docTeczka pomocy NA DROGACH WIARY
download 
Reklamacja Transkrypt
Teczka pomocy NA DROGACH WIARY
Teczka pomocy NA DROGACH WIARY Klasa II liceum i technikum Kielce 2013 Teczka pomocy do nauczania religii rzymsko-katolickiej na terenie całej Polski, z zachowaniem praw biskupów diecezjalnych, przeznaczona jest dla klasy II liceum i technikum i może być stosowana jedynie jako pomoc uzupełniająca do podręcznika nr AZ-42-03/12-KI-2/13. Recenzenci ks. prof. dr hab. Andrzej Kiciński ks. dr Radosław Mazur Redakcja Elżbieta Kondrak Wybór i opracowanie materiałów ks. Krzysztof Banasik Anna Baran ks. Jarosław Czerkawski Elżbieta Ćwierz Michał Ćwierz s. Małgorzata Tadeusza Dyrek BDNP s. Agnieszka Ferensztajn USJK Elżbieta Gurgacz s. Anna Kawa OSU Elżbieta Kondrak Katarzyna Kościołek Redakcja techniczna Marcin Satro Sławomir Mazur Bogusław Nosek Sylwia Pura-Maciejczyk Tomasz Rak Kamilla Rokosz ks. Grzegorz Stachura ks. Tadeusz Śmiech o. Radomił Wójcikowski Danuta Zasada-Seweryn Urszula Zaręba ks. Jan Zwierzchowski © Copyright by Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”, Kielce 2013 WYDAWNICTWO „JEDNOŚĆ” 25-013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4 Dział sprzedaży tel. 041 349 50 50 Redakcja tel. 041 368 11 10 www.jednosc.com.pl e-mail: [email protected] Spis treści Temat 1. Karta pracy (Miłość Boga do człowieka) ......................................................6 Temat 2. Karta pracy (Trójca Święta – metoda metaplanu)........................................7 Temat 3. Hasła do pantomimy (Przymioty Boga).......................................................10 Teksty biblijne do pracy w grupach..............................................................11 Temat 4. Teksty literackie do pracy w grupach...........................................................14 Temat 5. Test sprawdzający wiedzę o aniołach...........................................................19 Teksty KKK do pracy w grupach..................................................................20 Teksty do wykorzystania dla katechety........................................................21 Temat 7. Karta pracy do analizy wiersza.....................................................................24 Temat 8. Zestaw pytań do pracy w grupach................................................................25 Temat 10. Teksty biblijne i KKK do pracy w grupach..................................................26 Temat 11. Tekst kolędy „Bóg się rodzi”........................................................................32 Temat 12. Karta pracy (Śmierć Jezusa).........................................................................33 Temat 13. Teksty KKK....................................................................................................34 Temat 14 Teksty biblijne i KKK do pracy w grupach..................................................36 Temat 15. Teksty KKK....................................................................................................43 Temat 16. Karta pracy (Symbole Kościoła – metoda metaplanu)...............................48 Temat 18. Karta pracy (Cechy Kościoła – metoda metaplanu)...................................51 Temat 19. Karta pracy (Hierarchia Kościoła)...............................................................53 Teksty KK do pracy w grupach.....................................................................53 Temat 20. Cytaty o misjach.............................................................................................58 Temat 21. Teksty do pracy w grupach (Sekty i „nowe ruchy religijne”).....................59 Teksty do wykorzystania dla katechety........................................................65 Temat 22. Puzzle logiczne...............................................................................................70 Teksty KKK i DZ...........................................................................................71 Temat 23. Teksty KKK....................................................................................................72 Tekst do wykorzystania dla katechety (J. Molla)........................................76 Temat 24. Teksty biblijne i KK.......................................................................................79 Temat 25. Świadectwo (Sakrament pokuty)..................................................................85 Teksty KKK do pracy w grupach..................................................................86 Temat 26. Plansza............................................................................................................88 Tekst do dialogu.............................................................................................89 Temat 27. Teksty KKK....................................................................................................90 Komiks............................................................................................................92 Temat 28. Teksty biblijne i KKK....................................................................................93 Temat 29. Teksty KKK ...................................................................................................96 Teksty psalmów............................................................................................100 Temat 30. Karta pracy (Cechy modlitwy)....................................................................102 Temat 31. Karta pracy z tekstami KKK.......................................................................103 Krzyżówki.....................................................................................................107 Temat 31a.Teksty KKK do pracy w grupach................................................................111 Temat 32. Tekst biblijny................................................................................................113 Fragmenty „Salvifici doloris”......................................................................114 Temat 33. Tekst jutrzni do wspólnego odmawiania....................................................118 Temat 34. Teksty KKK do pracy w grupach................................................................124 Teksty do celebracji liturgicznej.................................................................129 Krzyżówka.....................................................................................................132 Temat 36. Teksty KKK do pracy w grupach................................................................133 Fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II o pokoju........................................135 Temat 37. Karty pracy (Encykliki społeczne)..............................................................138 Fragmenty encyklik społecznych................................................................139 Temat 38. Puzzle logiczne.............................................................................................144 Teksty do pracy w grupach (pielgrzymki Jana Pawła II)..........................145 Schematyczna mapa Polski.........................................................................152 Temat 40. Tekst modlitwy.............................................................................................153 Temat 41. Teksty i polecenia do pracy w grupach (metoda 5 z 25)...........................154 Temat 42. Teksty biblijne..............................................................................................157 Temat 44. Karta pracy (Adwent)..................................................................................160 Temat 45. Teksty poetyckie i karty pracy (metoda metaplanu)................................162 Temat 46. Teksty uzupełnień........................................................................................166 Temat 47. Krzyżówka.....................................................................................................168 Quiz biblijny (Męka, śmierć i zmartwychwstanie Pana Jezusa)..................................170 Temat 48. Teksty do wykorzystania na katechezie (Kościół w czasie rozbiorów)....178 Temat 49. Teksty „Rerum novarum” do pracy w grupach.........................................181 Plansze .........................................................................................................187 Temat 52. Teksty Lumen gentium do pracy w grupach..............................................190 Temat 53. Teksty do wykorzystania na katechezie (Kościół w PRL)........................196 4 Temat 54. Plansze..........................................................................................................201 Tabela sprawdzająca czytanie Biblii...........................................................202 Temat 55. Wniosek o wydanie dowodu osobistego....................................................203 Karty pracy...................................................................................................204 Życiorysy patronów Europy........................................................................205 Temat 56. Teksty kard. Wyszyńskiego.........................................................................217 Temat 57. Teksty do wykorzystania na katechezie (Unia Europejska)....................219 Teksty do wykorzystania na katechezie ....................................................222 Temat 58. Tekst do scenki.............................................................................................225 Temat 59. Plansze..........................................................................................................226 Temat 60. Teksty do wykorzystania na katechezie.....................................................230 Temat 61. Tekst uzupełnień..........................................................................................236 Temat 62. Test (Historia Jasnej Góry).........................................................................237 Krzyżówki.....................................................................................................239 Temat 63. Teksty biblijne do pracy w grupach............................................................240 Karta pracy (Dobre zawody chrześcijanina)..............................................242 Wierzący sportowcy.....................................................................................243 5 TEMAT 1 kl. II liceum i technikum Miłość Boga do człowieka Przykłady z Biblii Przykłady z życia .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. ............................................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. .............................................................. 6 TEMAT 2 kl. II liceum i technikum Podaj definicję Trójcy Świętej. Napisz krótką modlitwę na uwielbienie Trójcy Świętej. TRÓJCA ŚWIĘTA Narysuj symbol Boga jedynego Wpisz przykład wydarzenia opisanego w Trójcy Świętej. w Piśmie Świętym, w którym jest mowa o Bogu Ojcu, Synu i Duchu Świętym (np. Mt 3,13-17). Podaj definicję Trójcy Świętej. Napisz krótką modlitwę na uwielbienie Trójcy Świętej. TRÓJCA ŚWIĘTA Narysuj symbol Boga jedynego Wpisz przykład wydarzenia opisanego w Trójcy Świętej. w Piśmie Świętym, w którym jest mowa o Bogu Ojcu, Synu i Duchu Świętym (np. J 1,29-34). 7 Podaj definicję Trójcy Świętej. Napisz krótką modlitwę na uwielbienie Trójcy Świętej. TRÓJCA ŚWIĘTA Narysuj symbol Boga jedynego Wpisz przykład wydarzenia opisanego w Trójcy Świętej. w Piśmie Świętym, w którym jest mowa o Bogu Ojcu, Synu i Duchu Świętym (np. Dz 1,5-9). Podaj definicję Trójcy Świętej. Napisz krótką modlitwę na uwielbienie Trójcy Świętej. TRÓJCA ŚWIĘTA Narysuj symbol Boga jedynego Wpisz przykład wydarzenia opisanego w Trójcy Świętej. w Piśmie Świętym, w którym jest mowa o Bogu Ojcu, Synu i Duchu Świętym (np. Mt 28,16-20). 8 Podaj definicję Trójcy Świętej. Napisz krótką modlitwę na uwielbienie Trójcy Świętej. TRÓJCA ŚWIĘTA Narysuj symbol Boga jedynego Wpisz przykład wydarzenia opisanego w Trójcy Świętej. w Piśmie Świętym, w którym jest mowa o Bogu Ojcu, Synu i Duchu Świętym (np. J 14,25-28.31). Podaj definicję Trójcy Świętej. Napisz krótką modlitwę na uwielbienie Trójcy Świętej. TRÓJCA ŚWIĘTA Narysuj symbol Boga jedynego Wpisz przykład wydarzenia opisanego w Trójcy Świętej. w Piśmie Świętym, w którym jest mowa o Bogu Ojcu, Synu i Duchu Świętym (np. J 14,25-28.31). 9 TEMAT 3 kl. II liceum i technikum Bóg jest wielki. Bóg jest żywy. Bóg jest święty. Bóg jest łaskawy. Bóg jest wierny. Bóg jest miłością. Bóg jest miłosierny. Bóg jest sprawiedliwy. Bóg jest mądrością. Bóg jest wszechmocny. Bóg jest łagodny. Bóg jest dobry. 10 Grupa 1 „Miłosierny jest Pan i łaskawy, nieskory do gniewu i bardzo łagodny” (Ps 103,8). „Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność, zachowujący swą łaskę w tysiączne pokolenia, przebaczający niegodziwość, niewierność, grzech, lecz nie pozostawiający go bez ukarania, ale zsyłający kary za niegodziwość ojców na synów i wnuków aż do trzeciego i czwartego pokolenia” (Wj 34,6-7). „Niech się radują i weselą w Tobie wszyscy, co Ciebie szukają. Niech zawsze mówią: «Bóg jest wielki!» ci, którzy pragną Twojej pomocy” (Ps 70,5). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? Grupa 2 „Pan jest łagodny i miłosierny, nieskory do gniewu i bardzo łaskawy” (Ps 145,8). „Jeśli bowiem wrócicie do Pana, wasi bracia i synowie doznają miłosierdzia u tych, którzy ich uprowadzili, i wrócą do tej ziemi, bo łaskawy i miłosierny jest Pan, Bóg wasz, i nie odwróci od was oblicza” (2 Krn 30,9). „Niech będzie błogosławione imię Boga przez wszystkie wieki wieków! Bo mądrość i moc są Jego przymiotem” (Dn 2,20). „Bóg raz powiedział, dwa razy to słyszałem: Bóg jest potężny” (Ps 62,12). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? Grupa 3 „Pan nasz jest wielki i zasobny w siły, mądrość Jego jest niewypowiedziana” (Ps 147,5). „Ja objawiłem się Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako Bóg wszechmocny, ale imienia mego, Jahwe, nie objawiłem im” (Wj 6,3). „A Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował...” (Ef 2,4). „...bo Twoja łaskawość [sięga] aż do niebios, a wierność Twoja po chmury” (Ps 108,5). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? 11 Grupa 4 „Ale Ty, Panie, jesteś Bogiem miłosiernym i łaskawym, nieskorym do gniewu, bardzo łagodnym i wiernym” (Ps 86,15). „Po czym Bóg rzekł do niego: Ja jestem Bóg wszechmocny. Bądź płodny i rozmnażaj się. Niechaj powstanie z ciebie naród i wiele narodów, i niechaj królowie zrodzą się z ciebie” (Rdz 35,11). „Ty zaś, Boże nasz, jesteś łaskawy i wierny, cierpliwy i miłosierny w rządach nad wszystkim” (Mdr 15,1). „Albowiem od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty – wiekuista Jego potęga oraz bóstwo – stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła” (Rz 1,20). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? Grupa 5 „Pan jest dobry i prawy: dlatego wskazuje drogę grzesznikom” (Ps 25,8). „Pan Zastępów przez sąd się wywyższy, Bóg Święty przez sprawiedliwość okaże swą świętość” (Iz 5,16). „Jezus mu odpowiedział: Czemu nazywasz Mnie dobrym? Nikt nie jest dobry, tylko sam Bóg” (Łk 18,19). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? 12 Grupa 6 „Skosztujcie i zobaczcie, jak dobry jest Pan, szczęśliwy człowiek, który się do Niego ucieka” (Ps 34,9). „Pan jest cierpliwy, ale i potężny siłą; a oczyszczając – nikogo nie zostawia bez kary” (Na 1,3a). „Myśmy poznali i uwierzyli miłości, jaką Bóg ma ku nam. Bóg jest miłością: kto trwa w miłości, trwa w Bogu, a Bóg trwa w nim” (1 J 4,16). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? Grupa 7 „Wielki jest Pan i godzien wielkiej chwały w mieście Boga naszego” (Ps 48,2). „Pan cierpliwy, bogaty w życzliwość, przebacza niegodziwość i grzech, lecz nie pozostawia go bez ukarania, tylko karze grzechy ojców na synach do trzeciego, a nawet czwartego pokolenia” (Lb 14,18). „I wołał jeden do drugiego: Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały” (Iz 6,3). „Kto nie miłuje, nie zna Boga, bo Bóg jest miłością” (1 J 4,8). – Jakie przymioty Boga zostały ukazane w podanych tekstach biblijnych? 13 TEMAT 4 kl. II liceum i technikum Grupa 1 Utwory literackie Dokonajcie interpretacji wybranego wiersza, który ukazuje, jak piękny jest świat. Pamiętajcie o ogrodach Bluszczem ku oknom Kwiatem w samotność Poszumem traw Drzewem co stoi Uspokojeniem Wśród tylu spraw Pamiętajcie o ogrodach Przecież stamtąd przyszliście W żar epoki użyczą wam chłodu Tylko drzewa, tylko liście Pamiętajcie o ogrodach Czy tak trudno być poetą W żar epoki nie użyczy wam chłodu Żaden schron, żaden beton Kroplą pamięci Nicią pajęczą Zapachem bzu Wiesz już na pewno 14 Świeżością rzewną To właśnie tu Pamiętajcie o ogrodach Przecież stamtąd przyszliście W żar epoki użyczą wam chłodu Tylko drzewa, tylko liście Pamiętajcie o ogrodach Czy tak trudno być poetą W żar epoki nie użyczy wam chłodu Żaden schron, żaden beton I dokąd uciec W za ciasnym bucie Gdy twardy bruk Są gdzieś daleko Przejrzyste rzeki I mamy XX wiek Pamiętajcie o ogrodach... Jonasz Kofta Uśmiech dla Pana Boga jak tu się nie uśmiechać dziś do Pana Boga gdy wyświęca się wkoło rajska pogoda trzmiel wtula się w płatki zbierając mi metafory bez odurzony niebem pachnie jak szalony siwy koń z baśni pasie się na łące i w pręcikach dmuchawców roziskrzone słońce chciałbym uśmiechem odwdzięczyć się Panie za to zielone traw zmarwychpowstanie za ważkość ważki i chwilowość chwili która za chwilę w wieczność się przesili za to wśród życia ziemskie zabłąkanie chciałbym uśmiechem odwdzięczyć się Panie z tym dniem majowym życiu tak do twarzy że w podzięce czymś ciepłym muszę Cię obdarzyć Józef Baran Bóg stwarzał wszystko by poznawać siebie stąd barwa biała zawsze lekka, zielona spokojna żółta pliszka bo taką i o zmroku widać jeż na brzegu lasu dowcipne szparagi ktoś kto umarł przed chwilą wyleciał wesoły koniec wszystkich spraw naszych wspaniale niejasny lwica co ogon chwali skoro nie ma grzywy nietoperz co składa skrzydła i opada szybko zając co się odbija tylnymi nogami księżyc jak rencista co wyszedł się martwić gwiazda polarna co wskazuje biegun ogromna kula ziemska i świat nieokrągły jaskinie latem zimne, widzenie pod wodą i czas najważniejszy – choć nie wie co będzie miłość lub inaczej wszystko i daleko żuk jak anioł swobodny bo niepoliczony kariera na początku a mięta przy końcu Bóg stwarzał świat i poznał że jest wszechwiedzący (J. Twardowski, Nie przyszedłem pana nawracać, Warszawa 1995, s. 338) 15 Wchodzenie do zimy Patrz! Orzechy coraz twardsze tej jesieni Wiewiórki ostrzą zęby na rogu księżyca W lesie klęczy na jedno kolano Na obrusie przymrozku – wilczyca Kurczą się rozmowy – od słowa do słowa Herbata nagle zamarza przy stole Słońce Barwy ze słońca są. Bo ono nie ma Żadnej osobnej barwy, bo ma wszystkie. I cała ziemia jest niby poemat, A słońce nad nią przedstawia artystę. Krok do zimy prawie nie do uchwycenia A jednak już bijemy przed nią czołem Telewizor szronem zaszedł nie wiadomo kiedy Szklanka ślizga się jak igła po płycie Słuchamy Vivaldiego – „Cztery pory roku” Słyszysz jak mocno bije w nas życie Adam Ziemianin Bo pamięć rzeczy, które widział, straci, Łzy tylko w oczach zostaną piekące. Niechaj przyklęknie, twarz ku trawie schyli I patrzy w promień od ziemi odbity. Kto chce malować świat w barwnej Tam znajdzie wszystko, cośmy porzupostaci, cili Niechaj nie patrzy nigdy prosto Gwiazdy i róże, i zmierzchy, i świty. w słońce. Czesław Miłosz, Słońce (1943) Ułóżcie swój własny wiersz, który będzie przedstawiać stworzenie świata lub jego piękno. 16 Wiosna Wiosna – cieplejszy wieje wiatr Wiosna – znów nam ubyło lat Wiosna, wiosna wkoło, rozkwitły bzy Śpiewa skowronek nad nami Drzewa strzeliły pąkami Wszystko kwitnie wkoło, i ja, i ty Ktoś na niebie owce wypasa, hej Popatrz, zakwitł już Twój parasol, hej Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary, czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary? Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie, I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi i w niebie. Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszystko Twoje, cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swoje. Wdzięcznym Cię tedy sercem, Panie, wyznawamy, bo nad nie przystojniejszej ofiary nie mamy. Tyś Pan wszystkiego świata, Tyś niebo zbudował i złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował, Nawet w bramie pan Walenty stróż Puszcza wiosną pierwsze pędy już Portret dziadzia rankiem wyszedł z ram I na spacer poszedł sobie sam Nie przeszkadza tytuł, wiek i płeć By zielono wiosną w głowie mieć Muzyka: Andrzej Zieliński, wyk. Skaldowie Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi i przykryłeś jej nagość zioły rozlicznymi. Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi, a zamierzonych granic przeskoczyć się boi, rzeki wód nieprzebranych wielką hojność mają, Biały dzień a noc ciemna swoje czasy znają. Tobie gwoli rozliczne kwiatki wiosna rodzi, Tobie gwoli w kłosianym wieńcu lato chodzi, wino jesień i jabłka rozmaite dawa, potem do gotowego gnuśna zima stawa. Jan Kochanowski 17 Grupa 2 Utwory muzyczne Dokonajcie interpretacji utworu muzycznego, który ukazuje stworzony świat i jego piękno. A. Vivaldi, Cztery pory roku. Louis Armstrong, What a wonderful life (Co za wspaniały świat). Franz Joseph Haydn, Stworzenie świata. Ułóżcie tekst do znanej wam melodii (albo skomponujcie melodię do znanego wam tekstu), opisujący stworzenie świata lub jego piękno. Grupa 3 Dzieła plastyczne Dokonajcie oceny wybranego dzieła, które mówi o stworzeniu świata lub jego pięknie. Wykonajcie rysunek, który będzie przedstawiać stworzenie świata lub piękno przyrody. 