspektywie ujęć biokulturowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Piontek J., A. Marciniak, 1998, Wielka Encyklopedia Geografii Świata. Tom 9. Człowiek, pierwsze cywilizacje, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań. Strzałko J., J. Ostoja-Zagórski, 1995, Ekologia populacji ludzkich. Środowisko człowieka w pradziejach, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. B. Literatura uzupełniająca Aufderheide A.C., C. Rodriguez-Martin, 1998, The Cambridge Encyclopedia of human paleopathology, Cambridge University Press. Buikstra J.E., H.D. Ubelaker (ed.), 1994, Standards for Data Collection from Human SkeletalRremains, Arkansas Archaeological Survey Research, Series No. 44, Fayetville. Campbell B., 1995, Ekologia człowieka. Historia naszego miejsca w przyrodzie od prehistorii do czasów współczesnych, W-wa. Dąbrowski R., 2007, Populacje ludzkie z dorzecza Odry i Wisły w okresie wpływów rzymskich i we wczesnym średniowieczu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Jerszyńska B., 2004, Procesy wzrastania i rozwoju oraz ich uwarunkowania w średniowiecznych populacjach ludzkich. Wydawnictwo Naukowe UAM, Seria Antropologia 21, Poznań. Jerszyńska B. (red.), 2008, Współczesna antropologia fizyczna, Zakres i metody badań, współpraca interdyscyplinarna. XI Warsztaty Antropologiczne, Poznań. Leakey R., 1995, Pochodzenie człowieka, Wyd. CIS, W-wa. Myszka A., 2007, Rekonstrukcja budowy somatycznej człowieka na podstawie wybranych cech szkieletu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań. Reichholf J., 1992, Zagadka rodowodu człowieka. Narodziny człowieka w grze sił z przyrodą, PWN, W-wa. Piontek J., B. Iwanek B., S. Segeda, 2008, Antropologia o pochodzeniu Słowian, Monografie Instytutu Antropologii UAM, 12, Poznań. Piontek J., A. Malinowski (red.), 1985, Teoria i empiria w Polskiej Szkole Antropologicznej, Wydawnictwo Naukowe UAM, seria antropologia nr 11, Poznań. Shreeve J., 1998, Zagadka neandertalczyka. W poszukiwaniu rodowodu współczesnego człowieka, Prószyński i S-ka, W-wa. Strzałko J., M. Henneberg, J. Piontek, 1980, Populacje ludzkie jako systemy biologiczne, W-wa. Efekty uczenia się Wiedza H1A_W01 K_W01 Ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk humanistycznych w systemie nauk H1A_W05 oraz ich specyfice przedmiotowej i metodologicznej. H1A_W07 K_W09 Ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii z innymi naukami humanistycznyH1A_U01 mi, oraz przyrodniczymi: geologią, paleoekologią, itd. H1A_U02 K_W12 Zdaje sobie sprawę z różnorodności źródeł informacji. Rozumie ich przydatność w badaH1A_U04 niach prahistorycznych. H1A_U08 Umiejętności H1A_K01 K_U01 Potrafi zdobywać, selekcjonować, analizować i utrwalać wiedzę z wykorzystaniem różH1A_K02 nych źródeł w sposób uporządkowany i systematyczny H1A_K03 K_U02 Samodzielnie zdobywa i utrwala wiedzę w sposób uporządkowany i systematyczny przy zastosowaniu nowoczesnych technik pozyskiwania, klasyfikowania i analizowania informacji, zgodnie ze wskazówkami opiekuna naukowego. K_U05 Definiuje, objaśnia i stosuje poprawnie w mowie i w piśmie podstawowe terminy fachowe właściwe archeologii i nauk jej pokrewnych zarówno w pracy nad wybranymi tematami, jak i w popularyzacji archeologii. K_U09 Posiada umiejętność przygotowania typowych prac pisemnych w języku polskim i języku obcym, uznawanym za podstawowy dla dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów, dotyczących zagadnień szczegółowych, z wykorzystaniem podstawowych ujęć teoretycznych, a także różnych źródeł Kompetencje społeczne (postawy) K_K01 Ma świadomość zakresu swojej wiedzy i umiejętności profesjonalnych, a także rozumie potrzebę dalszego, ciągłego rozwoju kompetencji w zakresie wybranej specjalności oraz ogólnohumanistycznym, jak też kompetencji personalnych i społecznych K_K04 Jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupach, organizacjach i instytucjach realizujących działania na rzecz integracji kulturowej, promowania kultury i zdolny do porozumiewania się z osobami będącymi i nie będącymi specjalistami w danej dziedzinie K_K05 Potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania Kontakt [email protected]