18 TEMAT 5 kl. II liceum i technikum TEST 1. Aniołowie to z natury: a) duchy b) dusze zmarłych dobrych ludzi c) dusze dzieci nienarodzonych 2. Słowo „anioł” znaczy: a) dobry duch b) posłany, wysłannik Boży c) czczący, modlący się 3. Dogmat o istnieniu aniołów ogłoszono: a) w Katechizmie Kościoła Katolickiego w 1992 roku b) na IV Soborze Laterańskim (1215 rok) c) na Soborze Jerozolimskim 4. Jakiej płci są aniołowie? a) męskiej b) nijakiej c) płeć jest związana z ciałem, a aniołowie nie mają ciała 5. W Piśmie Świętym aniołowie są wymieniani: a) ponad 158 razy w Nowym Testamencie b) 320 razy c) około 500 razy 6. W kalendarzu liturgicznym świąt ku czci aniołów figurują: a) dwa – we wrześniu i październiku b) jedno – we wrześniu c) cztery – w październiku, listopadzie, styczniu i lutym 7. Gabriel, Michał i Rafał to imiona: a) serafinów b) aniołów stróżów c) archaniołów 8. Jakim osobom z Nowego Testamentu anioł objawiał się we śnie? a) Zachariaszowi b) św. Piotrowi c) św. Józefowi 19 Grupa 1 „Chrystus stanowi centrum świata anielskiego. Aniołowie należą do Niego: «Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim...» (Mt 25,31). Należą do Niego, ponieważ zostali stworzeni przez Niego i dla Niego: «Bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne…» (Kol 1,16). W jeszcze większym stopniu należą do Niego, ponieważ uczynił ich posłańcami swojego zamysłu zbawienia: «Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?» (Hbr 1,14)” (KKK 331). – Jaki związak zachodzi między Chrystusem a światem aniołów? Grupa 2 „Aniołowie są obecni od chwili stworzenia i w ciągu całej historii zbawienia, zwiastując z daleka i z bliska to zbawienie oraz służąc wypełnieniu zamysłu Bożego. Oto niektóre przykłady: zamykają raj ziemski, chronią Lota, ratują Hagar i jej dziecko, powstrzymują rękę Abrahama, pośredniczą w przekazywaniu Prawa, prowadzą lud Boży, zwiastują narodziny i powołania, towarzyszą prorokom. Wreszcie anioł Gabriel zwiastuje narodzenie Poprzednika oraz narodzenie samego Jezusa” (KKK 332). – Jaką rolę spełniają aniołowie w ludzkim życiu? Grupa 3 Aniołowie w ziemskim życiu Pana Jezusa „Życie Słowa Wcielonego, od wcielenia do wniebowstąpienia, jest otoczone adoracją i służbą aniołów. Gdy Bóg «wprowadza Pierworodnego na świat, mówi: Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży» (Hbr 1,6). Ich śpiew uwielbienia przy narodzeniu Chrystusa nie przestał rozbrzmiewać w uwielbieniu Kościoła: «Chwała Bogu...» (Łk 2,14). Aniołowie strzegą Jezusa w dzieciństwie, służą Mu na pustyni, umacniają Go w agonii i mogliby ocalić Go z ręki nieprzyjaciół, jak kiedyś Izraela. Aniołowie także «ewangelizują», głosząc Dobrą Nowinę wcielenia i zmartwychwstania Chrystusa. Będą obecni w czasie powrotu Chrystusa, który zapowiadają, służąc Mu podczas sądu” (KKK 333). – Jaką rolę spełniali aniołowie wobec Pana Jezusa? 20 Grupa 4 Aniołowie w życiu Kościoła „W taki sam sposób całe życie Kościoła korzysta z tajemniczej i potężnej pomocy aniołów” (KKK 334). „W liturgii Kościół łączy się z aniołami, by uwielbiać trzykroć świętego Boga; przywołuje ich obecność w liturgii pogrzebowej w pieśni «Niech aniołowie zawiodą cię do raju», lub w «Hymnie cherubinów» w liturgii bizantyjskiej, oraz czci szczególnie pamięć niektórych aniołów (św. Michała, św. Gabriela, św. Rafała, aniołów stróżów)” (KKK 335). – Jaką rolę spełniają aniołowie w życiu Kościoła? Grupa 5 Aniołowie w życiu człowieka „Życie ludzkie od początku aż do śmierci jest otoczone opieką i wstawiennictwem aniołów. «Każdy wierny ma u swego boku anioła jako opiekuna i stróża, by prowadził go do życia». Już na ziemi życie chrześcijańskie uczestniczy – przez wiarę – w błogosławionej wspólnocie aniołów i ludzi, zjednoczonych w Bogu” (KKK 336). – Jaką rolę spełniają aniołowie w życiu poszczególnego człowieka? Z listu Ojca Pio o aniołach: „Nigdy nie zapominaj o aniele stróżu, który jest zawsze z Tobą, nigdy nie opuszcza Cię bez względu na to, co złego mogłabyś uczynić. Och, ta niewysłowiona dobroć tego naszego anioła stróża! (...) jakie pocieszenie, gdy się wie, że jest się zawsze pod opieką niebiańskiego ducha, który nas nie opuszcza (jakie godne podziwu), nawet gdy napawamy Pana Boga wstrętem! Jakaż miła jest ta doniosła prawda dla wierzącego! Kogo więc lęka się pobożna dusza, która stara się kochać Jezusa, mając zawsze tuż obok tak wspaniałego wojownika? Och, czy on nie był jednym z tych, którzy razem ze św. Michałem Archaniołem bronili czci Pana Boga, walcząc z szatanem i wszystkimi pozostałymi zbuntowanymi duchami i ostatecznie doprowadzili ich do wiecznego potępienia i strącenia ich do piekła? No cóż, wiedz, że on jest nadal silny wobec szatana i jego wysłanników; jego miłość ani nie osłabła, ani on też nigdy nas nie zawiedzie i zawsze będzie nas 21 bronić. Rozwijaj ten piękny nawyk ciągłego myślenia o nim, ten obok nas jest niebiańskim duchem, który od kołyski po grób nie opuszcza nas ani na chwilę, prowadzi nas, broni nas jak przyjaciel, jak brat, jest zawsze dla nas pocieszeniem, a szczególnie w naszych najsmutniejszych chwilach. Wiedz, że ten dobry anioł modli się za Ciebie, ofiarowuje wszystkie dobre uczynki, które spełniasz, Twoje święte i czyste pragnienia. W godzinach, kiedy wydaje Ci się, że jesteś sama i opuszczona, nie narzekaj na brak przyjacielskiej duszy, której możesz się wyżalić i której możesz powierzyć swoje smutki. Na miłość Boską, nie zapominaj o tym niewidzialnym towarzyszu, zawsze obecnym, by Cię wysłuchać, zawsze gotowym Cię pocieszyć. (...) Pamiętaj często o jego obecności, musisz utkwić oczy swej duszy w nim, dziękuj mu, módl się do niego... Traktuj tego kochanego aniołka, nie mówię, że jako przyjaciela, lecz jako członka rodziny”. (za: Alessio Parente OFM, Ojciec Pio. Przyślij mi swojego Anioła Stróża, Łódź 2001, s. 57-59) „Będąc u boku Ojca Pio przez sześć lat, zrozumiałem, jak wiele osób przysyłało do niego swoich aniołów stróżów, kiedy pragnęli otrzymać jakąś wiadomość lub prosić, by pamiętał o nich w swoich modlitwach. Rzeczywiście, przechodząc z nim przez tłum, jak to czyniłem codziennie, często słyszałem te słowa: «Ojcze, ponieważ nie będę w stanie przyjść, by zobaczyć się z Tobą ponownie, co powinienem zrobić, gdy będę potrzebował Twych modlitw?» A Ojciec Pio odpowiadał: «Jeśli nie możesz przyjść do mnie, przyślij mi swojego anioła stróża. On może przyjść od ciebie do mnie, a ja będę pomagał ci tak bardzo, jak będę mógł»”. (za: Alessio Parente OFM, Ojciec Pio. Przyślij mi swojego Anioła Stróża, Łódź 2001, s. 57-59) Informacja dla katechety Czym naprawdę jest „wywoływanie duchów”? Każdy wywoływacz duchów stawia się świadomie ponad Bogiem, grzesząc pychą i głupotą. Jesteśmy wolni do momentu śmierci. Po niej nasza wolność się kończy. Dlatego dusza osoby zmarłej nie może chodzić, gdzie chce (Łk16,1931). Na „widzi mi się” wywoływacza dusza osoby zmarłej nie przyjdzie, ale przyjdzie „ojciec kłamstwa” (podając się za tę duszę i nawet udzielając odpowiedzi), spod którego wpływu trudno się później uwolnić. 22 Pojawiło się również zjawisko różdżkarstwa, związane z różnego rodzaju odpromiennikami. Badania fizyczne, geologiczne, hydrogeologiczne i inne, prowadzone przez wiele lat i przez różnych naukowców, nie stwierdziły żadnych żył wodnych ani żadnego promieniowania. Coraz częściej spotykamy targi, festyny, kursy z rzekomym działaniem kul, wahadełek, różdżek, kryształów czy bioprądów. Organizowane są w dużych miastach, przybierając pozory naukowości, a jawią się jako cudowne odkrycia na bolączki współczesnego człowieka. Są to pozbawione naukowych podstaw ludzkie wymysły, poprzez które wielu ludzi utraciło swoje pieniądze lub popadło w problemy. (por. P. Kiszkowski, Co warto wiedzieć o radiestezji, Gdańsk 1997) Bardzo łatwo robi się pieniądze na ludzkiej naiwności poprzez sprzedaż fetyszy (np. ususzone rośliny, popiół z kości), amuletów (kawałki substancji mineralnych) czy talizmanów (produkt magii, wytworzony dla zaspokojenia konkretnych potrzeb człowieka). Pan Bóg dał człowiekowi wspaniały dar – rozum. Odchodząc od niego i wiary, człowiek jest w stanie uwierzyć w największe niedorzeczności i zabobony (np. czarny kot, kominiarz, piątek trzynastego itp.). Coraz więcej współczesnych bajek przypomina animowane horrory i filmy sensacyjne, niosąc ze sobą przemoc, agresję, magię, pomieszanie prawdziwych wartości z antywartościami (potwory, szkieletory, demony morderstwa, napady, rabunki, kradzież dyskietek i danych, wróżki, magia, rzucanie przekleństw i uroków). Pokrewnym zagadnieniem są gry komputerowe. Znaczna ich część odwołuje się do przemocy, treści drastycznych, a nawet wręcz satanistycznych (np. „Śmiertelna walka” czy „Diablo)”. Oto reklama jednej z gier: „Wyobraź sobie czary, którymi zmienisz ziemię pod stopami wroga w pole ciekłej magmy... Wyobraź sobie grę, w której możesz rzucać przerażonych jeńców na ołtarz i poświęcać ich życie dla przyjemności bogów. Wyobraź sobie możliwość kreowania potężnych armii, złożonych z przerażających bestii, które możesz kontrolować z każdego dystansu”. 23 TEMAT 7 kl. II liceum i technikum Przeczytaj z katechizmu wiersz „Uczę się ciebie, człowieku” Jerzego Lieberta i podziel się spostrzeżeniami, jakie nasunęły ci się przy jego lekturze. Pomogą ci w tym pytania: – Co to znaczy, że „uczenie się człowieka jest trudne”? – Co dla ciebie znaczą słowa: „Od tego uczenia trudnego raduje się serce i boli”? Podaj przykłady działań człowieka, które podkreślają jego godność i wielkość. Podaj przykłady działań człowieka, które świadczą o jego małości, przyziemności. „Od tego uczenia trudnego raduje się serce... ...i boli” bohaterstwo niewłaściwe wykorzystanie wolności ................................................... wojny ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... Przeczytaj uważnie tekst Syr 17,1-14 i odpowiedz na pytania: – Jakimi darami Bóg obdarzył człowieka? – Jakie zadania wyznaczył człowiekowi? – Przed czym Bóg przestrzega człowieka? 24 TEMAT 8 kl. II liceum i technikum Grupa 1 – Jakie przymioty człowieka świadczą o jego duchowości? Grupa 2 – Wymień czynniki, które wpływają na duchowość człowieka. Grupa 3 – Na czym polega duchowy rozwój człowieka? Grupa 4 – Jakie dary otrzymali od Boga pierwsi ludzie? Troska o ciało ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... Troska o duszę ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... ................................................... 25 TEMAT 10 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca. Anioł Jej odpowiedział: Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym” (Łk 1,32-33.35). „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3,16). „Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo” (Ga 4,4-5). „Odpowiedział Szymon Piotr: Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego” (Mt 16,16). – Kim jest Jezus Chrystus? – Jak przyszedł na ziemię? 26 Grupa 2 „Wierzymy i wyznajemy, że Jezus z Nazaretu, urodzony jako Żyd z córki Izraela w Betlejem, w czasach króla Heroda Wielkiego i cezara Augusta I, z zawodu cieśla, który umarł ukrzyżowany w Jerozolimie za czasów namiestnika Poncjusza Piłata, w czasie rządów cezara Tyberiusza, jest odwiecznym Synem Bożym, który stał się człowiekiem. Wierzymy, że «od Boga wyszedł» (J 13,3), «z nieba zstąpił» (J 3,13; 6,33), «przyszedł w ciele» (1 J 4,2), ponieważ «Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy»” (KKK 423). Jezus Chrystus z Nazaretu, Jednorodzony Syn Ojca, który cierpiał i umarł za nas i który teraz, ponieważ zmartwychwstał, żyje z nami na zawsze. Celem katechezy jest «doprowadzenie do komunii z Jezusem Chrystusem, bo tylko On sam może prowadzić do miłości Ojca w Duchu Świętym i uczestnictwa w życiu Trójcy Świętej»” (KKK 426). – Jakie są historyczne ramy życiorysu Jezusa Chrystusa? – Wymień najważniejsze wydarzenia z życia Jezusa, które przyniosły zbawienie ludziom. 27 Grupa 3 Imię „Jezus” oznacza „Bóg zbawia” „(Maryja) porodzi Syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów” (Mt 1,21). „Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych” (Flp 2,9-10). „Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili, i by owoc wasz trwał – aby wszystko dał wam Ojciec, o cokolwiek Go poprosicie w imię moje” (J 15,16). „I nie ma w żadnym innym zbawienia, gdyż nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być zbawieni” (Dz 4,12). „Kiedyśmy szli na miejsce modlitwy, zabiegła nam drogę jakaś niewolnica, opętana przez ducha, który wróżył. Przynosiła ona duży dochód swym panom. Ona to, biegnąc za Pawłem i za nami wołała: «Ci ludzie są sługami Boga Najwyższego, oni wam głoszą drogę zbawienia». Czyniła to przez wiele dni, aż Paweł mając dość tego, odwrócił się i powiedział do ducha: «Rozkazuję ci w imię Jezusa Chrystusa, abyś z niej wyszedł». I w tejże chwili wyszedł” (Dz 16,16-18). „Kiedy Piotr odwiedzał wszystkich, przyszedł też do świętych, którzy mieszkali w Liddzie. Znalazł tam pewnego człowieka imieniem Eneasz, który był sparaliżowany i od ośmiu lat leżał w łóżku. «Eneaszu – powiedział do niego Piotr – Jezus Chrystus cię uzdrawia, wstań i zaściel swoje łóżko!» I natychmiast wstał” (Dz 9,32-34). – Co oznacza imię Jezus? – W jakim celu Jezus przyszedł na ziemię? – Jaką moc ma imię „Jezus”? 28 Grupa 4 Imię „Chrystus” oznacza „Namaszczony” „Mesjasz”. „...narodził się Jezus, zwany Chrystusem” (Mt 1,16). „(Jezus) przyszedł również do Nazaretu, gdzie się wychował. W dzień szabatu udał się swoim zwyczajem do synagogi i powstał, aby czytać. Podano Mu księgę proroka Izajasza. Rozwinąwszy księgę, natrafił na miejsce, gdzie było napisane: «Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski od Pana». Zwinąwszy księgę, oddał słudze i usiadł; a oczy wszystkich w synagodze były w Nim utkwione. Począł więc mówić do nich: «Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli»” (Łk 4,16-21). „Znacie sprawę Jezusa z Nazaretu, którego Bóg namaścił Duchem Świętym i mocą. Dlatego że Bóg był z Nim, przeszedł On dobrze czyniąc i uzdrawiając wszystkich, którzy byli pod władzą diabła” (Dz 10,38). „Niech więc cały dom Izraela wie z niewzruszoną pewnością, że tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali, uczynił Bóg i Panem, i Mesjaszem” (Dz 2,36). – O jakim namaszczeniu Jezusa mówią teksty Pisma Świętego? – Jakie czyny Jezusa były owocem namaszczenia? – Co to znaczy, że Jezus jest Chrystusem? 29 Grupa 5 „A głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie»” (Mt 3,17). „Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie»” (Mt 16,16-17). „Zawołali wszyscy: «Więc Ty jesteś Synem Bożym?» Odpowiedział im: «Tak. Jestem Nim»” (Łk 22,70). „Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić” (Mt 11,27). „Setnik zaś i jego ludzie, którzy odbywali straż przy Jezusie, widząc trzęsienie ziemi i to, co się działo, zlękli się bardzo i mówili: «Prawdziwie, Ten był Synem Bożym»” (Mt 27,54). „(Jest to Ewangelia) o Jego Synu – pochodzącym według ciała z rodu Dawida, a ustanowionym według Ducha Świętości przez powstanie z martwych pełnym mocy Synem Bożym – o Jezusie Chrystusie, Panu naszym” (Rz 1,3-4). – Jaka jest relacja pomiędzy Jezusem a Bogiem? – W jaki sposób ludzie rozpoznają Boże Synostwo Jezusa? 30 Grupa 6 „Niech więc cały dom Izraela wie z niewzruszoną pewnością, że tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali, uczynił Bóg i Panem, i Mesjaszem” (Dz 2,36). „A oto zbliżył się trędowaty, upadł przed Nim i prosił Go: «Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić»” (Mt 8,2). „Dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan” (Łk 2,11). „Tomasz Mu odpowiedział: «Pan mój i Bóg mój!»” (J 20,28). „Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych. I aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest PANEM – ku chwale Boga Ojca” (Flp 2,9-11). „Nikt też nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: «Panem jest Jezus»” (1 Kor 12,3b). „Jeżeli więc ustami swoimi wyznasz, że JEZUS JEST PANEM, i w sercu swoim uwierzysz, że Bóg Go wskrzesił z martwych – osiągniesz zbawienie” (Rz 10,9). „I siódmy anioł zatrąbił. A w niebie powstały donośne głosy mówiące: Nastało nad światem królowanie Pana naszego i Jego Pomazańca i będzie królować na wieki wieków!” (Ap 11,15). – Kto nazywa Jezusa Panem? – Co osiągnie ten, kto wyzna i wierzy, że Jezus jest Panem? 31 TEMAT 11 kl. II liceum i technikum Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony; Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony. Wzgardzomy – okryty chwałą, Śmiertelny – Król nad wiekami! A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami. (Franciszek Karpiński) Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony; Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony. Wzgardzomy – okryty chwałą, Śmiertelny – Król nad wiekami! A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami. 32 (Franciszek Karpiński) Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony; Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony. Wzgardzomy – okryty chwałą, Śmiertelny – Król nad wiekami! A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami. (Franciszek Karpiński) Bóg się rodzi, moc truchleje, Pan niebiosów obnażony; Ogień krzepnie, blask ciemnieje, Ma granice Nieskończony. Wzgardzomy – okryty chwałą, Śmiertelny – Król nad wiekami! A Słowo ciałem się stało I mieszkało między nami. (Franciszek Karpiński) TEMAT 12 kl. II liceum i technikum Na poszczególnych liniach „mapy mózgu” wpisz hasłowo przyczyny śmierci Pana Jezusa i przebieg wydarzeń związanych z Jego śmiercią. Na poszczególnych liniach „mapy mózgu” wpisz hasłowo przyczyny śmierci Pana Jezusa i przebieg wydarzeń związanych z Jego śmiercią. 33 TEMAT 13 kl. II liceum i technikum Grupa 1 Przeczytaj tekst i ułóż do niego jak najwięcej pytań. „Bolesna śmierć Chrystusa nie była owocem przypadku w zbiegu nieszczęśliwych okoliczności. Należy ona do tajemnicy zamysłu Bożego, jak wyjaśnia Żydom w Jerozolimie św. Piotr w swojej pierwszej mowie w dniu Pięćdziesiątnicy: Jezus został wydany «z woli, postanowienia i przewidzenia Bożego»” (KKK 599). „Dla Boga wszystkie chwile czasu są teraźniejsze w ich aktualności. Ustalił On więc swój odwieczny czas «przeznaczenia», włączając w niego wolną odpowiedź każdego człowieka na jego łaskę” (KKK 600). Grupa 2 Przeczytaj tekst i ułóż do niego jak najwięcej pytań. „Boży zamysł zbawienia przez wydanie na śmierć «Sługi» sprawiedliwego (Iz 53,11), został wcześniej zapowiedziany w Piśmie Świętym jako tajemnica powszechnego odkupienia, to znaczy wykupu, który wyzwala ludzi z niewoli grzechu. Św. Paweł przekazuje w wyznaniu wiary, o którym mówi, że je «przejął» (1 Kor 15,3) – iż «Chrystus umarł – zgodnie z Pismem – za nasze grzechy»” (KKK 601). „Święty Piotr może więc sformułować wiarę apostolską w Boży zamysł zbawienia w taki sposób: «Wiecie bowiem, że z waszego odziedziczonego po przodkach złego postępowania zostaliście wykupieni nie czymś przemijającym, srebrem lub złotem, ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy. On był wprawdzie przewidziany przed stworzeniem świata, dopiero jednak w ostatnich czasach objawił się ze względu na was» (1 P 1,18-20). Karą za grzechy ludzi popełnione po grzechu pierworodnym była śmierć. Bóg posyłając własnego Syna, «dla nas grzechem uczynił Tego, który nie znał grzechu, abyśmy się stali w Nim sprawiedliwością Bożą» (2 Kor 5,21)” (KKK 602). 34 Grupa 3 Przeczytaj tekst i ułóż do niego jak najwięcej pytań. „Wydając swego Syna za nasze grzechy, Bóg ukazuje, że Jego zamysł wobec nas jest zamysłem życzliwej miłości, która poprzedza wszelką zasługę z naszej strony: «W tym przejawia się miłość, że nie my umiłowaliśmy Boga, ale że On sam nas umiłował i posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy» (1 J 4,10). «Bóg zaś okazuje nam miłość właśnie przez to, że Chrystus umarł za nas, gdyśmy byli jeszcze grzesznikami» (Rz 5,8)” (KKK 604). „Syn Boży «z nieba zstąpił nie po to, aby pełnić swoją wolę, ale wolę Tego, który Go posłał» (J 6,38). «Przeto przychodząc na świat mówi: Oto idę, abym spełniał wolę Twoją, Boże. Na mocy tej woli uświęceni jesteśmy przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz na zawsze» (Hbr 10,5-10). Od chwili wcielenia Syn Boży podejmuje Boży zamysł zbawienia w swoim odkupieńczym posłaniu. Ofiara Jezusa «za grzechy całego świata» (1 J 2,2) jest wyrażeniem Jego komunii miłości z Ojcem” (KKK 606). Grupa 4 Przeczytaj tekst i ułóż do niego jak najwięcej pytań. „Podejmując w swoim ludzkim sercu miłość Ojca do ludzi, Jezus «do końca ich umiłował» (J 13,1), ponieważ «nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich» (J 15,13). W ten sposób w cierpieniu i śmierci człowieczeństwo Jezusa stało się wolnym i doskonałym narzędziem Jego Boskiej miłości, która pragnie zbawienia ludzi. Istotnie przyjął On w sposób dobrowolny mękę i śmierć z miłości do Ojca i ludzi, których Ojciec chce zbawić. «Nikt mi życia nie zabiera, lecz Ja od siebie je oddaję» (J 10,18). Syn Boży wydaje się więc na śmierć aktem najwyższej wolności” (KKK 609). „Krzyż jest jedyną ofiarą Chrystusa, «jedynego pośrednika między Bogiem a ludźmi» (1 Tm 2,5). Ponieważ jednak On w swojej wcielonej Boskiej Osobie «zjednoczył się jakoś z każdym człowiekiem», «ofiarowuje wszystkim ludziom w sposób, który zna tylko Bóg, możliwość dojścia do uczestniczenia w misterium paschalnym». Jezus powołuje swoich uczniów do «wzięcia swojego krzyża i naśladowania Go», ponieważ cierpiał za wszystkich i zostawił nam wzór, abyśmy «szli za Nim Jego śladami». Chce On włączyć do swojej ofiary odkupieńczej tych, którzy pierwsi z niej korzystają” (KKK 618). 35 TEMAT 14 kl. II liceum i technikum Grupa 1 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania: – Co nazywamy żywą tradycją o zmartwychwstaniu Chrystusa? – Jakie znaczenie dla Jego uczniów miał pusty grób? – Kto był świadkiem zmartwychwstania Pana Jezusa? „...że (Jezus) został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem; i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu, później zjawił się więcej niż pięciuset braciom równocześnie; większość z nich żyje dotąd, niektórzy zaś pomarli. Potem ukazał się Jakubowi, później wszystkim apostołom” (1 Kor 15,4-7). „Misterium zmartwychwstania Chrystusa jest wydarzeniem rzeczywistym, które posiadało potwierdzone historycznie znaki, jak świadczy o tym Nowy Testament. Już około 56 r. św. Paweł może napisać do Koryntian: «Przekazałem wam na początku to, co przejąłem: że Chrystus umarł – zgodnie z Pismem – za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem; i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu» (1 Kor 15,3-4)” (KKK 639). „«Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał» (Łk 24,5-6). Pierwszym elementem w ramach wydarzeń paschalnych jest pusty grób. Nie jest to sam w sobie bezpośredni dowód. Nieobecność ciała Chrystusa w grobie można by wytłumaczyć inaczej. Mimo to pusty grób stanowił dla wszystkich istotny znak. Jego odkrycie przez uczniów było pierwszym krokiem w kierunku rozpoznania samego faktu zmartwychwstania Chrystusa. Uczeń (Jan), «którego Jezus kochał» (J 20,2), stwierdza, że wchodząc do pustego grobu i widząc «leżące płótna» (J 20,6), «ujrzał i uwierzył» (J 20,8). Zakłada to, że widząc pusty grób, uznał, iż nieobecność ciała Jezusa nie mogła być dziełem ludzkim i że Jezus nie powrócił po prostu do życia ziemskiego, jak stało się w przypadku Łazarza” (KKK 640). „Wszystko, co wydarzyło się w czasie tych dni paschalnych, angażuje każdego z apostołów – szczególnie Piotra. Jako świadkowie Zmartwychwstałego, będą oni fundamentami Jego Kościoła. Wiara pierwszej wspólnoty wierzących opiera się na świadectwie konkretnych ludzi, znanych chrześcijanom i w większości żyjących jeszcze pośród nich” (KKK 642). 36 Grupa 2 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania: – W jaki sposób zostało ukazane zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa? – Jakie problemy z uwierzeniem w ten fakt mieli apostołowie? – Co robił Chrystus podczas spotkań z uczniami? – Jakimi cechami odznaczało się Jego ciało po zmartwychwstaniu? „Po upływie szabatu Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome nakupiły wonności, żeby pójść namaścić Jezusa. Weszły więc do grobu i ujrzały młodzieńca, siedzącego po prawej stronie, ubranego w białą szatę; i bardzo się przestraszyły. Lecz on rzekł do nich: «Nie bójcie się! Szukacie Jezusa z Nazaretu, ukrzyżowanego; powstał, nie ma Go tu. Oto miejsce, gdzie Go złożyli. Lecz idźcie, powiedzcie Jego uczniom i Piotrowi: Idzie przed wami do Galilei, tam Go ujrzycie, jak wam powiedział». One wyszły i uciekły od grobu; ogarnęło je bowiem zdumienie i przestrach. Nikomu też nic nie oznajmiły, bo się bały. Po swym zmartwychwstaniu, wczesnym rankiem w pierwszy dzień tygodnia, Jezus ukazał się najpierw Marii Magdalenie. Ona poszła i oznajmiła to tym, którzy byli z Nim, pogrążonym w smutku i płaczącym. Ci jednak słysząc, że żyje i że ona Go widziała, nie chcieli wierzyć. Potem ukazał się w innej postaci dwom z nich na drodze, gdy szli do wsi. Oni powrócili i oznajmili pozostałym. Lecz im też nie uwierzyli. W końcu ukazał się samym Jedenastu, gdy siedzieli za stołem, i wyrzucał im brak wiary i upór, że nie wierzyli tym, którzy widzieli Go zmartwychwstałego” (Mk 16,1.5-14). „Wiara uczniów została poddana radykalnej próbie przez mękę ich Nauczyciela i Jego zapowiedzianą wcześniej śmierć na krzyżu. Wstrząs wywołany przez mękę był tak wielki, że uczniowie (a przynajmniej niektórzy z nich) nie uwierzyli od razu w wiadomość o zmartwychwstaniu. Ewangelie są dalekie od pokazania nam wspólnoty opanowanej jakąś mistyczną egzaltacją; przeciwnie, pokazują uczniów zasmuconych (Łk 24,17) i przerażonych. Dlatego nie uwierzyli oni pobożnym kobietom wracającym od grobu i «słowa te wydały im się czczą gadaniną» (Łk 24,11)” (KKK 643). „Uczniowie wątpią nawet wtedy, gdy stają w obliczu samego Jezusa zmartwychwstałego, tak bardzo wydaje się im to niemożliwe; sądzą, że widzą ducha. «Z radości jeszcze nie wierzyli i pełni byli zdumienia» (Łk 24,41). Tomasz doświadczy takiej próby wątpliwości; a mimo ostatniego ukazania się Jezusa w Galilei «niektórzy jednak wątpili» (Mt 28,17)” (KKK 644). 37 „Jezus zmartwychwstały nawiązuje z uczniami bezpośredni kontakt przez dotyk i wspólny posiłek. Zaprasza ich w ten sposób do uznania, że nie jest duchem, ale przede wszystkim do stwierdzenia, że zmartwychwstałe ciało, w którym się im ukazuje, jest tym samym ciałem, które zostało umęczone i ukrzyżowane, ponieważ nosi On jeszcze ślady swojej męki. To autentyczne i rzeczywiste ciało posiada jednak równocześnie nowe właściwości ciała uwielbionego: nie sytuuje się ono już w czasie i przestrzeni, ale może uobecnić się na swój sposób, gdzie i kiedy chce, ponieważ Jego człowieczeństwo nie może już być związane z ziemią i należy wyłącznie do Boskiego panowania Ojca” (KKK 645). 38 Grupa 3 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania: – Dlaczego zmartwychwstanie Pana Jezusa różni się od cudownych wskrzeszeń, jakich dokonał On wcześniej (np. wskrzeszony Łazarz)? – Kto wskrzesił Pana Jezusa z martwych? „Bóg wskrzesił Go, zerwawszy więzy śmierci, gdyż niemożliwe było, aby ona panowała nad Nim. «Dlatego ucieszyło się moje serce i rozradował się mój język, także i moje ciało spoczywać będzie w nadziei, że nie zostawisz duszy mojej w Otchłani ani nie dasz Świętemu Twemu ulec skażeniu». ...patriarcha Dawid umarł i został pochowany w grobie... widział przyszłość i przepowiedział zmartwychwstanie Mesjasza, że ani nie pozostanie w Otchłani, ani ciało Jego nie ulegnie rozkładowi. Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego świadkami” (Dz 2,24.26-27.31-32). „Zmartwychwstanie Chrystusa nie było powrotem do życia ziemskiego, jak to miało miejsce w przypadku wskrzeszeń, których dokonał Jezus przed Paschą: córki Jaira, młodzieńca z Naim, Łazarza. Te fakty były wydarzeniami cudownymi, ale osoby cudownie wskrzeszone mocą Jezusa powróciły do «zwyczajnego» życia ziemskiego. W pewnej chwili znów umrą. Zmartwychwstanie Chrystusa jest istotowo różne. W swoim zmartwychwstałym ciele Jezus przechodzi ze stanu śmierci do innego życia poza czasem i przestrzenią. Ciało Jezusa zostaje w zmartwychwstaniu napełnione mocą Ducha Świętego; uczestniczy On w Boskim życiu w stanie chwały, tak że św. Paweł może powiedzieć o Chrystusie, że jest «człowiekiem niebieskim»” (KKK 646). „Jeśli chodzi o Syna, to dokonuje On swego własnego zmartwychwstania swoją Boską mocą. Jezus zapowiada, że Syn Człowieczy będzie musiał wiele cierpieć i umrzeć, a następnie zmartwychwstanie (w czynnym znaczeniu tego słowa). A w innym miejscu stwierdza wprost: «Życie moje oddaję, aby je znów odzyskać. Mam moc je oddać i mam moc je znów odzyskać» (J 10,17-18)” (KKK 649). 39 Grupa 4 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania: – Dlaczego zmartwychwstanie Chrystusa nadaje sens naszej wierze? – Dlaczego potwierdza ono prawdę o boskości Pana Jezusa? – Jakie dwa aspekty ma misterium paschalne? „On to został wydany za nasze grzechy i wskrzeszony z martwych dla naszego usprawiedliwienia. Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie – jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca. A jeżeli mieszka w was Duch Tego, który Jezusa wskrzesił z martwych, to Ten, co wskrzesił Chrystusa Jezusa z martwych, przywróci do życia wasze śmiertelne ciała mocą mieszkającego w was swego Ducha” (Rz 4,25; 6,4; 8,11). „«Jeśli Chrystus nie zmartwychwstał, daremne jest nasze nauczanie, próżna jest także wasza wiara» (1 Kor 15,14). Zmartwychwstanie stanowi przede wszystkim potwierdzenie tego wszystkiego, co sam Chrystus czynił i czego nauczał (KKK 651). „Zmartwychwstanie potwierdza prawdę o boskości Jezusa: «Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że JA JESTEM» (J 8,28). Zmartwychwstanie Ukrzyżowanego pokazało, że On prawdziwie był «JA JESTEM», Synem Bożym i samym Bogiem” (KKK 653). „Misterium paschalne ma dwa aspekty: przez swoją śmierć Chrystus wyzwala nas od grzechu; przez swoje zmartwychwstanie otwiera nam dostęp do nowego życia. Jest ono przede wszystkim usprawiedliwieniem, które przywraca nam łaskę Bożą, «abyśmy i my wkroczyli w nowe życie – jak Chrystus powstał z martwych» (Rz 6,4). Polega ono na zwycięstwie nad śmiercią grzechu i na nowym uczestnictwie w łasce. Dokonuje ono przybrania za synów, ponieważ ludzie stają się braćmi Chrystusa. Stają się oni braćmi nie przez naturę, ale przez dar łaski, ponieważ to przybrane synostwo udziela rzeczywistego uczestnictwa w życiu jedynego Syna, który objawił się w pełni w swoim zmartwychwstaniu” (KKK 654). „Zmartwychwstanie Chrystusa – i sam Chrystus zmartwychwstały – jest zasadą i źródłem naszego przyszłego zmartwychwstania: «Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli. I jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy będą ożywieni» (1 Kor 15,20-22). W oczekiwaniu na to wypełnienie, Chrystus zmartwychwstały żyje w sercach wiernych” (KKK 655). 40 Grupa 5 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania: – Jak w orędziu „Exsultet” ukazano zmartwychwstanie Pana Jezusa? – Czego dokonał w świecie zmartwychwstały Chrystus? „...przez poznanie Jego (Chrystusa): zarówno mocy Jego zmartwychwstania, jak i udziału w Jego cierpieniach – w nadziei, że upodobniając się do Jego śmierci, dojdę jakoś do pełnego powstania z martwych” (Flp 3,10-11). Orędzie wielkanocne – Exultet (fragmenty) Weselcie się już, zastępy Aniołów w niebie: weselcie się, słudzy Boga, Niechaj zabrzmią dzwony głoszące zbawienie, gdy Król tak wielki odnosi zwycięstwo. (…) Tej właśnie nocy Chrystus, skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł z otchłani. Nic by nam przecież nie przyszło z daru życia, gdybyśmy nie zostali odkupieni. O, jak przedziwna łaskawość Twej dobroci dla nas! O, jak niepojęta jest Twoja miłość: aby wykupić niewolnika, wydałeś swego Syna. O, zaiste konieczny był grzech Adama, który został zgładzony śmiercią Chrystusa! O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel! (…) O tej to nocy napisano: a noc jako dzień zajaśnieje, oraz: noc będzie mi światłem i radością. Uświęcająca siła tej nocy oddala zbrodnie, z przewin obmywa, przywraca niewinność upadłym, a radość smutnym, rozprasza nienawiść, usposabia do zgody i ugina potęgi. W tę noc pełną łaski, przyjmij, Ojcze święty, wieczorną ofiarę uwielbienia, którą Ci składa Kościół święty, uroczyście ofiarując przez ręce swoich sług tę świecę, owoc pracy pszczelego roju. (…) 41 Grupa 6 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytanie: – W jaki sposób zostało ukazane zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa? „Po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia przyszła Maria Magdalena i druga Maria obejrzeć grób. A oto powstało wielkie trzęsienie ziemi. Albowiem anioł Pański zstąpił z nieba, podszedł, odsunął kamień i usiadł na nim. Postać jego jaśniała jak błyskawica, a szaty jego były białe jak śnieg. Ze strachu przed nim zadrżeli strażnicy i stali się jakby umarli. Anioł zaś przemówił do niewiast: «Wy się nie bójcie! Gdyż wiem, że szukacie Jezusa Ukrzyżowanego. Nie ma Go tu, bo zmartwychwstał, jak powiedział. Chodźcie, zobaczcie miejsce, gdzie leżał. A idźcie szybko i powiedzcie Jego uczniom: Powstał z martwych i oto udaje się przed wami do Galilei. Tam Go ujrzycie. Oto, co wam powiedziałem». Pośpiesznie więc oddaliły się od grobu, z bojaźnią i wielką radością, i biegły oznajmić to Jego uczniom. A oto Jezus stanął przed nimi i rzekł: «Witajcie». One podeszły do Niego, objęły Go za nogi i oddały Mu pokłon. A Jezus rzekł do nich: «Nie bójcie się. Idźcie i oznajmijcie moim braciom: niech idą do Galilei, tam Mnie zobaczą». Gdy one były w drodze, niektórzy ze straży przyszli do miasta i powiadomili arcykapłanów o wszystkim, co zaszło. Ci zebrali się ze starszymi, a po naradzie dali żołnierzom sporo pieniędzy i rzekli: «Rozpowiadajcie tak: Jego uczniowie przyszli w nocy i wykradli Go, gdyśmy spali. A gdyby to doszło do uszu namiestnika, my z nim pomówimy i wybawimy was z kłopotu». Ci więc wzięli pieniądze i uczynili, jak ich pouczono. I tak rozniosła się ta pogłoska między Żydami i trwa aż do dnia dzisiejszego” (Mt 28,1-16). 42 TEMAT 15 kl. II liceum i technikum Grupa 1 Przeczytaj teksty i odpowiedz na pytania: – Jaką rolę pełni Duch Święty w tajemnicy chrztu? – Kim jest Duch Święty i na czym polega wiara w Niego? „Nikt nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: «Panem jest Jezus»” (1 Kor 12,3). „Poznanie wiary jest możliwe tylko w Duchu Świętym. Aby pozostawać w jedności z Chrystusem, trzeba najpierw zostać poruszonym przez Ducha Świętego. To On wychodzi naprzeciw nas i wzbudza w nas wiarę. Mocą naszego chrztu, pierwszego sakramentu wiary, życie, które ma swoje źródło w Ojcu i zostaje nam ofiarowane w Synu, jest nam udzielane wewnętrznie i osobowo przez Ducha Świętego w Kościele” (KKK 683). „Wierzyć w Ducha Świętego oznacza wyznawać, że Duch Święty jest jedną z Osób Trójcy Świętej, współistotny Ojcu i Synowi, i «z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę»” (KKK 685). „Duch Święty działa z Ojcem i Synem od początku aż do wypełnienia zamysłu naszego zbawienia” (KKK 686). 43 Grupa 2 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytanie: – Jakie są możliwości poznawania Ducha Świętego w Kościele? „Kościół, wspólnota żyjąca w wierze apostołów, który tę wiarę przekazuje, jest miejscem naszego poznania Ducha Świętego: – w Pismach, które On natchnął – w Tradycji, której zawsze aktualnymi świadkami są ojcowie Kościoła – w Nauczycielskim Urzędzie Kościoła, któremu On asystuje – w liturgii sakramentalnej, w której przez jej słowa i symbole Duch Święty prowadzi nas do komunii z Chrystusem – w modlitwie, w której wstawia się za nami – w charyzmatach i urzędach, które budują Kościół – w znakach życia apostolskiego i misyjnego – w świadectwie świętych, w którym ukazuje swoją świętość i kontynuuje dzieło zbawienia”. (KKK 688) 44 Grupa 3 Przeczytaj teksty i odpowiedz na pytania: – Jak należy wyjaśnić nazwę „Duch Święty”? – Jakie określenia Ducha Świętego znajdujemy w Nowym Testamencie i co one oznaczają? „«Duch Święty» jest imieniem własnym Tego, którego wielbimy i któremu oddajemy chwałę wraz z Ojcem i Synem. Pojęcie «Duch» jest tłumaczeniem hebrajskiego słowa Ruah, które przede wszystkim oznacza tchnienie, powietrze, wiatr. (...) Duch i Święty to przymioty Boże wspólne Trzem Osobom Boskim. Łącząc jednak te dwa pojęcia, Pismo Święte, liturgia i język teologiczny określają niewymowną osobę Ducha Świętego, unikając możliwej dwuznaczności z innym sposobem posługiwania się pojęciami «duch» i «święty»” (KKK 691). „Gdy Jezus zapowiada i obiecuje Ducha Świętego, nazywa Go «Parakletem», co dosłownie oznacza: «Ten, który jest wzywany przy czymś» (J 14,16.26; 15,26; 16,7). «Paraklet» tłumaczy się zazwyczaj jako «Pocieszyciel»; Jezus jest pierwszym Pocieszycielem. Sam Pan nazywa Ducha Świętego «Duchem Prawdy» (J 16,13)” (KKK 692). „Poza imieniem własnym, które jest najczęściej używane w Dziejach Apostolskich i Listach, u św. Pawła znajdują się określenia: Duch obietnicy (Ga 3,14; Ef 1,13), Duch przybrania za synów (Rz 8,15; Ga 4,6), Duch Chrystusa (Rz 8,11), Duch Pana (2 Kor 3,17), Duch Boży (Rz 8,9.14; 15,19; 1 Kor 6,11; 7,40); u św. Piotra znajduje się określenie: Duch chwały (1 P 4,14)” (KKK 693). 45 Grupa 4 Przeczytaj teksty i odpowiedz na pytanie: – Jakie są symbole Ducha Świętego i co one oznaczają? „Woda. Symbolika wody oznacza działanie Ducha Świętego w sakramencie chrztu, ponieważ po wezwaniu Ducha Świętego staje się ona skutecznym znakiem sakramentalnym nowego narodzenia; «Ochrzczeni w jednym Duchu», zostaliśmy również «napojeni jednym Duchem» (1 Kor 12,13): Duch jest więc także w sposób osobowy Wodą Żywą, która wypływa z boku Chrystusa ukrzyżowanego, jak ze swego źródła, i która tryska w nas na życie wieczne” (KKK 694). Namaszczenie. Symbolika namaszczenia olejem także oznacza Ducha Świętego, a nawet staje się Jego synonimem. We wtajemniczeniu chrześcijańskim jest ono znakiem sakramentalnym bierzmowania. Chcąc jednak ująć w pełni całą wymowę tej symboliki, trzeba odwołać się do pierwszego namaszczenia dokonanego przez Ducha Świętego, którym było namaszczenie Jezusa. Chrystus (w języku hebrajskim «Mesjasz») oznacza «namaszczony» Duchem Bożym” (KKK 695). Ogień symbolizuje przekształcającą energię dzieł Ducha Świętego (...). Jan Chrzciciel zapowiada Chrystusa jako Tego, który «chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem» (Łk 3,16). W postaci języków «jakby z ognia» Duch Święty spoczywa na uczniach w poranek Pięćdziesiątnicy i napełnia ich sobą (Dz 2,3-4). Tradycja duchowa zachowa tę symbolikę ognia jako jedną z najlepiej wyrażających działanie Ducha Świętego: «Ducha nie gaście» (1 Tes 5,19)” (KKK 696). Obłok i światło. Te dwa symbole są nierozłączne w objawieniach Ducha Świętego. Obłok pojawia się, gdy Mojżesz wstępuje na górę Synaj, nad Namiotem Spotkania, podczas wędrówki przez pustynię i poświęcenia świątyni Salomona. Figury te następnie zostają wypełnione przez Chrystusa w Duchu Świętym. Duch Święty zstępuje na Maryję Dziewicę i osłania Ją «swoim cieniem», by poczęła i urodziła Jezusa (Łk 1,35). To On zjawia się na górze przemienienia: «zjawił się obłok i osłonił ich» – Jezusa, Mojżesza, Eliasza, Piotra, Jakuba i Jana, a z obłoku odezwał się głos: «To jest Syn mój, Wybrany, Jego słuchajcie!» (Łk 9,34-35). W końcu ten sam obłok zabrał Jezusa sprzed oczu uczniów w dniu wniebowstąpienia (Dz 1,9) i objawi Syna Człowieczego w chwale w dniu Jego przyjścia” (KKK 697). 46 Grupa 5 Przeczytaj teksty i odpowiedz na pytanie: – Jakie są symbole Ducha Świętego i co one oznaczają? „Pieczęć jest symbolem bliskim symbolowi namaszczenia. «Pieczęcią swą naznaczył Bóg» (J 6,27) Chrystusa i w Nim Ojciec naznacza swą «pieczęcią» także nas (2 Kor 1,22; Ef 1,13; 4,30). Ponieważ obraz pieczęci (sphragis) wskazuje na niezatarte znamię namaszczenia Ducha Świętego w sakramentach chrztu, bierzmowania i kapłaństwa, został on wykorzystany dla wyrażenia niezatartego «charakteru», wyciskanego przez te sakramenty, które nie mogą być powtórzone” (KKK 698). Ręka. Wkładając ręce, Jezus leczy chorych i błogosławi dzieci. Apostołowie będą czynić to samo w Jego imię, a ponadto właśnie przez włożenie rąk apostołów jest udzielany Duch Święty” (KKK 699). „Palec. Jezus «palcem Bożym wyrzuca złe duchy» (Łk 11,20). Jeśli Prawo Boże zostało napisane na kamiennych tablicach «palcem Bożym» (Wj 31,18), to «list Chrystusa» powierzony apostołom jest napisany «Duchem Boga żywego nie na kamiennych tablicach, lecz na żywych tablicach serc» (2 Kor 3,3)” (KKK 700). „Gołębica. Na końcu potopu (którego symbolika odnosi się do chrztu) wypuszczona przez Noego gołębica powraca, niosąc w dziobie świeżą gałązkę z drzewa oliwnego na znak, że ziemia znowu nadaje się do zamieszkania. Gdy Chrystus wychodzi z wody po swoim chrzcie, zstępuje na Niego Duch Święty w postaci gołębicy i spoczywa na Nim. Duch Święty zstępuje do oczyszczonego serca ochrzczonych i w nim przebywa. Symbol gołębicy na oznaczenie Ducha Świętego jest tradycyjny w ikonografii chrześcijańskiej” (KKK 701). 47 TEMAT 16 kl. II liceum i technikum Wyjaśnij pojęcie „owczarnia Jezusa”. Narysuj symbol Kościoła jako „owczarni”. Kościół – owczarnia Jezusa (J 10,7-16) Napisz krótką modlitwę za Kościół, Napisz dialog związany z omawianym porównany z owczarnią. określeniem Kościoła. Wyjaśnij pojęcie „Kościół – wspól- Narysuj symbol Kościoła jako wspólnota”. noty. Kościół – wspólnota (Dz 2,42-47) Napisz krótką modlitwę za Kościół, Napisz dialog związany z omawianym który jest wspólnotą. określeniem Kościoła. 48 Wyjaśnij pojęcie „Kościół – winni- Narysuj symbol Kościoła jako winnicy ca” Pańskiej. Kościół – winnica (J 15,1-7) Napisz krótką modlitwę za Kościół, Napisz dialog związany z omawianym nawiązującą do tej jego roli. określeniem Kościoła. Wyjaśnij pojęcie „Kościół – Ciało Narysuj odpowiadający mu symbol. Chrystusa”. Kościół – Ciało Chrystusa (Dz 2,42-47) Napisz krótką modlitwę za Kościół, Napisz dialog związany z omawianym nawiązującą do Ciała Chrystusa. określeniem Kościoła. 49 Wyjaśnij pojęcie „Kościół – lud Boży”. Narysuj symbol Kościoła jako ludu Bożego. Kościół – lud Boży (1 P 2,9-10) Napisz krótką modlitwę za Kościół, Napisz dialog związany z omawianym nawiązującą do jego roli ludu Bożego. określeniem Kościoła. Wyjaśnij pojęcie „Kościół – lud Boży”. Narysuj symbol Kościoła jako ludu Bożego. Kościół – lud Boży (1 P 2,9-10) Napisz krótką modlitwę za Kościół, Napisz dialog związany z omawianym nawiązującą do jego roli ludu Bożego. określeniem Kościoła. 50 TEMAT 18 kl. II liceum i technikum Wyjaśnij, co to znaczy, że Kościół jest Narysuj graficzny schemat jedności jeden. Kościoła. Kościół jest jeden Napisz porównanie nawiązujące do Napisz dialog (lub narysuj komiks) faktu, że Kościół jest jeden. związany z omawianym określeniem Kościoła. Wyjaśnij, co to znaczy, że Kościół jest Narysuj graficzny schemat świętości święty. Kościoła. Kościół jest święty Napisz porównanie nawiązujące do Napisz dialog związany z omawianym faktu, że Kościół jest święty. określeniem Kościoła. 51 Wyjaśnij, co to znaczy, że Kościół jest Narysuj graficzny schemat powszechpowszechny. ności Kościoła. Kościół jest powszechny Napisz porównanie nawiązujące do Napisz dialog (lub narysuj komiks) faktu, że Kościół jest powszechny. związany z omawianym określeniem Kościoła. Wyjaśnij, co to znaczy, że Kościół jest Narysuj graficzny schemat apostolskoapostolski. ści Kościoła. Kościół jest apostolski Napisz porównanie nawiązujące do Napisz dialog (lub narysuj komiks) faktu, że Kościół jest apostolski. związany z omawianym określeniem Kościoła. 52 TEMAT 19 kl. II liceum i technikum Uzupełnij tabelę nazwiskami osób, które w tej chwili pełnią w Kościele wymienione urzędy. papież prymas Polski biskup ordynariusz biskupi pomocniczy proboszcz wikariusze Grupa 1 Papież „Albowiem Biskup Rzymski z racji swego urzędu, mianowicie urzędu Zastępcy Chrystusa i Pasterza całego Kościoła, ma pełną, najwyższą i powszechną władzę nad Kościołem i władzę tę zawsze ma prawo wykonywać w sposób nieskrępowany” (KK 22). „Ta nieomylność, w którą Boski Odkupiciel zechciał wyposażyć Kościół swój w określaniu nauki wiary lub obyczajów, ma taki zakres, jak i depozyt boskiego Objawienia. Nieomylnością tą z tytułu swego urzędu cieszy się Biskup Rzymski, Głowa Kolegium Biskupiego, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel wszystkich wiernych Chrystusowych, który braci swych umacnia w wierze (por. Łk 22,32), ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów. Toteż orzeczenia jego słusznie zwane są nienaruszalnymi same z siebie, a nie na mocy zgody Kościoła, jako że ogłoszone zostały z pomocą Ducha Świętego, przyrzeczoną mu w osobie św. Piotra, i dlatego nie potrzebują niczyjej aprobaty ani nie dopuszczają odwoływania się do niczyjego sądu. Wówczas bowiem Biskup Rzymski nie wyraża sądu jako osoba prywatna, lecz jako najwyższy nauczyciel Kościoła powszechnego, któremu przysługuje w szczególniejszy sposób charyzmat nieomylności samego Kościoła, wykłada naukę wiary katolickiej lub bierze ją w obronę” (KK 25). – Jakie zadania mają spełniać poszczególni przedstawiciele hierarchii? 53 Grupa 2 Biskup „Poszczególni biskupi, którym zlecono troskę o Kościół partykularny, sprawują w imię Pana pieczę duszpasterską nad swoimi owcami, pod zwierzchnictwem papieża, jako ich właściwi, zwyczajni i bezpośredni pasterze, spełniając względem nich obowiązek nauczania, uświęcania i kierowania” (DB 11). „Wszyscy bowiem biskupi mają obowiązek umacniać i strzec jedności wiary i wspólnej dyscypliny całego Kościoła, uczyć wiernych miłości całego Ciała Chrystusowego, szczególnie zaś jego członków ubogich, strapionych i tych, którzy prześladowanie cierpią dla sprawiedliwości” (KK 23). „Wśród głównych obowiązków biskupich szczególne miejsce zajmuje głoszenie Ewangelii. Biskupi powierzonemu sobie ludowi głoszą prawdy wiary, aby w nie wierzył i je w życiu stosował, i którzy w świetle Ducha Świętego treść wiary wyjaśniają, ze skarbca Objawienia wydobywając rzeczy stare i nowe, przyczyniają się do jej owocowania i od powierzonej sobie trzody czujnie oddalają grożące jej błędy” (KK 25). „Przez posługę słowa udzielają wiernym mocy Pańskiej ku zbawieniu, a przez sakramenty uświęcają wiernych. Oni kierują udzielaniem chrztu, przez który dostępuje się uczestnictwa w królewskim kapłaństwie Chrystusowym. Oni są naturalnymi włodarzami udzielanego na ich terenie bierzmowania, szafarzami święceń kapłańskich i kierownikami karności pokutnej” (KK 26). „Biskupi kierują powierzonymi sobie poszczególnymi Kościołami (…) mocą swego autorytetu i władzy świętej” (KK 27). – Jakie zadania mają spełniać poszczególni przedstawiciele hierarchii? 54 Grupa 3 Kapłan „Prezbiterzy, choć nie posiadają szczytu kapłaństwa i w wykonywaniu swej władzy zależni są od biskupów, wyświęcani są, aby głosić Ewangelię, być pasterzami wiernych i sprawować kult Boży jako prawdziwi kapłani Nowego Testamentu” (KK 28). „O wiernych zaś, których duchowo przez chrzest i naukę zrodzili (por. 1 Kor 4,15, 1 P 1,23), troszczyć się mają jako ich ojcowie w Chrystusie. Stając się z serca wzorem dla Owczarni (1 P 5,3), tak winni przewodzić i tak służyć swej lokalnej wspólnocie, żeby mogła ona być godnie nazwana tym imieniem, którym jeden i cały lud Boży jest oznaczony, to znaczy imieniem Kościoła Bożego (por. 1 Kor 1,2; 2 Kor 1,1). Niechaj pamiętają, że swym codziennym zachowaniem i swą troskliwością ukazują wiernym i niewiernym, katolikom i niekatolikom oblicze urzędu prawdziwie kapłańskiego i pasterskiego i że wszystkim dawać winni świadectwo prawdy i życia, a jako dobrzy pasterze szukać tych także (por. Łk 15,4-7), którzy, choć ochrzczeni w Kościele katolickim, odeszli od praktykowania sakramentów lub nawet od wiary” (KK 28). – Jakie zadania mają spełniać poszczególni przedstawiciele hierarchii? Grupa 4 Diakon „Na niższym szczeblu hierarchii stoją diakoni. Umocnieni bowiem łaską sakramentalną, w posłudze liturgii, słowa i miłości służą ludowi Bożemu w łączności z biskupem i jego kapłanami. Zadaniem diakona, stosownie do tego, co mu wyznaczy kompetentna władza, jest uroczyste udzielanie chrztu, przechowywanie i rozdzielanie Eucharystii, asystowanie i błogosławienie w imieniu Kościoła związkom małżeńskim, udzielanie wiatyku umierającym, czytanie wiernym Pisma Świętego, nauczanie i napominanie ludu, przewodniczenie nabożeństwu i modlitwie wiernych, sprawowanie sakramentaliów, przewodniczenie obrzędowi żałobnemu i pogrzebowemu” (KK 29). – Jakie zadania mają spełniać poszczególni przedstawiciele hierarchii? 55 – Jak my, ludzie świeccy, wypełniamy zadania wynikające z tego potrójnego posłannictwa? Funkcja kapłańska świeckich „Chrystus daje również udział w swej funkcji kapłańskiej dla sprawowania kultu duchowego, aby Bóg był wielbiony, a ludzie zbawieni. Wszystkie bowiem ich uczynki, modlitwy i apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie i rodzinne, codzienna praca, wypoczynek ducha i ciała, jeśli odbywają się w Duchu, a nawet utrapienia życia, jeśli cierpliwie są znoszone, stają się duchowymi ofiarami, ofiary te składane są Ojcu w eucharystycznym obrzędzie wraz z ofiarą Ciała Pańskiego. W ten sposób i ludzie świeccy sam świat Jemu poświęcają”. Funkcja prorocka świeckich „Chrystus, Prorok wielki, pełni swe prorockie zadanie – nie tylko przez hierarchię, która naucza w Jego imieniu i Jego władzą, ale także przez świeckich. Ludzie świeccy stają się potężnymi głosicielami wiary w rzeczy, których się spodziewają (por. Hbr 11,1), jeżeli z życiem z wiary niezachwianie łączą wyznawanie wiary. Ta ewangelizacja, to znaczy głoszenie Chrystusa, dokonywane jest zarówno świadectwem życia, jak i słowem”. Funkcja królewska świeckich „Albowiem Pan również za pośrednictwem wiernych świeckich pragnie rozszerzać królestwo swoje, mianowicie królestwo prawdy i życia, królestwo świętości i łaski, królestwo sprawiedliwości, miłości i pokoju. Powinni tedy wierni dopomagać sobie wzajemnie do bardziej świętego życia. Dzięki zatem swej kompetencji w umiejętnościach świeckich i przez swą działalność, uwzniośloną wewnętrznie łaską Chrystusową, winni oni wydatnie przyczyniać się do tego, aby dobra stworzone doskonalone były dzięki ludzkiej pracy, technice i cywilizacji społecznej zgodnie z przeznaczeniem, jakie im wyznaczył Stwórca, i z oświeceniem, jakie przyniosło Słowo Jego, dla powszechnego pożytku wszystkich bez wyjątku ludzi, aby były między nich bardziej odpowiednio rozdzielane i aby na swój sposób przyczyniały się do powszechnego postępu w ludzkiej i chrześcijańskiej wolności”. 56 Misja kapłańska Chrystus chrześcijanin Chrystus chrześcijanin Zadania kapłana Misja prorocka (nauczycielska) Zadania nauczyciela Misja królewska (pasterska) Zadania króla Misja kapłańska Zadania kapłana Misja prorocka (nauczycielska) Zadania nauczyciela Misja królewska (pasterska) Zadania króla 57 TEMAT 20 kl. II liceum i technikum „Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię”. Jezus „Kościół (…) ze swej natury jest misyjny, posłany przez Chrystusa do wszystkich narodów, aby czynić je uczniami”. KKK, 767 „Właściwym celem (…) działalności misyjnej jest przepowiadanie Ewangelii i zakładanie Kościoła wśród ludów i grup, gdzie Kościół nie zapuścił jeszcze korzeni”. DM, 6 „Chrystus wzywa każdego ochrzczonego, aby stał się Jego apostołem we własnym środowisku i w świecie”. Jan Paweł II „Być uczniem Chrystusa nie jest sprawą prywatną, bowiem trzeba się dzielić z innymi darem wiary”. Jan Paweł II „Nie jest rzeczą konieczną, abyśmy wszyscy wyjechali jako misjonarze: jest natomiast konieczne, abyśmy wszyscy byli misjonarzami!”. bł. Paweł Manna 58 TEMAT 21 kl. II liceum i technikum Grupa 1 – Dlaczego ludzie przechodzą z Kościoła do sekt? Zjawisko „nowych ruchów religijnych” (określeniem tym nazywają siebie sekty) ujawnia istnienie potrzeb duchowych, których Kościół dotąd nie dostrzegał lub na które nie potrafił odpowiedzieć. Mogą one powstawać i przyciągać zwolenników, ponieważ ludzie poszukują w nich własnej tożsamości w okresach przemian kulturowych, które rodzą poczucie zagubienia. Wielu chrześcijan wstępuje do sekt i nowych ruchów religijnych w przekonaniu, że pozwoli im to zaspokoić pragnienie poznania Pisma Świętego, potrzebę doznań emocjonalnych, że stanie się okazją do śpiewu i tańca oraz do otrzymania jasnych i konkretnych odpowiedzi na stawiane sobie pytania. Niektórzy, na przykład w Afryce, szukają w religii obrony przed czarami, niepowodzeniem, cierpieniem, chorobą i śmiercią. Wydaje im się, że nowe ruchy religijne podejmą te problemy i że zapewnią ich natychmiastowe rozwiązanie, a zwłaszcza że umożliwią fizyczne i psychiczne uzdrowienie. Gdzie ulega zatarciu autentyczna katolicka nauka o zbawieniu dostępnym jedynie w imieniu Jezusa Chrystusa, nauka o niezbędności Kościoła, o pilnej potrzebie pracy misyjnej i nawrócenia, tam sekty występują ze swoim własnym nauczaniem. Również gdy parafie są zbyt rozległe i bezosobowe, wówczas sekta tworzy niewielką wspólnotę, w której jednostka czuje się znana, doceniana, kochana i wyróżniona ważną dla innych rolą. Gdzie ludziom świeckim brak poczucia wspólnoty, tam sekty przyznają im funkcje kierowników. Gdzie sprawowanie świętej liturgii znamionuje chłód i rutyna, tam sekty gromadzą tłum na nabożeństwach, podczas których uczestnicy, słuchając Pisma Świętego, wznoszą okrzyki „alleluja” i „Jezus jest Panem”. Gdy nazbyt intelektualne homilie nie odpowiadają umysłowości wiernych, to nowe ruchy religijne kładą nacisk na osobisty związek z Jezusem Chrystusem oraz na ścisłe i dosłowne spełnianie nakazów Biblii. Gdzie Kościół jawi się bardziej jako instytucja, wyposażona w struktury i hierarchię, tam nowe ruchy religijne podkreślają osobistą więź z Bogiem. (opr. na podst. Fracis Arinze, Sekty i nowe ruchy religijne jako problem duszpasterski, p. III, w: Wspólnoty kościelne, niezależne grupy religijne, sekty na przykładzie Ameryki Łacińskiej, praca zbiorowa, Warszawa 1994, s. 236-238) 59 Grupa 2 – Kto jest szczególnie podatny na wpływ sekt? – Jakimi metodami posługują się „nowe ruchy religijne”? Sekty są bardzo dynamiczne misyjnie. Przygotowują do ewangelizacji «nowo nawróconych», wykorzystują środki społecznego przekazu. Niektóre z tych ruchów posługują się metodami sprzeciwiającymi się duchowi Ewangelii, lekceważąc ludzką wolność sumienia albo zadając jej jawny gwałt. Nie powinno się tu wykluczać wpływu szatana, jako jednej z przyczyn nagłej eksplozji sekt i nowych ruchów religijnych, nawet jeśli doświadczające go osoby nie są tego świadome. Szatan jest nieprzyjacielem, który sieje kąkol pośród zboża, gdy ludzie śpią. (na podst. Fracis Arinze, Sekty i nowe ruchy religijne jako problem duszpasterski, p. III, w: Wspólnoty kościelne, niezależne grupy religijne, sekty na przykładzie Ameryki Łacińskiej, praca zbiorowa, Warszawa 1994, s. 238) Na wpływ sekt podatne są jednostki, u których istnieje autentyczny głód religijnego nawrócenia i rozwoju duchowego. Często chodzi też o pragnienie nawiązania bliskich i głębokich związków, o potrzebę akceptacji oraz identyfikacji z osobą obdarzoną autorytetem. Brak pewności siebie i nieumiejętność wyrażania agresji to inne z cech psychologicznych, które zwiększają podatność na rekrutację. Nie bez znaczenia jest również sytuacja rodzinna i społeczna przyszłego wyznawcy. Najczęściej wymieniane są konflikty i złe stosunki w rodzinie oraz niemożność uzyskania oparcia wśród najbliższych. Swoją rolę odgrywają także różnego rodzaju przykre wydarzenia życiowe, sytuacje utraty, kryzysy rozwojowe oraz izolacja społeczna. Wśród uwarunkowań psychopatologicznych wymienić należy osobowość skłonną do narcyzmu. (na podst. M. Marzański, M. Wojnar, Zagubiona tożsamość. Psychiatra o sektach, w: „Przegląd Katolicki”, nr 14 (407) 1993, s. 11) 60 Grupa 3 – Co różni wspólnoty katolickie od „ruchów religijnych” i sekt? W sekcie lub „nowym ruchu religijnym” doktryna i lider opanowują jednostkę. Znika krytycyzm, a sekta i jej lider są w pełni akceptowani. Powstaje nowa tożsamość, na którą składa się synteza dawnych cech osobowości, połączonych z nowymi, preferowanymi i wzmacnianymi przez grupę; w ten sposób można otrzymać nowe imię; zmienia się też styl życia, sposób ubierania, odżywiania itp. Ten etap jest okresem najbardziej nasilonych zaburzeń relacji, aczkolwiek nierzadko zdarza się, że synteza starych i nowych cech osobowości sprawia, iż jednostka jest lepiej zintegrowana niż przed wstąpieniem do grupy, łatwiej radzi sobie z wrogim i zagrażającym otoczeniem; obniża się u niej poziom lęku, zaś lider i grupa podtrzymują nadzieję, że wszystkie potrzeby mogą być przez nich zaspokojone, a problemy rozwiązane. Człowiek utrzymuje własną pozycję w strukturze wspólnoty. Może bezpiecznie wyrażać złość, agresję (bez poczucia winy), dzięki typowemu dla kultów rozszczepieniu – to, co na zewnątrz, jest złe, upadłe, szatańskie, bo prawdziwe wartości są tylko wewnątrz sekty. (opr. na podst. M. Marzański, M. Wojnar, Zagubiona tożsamość. Psychiatra o sektach, w: „Przegląd Katolicki”, nr 14 (407) 1993, s. 11) Ruchy istniejące w Kościele powinny być także ruchami kościelnymi. W tym celu muszą spełniać szereg kryteriów: uświęcanie, zgodność z nauką Kościoła, jedność z papieżem i biskupem, apostolskość, zaangażowanie w służbę człowiekowi, uznanie prawa pluralizmu w tworzeniu ugrupowań kościelnych. Ruchy, które ożywiają, ubogacają Kościół i służą mu, najczęściej są skupione w małych wspólnotach, gdzie jest się zarówno ewangelizowanym, jak i ewangelizującym. Realizuje się w nich zatem zarówno idea stałej formacji, jak i apostolstwa. Wspólnoty tego rodzaju zaspokajają głód bycia akceptowanym, tworząc perspektywę służby drugiemu człowiekowi i akceptowania go. W braterskiej wspólnocie przeżywa się głęboki kontakt z Bogiem, świadomość szczególnego posłannictwa, misji do spełnienia, poprzez podejmowanie i spełnienie konkretnych posług. Charakterystyczną cechą współczesnych ruchów jest ich różnorodność i wielokształtność. Niektóre z nich posiadają stałe i silne struktury, przynajmniej w centrum ruchu, inne natomiast nie chcą jakiejkolwiek organizacji. Właśnie te ruchy osiągają szybko wysoki stopień rozpowszechnienia, przyciągając najwięcej członków. 61 Grupa 4 – Jakie zagrożenia niosą ze sobą sekty? – Gdzie mogą się zwracać o pomoc ofiary sekt i ich rodziny? – Co już teraz możemy robić dla obrony przed zgubnym wpływem sekt? „Sekta zarzuca sieć. Werbownicy to sekciarska elita, ludzie z najdłuższym stażem, znakomicie nawiązujący kontakt z obcymi sobie osobami. Mówią szczególnie spokojnym i monotonnym głosem, wykorzystują fizyczną bliskość, dotyk. Rozmawiając stale patrzą prosto w oczy i życzliwie się uśmiechają. Dzięki temu robią wrażenie sympatycznych, pogodnych i szczerych ludzi, wymarzonych przyjaciół. Zanim rozpoczną rozmowę, przez dłuższy czas obserwują potencjalnego kandydata na nowicjusza, starannie selekcjonując przyszłe ofiary. Paradoksalnie najczęściej atakują na katolickich pielgrzymkach, spotkaniach modlitewnych w Częstochowie itp. Wybierają osoby najbardziej pogrążone w modlitwie, przeważnie bardziej od innych podatne na nowe doznania «religijne». Działający od dwóch lat w Łodzi Ośrodek Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach wydaje systematycznie ulotki, w których ostrzega przed zbytnim zaufaniem wobec nowych znajomych z wakacji: «Poznajesz wyjątkowo miłych i serdecznych kolegów. Przedstawiają się na przykład jako członkowie chrześcijańskiej organizacji Uniwersalny Ruch na Rzecz Poszukiwania Wartości Absolutnych. Zapraszają cię na obiad, odczyt, trening sportowy. Przyjmujesz ich propozycję z wdzięcznością, oni obiecują ci wspaniałą przyszłość, przyjaźń i miłość». Ci, którzy nie oprą się tak kuszącej propozycji, mają wszelkie szanse, aby stać się w krótkim czasie wiernymi najniebezpieczniejszych sekt na świecie. Hubbard, Moon, Berg i inni. Według danych Łódzkiego Ośrodka Informacyjnego, w Polsce zadomowiły się już sekty znane od lat na zachodzie Europy i uznawane za wyjątkowo niebezpieczne. Liberalne prawo i kompletna nieznajomość problemu okazały się wręcz idealnymi warunkami dla działalności Kościoła Zjednoczenia Moona, Kościoła Nauki o Wiedzy Rona Hubbarda, Dzieci Boga Dawida Berga czy sekty Bhagawana Shree Rajneesha. Są dowody na działalność wszystkich tych grup w naszym kraju. Na razie nie trafiły do nas jeszcze sekty apokaliptyczne, uznawane przez zachodnich specjalistów za wyjątkowo niebezpieczne. Moon, Berg czy Hubbard wykorzystywali wiernych do pracy ponad siły i pomnażania w ten sposób własnych zysków. Głosicielami apokalipsy są natomiast często ludzie chorzy 62 psychicznie, dla których korzyść z rządzenia armią dusz nie odgrywa większej roli. Przepowiadają koniec świata, a tuż przed jego wyznaczonym terminem nakłaniają wiernych do zbiorowych samobójstw. Tak było w Gujanie, gdzie w 1978 roku zginęło 912 członków Świątyni Ludu Jima Jonesa; dwa lata temu samobójstwa popełniło 53 Kanadyjczyków i Szwajcarów, wiernych Zakonu Świątyni Słońca. Na apokalipsę i atak sił zła czekali także wyznawcy Szczepu Dawidowego Dawida Koresha. «Złymi», według proroka, byli funkcjonariusze FBI, z którymi uzbrojona w broń automatyczną i granaty sekta stoczyła prawdziwą wojnę. Zginął prorok Koresh i 80 jego wyznawców, w tym również dzieci... – Wczesne rozpoznanie faktu, że bliska nam osoba związała się z sektą, jest rzeczą bardzo trudną. Rygor bezwzględnego posłuszeństwa i wpojone przekonanie o podłości całego świata poza grupą robią swoje – twierdzi Jan Worobian, religioznawca z Warszawy. – O tym, że ktoś nam bliski jest usidlony przez sektę, często przekonujemy się dopiero wówczas, gdy pali za sobą wszystkie mosty i na przykład porzuca rodzinę. Co powinno budzić niepokój wcześniej, to na przykład nagła zmiana osobowości, zamknięcie się w sobie, utrata poczucia humoru, zmiana w sposobie wypowiadania własnych myśli, nowy krąg znajomych. Człowiek zwerbowany zmienia się również fizycznie: inaczej gestykuluje, ma inną mimikę twarzy, często gwałtownie spada na wadze. Co wtedy robić? Błyskawicznie poszukać najlepszego w mieście psychoterapeuty i modlić się o skuteczność jego działań”. (D. Materek, Przyjaciele demonów, w: „Słowo Ludu” z 19 lipca 1996, s. 12-13) 1. Fundacja „Słowo Nadziei” zajmuje się osobami, które po odejściu z sekt, głównie Świadków Jehowy, mają problemy z odnalezieniem się w rodzinie i społeczeństwie. Adres: 80-504 Gdańsk 4, skrytka poczt. 19. 2. W Łodzi działa Biuro Informacji i Dokumentacji Nowych Ruchów Religijnych i Sekt. Rodzice, których dzieci zetknęły się z jakimś ruchem, mogą tam otrzymać potrzebne informacje. Adres: Łódź, ul. Piotrkowska 49 tel. (0-42) 133-65-11. 3. Ruch Obrony Rodziny i Jednostki Adres: 05-200 Wołomin, skrytka poczt. 116. 63 4. Dominikańskie Ośrodki Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach Adres: 02-741 Warszawa, Dominikańska 2 tel/fax: (0-22) 853-52-22 [email protected] 80-840 Gdańsk, ul. Świętojańska 72 tel. (0-58) 301-35-77, w. 50 31-043 Kraków, ul. Dominikańska 3/24 tel/fax: (0-12) 423-11-81 60-920 Poznań, ul. Kościuszki 99 tel. (0-61) 853-00-67 70-452 Szczecin, Plac Ofiar Katynia 1 tel. (0-91) 423-25-93 w. 132 [email protected] 50-159 Wrocław, Plac Dominikański 2 tel. (0-71) 341-99-00 [email protected] 5. Centrum Informacji o Kultach Destrukcyjnych 20-109 Lublin, ul. Królewska 10 tel. (0-81) 743-79-84 64 Materiały do referatu Ruchy i wspólnoty w Kościele Katolicy, w tym często młodzi, wciąż szukają nowych form realizowania swojego chrześcijaństwa, tworząc ruchy i grupy nieformalne. Pragnieniem tych, którzy zapoczątkowują jakiś nowy prąd, jest zazwyczaj odnowa życia duchowego w Kościele, dlatego mówi się o ruchach odnowy, ruchach reformatorskich (słowo „ruch” sugeruje jakąś zmianę – jest to zmiana w kierunku dobra, odnowienia, powrotu do źródeł). Z czasem ich autentyzm i zgodność ich doktryny z nauką Kościoła są sprawdzane. Przy wyniku pozytywnym Kościół wzbogacony zostaje o nową duchowość i nowe formy apostolstwa lub grupa-sekta odłącza się od jedności z nim i zamiera albo kontynuuje działalność. Sobór Watykański II stał się natchnieniem i stworzył klimat sprzyjający powstawaniu wielu nowych ruchów i wspólnot oraz dynamicznemu rozwojowi tych, które już istniały. Od samych początków Kościoła pojawiają się prądy i ruchy odnowy, wywierające na jego życie znaczący wpływ. Sobór, będąc nowym, świeżym powiewem Ducha Odnowiciela i dokonując odnowy Kościoła na wszystkich frontach życia kościelnego, stał się także wyzwolicielem iskier zapalających chrześcijan do dynamicznego tworzenia coraz to nowych grup, wspólnot, prądów, duchowości i ruchów. A Duch Święty wylewa swój ogień na cały świat. Nazwy ruchów, które brały udział w I Międzynarodowym Kongresie Ruchów Odnowy Kościelnej (Rzym, 23-27 września 1981): 1.Arka 2.Comunione e Liberazione 3.Chrześcijańska Wspólnota Wychowania 4.Wspólnoty życia chrześcijańskiego 5.Kultura i Wiara 6.Eau Vive 7.Equipes Notre Dame 8.Światło-Życie 9.Kościół-Świat 10.Focolarini 11.Międzynarodowy Ruch Oazowy 12.Ruch Odnowy w Duchu Świętym 13.Ruch Apostolski z Szensztat 65 14.Sodalitium Christiane Vitae Christ, Comunion, Liberation 15.Bractwo Jezusowe 16.Pro Sanctitate 17.Żiva Cerkiew 18.F.I.E.S. 19.Chrześcijańska Agape Nazwy innych ruchów oraz wspólnot i grup działających w Kościele powszechnym i w Polsce 1.Rodzina Radia Maryja 2.Żywy Różaniec 3.Rycerstwo Niepokalanej 4.Czciciele Miłosierdzia Bożego 5.Stowarzyszenie Rodzin Katolickich 6.Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży 7.Czciciele Niepokalanego Serca Maryi 8.Ruch Anonimowych Alkoholików i inne ruchy trzeźwościowe 9.Ruch Domowego Kościoła (Oaza Rodzin) w ramach Ruchu Światło-Życie 10.Neokatechumenat 11.Ruch Obrony Życia 12.Skauci / Harcerstwo 13.Zespoły Charytatywne 14.Trzeci Zakon św. Franciszka 15.Krucjata Maryjna 16.Legion Maryi 17.Klub Inteligencji Katolickiej 18.Grupa pielgrzymkowa 19.Czciciele Serca Pana Jezusa 20.Straż honorowa 21.Ewangelizacja 2000 66 22.Chór parafialny 23.Rada parafialna 24.Świeccy szafarze Komunii świętej 25.Orkiestra parafialna 26.Krąg biblijny 27.Verbum 28.Zespół synodalny 29.Schola 30.Rodzina Rodzin 31.Przymierze Rodzin 32.Ruch Pomocników Maryi Matki Kościoła 33.Ruch Totus Tuus 34.Maitri 35.Soli Deo 36.Ku cywilizacji Miłości 37.Wspólnota Krwi Chrystusa 38.Ruch Rodzin Nazaretańskich 39.Ruch ku Lepszemu Światu 40.Konferencja św. Wincentego a Paulo 41.Spotkania Małżeńskie 42.Wspólnoty Wieczernikowe 43.Grupy Modlitwy Ojca Pio Ruchy istniejące w Kościele powinny być także ruchami kościelnymi W tym celu muszą spełniać szereg kryteriów: uświęcanie prawowierność nauki trwała i autentyczna komunia z papieżem i biskupem apostolskość zaangażowanie w służbę człowiekowi uznanie prawa pluralizmu w tworzeniu ugrupowań kościelnych. Ruchy, które ożywiają, ubogacają Kościół i służą mu, najczęściej tworzą małe wspólnoty, w których członkowie ruchu są ewangelizowani i ewangelizują. W ten sposób realizuje się więc zarówno idea stałej formacji, jak i apostolstwa. Wspólnoty tworzone przez szereg ruchów odpowiadają na zapotrzebowanie chrześcijanina, aby być akceptowanym oraz aby służyć innym i akceptować ich. Dzięki nim można przeżywać głębszy kontakt z Bogiem, uzyskać świadomość szczególnego posłannictwa, misji do spełnienia, poprzez podjęcie i spełnienie konkretnych posług. Charakterystyczną cechą współczesnych ruchów jest ich różnorodność i wielokształtność. Niektóre z nich mają stałe i silne struktury, przynajmniej w centrum ruchu, inne natomiast stronią od jakiejkolwiek organizacji. Właśnie te ruchy osiągają szybko wysoki stopień rozpowszechnienia i przyciągają najwięcej osób. 1. Odnowa w Duchu Świętym Zwana również odnową charyzmatyczną, jest przykładem bardzo szeroko rozpowszechnionego ruchu. Nie jest ona organizacją, nie prowadzi ewidencji swych członków, nie ma sztywnych struktur. Spotkania grup modlitewnych odbywają się jednak na ogół regularnie – zazwyczaj raz w tygodniu. Charakterystyczną cechą ruchu odnowy jest modlitwa uwielbienia i radosnego dziękczynienia. Wspólnota wiary wzrasta i żywi się słowem Bożym. Na spotkaniu modlitewnym zawsze czyta się i rozważa Pismo Święte. Uczestnicy spotkania w świetle Słowa Życia dzielą się swoimi osobistymi refleksjami i doświadczeniami. Spotkanie przygotowuje zwykle grupa animatorów, blisko współpracujących z kierownikiem duchowym grupy, którym powinien być ksiądz. Odpowiedzią ruchu charyzmatycznego na potrzebę ewangelizacji są spotkania pod nazwą „Seminarium Odnowy w Duchu Świętym”, organizowane w dużych grupach, które oprócz tego gromadzą się w małych grupach (do 10 osób). Seminarium 67 takie trwa 7-10 tygodni. Jego treścią jest rozważanie słowa Bożego, katecheza i wezwanie do przeżywania seminarium na codziennej modlitwie indywidualnej. Spotkania modlitewne, rozważanie słowa Bożego, atmosfera małych grup mają pomóc katolikowi w pogłębieniu życia religijnego. Wykorzystywane są różne dary Ducha, z uzdrawianiem, prorokowaniem i darem języków włącznie, chociaż największy dar, jak wiemy, to oczywiście miłość. 2. Neokatechumenat Droga neokatechumenalna, podobnie jak Odnowa w Duchu Świętym pragnie ożywić życie chrześcijańskie i, tak jak ruch charyzmatyczny, rozprzestrzeniła się w wielu miastach i miejscowościach na całym świecie, w tym również i w Polsce. Neokatechumenat obficie czerpie z Pisma Świętego. Słowo Boże jest często czytane, wyjaśniane, komentowane spontanicznie w kontekście życia, rozważane w małych grupach i dużych wspólnotach. Wspólnoty neokatechumenalne posługują się bogatą symboliką, szczególnie w liturgii. Symbole są w katechezach przedstawiane i opisywane. Droga neokatechumenalna trwa długo (około 12-15 lat) i składa się z etapów. 3. Ruch Światło-Życie Jest jednym z ruchów odnowy Kościoła według zaleceń Soboru Watykańskiego II. Gromadzi ludzi różnego wieku i powołania: młodzież, dzieci, dorosłych, jak również kapłanów, zakonników, zakonnice, członków instytutów świeckich oraz całe rodziny. Poprzez odpowiednią dla każdej z tych grup formację Ruch Światło-Życie wychowuje dojrzałych chrześcijan i służy odnowie Kościoła, przekształcając parafie we wspólnoty wspólnot. Znakiem Ruchu Światło-Życie jest starochrześcijański symbol fos-dzoe (greckie światło i życie, splecione literą omega i tworzące krzyż). Cel tego ruchu jest osiągany poprzez realizację programu formacyjnego. Każdy jego uczestnik po ewangelizacji, prowadzącej do przyjęcia Jezusa Chrystusa jako swego Pana i Zbawiciela, uczestniczy w formacji w grupie uczniów Jezusa, a następnie we wspólnocie diakonijnej, podejmując konkretną służbę (diakonię) w Kościele i świecie. Ewangelizacja – katechumenat – diakonia są trzema etapami drogi formacyjnej Ruchu Światło-Życie na wszystkich poziomach formacji. Struktura ruchu jest zgodna ze strukturą Kościoła. Małe grupy, do których należą jego uczestnicy, zasadniczo tworzą jego wspólnotę w parafii. Wspólnoty takie utrzymują ze sobą łączność, spotykając się na Dniach Wspólnoty. 68 Odpowiedzialność za całokształt działalności sprawuje moderator generalny Ruchu Światło-Życie. Na szczeblach niższych odpowiedzialność pełnią odpowiednio moderatorzy krajowi, diecezjalni i parafialni. Początki tego Ruchu sięgają pierwszej oazy, która odbyła się w r. 1954. Ruch Światło-Życie rozwinął się z oaz – rekolekcji zamkniętych, prowadzonych metodą przeżyciową. Przed rokiem 1976 ruch ten był znany pod nazwą „ruchu oazowego”, „Ruchu Żywego Kościoła”. Jego twórcą i pierwszym moderatorem krajowym był ks. Franciszek Blachnicki (24 marca 1921 – 27 lutego 1987). 4. Międzynarodowe Stowarzyszenie „Wiara i Światło” Uformowało się ono na przekonaniu, że każdy z upośledzonych umysłowo jest w pełni osobą, z wszystkimi prawami istoty ludzkiej: przede wszystkim z prawem bycia kochaną, uznawaną i poważaną tak ze względu na samą siebie, jak i w podejmowanych przez nią wyborach. Polega to także na wierze, iż każda osoba, w pełni sprawna czy też upośledzona, jest osobą jednakowo kochaną przez Boga, że Jezus mieszka w każdej z nich. Tak więc każda osoba, nie wykluczając nawet najbardziej upośledzonych, jest powołana do tego, żeby pogłębiać swe życie z Jezusem w swoim Kościele, a także by stać się źródłem łaski i pokoju dla innych. Wspólnotę „Wiara i Światło” tworzy grupa 10-40 osób (upośledzone umysłowo dzieci, młodzież i dorośli oraz ich rodzice i przyjaciele), spotykających się przynajmniej raz w miesiącu na przyjacielskich spotkaniach, dzieleniu się, modlitwie i wspólnym świętowaniu. W przerwach między tymi spotkaniami członkowie wspólnoty nawiązują osobiste więzi, bowiem „gdzie jest przyjaciel, tam jest i droga”. Zwykle wspólnoty zakorzenione są w lokalnych parafiach i włączają się w życie własnego Kościoła. „Wiara i Światło” skupia chrześcijan różnych wyznań, odpowiadając na Jezusową modlitwę: „Ojcze, spraw, aby wszyscy stanowili jedno”. Poza regularnymi zebraniami, wspólnoty podejmują szereg rozmaitych działań zależnie od ich potrzeb. Organizują wakacyjne obozowiska, formacje, pielgrzymki – czas radości i ożywienia dla osób z upośledzeniem umysłowym, czas odpoczynku dla ich rodziców. 69 TEMAT 22 kl. II liceum i technikum Życie konsekrowane to „stan, który opiera się na profesji rad ewangelicznych, struktury Kościoła, nie dotyczy hierarchicznej należy jednak nienaru- do jego życia i świętoszalnie ści” (KKK 914). „Stan zakonny ukazuje jako jeden ze sposobów «bardziej wewnętrznej» się zatem przeżywania konsekracji, która opiera się na chrzcie świętym i polega na całkowitym W życiu konsekrowanym oddaniu się Bogu. wierni za natchnieniem Ducha Świętego decydują się w sposób doskonalszy iść za Chrystusem, poświęcić się umiłowanemu nade wszystko Bogu oraz, głosić w Kościele chwałę świata, który ma przyjść, oraz być jego znakiem” (KKK 916). 70 dążąc do doskonałej miłości w służbie Królestwa, Grupa 1 Czystość Czystość podjęta dla „królestwa niebieskiego”, którą ślubują osoby zakonne, należy cenić jako niezwykły dar łaski. Ona bowiem w szczególny sposób daje wolność ludzkiemu sercu, by bardziej rozgorzało miłością do Boga i wszystkich ludzi, dlatego czystość jest osobliwym znakiem dóbr niebieskich i bardzo odpowiednim środkiem, który ułatwia osobom zakonnym ochocze poświęcenie się służbie Bożej i dziełom apostolskim. W ten sposób przypominają wszystkim wyznawcom Chrystusa owe przedziwne zaślubiny ustanowione przez Boga, a mające objawić się w pełni w przyszłym świecie, mocą których Kościół ma Chrystusa jako jedynego Oblubieńca (DZ 12). Grupa 2 Ubóstwo Dobrowolnie obrane ubóstwo dla naśladowania Chrystusa, którego jest ono znakiem dziś zwłaszcza bardzo cenionym, zakonnicy powinni pilnie praktykować, a w miarę potrzeby nawet w nowych formach je wyrażać. Dzięki niemu uczestniczy się w ubóstwie Chrystusa, który będąc bogaty, dla nas stał się ubogim, aby nas ubóstwem swoim ubogacić (DZ 13). Jezus do tych, którzy chcieli pójść za Nim i stać się Jego uczniami, zwracał się z żądaniem: „Nie możecie służyć Bogu i mamonie” (Mt 6,24). Uczeń Jezusa miał być wewnętrznie wolny, aby mógł pełnić wolę Ojca. Tę wewnętrzną wolność nazwał Jezus w Kazaniu na Górze błogosławieństwem – „Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie” (Mt 5,3). Grupa 3 Posłuszeństwo Zakonnicy przez profesję posłuszeństwa poświęcają całkowicie wolę swoją Bogu, jakby składając ofiarę z siebie, a przez to jednoczą się trwalej i bezpieczniej ze zbawczą wolą Boga. Stąd to za przykładem Jezusa Chrystusa, który przyszedł, aby pełnić wolę Ojca, a przyjąwszy postać sługi, z tego, co wycierpiał, nauczył się posłuszeństwa – zakonnicy pobudzeni przez Ducha Świętego ulegają z wiarą przełożonym, zastępującym Boga, i pod ich kierownictwem oddają się posługiwaniu wszystkim braciom w Chrystusie, jak sam Chrystus przez swą uległość dla Ojca służył braciom i oddał życie swoje na okup za wielu (DZ 14). 71 TEMAT 23 kl. II liceum i technikum „Pod nazwą świeckich rozumie się wszystkich wiernych chrześcijan nie będących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego prawnie ustanowionego w Kościele, mianowicie wiernych chrześcijan, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako lud Boży i uczynieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłannictwo w Kościele i w świecie” (KKK 897). „Pod nazwą świeckich rozumie się wszystkich wiernych chrześcijan nie będących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego prawnie ustanowionego w Kościele, mianowicie wiernych chrześcijan, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako lud Boży i uczynieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłannictwo w Kościele i w świecie” (KKK 897). „Pod nazwą świeckich rozumie się wszystkich wiernych chrześcijan nie będących członkami stanu kapłańskiego i stanu zakonnego prawnie ustanowionego w Kościele, mianowicie wiernych chrześcijan, którzy jako wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako lud Boży i uczynieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu posłannictwo w Kościele i w świecie” (KKK 897). 72 Grupa 2 – Na czym polega udział świeckich w kapłańskiej misji Chrystusa? – Jak można wypełniać tę misję? „Świeccy, jako poświęceni Chrystusowi i namaszczeni Duchem Świętym, w przedziwny sposób są powołani i przygotowani do tego, aby rodziły się w nich zawsze coraz obfitsze owoce Ducha. Wszystkie bowiem ich uczynki, modlitwy i apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie i rodzinne, codzienna praca, wypoczynek ducha i ciała, jeśli odbywają się w Duchu, a nawet utrapienia życia, jeśli cierpliwie są znoszone, stają się duchowymi ofiarami, miłymi Bogu przez Jezusa Chrystusa” (KKK 901). „W sposób szczególny w misji uświęcania uczestniczą rodzice, «prowadząc w duchu chrześcijańskim życie małżeńskie i podejmując chrześcijańskie wychowanie dzieci»” (KKK 902). „Świeccy, którzy posiadają wymagane przymioty, mogą być przyjęci na stałe do posługi lektora i akolity. «Tam gdzie to doradza konieczność Kościoła, z braku szafarzy także świeccy, chociażby nie byli lektorami lub akolitami, mogą wykonywać pewne obowiązki w ich zastępstwie, mianowicie: posługę słowa, przewodniczenie modlitwom liturgicznym, udzielanie chrztu, a także rozdzielanie Komunii świętej, zgodnie z przepisami prawa»” (KKK 903). 73 Grupa 3 – Na czym polega udział świeckich w prorockiej misji Chrystusa? – Jak można wypełniać tę misję? „«Chrystus pełni swe prorockie zadanie nie tylko przez hierarchię, ale także przez świeckich, których po to ustanowił świadkami oraz wyposażył w zmysł wiary i łaskę słowa»: Pouczanie kogoś, by doprowadzić go do wiary, jest zadaniem każdego kaznodziei, a nawet każdego wierzącego” (KKK 904). „Świeccy wypełniają swoją misję prorocką również przez ewangelizację, «to znaczy głoszenie Chrystusa zarówno świadectwem życia, jak i słowem». W przypadku świeckich «ta ewangelizacja nabiera swoistego charakteru i szczególnej skuteczności przez to, że dokonuje się w zwykłych warunkach właściwych światu». Tego rodzaju apostolstwo nie polega jednak na samym tylko świadectwie życia. Prawdziwy apostoł szuka okazji głoszenia Chrystusa również słowem, bądź to niewierzącym, bądź wierzącym” (KKK 905). „Wierni świeccy, którzy są do tego zdolni i przygotowani, mogą wnosić swój wkład w formację katechetyczną, w nauczanie świętej nauki i w wykorzystanie środków społecznego przekazu” (KKK 906). „Stosownie do posiadanej wiedzy, kompetencji i zdolności, jakie posiadają, przysługuje im prawo, a niekiedy nawet obowiązek wyjawiania swego zdania świętym pasterzom w sprawach dotyczących dobra Kościoła oraz – zachowując nienaruszalność wiary i obyczajów, szacunek wobec pasterzy, biorąc pod uwagę wspólny pożytek i godność osoby – podawania go do wiadomości innym wiernym” (KKK 907). 74 Grupa 4 – Na czym polega udział świeckich w królewskiej misji Chrystusa? – Jak można wypełniać tę misję? „Chrystus, przez swoje posłuszeństwo aż do śmierci, udzielił swoim wiernym daru królewskiej wolności, by «przez zaparcie się siebie oraz przez życie święte pokonywali w sobie samych panowanie grzechu». Ten, kto utrzymuje w karności swoje ciało i kieruje swoją duszą, nie pozwalając, by była ona niepokojona namiętnościami, jest panem siebie; słusznie może być nazwany królem, ponieważ umie panować nad samym sobą; jest wolny i niezależny oraz nie poddaje się w niewolę grzechu” (KKK 908). „Ponadto świeccy winni wspólnymi siłami tak uzdrawiać istniejące na świecie urządzenia i warunki, jeśli one gdzieś skłaniają do grzechu, by to wszystko stosowało się do norm sprawiedliwości i raczej sprzyjało praktykowaniu cnót, niż mu przeszkadzało. Tak postępując, przepoją kulturę i dzieła ludzkie wartością moralną” (KKK 909). „Świeccy mogą czuć się powołani do współdziałania ze swymi pasterzami w służbie dla wspólnoty kościelnej, dla jej wzrostu i żywotności, wybierając rozmaite posługi, według łaski i charyzmatów, jakich im Pan udzieli” (KKK 910). „W Kościele «wierni świeccy mogą współdziałać w wykonywaniu władzy, zgodnie z przepisami prawa». Dotyczy to ich obecności na synodach partykularnych, synodach diecezjalnych, w radach duszpasterskich; sprawowania misji duszpasterskiej w parafii; współpracy w radach ekonomicznych; udziału w trybunałach kościelnych itd.” (KKK 911). „Wierni powinni «pilnie odróżniać prawa i obowiązki, jakie spoczywają na nich jako na członkach Kościoła, od tych, które przysługują im jako członkom społeczności ludzkiej. I mają starać się harmonijnie godzić jedne z drugimi, pamiętając o tym, że w każdej sprawie doczesnej kierować się winni sumieniem chrześcijańskim, bo żadna działalność ludzka, nawet w sprawach doczesnych, nie może być wyjęta spod władzy Boga»” (KKK 912). „W ten sposób każdy świecki na mocy samych darów, jakie otrzymał, staje się świadkiem i zarazem żywym narzędziem posłannictwa samego Kościoła «według miary daru Chrystusowego» (Ef 4,7)” (KKK 913). 75 Święta żona i matka „Kościół, wychodząc naprzeciw wiernym, przedstawia osoby, które swoim życiem zasłużyły, aby je naśladować. Do takich niewątpliwie należy bł. Gianna Beretta Molla. Nie bez powodu jej beatyfikacja zbiegła się z Międzynarodowym Rokiem Rodziny w 1994 r. Kim jest ta błogosławiona? Urodziła się 4 października 1922 r. w Magenta jako dziesiąte z trzynaściorga dzieci Marii i Alberta Berettów, w rodzinie przepełnionej duchem ofiary, wielkodusznością, codzienną modlitwą. Bóg obdarzył ją szczególną urodą, inteligencją, wrażliwością na prawdę i piękno. To prawda, że miała szczęście wychowywać się w szlachetnej, wartościowej rodzinie, ale nie można pominąć również jej wkładu w dążeniu do świętości. Błogosławiona Gianna w wieku 15 lat uczestniczyła w rekolekcjach organizowanych w szkole, do której uczęszczała. Po nich zanotowała takie przemyślenia: «Postanawiam, że aby służyć Bogu, nie chcę więcej pójść do kina, jeśli nie będę wpierw wiedziała, czy film nadaje się do oglądania, czy jest skromny, nie gorszący. Chcę wystrzegać się grzechu śmiertelnego jak jadowitego węża i powtarzam raz jeszcze: tysiąc razy wolę umrzeć, niż obrazić Boga». I przez całe życie konsekwentnie to wcielała. Marzyła, żeby zostać lekarką, i to na misjach, gdzie pracował jej starszy brat. I tak w 1942 roku rozpoczęła studia, które siedem lat później ukończyła dyplomem. Była nie tylko nienaganną studentką; żywo angażowała się również w prace Akcji Katolickiej. Była bardzo przedsiębiorcza, pełna różnych inicjatyw. Jej program to modlitwa, działanie i poświęcenie. Uważała, że sekretem każdego apostolatu jest cierpienie i ofiara: «Zbawiać świat nie było nigdy dziełem łatwym: ani dla Syna Bożego, ani dla apostołów». Po otrzymaniu dyplomu rozpoczęła od razu pracę. Kontynuowała zarazem studia specjalistyczne z zakresu pediatrii. Niestety bł. Giannie nie udało się zrealizować marzeń z lat dziecięcych i młodzieńczych o pracy na misjach, gdyż stan jej zdrowia na to nie pozwalał. Błogosławiona Gianna szukała więc innej drogi życiowej. Przeżywała wiele wątpliwości i trudności, nie była pewna, jaka jest wola Boża. Czuła, że jej celem są misje. Bardzo wiele się modliła. Napisała: «Wszystkie drogi Pana są piękne, byle tylko prowadziły do nieba, aby oddać chwałę Bogu». Punktem zwrotnym w jej życiu było spotkanie inżyniera Piotra Molla na Mszy św. prymicyjnej o. Lino Garavaglia w Lourdes. Piotr o tym spotkaniu napisał: «Mam w pamięci to, jak z szerokim, pełnym dobroci uśmiechem gratulujesz o. Lino i jego krewnym; przypominam sobie, z jaką pobożnością 76 uczyniłaś znak krzyża przed śniadaniem. Pamiętam Cię również w czasie modlitwy przy wystawieniu Najświętszego Sakramentu. Czuję jeszcze serdeczny uścisk Twojej dłoni i staje mi przed oczami Twój kochany i promienny uśmiech, który temu towarzyszył». Natomiast bł. Gianna w liście do Piotra napisała: «Właśnie chciałabym uczynić Cię szczęśliwym i być taką, jakiej pragniesz: dobrą, wyrozumiałą i gotową ponieść ofiary, których życie od nas zażąda. Teraz jesteś Ty, którego już kocham i któremu zamierzam się oddać, aby stworzyć rodzinę prawdziwie chrześcijańską». Tuż przed ślubem tak pisała do swego narzeczonego: «Z pomocą i błogosławieństwem Boga zrobimy wszystko, aby nasza nowa rodzina mogła stać się małym wieczernikiem, gdzie Jezus króluje nad wszystkimi naszymi uczuciami, pragnieniami i czynami. Staniemy się współpracownikami Boga w stwarzaniu, będziemy mogli ofiarować Mu dzieci, które będą Go kochały i będą Mu służyły». Gianna i Piotr zawarli związek małżeński 24 września 1955 r. w kościele św. Marcina. Na świat przyszły dzieci: Pierluigi, Maria Zyta, Laura i Gianna Emanuella. Niestety każdą ciążę Gianna znosiła bardzo źle, nie narzekała jednak, wiedząc, że każde dziecko jest wielkim darem Bożym. Wyniesiona z domu rodzinnego postawa ofiary i poświęcenia była czymś, co przyjmowała z pokorą, a zarazem jako powołanie pochodzące od Boga. Kiedy na początku czwartej ciąży niezbędna okazała się interwencja chirurgiczna, Gianna, wierna swoim zasadom, bez namysłu stanęła w obronie swojego dziecka. Do profesora, który miał ją operować, mówiła tak: «Najpierw ratujmy dziecko. O mnie proszę się nie martwić». Znając zdobycze naukowe tego okresu, była świadoma decyzji, jaką podejmuje. Błogosławiona Gianna bardzo gorąco modliła się o to, żeby dziecko urodziło się zdrowe. Wykonywała swoje obowiązki z wielką gorliwością. Tak to wspomina jej mąż: «Półtora miesiąca przed urodzeniem naszego dziecka wydarzył się fakt bardzo poruszający. Miałem wyjść do fabryki i już włożyłem płaszcz. Gianna podeszła do mnie. Nie powiedziała: usiądźmy, zatrzymaj się na chwilę, porozmawiajmy... Podeszła tylko blisko, jak zwykle robi się wtedy, gdy chce się powiedzieć o sprawach trudnych, dużej wagi... Piotrze – powiedziała do mnie – proszę Cię, jeżeli trzeba będzie wybierać między mną a dzieckiem, wybierz dziecko, nie mnie. Proszę cię o to... Nie byłem w stanie nic odpowiedzieć. Dobrze znałem moją żonę, jej szlachetność, jej ducha ofiary. Wyszedłem z domu bez jednego słowa. Powtórzyła mi to samo na krótko przed porodem». Podobnie rozmawiała ze swoją przyjaciółką: «Idę do szpitala, lecz nie jestem pewna, czy wrócę. Trudne jest moje macierzyństwo; będą mogli uratować tylko jedno z nas; chcę, aby żyło moje dziecko». «Ale masz przecież trójkę innych dzieci; myśl raczej, abyś ty żyła!» «Nie, nie... chcę, żeby żyło moje dziecko». Jan Paweł II podczas 77 beatyfikacji Gianny (24 kwietnia 1994 r.) powiedział: «Macierzyństwo może być źródłem wielkiej radości, ale może też stać się źródłem cierpień, a niekiedy wielkich zawodów. Wówczas miłość staje się próbą, czasem heroiczną, która wiele kosztuje macierzyńskie serce kobiety». Błogosławiona Gianna pozostała wierna swojemu dziecku i Bogu, a po wieczną nagrodę odeszła w tydzień po urodzeniu córeczki, 28 kwietnia 1962 roku. Dzisiaj uratowana córka błogosławionej także jest lekarką, jak jej święta matka, i nosi nawet jej imię – Gianna Emanuella. Córka błogosławionej, Laura, w swoim wypracowaniu szkolnym napisała w wieku 16 lat: «Miałam tylko trzy lata i nie rozumiałam znaczenia tych zapalonych świec i tego płaczu... między wszystkimi doznaniami, wrażeniami najbardziej wzbudza we mnie podziw myśl o matce, która dla swojego dziecka oddała własne życie... jestem naprawdę dumna, że miałam tak odważną matkę, która umiała naprawdę żyć tak, jak pragnie tego Bóg... czuję ją zawsze blisko, czuję, jak mi pomaga, tak jakby ciągle jeszcze żyła». A tak wspomina swoją świętą żonę mąż: «Naprawdę umiałaś się cieszyć, tyleż radośnie co zwyczajnie, urokiem gór i pokrywającym je śniegiem, podróżami i koncertami, teatrem, dniami świątecznymi. Pokazałaś mi, że można do końca wypełniać wolę Pana i uświęcić się, nie rezygnując z pełni czystych i najlepszych radości, jakie ofiaruje nam życie i otaczające nas stworzenie»”. (Krystyna Zając, Artykuł zamieszczony w „Czasie Serca”, nr 5 (60), 2002 r.) 78 TEMAT 24 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami». Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: «Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca». Na to Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?» Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa». Wtedy odszedł od Niej anioł” (Łk 1,26-38). – Jaki jest udział Maryi w dziele odkupienia? – Jaka jest rola Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła? – Jakie znacie określenia Maryi? – Jakie tytuły moglibyście Jej nadać i dlaczego? 79 Grupa 2 „«A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego». Na to rzekła Maryja: «Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa». Wtedy odszedł od Niej anioł. W tym czasie Maryja wybrała się i poszła z pośpiechem w góry do pewnego miasta w [pokoleniu] Judy. Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: «Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? Oto, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana». Wtedy Maryja rzekła: «Wielbi dusza moja Pana, i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy. Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej. Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny. Święte jest Jego imię – a swoje miłosierdzie na pokolenia i pokolenia [zachowuje] dla tych, co się Go boją. On przejawia moc ramienia swego, rozprasza [ludzi] pyszniących się zamysłami serc swoich. Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych. Głodnych nasyca dobrami, a bogatych z niczym odprawia. Ujął się za sługą swoim, Izraelem, pomny na miłosierdzie swoje – jak przyobiecał naszym ojcom – na rzecz Abrahama i jego potomstwa na wieki». Maryja pozostała u niej około trzech miesięcy; potem wróciła do domu” (Łk 1,36-56). – Jaki jest udział Maryi w dziele odkupienia? – Jaka jest rola Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła? – Jakie znacie określenia Maryi? – Jakie tytuły moglibyście Jej nadać i dlaczego? 80 Grupa 3 „W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Wybierali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie. W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą. Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. Lecz anioł rzekł do nich: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie». I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: «Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania». Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: «Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił». Udali się też z pośpiechem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie. Gdy Je ujrzeli, opowiedzieli o tym, co im zostało objawione o tym Dziecięciu. A wszyscy, którzy to słyszeli, dziwili się temu, co im pasterze opowiadali. Lecz Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu. A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im to było powiedziane” (Łk 2,1-20). – Jaki jest udział Maryi w dziele odkupienia? – Jaka jest rola Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła? – Jakie znacie określenia Maryi? – Jakie tytuły moglibyście Jej nadać i dlaczego? 81 Grupa 4 „Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: «Nie mają już wina». Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja?» Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. Rzekł do nich Jezus: «Napełnijcie stągwie wodą». I napełnili je aż po brzegi. Potem do nich powiedział: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu». Oni zaś zanieśli. A gdy starosta weselny skosztował wody, która stała się winem – nie wiedział bowiem, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę, wiedzieli – przywołał pana młodego i powiedział do niego: «Każdy człowiek stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory». Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie” (J 2,1-11). – Jaki jest udział Maryi w dziele odkupienia? – Jaka jest rola Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła? – Jakie znacie określenia Maryi? – Jakie tytuły moglibyście Jej nadać i dlaczego? 82 Grupa 5 „A żył w Jerozolimie człowiek, imieniem Symeon. Był to człowiek sprawiedliwy i pobożny, wyczekiwał pociechy Izraela, a Duch Święty spoczywał na nim. Jemu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego. Za natchnieniem więc Ducha przyszedł do świątyni. A gdy Rodzice wnosili Dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił: «Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa. Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, któreś przygotował wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela». A Jego ojciec i Matka dziwili się temu, co o Nim mówiono. Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu»” (Łk 2,25-35). – Jaki jest udział Maryi w dziele odkupienia? – Jaka jest rola Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła? – Jakie znacie określenia Maryi? – Jakie tytuły moglibyście Jej nadać i dlaczego? 83 Grupa 6 „A obok krzyża Jezusowego stały: Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena. Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie” (J 19,25-27). „Było zaś wolą Ojca miłosierdzia, aby wcielenie poprzedziła zgoda Tej, która przeznaczona została na matkę, by w ten sposób, podobnie jak niewiasta przyczyniła się do śmierci, tak również niewiasta przyczyniła się do życia. Odnosi się to szczególnie do Matki Jezusa, która wydała na świat samo Życie odradzające wszystko i obdarzona została przez Boga godnymi tak wielkiego zadania darami” (KK 56). „Błogosławiona Dziewica, przeznaczona od wieków łącznie z wcieleniem Słowa Bożego na Matkę Boga, stała się tu na ziemi, z postanowienia opatrzności Bożej, Matką – żywicielką Boskiego Odkupiciela, w sposób szczególny przed innymi szlachetną towarzyszką i pokorną służebnicą Pana. Poczynając, rodząc, karmiąc Chrystusa, ofiarując Go w świątyni Ojcu i współcierpiąc z Synem swoim umierającym na krzyżu, w szczególny zaiste sposób współpracowała z dziełem Zbawiciela przez wiarę, nadzieję i miłość żarliwą dla odnowienia nadprzyrodzonego życia dusz ludzkich. Dlatego to stała się nam matką w porządku łaski” (KK 61). – Jaki jest udział Maryi w dziele odkupienia? – Jaka jest rola Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła? – Jakie znacie określenia Maryi? – Jakie tytuły moglibyście Jej nadać i dlaczego? 84 TEMAT 25 kl. II liceum i technikum „Moja historia z narkotykami zaczęła się w wieku 18 lat. Wówczas po raz pierwszy spróbowałem i w krótkim czasie stałem się narkomanem. (...) Dla zdobycia narkotyku wydawałem wszystkie zarobione pieniądze, potem zaczynałem kłamać coraz więcej i więcej, aby zdobyć pieniądze na narkotyk. Dopuszczałem się kradzieży, oszukiwałem bliskich, stawiałem na pierwszym miejscu tylko moją potrzebę zdobycia narkotyku. Stałem się niesamowitym egoistą. Na każdą przyjaźń patrzyłem interesownie, co ja z tego będę miał... Pojawiały się wtedy we mnie bardzo silne uczucia zazdrości, zawiści, zaczynałem nienawidzić drugich nawet za to, że mieli coś, czego ja nie miałem. Czułem, że staję się wrogiem każdego... Byłem tak znerwicowany, że dostawałem drgawek mięśni i tików nerwowych. Kiedy byłem sam, opanowywało mnie uczucie nieograniczonego smutku, rozpaczy i brak nadziei. To było bezpośrednie zetknięcie się z tajemnicą zła. Doświadczyłem go realnie i rzeczywiście, stałem się jego niewolnikiem, nosiłem je w sercu, i tylko zło widziałem wokół siebie. Całe życie straciło sens, stało się puste, głuche, ślepe i przeraźliwie smutne. Czułem straszny ciężar i ból żyjąc bez wiary, nadziei i miłości. Nie przypuszczałem, że kiedykolwiek z tego się wydostanę, że przebiję się do świata ludzi szczęśliwych, radosnych, pogodnych, kochających... W tym przerażającym zniewoleniu przez narkotyki żyłem dziewięć lat. Było coraz ciemniej, coraz gorzej, powoli zbliżałem się do śmierci. Pewnego dnia pojawiła się propozycja terapii nieco innej od tych, które wielokrotnie, bezskutecznie próbowałem. Dość dziwna, bo zrozpaczeni rodzice zaproponowali mi pojechać do wspólnoty narkomanów „Cenacolo” w Medjugorje... Po pewnym czasie uświadomiłem sobie, że jestem we wspólnocie narkomanów, gdzie nie stosuje się środków farmakologicznych, lecz jedynym lekarstwem jest miłość Jezusa... Pewnego dnia, po wyczerpującej pracy w kamieniołomach, klęczałem w kaplicy przed Chrystusem obecnym w Najświętszym Sakramencie, wtedy po raz pierwszy w życiu z wielką ufnością otworzyłem przed Nim moje poranione i zniewolone wnętrze. Poszedłem do spowiedzi i wyznałem Jezusowi wszystkie moje grzechy. Był to przełomowy moment mojego wyzwalania się z niewoli narkomanii. Od tego czasu doświadczam w sobie nieustannej duchowej przemiany dzięki miłości Jezusa. Ten sam Jezus, swoją miłością, nieustannie leczy rany mojego serca, przez modlitwę i sakramenty oraz daje niesamowitą radość życia i wolność ducha. To co wcześniej wydawało mi się niemożliwe, bo przecież wielokrotnie bezskutecznie poddawałem się leczeniu, stało się możliwe dzięki przyjęciu miłości Jezusa”. Grzegorz (Miłujcie się, 1-2/2000, s. 18-21) 85 Grupa 1 „Nasz Pan połączył odpuszczenie grzechów z wiarą i z sakramentem chrztu: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu. Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony» (Mk 16,15-16). Chrzest jest pierwszym i podstawowym sakramentem odpuszczenia grzechów, ponieważ jednoczy nas z Chrystusem, który umarł za nasze grzechy i zmartwychwstał dla naszego usprawiedliwienia, «abyśmy i my wkroczyli w nowe życie» (Rz 6,4)” (KKK 977). „Odpuszczenie grzechów w Kościele ma miejsce przede wszystkim, gdy po raz pierwszy wyznaje się wiarę. Z wodą chrzcielną zostaje bowiem udzielone pełne przebaczenie i nie pozostaje już żadna wina: ani pierworodna, ani inna popełniona później; nie pozostaje też żadna kara do odpokutowania, by zadośćuczynić za te grzechy. Łaska chrztu nie uwalnia jednak naszej natury od jej słabości; przeciwnie, nie ma takiego człowieka, który nie musiałby walczyć z pożądliwością, gdyż nie przestaje ona skłaniać do złego” (KKK 978). – Co na temat odpuszczenia grzechów mówi Katechizm Kościoła Katolickiego? Grupa 2 „Kto w walce ze skłonnością do złego byłby tak mocny i czujny, by uniknąć wszelkiej rany grzechu? Było więc konieczne, aby Kościół miał moc odpuszczania grzechów także w inny sposób niż przez sakrament chrztu. Z tej racji Chrystus dał Kościołowi klucze królestwa niebieskiego, mocą których mógłby przebaczyć każdemu grzesznikowi żałującemu za grzechy popełnione po chrzcie świętym aż do ostatniego dnia życia” (KKK 979). „Ochrzczony może być pojednany z Bogiem i Kościołem przez sakrament pokuty: ojcowie Kościoła słusznie nazywali pokutę «mozolnym chrztem». Sakrament pokuty jest konieczny do zbawienia dla tych, którzy upadli po chrzcie, jak chrzest jest konieczny dla tych, którzy nie zostali jeszcze odrodzeni” (KKK 980). – Co na temat odpuszczenia grzechów mówi Katechizm Kościoła Katolickiego? 86 Grupa 3 „Chrystus po swoim zmartwychwstaniu posłał apostołów, by w Jego imię głosili «nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom» (Łk 24,47). Apostołowie i ich następcy pełnią tę «posługę jednania» (2 Kor 5,18), nie tylko głosząc ludziom przebaczenie Boże wysłużone nam przez Chrystusa i wzywając ich do nawrócenia i wiary, lecz także udzielając im odpuszczenia grzechów przez chrzest oraz jednając ich z Bogiem i z Kościołem dzięki władzy kluczy otrzymanej od Chrystusa” (KKK 981). „Nie ma takiej winy, nawet najcięższej, której nie mógłby odpuścić Kościół święty. «Nie ma nikogo tak niegodziwego i winnego, kto nie powinien być pewny przebaczenia, jeśli tylko jego żal jest szczery». Chrystus, który umarł za wszystkich ludzi, pragnie, by w Jego Kościele bramy przebaczenia były zawsze otwarte dla każdego, kto odwraca się od grzechu” (KKK 982). „Katecheza będzie starać się budzić i podtrzymywać u wiernych wiarę w niezrównaną wielkość daru, jakiego Chrystus zmartwychwstały udzielił swemu Kościołowi. Tym darem jest misja i władza prawdziwego odpuszczania grzechów przez posługę apostołów i ich następców... «Kapłani otrzymali władzę, jakiej Bóg nie dał ani aniołom, ani archaniołom. Bóg potwierdza w górze to wszystko, co kapłani czynią na ziemi». «Gdyby w Kościele nie było odpuszczenia grzechów, nie byłoby żadnej ufności, żadnej nadziei życia przyszłego i wiecznego wyzwolenia. Dziękujmy Bogu, który dał Kościołowi taki dar»” (KKK 983). – Co na temat odpuszczenia grzechów mówi Katechizm Kościoła Katolickiego? 87 TEMAT 26 kl. II liceum i technikum WIERZĘ W CIAŁA ZMARTWYCHWSTANIE 88 Agnieszka: Co to znaczy zmartwychwstać? Siostra Dorota: „W śmierci, będącej «rozdzieleniem duszy i ciała, ciało człowieka ulega zniszczeniu», podczas gdy jego dusza idzie na spotkanie z Bogiem, chociaż trwa w oczekiwaniu na ponowne zjednoczenie ze swoim uwielbionym ciałem. Bóg w swojej wszechmocy przywróci ostatecznie naszym ciałom niezniszczalne życie, jednocząc je z naszymi duszami mocą zmartwychwstania Jezusa” (KKK 997). Agnieszka: Kto zmartwychwstanie? Siostra Dorota: „Wszyscy ludzie, którzy umarli: «Ci, którzy pełnili dobre czyny, pójdą na zmartwychwstanie życia; ci, którzy pełnili złe czyny, na zmartwychwstanie potępienia» (J 5,29)” (KKK 998). Agnieszka: W jaki sposób ma się to dokonać? Siostra Dorota: „Chrystus zmartwychwstał w swoim własnym ciele: «Popatrzcie na moje ręce i nogi: to Ja jestem» (Łk 24,39); nie powrócił On jednak do życia ziemskiego. Tak samo w Nim «wszyscy zmartwychwstaną we własnych ciałach, które mają teraz», ale to ciało będzie przekształcone w «chwalebne ciało» (Flp 3,21), w «ciało duchowe» (1 Kor 15,44)”. „To «w jaki sposób» przekracza naszą wyobraźnię i nasze rozumienie; jest dostępne tylko w wierze. Udział w Eucharystii daje nam już zadatek przemienienia naszego ciała przez Chrystusa” (KKK 999-1000). Agnieszka: Kiedy zmartwychwstaniemy? Siostra Dorota: „W sposób definitywny «w dniu ostatecznym» (J 6,39-40.44.54; 11,24); «na końcu świata». Istotnie, zmartwychwstanie zmarłych jest wewnętrznie złączone z powtórnym przyjściem (paruzją) Chrystusa” (KKK 1001). „O tak, Drogi, jesteśmy szczęśliwi szczęściem, jakiego nic zburzyć nie zdoła, ponieważ śmierć, która dla was jest końcem wszystkiego, dla nas będzie tylko przejściem do większego jeszcze spokoju, większego kochania, większej radości”. (H. Sienkiewicz, Qvo vadis, Warszawa 1994, rozdz. 73) 89 TEMAT 27 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Każdy człowiek w swojej nieśmiertelnej duszy otrzymuje zaraz po śmierci wieczną zapłatę na sądzie szczegółowym, który polega na odniesieniu jego życia do Chrystusa i albo dokonuje się przez oczyszczenie, albo otwiera bezpośrednio wejście do szczęścia w niebie, albo stanowi bezpośrednio potępienie na wieki” (KKK 1022). „Zmartwychwstanie wszystkich umarłych, «sprawiedliwych i niesprawiedliwych» (Dz 24,15), poprzedzi sąd ostateczny. Będzie to «godzina, w której wszyscy, którzy spoczywają w grobach, usłyszą głos Jego: a ci, którzy pełnili dobre czyny, pójdą na zmartwychwstanie życia; ci, którzy pełnili złe czyny – na zmartwychwstanie potępienia» (J 5,28-29). Wówczas Chrystus „przyjdzie w swej chwale i wszyscy aniołowie z Nim. Zgromadzą się przed Nim wszystkie narody, a On oddzieli jednych ludzi od drugich, jak pasterz oddziela owce od kozłów. Owce postawi po prawej, a kozły po swojej lewej stronie. I pójdą ci na mękę wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego» (Mt 25,31.32.46)” (KKK 1038). – Czym jest sąd szczegółowy, a czym sąd ostateczny? Podajcie definicje i wyjaśnijcie zachodzące między nimi różnice. Grupa 2 „Ci, którzy umierają w łasce i w przyjaźni z Bogiem oraz są doskonale oczyszczeni, żyją na zawsze z Chrystusem. Są na zawsze podobni do Boga, ponieważ widzą Go «takim, jakim jest» (1 J 3,2), twarzą w twarz” (KKK 1023). „To doskonałe życie z Trójcą Świętą, ta komunia życia i miłości z Nią, z Dziewicą Maryją, aniołami i wszystkimi świętymi, jest nazwane niebem. Niebo jest celem ostatecznym i spełnieniem najgłębszych dążeń człowieka, stanem najwyższego i ostatecznego szczęścia” (KKK 1024). – Kto może osiągnąć życie wieczne w niebie? – Czym jest niebo? 90 Grupa 3 „Nie możemy być zjednoczeni z Bogiem, jeśli nie wybieramy w sposób dobrowolny Jego miłości. Nie możemy jednak kochać Boga, jeśli grzeszymy ciężko przeciw Niemu, przeciw naszemu bliźniemu lub przeciw nam samym: «Kto... nie miłuje, trwa w śmierci. Każdy, kto nienawidzi swego brata, jest zabójcą, a wiecie, że żaden zabójca nie nosi w sobie życia wiecznego» (1 J 3,14c-15). Nasz Pan ostrzega nas, że zostaniemy od Niego oddzieleni, jeśli nie wyjdziemy naprzeciw ważnym potrzebom ubogich i maluczkich, którzy są Jego braćmi. Umrzeć w grzechu śmiertelnym, nie żałując za niego i nie przyjmując miłosiernej miłości Boga, oznacza pozostać z wolnego wyboru na zawsze oddzielonym od Niego. Ten stan ostatecznego samowykluczenia z jedności z Bogiem i świętymi określa się słowem «piekło»” (KKK 1033). „Nauczanie Kościoła stwierdza istnienie piekła i jego wieczność. Dusze tych, którzy umierają w stanie grzechu śmiertelnego, bezpośrednio po śmierci idą do piekła, gdzie cierpią męki, «ogień wieczny». Zasadnicza kara piekła polega na wiecznym oddaleniu od Boga; wyłącznie w Bogu człowiek może mieć życie i szczęście, dla których został stworzony i których pragnie” (KKK 1035). – Dlaczego niektórzy dostępują kary piekła? – Czym jest piekło? Grupa 4 „Ci, którzy umierają w łasce i przyjaźni z Bogiem, ale nie są jeszcze całkowicie oczyszczeni, chociaż są już pewni swego wiecznego zbawienia, przechodzą po śmierci oczyszczenie, by uzyskać świętość konieczną do wejścia do radości nieba” (KKK 1030). „To końcowe oczyszczenie wybranych, które jest czymś całkowicie innym niż kara potępionych, Kościół nazywa czyśćcem. Kościół od początku czcił pamięć zmarłych i ofiarował im pomoce, a w szczególności Ofiarę eucharystyczną, by po oczyszczeniu mogli dojść do uszczęśliwiającej wizji Boga. Kościół zaleca także jałmużnę, odpusty i dzieła pokutne za zmarłych” (KKK 1031-1032). – Dlaczego niektórzy potrzebują oczyszczenia po śmierci? – Jak można pomagać duszom w czyśćcu? 91 TEMAT 28 kl. II liceum i technikum – Uzupełnijcie komiks dialogami. 92 Grupa 1 „Modlitwa jest dla mnie wzniesieniem serca, prostym spojrzeniem ku Niebu, okrzykiem wdzięczności i miłości zarówno w cierpieniu, jak i radości” (św. Teresa od Dzieciątka Jezus)” (KKK 2558). „Modlitwa jest wzniesieniem duszy do Boga lub prośbą skierowaną do Niego o stosowne dobra. Podstawą modlitwy jest pokora. «Nie umiemy się modlić tak, jak trzeba» (Rz 8,26). Pokora jest dyspozycją do darmowego przyjęcia daru modlitwy: Człowiek jest żebrakiem wobec Boga” (KKK 2559). Modlitwa – czy zdajemy sobie z tego sprawę czy nie – jest spotkaniem Bożego i naszego pragnienia. Bóg pragnie, abyśmy Go pragnęli” (KKK 2560). Nasza modlitwa błagalna jest – w sposób paradoksalny – odpowiedzią. Jest odpowiedzią na skargę Boga żywego: «Opuścili Mnie, źródło żywej wody, żeby wykopać sobie cysterny popękane» (Jr 2,13). Modlitwa jest odpowiedzią wiary na darmową obietnicę zbawienia, odpowiedzią miłości na pragnienie Jedynego Syna” (KKK 2561). – Czym jest modlitwa? – Co to znaczy, że jest ona Bożym darem? Grupa 3 „W Nowym Przymierzu modlitwa jest żywym związkiem dzieci Bożych z ich nieskończenie dobrym Ojcem, z Jego Synem, Jezusem Chrystusem, i z Duchem Świętym. Łaska królestwa Bożego jest «zjednoczeniem całej Trójcy Świętej z całym wnętrzem (człowieka)». Życie modlitwy polega zatem na stałym trwaniu w obecności trzykroć świętego Boga i w komunii z Nim. Ta komunia życia jest zawsze możliwa, gdyż przez chrzest staliśmy się jedno z Chrystusem. Modlitwa jest o tyle chrześcijańska, o ile jest komunią z Chrystusem i rozszerza się w Kościele, który jest Jego Ciałem. Ma ona wymiary miłości Chrystusa” (KKK 2565). – Co to znaczy, że modlitwa jest komunią? 93 Grupa 2 „Skąd pochodzi modlitwa człowieka? Niezależnie od tego, jaki byłby język modlitwy (gesty, słowa), zawsze modli się cały człowiek. Aby jednak określić miejsce, z którego wypływa modlitwa, Pismo Święte mówi niekiedy o duszy lub o duchu, najczęściej zaś o sercu (ponad tysiąc razy). Modli się serce. Jeśli jest ono daleko od Boga, modlitwa pozostaje pusta” (KKK 2562). „Serce jest mieszkaniem, w którym jestem, gdzie przebywam. Jest naszym ukrytym centrum, nieuchwytnym dla naszego rozumu ani dla innych; jedynie Duch Boży może je zgłębić i poznać. Jest ono miejscem decyzji w głębi naszych wewnętrznych dążeń. Jest miejscem prawdy, w którym wybieramy życie lub śmierć. Jest miejscem spotkania, albowiem nasze życie, ukształtowane na obraz Boży, ma charakter relacyjny: serce jest miejscem przymierza” (KKK 2563). „Modlitwa chrześcijańska jest związkiem przymierza między Bogiem i człowiekiem w Chrystusie. Jest działaniem Boga i człowieka; wypływa z Ducha Świętego i z nas, jest skierowana całkowicie ku Ojcu, w zjednoczeniu z ludzką wolą Syna Bożego, który stał się człowiekiem” (KKK 2564). – Dlaczego w modlitwie najważniejsze jest serce? – Co to znaczy, że modlitwa jest przymierzem? Grupa 5 „Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię” (Mt 11,28). „Ja wam powiadam: Proście, a będzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; kołaczcie, a otworzą wam. Każdy bowiem, kto prosi, otrzymuje; kto szuka, znajduje; a kołaczącemu otworzą. Jeżeli którego z was, ojców, syn poprosi o chleb, czy poda mu kamień? Albo o rybę, czy zamiast ryby poda mu węża? Lub też gdy prosi o jajko, czy poda mu skorpiona? Jeśli więc wy, choć źli jesteście, umiecie dawać dobre dary swoim dzieciom, o ileż bardziej Ojciec z nieba da Ducha Świętego tym, którzy Go proszą” (Łk 11,9-13). – Do czego Pan Jezus nas zachęca? 94 Grupa 4 „Gdy się modlicie, nie bądźcie jak obłudnicy. Oni lubią w synagogach i na rogach ulic wystawać i modlić się, żeby się ludziom pokazać. Zaprawdę, powiadam wam: otrzymali już swoją nagrodę. Ty zaś, gdy chcesz się modlić, wejdź do swej izdebki, zamknij drzwi i módl się do Ojca twego, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie. Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani. Nie bądźcie podobni do nich! Albowiem wie Ojciec wasz, czego wam potrzeba, wpierw zanim Go poprosicie. Wy zatem tak się módlcie: Ojcze nasz, który jesteś w niebie, niech się święci imię Twoje. Niech przyjdzie królestwo Twoje; niech Twoja wola spełnia się na ziemi, tak jak i w niebie. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj; i przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw nam zawinili; i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego. Jeśli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy Ojciec wasz niebieski. Lecz jeśli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec wasz nie przebaczy wam waszych przewinień” (Mt 5,5-15). – Jakie wskazówki daje nam Pan Jezus co do modlitwy? Grupa 6 „Nie bądźcie przeto nierozsądni, lecz usiłujcie zrozumieć, co jest wolą Pana. A nie upijajcie się winem, bo to jest [przyczyną] rozwiązłości, ale napełniajcie się Duchem, przemawiając do siebie wzajemnie w psalmach i hymnach, i pieśniach pełnych ducha, śpiewając i wysławiając Pana w waszych sercach” (Ef 5,17-19). „Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie! W każdym położeniu dziękujcie, taka jest bowiem wola Boża w Jezusie Chrystusie względem was” (1 Tes 5, 16-18). – Jaka powinna być modlitwa chrześcijanina? 95 TEMAT 29 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Słowo Boże, liturgia Kościoła, cnoty wiary, nadziei i miłości są źródłami modlitwy” (KKK 2662). „Kościół – w żywej tradycji modlitwy – proponuje swoim wiernym język modlitwy: słowa, melodie, gesty, ikonografię” (KKK 2663). „Jedynie Chrystus jest drogą modlitwy chrześcijańskiej. Czy nasza modlitwa będzie wspólnotowa czy osobista, słowna czy wewnętrzna, dostęp do Ojca ma tylko wtedy, gdy modlimy się «w imię» Jezusa” (KKK 2664). „Jednak imieniem, które zawiera wszystko, jest właśnie imię, które Syn Boży otrzymuje w swoim wcieleniu: JEZUS. Imię Jezus obejmuje wszystko: Boga i człowieka oraz całą ekonomię stworzenia i zbawienia. Modlić się, mówiąc «Jezus», oznacza wzywać Go, wołać do Niego w nas. Tylko Jego imię zawiera Obecność, którą oznacza. Jezus jest Zmartwychwstałym i ktokolwiek wzywa Jego imienia, przyjmuje Syna Bożego, który go umiłował i siebie samego wydał za niego” (KKK 2666). – Co jest źródłem i drogą modlitwy? – Jakie są formy (język) modlitwy? – Czym jest wzywanie imienia Jezus? Grupa 3 „Wstawiennictwo jest modlitwą prośby, która bardzo przybliża nas do modlitwy Jezusa. To On jest jedynym wstawiającym się u Ojca za wszystkich ludzi, a w szczególności za grzeszników. On jest Tym, który «zbawiać na wieki może całkowicie tych, którzy przez Niego zbliżają się do Boga, bo zawsze żyje, aby się wstawiać za nimi» (Hbr 7,25). Sam Duch Święty «przyczynia się za nami w błaganiach (...) przyczynia się za świętymi zgodnie z wolą Bożą» (Rz 8,26-27)” (KKK 2634). „Wstawianie się za innymi, prośba o coś dla innych, jest – od czasu Abrahama – czymś właściwym dla serca pozostającego w harmonii z miłosierdziem Bożym. W czasie Kościoła wstawiennictwo chrześcijańskie uczestniczy we wstawiennictwie Chrystusa: jest wyrazem komunii świętych. We wstawiennictwie ten, kto się modli, «niech ma na oku nie tylko swoje własne sprawy, ale też i drugich» (Flp 2,4), do tego stopnia, aby modlił się za tych, którzy wyrządzają mu zło” (KKK 2635). – Na czym polega modlitwa wstawiennictwa? – Za kogo mamy się wstawiać do Boga? – Dlaczego chrześcijanin powinien się modlić za innych ludzi? 96 Grupa 2 „(...) Najbardziej jednak zwyczajną formą błagania, ponieważ najbardziej spontaniczną, jest prośba. Przez modlitwę prośby wyrażamy świadomość naszego związku z Bogiem: jako stworzenia nie decydujemy o naszym początku, nie jesteśmy panami naszego losu; nie stanowimy sami dla siebie celu; ponadto jako chrześcijanie wiemy, że – będąc ludźmi grzesznymi – odwracamy się od naszego Ojca. Prośba jest już powrotem do Niego” (KKK 2629). „Prośba o przebaczenie jest pierwszym dążeniem modlitwy prośby (słowa celnika: «Miej litość dla mnie, grzesznika», Łk 18,13). Poprzedza ona właściwą, czystą modlitwę. Ufna pokora stawia nas w świetle komunii z Ojcem i Jego Synem, Jezusem Chrystusem, oraz w komunii z innymi: a zatem «o co prosić będziemy, otrzymamy od Niego» (1 J 3,22). Prośba o przebaczenie poprzedza liturgię eucharystyczną, jak również modlitwę osobistą” (KKK 2631). Prośba chrześcijańska skupia się na pragnieniu i poszukiwaniu Królestwa, które przychodzi, zgodnie z nauczaniem Jezusa. Istnieje hierarchia próśb: najpierw Królestwo, następnie to, co jest konieczne, by je przyjąć i współdziałać w jego przyjściu” (KKK 2632). „(...) każda potrzeba może stać się przedmiotem prośby. Chrystus, który przyjął na siebie wszystko, ażeby wszystko odkupić, jest uwielbiany przez prośby, jakie zanosimy do Ojca w Jego imię. Na tej podstawie święci Jakub i Paweł zachęcają nas do modlitwy w każdej sytuacji” (KKK 2633). – O co chrześcijanin powinien prosić Boga? – Dlaczego modlitwa o przebaczenie jest pierwszym dążeniem modlitwy prośby? 97 Grupa 4 „Dziękczynienie jest cechą charakterystyczną modlitwy Kościoła, który celebrując Eucharystię, ukazuje się i staje bardziej tym, czym jest. Istotnie, w dziele zbawienia Chrystus wyzwala stworzenie od grzechu i od śmierci, by je na nowo poświęcić i zwrócić Ojcu na Jego chwałę. Dziękczynienie członków Ciała uczestniczy w dziękczynieniu ich Głowy” (KKK 2637). „(...) każde wydarzenie, każda potrzeba może stać się przedmiotem dziękczynienia. Listy św. Pawła często zaczynają się i kończą dziękczynieniem i zawsze jest w nich obecny Jezus Chrystus. «W każdym położeniu dziękujcie, taka jest bowiem wola Boża w Jezusie Chrystusie względem was» (1 Tes 5,18). «Trwajcie gorliwie na modlitwie czuwając na niej wśród dziękczynienia» (Kol 4,2)” (KKK 2638). „Uwielbienie jest tą formą modlitwy, w której człowiek najbardziej bezpośrednio uznaje, iż Bóg jest Bogiem. Wysławia Go dla Niego samego, oddaje Mu chwałę nie ze względu na to, co On czyni, ale dlatego, że ON JEST. Uczestniczy w szczęściu serc czystych, które kochają Go w wierze, zanim ujrzą Go w chwale. Przez nią Duch łączy się z naszym duchem, by świadczyć, że jesteśmy dziećmi Bożymi; daje świadectwo Jedynemu Synowi, w którym zostaliśmy przybrani za synów i przez którego uwielbiamy Ojca. Uwielbienie zespala inne formy modlitwy i zanosi je do Tego, który jest ich źródłem i celem: «Dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy» (1 Kor 8,6)” (KKK 2639). „Eucharystia zawiera i wyraża wszystkie formy modlitwy; jest «czystą ofiarą» całego Ciała Chrystusa «na chwałę Jego imienia»; jest – zgodnie z tradycjami Wschodu i Zachodu – «świętą ofiarą uwielbienia»” (KKK 2643). – Co powinno być przedmiotem dziękczynienia Bogu? – Jaka jest różnica między dziękczynieniem a uwielbieniem? 98 Grupa 5 „Tradycja Kościoła proponuje wiernym pewien rytm modlitwy, mający podtrzymywać modlitwę nieustanną. Niektóre z nich są codzienne: modlitwa poranna i wieczorna, przed jedzeniem i po jedzeniu, liturgia godzin. Niedziela, skupiona wokół Eucharystii, jest uświęcana przede wszystkim przez modlitwę. Cykl roku liturgicznego i jego wielkie święta są podstawowym rytmem życia modlitewnego chrześcijan” (KKK 2698). „Pan prowadzi każdą osobę drogami i sposobami, zgodnymi z Jego upodobaniem. Każdy wierny odpowiada Mu zgodnie z postanowieniem swojego serca i osobistą formą swojej modlitwy. Tradycja chrześcijańska zachowała jednak trzy główne formy życia modlitwy: modlitwa ustna, rozmyślanie, kontemplacja. Ich wspólną cechą jest skupienie serca. Ta czujność w zachowywaniu słowa i trwaniu w obecności Boga czyni z tych trzech form intensywne chwile życia modlitwy” (KKK 2699). „(...) Najważniejsza jednak jest obecność serca w Tym, do kogo mówimy w modlitwie. To, «czy nasza modlitwa będzie wysłuchana, nie zależy od ilości słów, lecz od zapału naszych dusz»” (KKK 2700). „Ponieważ modlitwa ustna ma charakter zewnętrzny i jest w pełni ludzka, jest przede wszystkim modlitwą tłumów. Ale nawet modlitwa najbardziej wewnętrzna nie powinna pomijać modlitwy ustnej. Modlitwa staje się wewnętrzna w takiej mierze, w jakiej uświadamiamy sobie Tego, «do którego mówimy». Wtedy modlitwa ustna staje się pierwszym stopniem modlitwy kontemplacyjnej” (KKK 2704). – Jaki rytm modlitwy proponuje Kościół? – Jakie są formy modlitwy? – Na czym polega modlitwa ustna i modlitwa wewnętrzna? 99 Zapoznaj się z tekstem psalmu, a następnie rozważ go, tzn. przeczytaj powtórnie w formie modlitwy osobistej. Wybierz jedno zdanie, z którego treścią najbardziej się utożsamiasz i zapamiętaj je. „Alleluja. Chwalcie Boga w Jego świątyni, chwalcie Go na wyniosłym Jego nieboskłonie! Chwalcie Go za potężne Jego czyny, chwalcie Go za wielką Jego potęgę! Chwalcie Go dźwiękiem rogu, chwalcie Go na harfie i cytrze! Chwalcie Go bębnem i tańcem, chwalcie Go na strunach i flecie! Chwalcie Go na cymbałach dźwięcznych, chwalcie Go na cymbałach brzęczących: Wszystko, co żyje, niech chwali Pana! Alleluja” (Ps 150,1-6). Zapoznaj się z tekstem psalmu, a następnie rozważ go, tzn. przeczytaj powtórnie w formie modlitwy osobistej. Wybierz jedno zdanie, z którego treścią najbardziej się utożsamiasz i zapamiętaj je. „Alleluja. Śpiewajcie pieśń nową Panu; chwała Jego niech zabrzmi w zgromadzeniu świętych. Niech Izrael się cieszy swym Stwórcą, niech synowie Syjonu radują się swym Królem. Niech chwalą Jego imię wśród tańców, niech grają Mu na bębnie i cytrze. Bo Pan w ludzie swoim ma upodobanie i zdobi pokornych zwycięstwem. Niech się weselą święci wśród chwały” (Ps 149,1-5). Zapoznaj się z tekstem psalmu, a następnie rozważ go, tzn. przeczytaj powtórnie w formie modlitwy osobistej. Wybierz jedno zdanie, z którego treścią najbardziej się utożsamiasz i zapamiętaj je. „Alleluja. Chwalcie Pana z niebios, chwalcie Go na wysokościach! Chwalcie Go, wszyscy Jego aniołowie, chwalcie Go, wszystkie Jego zastępy! Chwalcie Go, słońce i księżycu, chwalcie Go, wszystkie gwiazdy świecące. Chwalcie Go, nieba najwyższe i wody, co są ponad niebem: niech imię Pana wychwalają, On bowiem nakazał i zostały stworzone” (Ps 148,1-5). 100 Zapoznaj się z tekstem psalmu, a następnie rozważ go, tzn. przeczytaj powtórnie w formie modlitwy osobistej. Wybierz jedno zdanie, z którego treścią najbardziej się utożsamiasz i zapamiętaj je. „Jesteś moim Bogiem, chcę Ci dziękować: Boże mój, chcę Ciebie wywyższać. Wysławiajcie Pana, bo dobry; bo łaska Jego na wieki” (Ps 118, 28-29). Zapoznaj się z tekstem psalmu, a następnie rozważ go, tzn. przeczytaj powtórnie w formie modlitwy osobistej. Wybierz fragment, z którego treścią najbardziej się utożsamiasz i zapamiętaj go. „Alleluja. Chwalcie Pana, wszystkie narody, wysławiajcie Go, wszystkie ludy, bo Jego łaskawość nad nami potężna, a wierność Pańska trwa na wieki” (Ps 117,1-2). Zapoznaj się z tekstem psalmu, a następnie rozważ go, tzn. przeczytaj powtórnie w formie modlitwy osobistej. Wybierz jedno zdanie, z którego treścią najbardziej się utożsamiasz i zapamiętaj je. „Błogosław, duszo moja, Pana, i całe moje wnętrze – święte imię Jego! Błogosław, duszo moja, Pana, i nie zapominaj o wszystkich Jego dobrodziejstwach! On odpuszcza wszystkie twoje winy, On leczy wszystkie twe niemoce, On życie twoje wybawia od zguby, On wieńczy cię łaską i zmiłowaniem, On twoje dni nasyca dobrami: odnawia się młodość twoja jak orła” (Ps 103,1-5). 101 TEMAT 30 kl. II liceum i technikum Cechy modlitwy, która podoba się Cechy modlitwy Jezusa na podstawie Bogu (cechy dobrej modlitwy) wzoru modlitwy arcykapłańskiej ufność ........................................................ czuwanie ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ modlitwa 102 TEMAT 31 kl. II liceum i technikum Grupa 1 W oparciu o tekst KKK uzupełnij zdania: Modlitwa „Ojcze nasz” jest modlitwą wspólnoty, ponieważ: .................................................................................................................... .................................................................................................................... Modlitwa „Ojcze nasz” jest modlitwą przylgnięcia do Boga, ponieważ: .................................................................................................................... .................................................................................................................... „Ojcze «nasz» odnosi się do Boga. Gdy mówimy Ojcze «nasz», uznajemy najpierw, że wszystkie Jego obietnice miłości zostały wypełnione w nowym i wiecznym Przymierzu: Staliśmy się «Jego» ludem, a On jest odtąd «naszym» Bogiem” (KKK 2786-2787). „Dlatego więc mimo podziałów chrześcijan modlitwa do «naszego» Ojca pozostaje wspólnym dobrem i naglącym wezwaniem dla wszystkich ochrzczonych. Pozostając w komunii przez wiarę w Chrystusa i przez chrzest, powinni oni uczestniczyć w modlitwie Jezusa o jedność Jego uczniów” (KKK 2791). „(...) jeśli rzeczywiście modlimy się «Ojcze nasz», wyzbywamy się indywidualizmu, ponieważ miłość, którą przyjmujemy, wyzwala nas z niego. Zaimek «nasz», rozpoczynający modlitwę Pańską, podobnie jak «my» czterech ostatnich próśb, nie wyklucza nikogo. Aby był on wypowiadany w prawdzie, należy przezwyciężyć nasze podziały i różnice” (KKK 2792). „Ochrzczeni nie mogą modlić się do «naszego» Ojca, nie prowadząc do Niego tych wszystkich, którym dał On swego umiłowanego Syna. Miłość Boża nie zna granic, nasza modlitwa również powinna być taka sama. Modlitwa do «naszego» Ojca otwiera nas na ogrom Jego miłości objawionej w Chrystusie; trzeba modlić się ze wszystkimi i za wszystkich ludzi, którzy Go jeszcze nie znają, aby wszyscy byli «zgromadzeni w jedno» (J 11,52)” (KKK 2793). 103 Grupa 2 W oparciu o tekst KKK uzupełnij zdanie: Modlitwa „Ojcze nasz” jest streszczeniem całej Ewangelii, ponieważ: .................................................................................................................... .................................................................................................................... „Po ukazaniu, że Psalmy są zasadniczym pokarmem modlitwy chrześcijańskiej i łączą się z prośbami modlitwy «Ojcze nasz», św. Augustyn kończy: «Zbadajcie wszystkie modlitwy, jakie znajdują się w Piśmie Świętym, a nie wierzę, byście mogli znaleźć w nich coś, czego nie zawierałaby modlitwa Pańska»” (KKK 2762). „Całe Pismo Święte (Prawo, Prorocy, Psalmy) zostało wypełnione w Chrystusie. Ewangelia jest «Dobrą Nowiną». Jej pierwsza zapowiedź została streszczona przez św. Mateusza w Kazaniu na Górze. Modlitwa do naszego Ojca znajduje się w samym centrum tej zapowiedzi. W tym kontekście znajduje swe wyjaśnienie każda prośba z modlitwy przekazanej nam przez Pana: «Modlitwa Pańska jest najdoskonalszą z modlitw. W niej prosimy nie tylko o to, czego możemy słusznie pragnąć, ale także w kolejności, w jakiej należy tego pragnąć. Modlitwa Pańska nie tylko uczy nas prosić, ale także kształtuje wszystkie nasze uczucia»” (KKK 2763). 104 Grupa 3 W oparciu o tekst KKK uzupełnij zdanie: Modlitwa „Ojcze nasz” jest modlitwą Chrystusa, ponieważ: .................................................................................................................... .................................................................................................................... „Tradycyjne wyrażenie «modlitwa Pańska» (to znaczy «modlitwa Pana») oznacza, że modlitwy do naszego Ojca nauczył nas i dał nam ją Pan Jezus. Ta modlitwa pochodząca od Jezusa jest rzeczywiście jedyna: jest «Pana». Z jednej strony, przez słowa tej modlitwy Jedyny Syn przekazuje nam słowa, które dał Mu Ojciec: On jest Nauczycielem naszej modlitwy. Z drugiej strony, jako Słowo Wcielone, Jezus zna w swoim ludzkim sercu potrzeby swoich braci i sióstr oraz objawia je nam: On jest wzorem naszej modlitwy” (KKK 2765). „Jezus nie pozostawia nam jednak jakiejś formuły do mechanicznego powtarzania. Jak w każdej modlitwie ustnej, przez słowo Boże Duch Święty uczy dzieci Boże modlitwy do Ojca. Jezus podaje nam nie tylko słowa naszej synowskiej modlitwy, ale równocześnie daje Ducha, przez którego stają się one w nas «duchem i życiem» (J 6,63). Co więcej, na dowód i dla umożliwienia naszej synowskiej modlitwy Ojciec «wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: Abba, Ojcze!» (Ga 4,6). Nasza modlitwa wyraża przed Bogiem nasze pragnienia” (KKK 2766). 105 Grupa 4 W oparciu o tekst KKK uzupełnij zdanie: Modlitwa „Ojcze nasz” jest modlitwą Kościoła, ponieważ: .................................................................................................................... .................................................................................................................... „Ten nierozłączny dar słów Pana i Ducha Świętego, który ożywia je w sercach wierzących, Kościół otrzymał i przeżywał już od swoich początków. Pierwsze wspólnoty modliły się słowami modlitwy Pańskiej «trzy razy dziennie»” (KKK 2767). „Według Tradycji apostolskiej, modlitwa Pańska jest w sposób istotny zakorzeniona w modlitwie liturgicznej. «Pan uczy nas modlić się wspólnie za wszystkich naszych braci. Nie mówi On Ojcze mój, któryś jest w niebie, lecz Ojcze nasz, aby nasza modlitwa była zanoszona w jednym duchu za całe Ciało Kościoła»” (KKK 2768). „W liturgii eucharystycznej modlitwa Pańska ukazuje się jako modlitwa całego Kościoła. Objawia się jej pełny sens i skuteczność. Umieszczona między anaforą (modlitwą eucharystyczną) a obrzędami Komunii świętej, z jednej strony streszcza wszystkie prośby i modlitwy wstawiennicze wyrażone w epiklezie, a z drugiej strony wyraża prośbę o wejście na ucztę Królestwa, której antycypacją jest Komunia sakramentalna” (KKK 2770). 106 Krzyżówka nr 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Bóg to nasz ................ 2. Doksologia końcowa modlitwy „Ojcze nasz”. 3. Modlitwa Pańska ogarnia ........... świat. 4. Objawił Boga jako Ojca. 5. Jej częścią składową jest modlitwa „Ojcze nasz”. 6. Odmawiający modlitwę Pańską tworzą ................ Kościoła. 7. Jego moc wprowadza nas w modlitwę Pańską. 8. Sakrament Ciała i Krwi Chrystusa. 9. Pierwszy sakrament. 107 Krzyżówka nr 2 1 2 3 4 5 6 7 8 1. „............. wola Twoja”. 2. Biblia inaczej. 3. Nauczył apostołów modlitwy „Ojcze nasz”. 4. Odmawiając modlitwę Pańską odwołujemy się do ............. Przymierza. 5. „ale nas .............. ode złego”. 6. Zapisał w Ewangelii tekst „Ojcze nasz”. 7. Prosili Jezusa, by nauczył ich modlić się. 8. Podstawowa modlitwa chrześcijanina. 108 Krzyżówka nr 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. „chleba naszego ................... daj nam” 2.Kościół jako budynek to ............. Boży. 3.Przeciwieństwo prawdy. 4.Kościół jako wspólnota to inaczej lud ........... 5.Liturgia .................. (podczas niej dokonuje się przeistoczenie) 6.„i odpuść nam nasze ...........” 7.„przyjdź ............ Twoje”. 8.Największa z cnót boskich. 9..................... słowa lub eucharystyczna. 10.Kolor liturgiczny na czas Adwentu i Wielkiego Postu. 11.„Ojcze .......” 12.Lekcja religii. 109 Krzyżówka nr 4 1 2 3 4 5 1. Ilość próśb zawartych w modlitwie Pańskiej. 2. „Wierzę w Boga Ojca .......................” 3. Największy cud Jezusa Chrystusa. 4. „.................. naszego powszedniego daj nam dzisiaj”. 5. Dziesięć przykazań. Krzyżówka nr 5 1 2 3 4 5 6 7 1. „i nie ........... nas na pokuszenie”. 2. „Modlitwa Pańska” lub „modlitwa ......” 3. Pan Jezus ogłosił ich osiem. 4. Opisują je rozdziały 5-7 Ewangelii według św. Mateusza. 5. Sakrament Ducha Świętego. 6. Modlitwa Pańska jest jej streszczeniem. 7. Widzialne znaki niewidzialnej łaski. 110 TEMAT 31a kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Prosząc: «Święć się imię Twoje», wchodzimy w zamysł Boży, uświęcenie Jego imienia – objawionego Mojżeszowi, a następnie objawionego w Jezusie – przez nas i w nas, w każdym narodzie i w każdym człowieku” (KKK 2858). – Komu i w kim zostało nam objawione imię Boga? – Co wyrażamy mówiąc „święć się imię Twoje”? Grupa 2 „W drugiej prośbie Kościół ma przede wszystkim na względzie powrót Chrystusa i ostateczne przyjście królestwa Bożego. Modli się również o wzrost królestwa Bożego w obecnym czasie – «dzisiaj» naszego życia” (KKK 2859). – W kim przybliżyło się do nas królestwo Boże? – O jakie przyjście królestwa Bożego chodzi w modlitwie Pańskiej? – Jak wzrasta królestwo Boże dzisiaj? Grupa 3 „W trzeciej prośbie modlimy się do naszego Ojca o zjednoczenie naszej woli z wolą Jego Syna, by wypełnić Jego zamysł zbawienia w życiu świata” (KKK 2860). – Co jest wolą Boga Ojca? – W kim Bóg oznajmił swoją wolę? (podaj przykłady) – Dzięki czemu jesteśmy w stanie rozpoznać wolę Bożą? 111 Grupa 4 „W czwartej prośbie, mówiąc «daj nam», w jedności z naszymi braćmi wyrażamy synowskie zaufanie do naszego Ojca niebieskiego. «Nasz chleb» oznacza pokarm ziemski, niezbędny wszystkim do istnienia, a jednocześnie także Chleb Życia: słowo Boże i Ciało Chrystusa. Przyjmujemy go w Bożym «dzisiaj» jako niezbędny i (nad-)zwyczajny pokarm uczty królestwa niebieskiego, którą zapowiada Eucharystia” (KKK 2861). – O jaki pokarm chodzi w słowach „chleba naszego daj nam”? Grupa 5 „Piąta prośba jest błaganiem o Boże miłosierdzie nad naszymi grzechami. Nie może ono przeniknąć do naszych serc, jeśli nie potrafiliśmy przebaczyć naszym nieprzyjaciołom, na wzór i z pomocą Chrystusa” (KKK 2862). – Jak należy rozumieć pierwszą część prośby – „odpuść nam nasze winy” oraz drugą – „jako i my odpuszczamy”? Grupa 6 „Mówiąc «nie wódź nas na pokuszenie», prosimy Boga, by nie pozwolił nam wejść na drogę prowadzącą do grzechu. Jest to błaganie o Ducha rozeznania i mocy, a także o łaskę czujności i wytrwania aż do końca” (KKK 2863). – Co zawiera prośba „nie wódź nas na pokuszenie”? – Dzięki czemu możliwe jest zwycięstwo nad pokusą i grzechem? Grupa 7 „W ostatniej prośbie: «ale nas zbaw ode Złego», chrześcijanin razem z Kościołem modli się do Boga, by ukazał zwycięstwo, już odniesione przez Chrystusa, nad «władcą tego świata», nad Szatanem, aniołem, który osobiście sprzeciwia się Bogu i Jego zamysłowi zbawienia” (KKK 2864). – Czego dotyczy ostatnia prośba? – Czym jest zło w tej prośbie? – Kiedy dokonało się zwycięstwo nad „władcą tego świata” (J 14,30)? 112 TEMAT 32 kl. II liceum i technikum „Jezus nawiązując do tego, rzekł: Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał. Któryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców? On odpowiedział: Ten, który mu okazał miłosierdzie. Jezus mu rzekł: Idź, i ty czyń podobnie” (Łk 10,30-35). 113 Grupa 1 „Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie należy do Ewangelii cierpienia, wskazuje bowiem, jaki winien być stosunek każdego z nas do cierpienia bliźnich. Nie wolno nam ich «mijać», przechodzić mimo z obojętnością, ale winniśmy przy nich «zatrzymać się». Miłosiernym Samarytaninem jest każdy człowiek, który zatrzymuje się przy cierpieniu drugiego człowieka, jakiekolwiek by ono było. Owo zatrzymanie się nie oznacza ciekawości, ale gotowość. Jest to otwarcie jakiejś wewnętrznej dyspozycji serca, które ma także swój wyraz uczuciowy. Miłosiernym Samarytaninem jest każdy człowiek wrażliwy na cudze cierpienie, człowiek, który «wzrusza się» nieszczęściem bliźniego. Jeżeli Chrystus, znawca wnętrza ludzkiego, podkreśla owo wzruszenie, to znaczy, że jest ono również ważne dla całej naszej postawy wobec cudzego cierpienia. Trzeba więc w sobie pielęgnować ową wrażliwość serca, która świadczy o współczuciu z cierpiącym. Czasem owo współczucie pozostaje jedynym lub głównym wyrazem naszej miłości i solidarności z cierpiącym człowiekiem. Jednakże miłosierny Samarytanin z Chrystusowej przypowieści nie poprzestaje na samym wzruszeniu i współczuciu. Staje się ono dla niego bodźcem do działań, które mają na celu przyniesienie pomocy poranionemu człowiekowi. Miłosiernym Samarytaninem jest więc ostatecznie ten, kto świadczy pomoc w cierpieniu, jakiejkolwiek byłoby ono natury. Pomoc, o ile możności, skuteczną. W tę pomoc wkłada swoje serce, nie żałuje również środków materialnych. Można powiedzieć, że daje siebie, swoje własne «ja», otwierając to «ja» dla drugiego... «Człowiek... nie może odnaleźć się w pełni inaczej, jak tylko poprzez bezinteresowny dar z siebie samego». Miłosierny Samarytanin – to człowiek zdolny do takiego właśnie daru z siebie samego. Idąc za ewangeliczną przypowieścią, można by powiedzieć, że cierpienie, które pod tylu różnymi postaciami obecne jest w naszym ludzkim świecie, jest w nim obecne także i po to, ażeby wyzwalać w człowieku miłość, ów właśnie bezinteresowny dar z własnego «ja» na rzecz innych ludzi, ludzi cierpiących. Świat ludzkiego cierpienia przyzywa niejako bez przestanku inny świat: świat ludzkiej miłości – i tę bezinteresowną miłość, jaka budzi się w jego sercu i uczynkach, człowiek niejako zawdzięcza cierpieniu. Nie może człowiek, jako «bliźni», wobec niego przechodzić obojętnie, w imię najbardziej nawet podstawowej ludzkiej solidarności, tym bardziej w imię miłości bliźniego. Musi «się zatrzymać», «wzruszyć», postępując tak, jak ów Samarytanin z ewangelicznej przypowieści”. (Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris” 28, 29) 114 Grupa 2 „Nie bez przyczyny również w języku świeckim nazywa się działalnością samarytańską wszelką działalność dla dobra ludzi cierpiących i potrzebujących pomocy. Działalność ta przybiera w ciągu wieków zorganizowane formy instytucjonalne i stwarza teren dla pracy w odnośnych zawodach. Jakże bardzo samarytański jest zawód lekarza czy pielęgniarki, czy inne im podobne! Ze względu na «ewangeliczną» treść, jaka się w nim zawiera, skłonni jesteśmy myśleć tutaj bardziej o powołaniu, nie tylko o zawodzie. (...) człowiek współczesny z coraz większą uwagą i wnikliwością zatrzymuje się przy cierpieniach swoich bliźnich, coraz dokładniej stara się je zrozumieć i im zapobiegać. Coraz większą też posiada w tej dziedzinie umiejętność i specjalizację. Patrząc na to wszystko możemy powiedzieć, że przypowieść o ewangelicznym Samarytaninie stała się jednym z istotnych składników ogólnoludzkiej kultury moralnej i cywilizacyjnej. Myśląc zaś o wszystkich ludziach, którzy swoją wiedzą i umiejętnością oddają wielorakie przysługi cierpiącym bliźnim, nie możemy się powstrzymać od wyrazów uznania i wdzięczności pod ich adresem. Adres ten rozszerza się na wszystkich, którzy swoją służbę wobec cierpiących traktują bezinteresownie, dobrowolnie angażując się do pomocy samarytańskiej i przeznaczając dla tej sprawy wszystek czas i siły, jakie pozostają do ich dyspozycji poza pracą zawodową. Taką dobrowolną działalność samarytańską czy też charytatywną można nazwać działalnością społeczną, można ją też określić jako apostolstwo, ile razy podejmowana zostaje z motywów wprost ewangelicznych, zwłaszcza gdy dzieje się to w łączności z Kościołem lub inną wspólnotą chrześcijańską. Dobrowolna działalność samarytańska realizuje się poprzez odpowiednie środowiska czy też stworzone w tym celu organizacje. Działanie w tej formie posiada doniosłe znaczenie, zwłaszcza gdy chodzi o podejmowanie większych zadań, wymagających współpracy i użycia środków technicznych. Nie mniej cenna jest również działalność indywidualna, szczególnie ze strony osób, które do takiej działalności bardziej są dysponowane, oraz w stosunku do tych odmian ludzkiego cierpienia, wobec których pomoc nie może być inna, tylko właśnie indywidualna i osobista. Pomoc rodzinna oznacza bądź uczynki miłości bliźniego świadczone osobom należącym do tej samej rodziny, bądź pomoc wzajemną między rodzinami”. (Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris”, 29) 115 Grupa 3 „Ogromne jest przy tym znaczenie właściwych postaw w wychowaniu. Rodzina, szkoła, inne instytucje wychowawcze, już nawet z samych motywów humanitarnych, muszą wytrwale pracować nad rozbudzeniem i pogłębieniem owej wrażliwości na bliźniego i jego cierpienie, której symbolem stała się postać ewangelicznego Samarytanina. Kościół oczywiście musi czynić to samo, jeszcze głębiej – o ile możliwości – wczuwając się w motywacje, jakie Chrystus zawarł w tej swojej przypowieści oraz w całej Ewangelii. Wymowa przypowieści o miłosiernym Samarytaninie, jak też i całej Ewangelii, jest w szczególności ta, że człowiek musi się poczuć powołany niejako w pierwszej osobie do świadczenia miłości w cierpieniu. Instytucje są bardzo ważne i nieodzowne, jednakże żadna instytucja sama z siebie nie zastąpi ludzkiego serca, ludzkiego współczucia, ludzkiej miłości, ludzkiej inicjatywy, gdy chodzi o wyjście naprzeciw cierpieniu drugiego człowieka. Odnosi się to do cierpień fizycznych; o ileż bardziej jeszcze, gdy chodzi o różnorodne cierpienia moralne, gdy przede wszystkim cierpi dusza. Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie należy niewątpliwie do ewangelii cierpienia i razem z tą ewangelią idzie przez dzieje Kościoła, chrześcijaństwa, przez dzieje człowieka i ludzkości. Świadczy ona o tym, że objawienie zbawczego sensu cierpienia przez Chrystusa nie utożsamia się żadną miarą z postawą bierności. Wręcz przeciwnie. Ewangelia jest zaprzeczeniem bierności wobec cierpienia. Sam Chrystus w tej dziedzinie jest nade wszystko czynny. W ten sposób urzeczywistnia mesjański program swego posłannictwa, stosownie do słów proroka: «Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski od Pana». Chrystus ten mesjański program swego posłannictwa wypełnia ponadobficie. Przechodzi «dobrze czyniąc» – a dobro Jego uczynków uwydatniało się nade wszystko wobec ludzkiego cierpienia. Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie pozostaje w najgłębszej harmonii z postępowaniem samego Chrystusa”. (Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris” 29, 30) 116 Grupa 4 „Mateusz zapisał w swej Ewangelii: «Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata! Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść, byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie». Pytającym zaś sprawiedliwym: kiedy to wszystko Jemu właśnie uczynili, Syn Człowieczy odpowie: «Zaprawdę powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili». Przeciwny wyrok spotka tych, którzy przeciwnie postępowali: «Wszystko, czego nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, tegoście i Mnie nie uczynili». Można by z pewnością wydłużyć listę cierpień, które spotkały się z ludzką wrażliwością, współczuciem, pomocą – lub też z nią się nie spotkały. Pierwsza i druga część Chrystusowej wypowiedzi o sądzie ostatecznym wskazuje jednoznacznie na to, jak zasadnicze w perspektywie życia wiecznego każdego człowieka jest to, aby – podobnie jak miłosierny Samarytanin – «zatrzymał się» przy cierpieniu swego bliźniego, ażeby nim «się wzruszył», ażeby wreszcie udzielił pomocy. W mesjańskim programie Chrystusa cierpienie jest w świecie po to, ażeby wyzwalało miłość, ażeby rodziło uczynki miłości bliźniego, ażeby całą ludzką cywilizację przetwarzało w «cywilizację miłości». W tej miłości zbawczy sens cierpienia wypełnia się do końca i osiąga swój wymiar ostateczny. Słowa Chrystusa o sądzie ostatecznym pozwalają to zrozumieć w całej ewangelicznej prostocie i przenikliwości. Te słowa o miłości, o uczynkach miłości, związanych z ludzkim cierpieniem, pozwalają nam raz jeszcze odkryć samo odkupieńcze cierpienie Chrystusa u podstawy wszystkich ludzkich cierpień. Chrystus mówi – «...Mnieście uczynili» . To On sam jest Tym, który doznaje miłości w każdym; to On sam jest Tym, który doznaje pomocy, gdy ta pomoc bywa świadczona komukolwiek, każdemu bez wyjątku cierpiącemu. To On sam jest obecny w tym cierpiącym, ponieważ Jego odkupieńcze cierpienie raz na zawsze zostało otwarte na wszelkie ludzkie cierpienie. I wszyscy cierpiący raz na zawsze zostali wezwani, aby stali się «uczestnikami cierpień Chrystusowych» . Tak jak też wszyscy zostali wezwani, aby «dopełniać» cierpieniem swoim «braki udręk Chrystusa». Chrystus nauczył człowieka równocześnie świadczyć dobro cierpieniem – oraz świadczyć dobro cierpiącemu”. (Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris”, 30) 117 TEMAT 33 kl. II liceum i technikum III tydzień psałterza, XXXI tydzień okresu zwykłego JUTRZNIA K. † Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. W. Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu. Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu. Jak była na początku, teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen. Alleluja. Hymn 1 Jasności nieba, blasku chwały Ojca, Słowo, przez które stworzone jest wszystko, Z miłości dla nas stałeś się człowiekiem, Boże wcielony. 2 Wyszedłeś z domu króla i pasterza, Sam będąc Królem całego wszechświata, Pasterzem wszelkich ludów i pokoleń, Synu Dawida. 3 Niech Twoje światło mroki serc rozproszy, Wzmocni nadzieję i wiarę rozpali, By dzień zaczęty każdy z nas przeżywał Według Twej woli. 4 Niech będzie sława, cześć i uwielbienie Tobie, Mesjaszu zrodzony z Dziewicy, I Twemu Ojcu z Duchem, Dawcą łaski, Teraz i zawsze. Amen. 118 Psalmodia 1 ant. Łaskawym się okazałeś, Panie, dla Twej ziemi, * odpuściłeś winę swojemu ludowi. Psalm 85 – Bliskie jest nasze zbawienie Łaskawym się okazałeś, Panie, dla Twej ziemi, * odmieniłeś los Jakuba. Odpuściłeś winę swojemu ludowi * i zakryłeś wszystkie jego grzechy. Powściągnąłeś całe zagniewanie Twoje, * powstrzymałeś swoją zapalczywość w gniewie. Odnów nas, Boże, nasz Zbawco, * Twego oburzenia na nas poniechaj. Czyż będziesz się gniewał na wieki, * czy gniew swój rozciągniesz na wszystkie pokolenia? Czyż to nie Ty przywrócisz nam życie, * a Twój lud w Tobie będzie się weselił? Okaż nam, Panie, łaskę swoją * i daj nam swoje zbawienie. Będę słuchał tego, co Pan Bóg mówi: † oto ogłasza pokój ludowi i swoim wyznawcom, * którzy się zwracają ku Niemu swym sercem. Zaprawdę, bliskie jest Jego zbawienie † dla tych, którzy Mu cześć oddają, * i chwała zamieszka w naszej ziemi. Łaska i wierność spotkają się ze sobą, * ucałują się sprawiedliwość i pokój. Wierność z ziemi wyrośnie, * a sprawiedliwość spojrzy z nieba. Pan sam szczęściem obdarzy, * a nasza ziemia wyda swój owoc. Sprawiedliwość będzie kroczyć przed Nim, * a śladami Jego kroków zbawienie. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu, Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen. Ant. Łaskawym się okazałeś, Panie, dla Twej ziemi, / odpuściłeś winę swojemu ludowi. 119 2 ant. Moja dusza jest spragniona Ciebie w nocy, * szuka Ciebie o świtaniu. Pieśń (Iz 26,1b-4. 7-9.12) – Hymn po zwycięstwie nad wrogami Mamy miasto potężne, † a Pan dla jego ocalenia * otoczył je murem i przedmurzem. Otwórzcie bramy i niech wejdzie naród sprawiedliwy, * który dochowuje wierności. Jego duch niezachwiany † przez Ciebie jest umacniany pokojem, * pokojem, bo zaufał Tobie. Na zawsze złóżcie nadzieję w Panu, * gdyż Pan jest wiekuistą Opoką. Prosta jest ścieżka sprawiedliwego, * Ty równasz jego drogę szlachetną. Także i my na ścieżce Twoich wyroków * czekamy na Ciebie, o Panie. Twoje imię i pamięć o Tobie * są pożądaniem duszy. Moja dusza jest spragniona Ciebie w nocy, * mój duch szuka Ciebie w swoim wnętrzu. Kiedy objawiasz ziemi swe wyroki, * jej mieszkańcy uczą się sprawiedliwości. Panie, obdarz nas pokojem, * bo Ty sam dokonałeś wszystkich naszych czynów. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen. Ant. Moja dusza jest spragniona Ciebie w nocy, / szuka Ciebie o świtaniu. 120 3 ant. Okaż nam, Panie, * pogodne oblicze. Psalm 67 – Niech wszystkie narody wysławiają Boga Niech Bóg się zmiłuje nad nami i nam błogosławi, * niech nam ukaże pogodne oblicze, Aby na ziemi znano Jego drogę, * Jego zbawienie wśród wszystkich narodów. Niech Ciebie, Boże, wysławiają ludy, * niech wszystkie narody oddają Ci chwałę. Niech się narody cieszą i weselą, † bo rządzisz ludami sprawiedliwie * i kierujesz narodami na ziemi. Niech Ciebie, Boże, wysławiają ludy, * niech wszystkie narody oddają Ci chwałę. Ziemia wydała swój owoc, * Bóg, nasz Bóg, nam pobłogosławił. Niech nam Bóg błogosławi * i niech cześć Mu oddają wszystkie krańce ziemi. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen. Ant. Okaż nam, Panie, pogodne oblicze. Czytanie 1 J 4,14-15 My widzieliśmy i świadczymy, że Ojciec zesłał Syna jako Zbawiciela świata. Jeśli kto wyznaje, że Jezus jest Synem Bożym, to Bóg trwa w nim, a on w Bogu. Responsorium krótkie K. Bóg jest moim wspomożycielem, * Jemu będę ufał. W. Bóg jest moim wspomożycielem. K. On moją ucieczką i moim wybawcą. W. Jemu będę ufał. K. Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu. W. Bóg jest moim wspomożycielem, * Jemu będę ufał. 121 Pieśń Zachariasza (Łk 1,68-79) Ant. Pan Bóg wzbudził dla nas moc zbawczą, * jak zapowiedział przez usta swoich proroków. Błogosławiony Pan, Bóg Izraela, * bo lud swój nawiedził i wyzwolił. I wzbudził dla nas moc zbawczą * w domu swego sługi Dawida. Jak zapowiedział od dawna * przez usta swych świętych proroków, Że nas wybawi od naszych nieprzyjaciół * i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą; Że naszym ojcom okaże miłosierdzie * i wspomni na swe święte przymierze, Na przysięgę, którą złożył * ojcu naszemu Abrahamowi. Da nam, że z mocy nieprzyjaciół wyrwani, * służyć Mu będziemy bez trwogi, W pobożności i sprawiedliwości przed Nim * po wszystkie dni nasze. A ty, dziecię, zwać się będziesz prorokiem Najwyższego, * gdyż pójdziesz przed Panem przygotować Mu drogi. Jego ludowi dasz poznać zbawienie * przez odpuszczenie grzechów. Dzięki serdecznej litości naszego Boga, * z jaką nas nawiedzi z wysoka Wschodzące Słońce, By oświecić tych, co w mroku i cieniu śmierci mieszkają, * aby nasze kroki skierować na drogę pokoju. Chwała Ojcu i Synowi, * i Duchowi Świętemu. Jak była na początku, teraz i zawsze, * i na wieki wieków. Amen. Ant. Pan Bóg wzbudził dla nas moc zbawczą, / jak zapowiedział przez usta swoich proroków. 122 Prośby Chrystus nabył sobie na własność nowy lud za cenę swojej krwi. Uwielbiajmy Go i skierujmy do Niego pokorne prośby: Pamiętaj, Panie, o swoim ludzie. Nasz Królu i Odkupicielu, usłysz głos Twego Kościoła, który na początku tego dnia Ciebie wielbi, – naucz go nieustannie sławić Twój majestat. Pamiętaj, Panie, o swoim ludzie. Ty jesteś naszą nadzieją i mocą, której ufamy, – nie dopuść, abyśmy doznali zawodu. Pamiętaj, Panie, o swoim ludzie. Wejrzyj na naszą słabość i pospiesz nam na pomoc, – ponieważ bez Ciebie nic nie możemy uczynić. Pamiętaj, Panie, o swoim ludzie. Pamiętaj o ubogich i opuszczonych, aby ten nowy dzień nie był dla nich ciężarem, – ale pociechą i radością. Pamiętaj, Panie, o swoim ludzie. „Ojcze nasz” Modlitwa Wszechmogący Boże, od Ciebie pochodzi wszystko, co jest dobre i piękne, † daj nam z radością rozpocząć dzień dzisiejszy * i spełniać wszystkie prace z miłości ku Tobie i bliźnim. Przez naszego Pana, Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, † który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen. Jeśli kapłan lub diakon przewodniczy oficjum, zwraca się do wiernych ze słowami: K. Pan z wami. W. I z duchem twoim. K. Niech was błogosławi Bóg wszechmogący: Ojciec i Syn, † i Duch Święty. W. Amen. W razie nieobecności kapłana lub diakona oraz w oficjum odmawianym przez jedną tylko osobę, kończy się tę godzinę słowami: Niech nas Bóg błogosławi, broni od wszelkiego zła i doprowadzi do życia wiecznego. Amen. 123 TEMAT 34 kl. II liceum i technikum Grupa 1 – Jak nazywany jest sakrament pokuty i pojednania? Wyjaśnij znaczenie tych nazw. „Nazywa się go sakramentem nawrócenia, ponieważ urzeczywistnia w sposób sakramentalny wezwanie Jezusa do nawrócenia, drogę powrotu do Ojca, od którego człowiek oddalił się przez grzech. Nazywa się go sakramentem pokuty, ponieważ ukazuje osobistą i eklezjalną drogę nawrócenia, skruchy i zadośćuczynienia ze strony grzesznego chrześcijanina” (KKK 1423). „Nazywa się go sakramentem spowiedzi, ponieważ oskarżenie – spowiedź z grzechów przed kapłanem, jest istotnym elementem tego sakramentu. Sakrament ten jest również «wyzwaniem», uznaniem i uwielbieniem świętości Boga oraz Jego miłosierdzia wobec grzesznego człowieka. Nazywa się go sakramentem przebaczenia, ponieważ przez sakramentalne rozgrzeszenie wypowiedziane słowami kapłana Bóg udziela penitentowi «przebaczenia i pokoju». Nazywa się go sakramentem pojednania, ponieważ udziela grzesznikowi miłości Boga przynoszącej pojednanie: «Pojednajcie się z Bogiem» (2 Kor 5,20). Ten, kto żyje miłosierną miłością Boga, jest gotowy odpowiedzieć na wezwanie Pana: «Najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim» (Mt 5,24)” (KKK 1424). 124 Grupa 2 – Czym jest pokuta? – Jakie może przyjmować formy w życiu chrześcijanina? „Pokuta wewnętrzna jest radykalną przemianą całego życia, powrotem, nawróceniem się do Boga całym sercem, zerwaniem z grzechem, odwróceniem się od zła z odrazą od popełnionych przez nas czynów. Pokuta wewnętrzna zawiera równocześnie pragnienie i postanowienie zmiany życia oraz nadzieję na miłosierdzie Boże i ufność w pomoc Jego łaski. Temu nawróceniu serca towarzyszy zbawienny ból i smutek, który ojcowie Kościoła nazywali smutkiem duszy i skruchą serca” (KKK 1431). „Wewnętrzna pokuta chrześcijańska może wyrażać się w bardzo zróżnicowanych formach. Pismo Święte i ojcowie Kościoła kładą nacisk szczególnie na trzy formy: post, modlitwę i jałmużnę. Wyrażają one nawrócenie w odniesieniu do samego siebie, do Boga i do innych ludzi. Obok radykalnego oczyszczenia, jakiego dokonuje chrzest lub męczeństwo, wymienia się jako środek otrzymania przebaczenia grzechów: wysiłki podejmowane w celu pojednania się z bliźnim, łzy pokuty, troskę o zbawienie bliźniego, wstawiennictwo świętych i praktykowanie miłości, która «zakrywa wiele grzechów» (1 P 4,8)” (KKK 1434). 125 Grupa 3 – Jakie są najważniejsze akty penitenta? „Do przyjęcia tego sakramentu należy przygotować się przez rachunek sumienia, przeprowadzony w świetle słowa Bożego. Najbardziej nadają się do tego teksty, których należy szukać w dekalogu i w katechezie moralnej Ewangelii i Listów apostolskich: w Kazaniu na Górze i pouczeniach apostolskich” (KKK 1454). „Wśród aktów penitenta żal za grzechy zajmuje pierwsze miejsce. Jest to «ból duszy i znienawidzenie popełnionego grzechu z postanowieniem niegrzeszenia w przyszłości»” (KKK 1451). „Wyznanie grzechów (spowiedź), nawet tylko z ludzkiego punktu widzenia, wyzwala nas i ułatwia nasze pojednanie z innymi. Przez spowiedź człowiek patrzy w prawdzie na popełnione grzechy, bierze za nie odpowiedzialność, a przez to na nowo otwiera się na Boga i na komunię Kościoła, by umożliwić nową przyszłość” (KKK 1455). „Wiele grzechów przynosi szkodę bliźniemu. Należy uczynić wszystko, co możliwe, aby ją naprawić (na przykład oddać rzeczy ukradzione, przywrócić dobrą sławę temu, kto został oczerniony, wynagrodzić krzywdy). Wymaga tego zwyczajna sprawiedliwość. Ponadto grzech rani i osłabia samego grzesznika, a także jego relację z Bogiem i z drugim człowiekiem. Rozgrzeszenie usuwa grzech, ale nie usuwa wszelkiego nieporządku, jaki wprowadził grzech. Grzesznik podźwignięty z grzechu musi jeszcze odzyskać pełne zdrowie duchowe. Powinien zatem zrobić coś więcej, by naprawić swoje winy: powinien «zadośćuczynić» w odpowiedni sposób lub «odpokutować» za swoje grzechy. To zadośćuczynienie jest nazywane także «pokutą»” (KKK 1459). 126 Grupa 4 – Kto ważnie odpuszcza grzechy? Wymień najważniejsze akty spowiednika. „Skoro Chrystus powierzył swoim apostołom posługę jednania, to biskupi, jako ich następcy, oraz prezbiterzy, współpracownicy biskupów, nadal spełniają tę posługę. Bowiem na mocy sakramentu święceń biskupi i prezbiterzy mają władzę odpuszczania grzechów «w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego»” (KKK 1461). „Mimo zmian, którym w ciągu wieków ulegały układ i celebracja tego sakramentu, można dostrzec tę samą podstawową strukturę. Obejmuje ona dwa istotne elementy: z jednej strony akty człowieka, który nawraca się pod działaniem Ducha Świętego (...), a z drugiej strony działanie Boże za pośrednictwem Kościoła. Kościół, który poprzez biskupa i jego prezbiterów udziela w imię Jezusa Chrystusa przebaczenia grzechów i ustala sposób zadośćuczynienia, modli się także za grzesznika i pokutuje razem z nim. W ten sposób grzesznik jest uzdrowiony i ponownie przyjęty do komunii kościelnej” (KKK 1448). „Formuła rozgrzeszenia używana w Kościele łacińskim wyraża istotne elementy tego sakramentu: Ojciec miłosierdzia jest źródłem wszelkiego przebaczenia. Dokonuje przebaczenia przez Paschę swojego Syna i dar Ducha Świętego, za pośrednictwem modlitwy i posługi Kościoła: Bóg, Ojciec miłosierdzia, który pojednał świat ze sobą przez śmierć i zmartwychwstanie swojego Syna i zesłał Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów, niech ci udzieli przebaczenia i pokoju przez posługę Kościoła. I ja odpuszczam tobie grzechy w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (KKK 1449). 127 Grupa 5 – Jakie są owoce i skutki sakramentu pokuty? „«Cała skuteczność pokuty polega na przywróceniu nam łaski Bożej i zjednoczeniu nas w przyjaźni z Bogiem». Celem i skutkiem tego sakramentu jest więc pojednanie z Bogiem. U tych, którzy przyjmują sakrament pokuty z sercem skruszonym i z religijnym nastawieniem, «zwykle nastają po nim pokój i pogoda sumienia wraz z wielką pociechą duchową». Istotnie, sakrament pojednania z Bogiem daje prawdziwe «zmartwychwstanie duchowe», przywrócenie godności i dóbr życia dzieci Bożych. Najcenniejszym z tych dóbr jest przyjaźń z Bogiem” (KKK 1468). „Sakrament pokuty jedna nas z Kościołem. Grzech narusza lub zrywa wspólnotę braterską. Sakrament pokuty naprawia ją lub przywraca. W tym sensie nie tylko leczy on powracającego do komunii kościelnej, lecz także ożywia życie Kościoła, który cierpiał z powodu grzechów jednego ze swych członków. Grzesznik przywrócony do komunii świętych i utwierdzony w niej, zostaje umocniony przez wymianę dóbr duchowych między wszystkimi pielgrzymującymi jeszcze żywymi członkami Ciała Chrystusa, a także tymi, którzy już doszli do ojczyzny niebieskiej” (KKK 1469). 128 CELEBRACJA LITURGICZNA Grupa 1 – Wprowadzenie Choć człowiek nie zawsze chce się do tego przyznać, to jednak każdy grzech jest jakąś szaloną pomyłką, źródłem zgryzoty, niepokoju, smutku, a czasem nawet rozpaczy. Ale grzech nie tylko dotyka człowieka, społeczeństwa, jest on odwróceniem się od Boga jako od źródła prawdy, dobra, szczęścia. Bóg wciąż nas szuka i zbawia. On w swoim miłosierdziu czeka na nasze nawrócenie. Słuchajmy z wiarą tego, co Bóg kieruje dziś do nas. Grupa 2 – czytanie pierwsze (Ef 4,23-32 ) Grupa 3 – Psalm 130 (recytacja lub śpiew) Grupa 4 – Ewangelia Łk 15,11-31 Katecheta – homilia lub krótkie wyjaśnienie czytań biblijnych (można je zastąpić np. opowiadaniem „Ojcowskie serce Boga” – materiał poniżej) Katecheta – rachunek sumienia (przygotowany przez niego) Po chwili ciszy i skupienia wszyscy wspólnie wyrażają swą skruchę. Grupa 5 – wspólny akt pokuty: K: Panie, który nie przyszedłeś wzywać sprawiedliwych, lecz grzeszników, zmiłuj się nad nami. W: Zmiłuj się nad nami. K: Panie, który przyjąłeś marnotrawnego syna, gdy powrócił, zmiłuj się nad nami. W: Zmiłuj się nad nami. K: Panie, który siedząc po prawicy Ojca zawsze żyjesz, aby się wstawiać za nami, zmiłuj się nad nami. W: Zmiłuj się nad nami. A teraz, jak nam polecił sam Chrystus, błagajmy wspólnie Ojca, aby odpuścił grzechy nam, którzy przebaczamy sobie nawzajem: „Ojcze nasz...” (odmawiają wszyscy). 129 Materiał do wykorzystania po czytaniach biblijnych „Mówią, że kiedy Sawat znalazł się po raz pierwszy na ostatnim piętrze hotelu, doznał szoku. Nigdy nie przyszło mu do głowy, że będzie właśnie tak. W każdym pokoju było okno wychodzące na korytarz, a w środku siedziały dziewczyny. Niektóre wyglądały na starsze, uśmiechały się i chichotały, ale inne nie miały więcej niż dwanaście, trzynaście lat, niektóre nawet mniej. Wyglądały na zdenerwowane, a nawet i wystraszone. Sawat po raz pierwszy odważył się wejść w świat prostytucji w Bangkoku. Zaczęło się dość niewinnie, ale wkrótce został porwany jak kawałek drewna przez szalejącą rzekę. Nie umiał przeciwstawić się jej mocy, jej rwącemu prądowi. Wkrótce zaczął sprzedawać klientom opium i werbować turystów w hotelach. Zszedł tak nisko, że zajmował się nawet pomocą w handlu młodymi dziewczętami, z których część nie miała więcej niż dziesięć lat. To była brudna robota, a on był jednym z najważniejszych szefów tego biznesu... Sawat przyniósł wstyd swojej rodzinie i splamił honor ojcowskiego nazwiska. Przyjechał do Bangkoku uciekając przed nudą życia na wsi. Znalazł rozrywkę, zdobył popularność jako czołowa postać w tym nikczemnym handlu. Później jednak stało się coś nieoczekiwanego – szczęście go opuściło, został okradziony, a kiedy próbował ponownie wspiąć się na szczyt w swojej branży, został aresztowany. Nic się nie układało. W podziemnym światku rozeszła się pogłoska, że jest policyjną wtyczką. Wreszcie wylądował w nędznej chacie, tuż obok miejskiego wysypiska śmieci. Siedząc w tej swojej chatce zaczął rozmyślać o rodzinie, zwłaszcza o ojcu. Przypomniał sobie pożegnalne słowa ojca, prostego wierzącego człowieka z małej wioski na południu w pobliżu granicy malezyjskiej: «Czekam na ciebie». Czy po tym wszystkim, co zrobił bezczeszcząc rodzinne nazwisko, ojciec wciąż na niego czeka? Czy przyjmie go z powrotem do domu po tym, jak zlekceważył to, czego nauczono go o Bożej miłości? Wieść o jego zbrodniczym i grzesznym życiu już dawno dotarła do rodzinnej wioski. W końcu ułożył sobie plan. «Drogi ojcze – napisał – chcę wrócić do domu, ale nie wiem, czy mnie przyjmiesz po tym wszystkim, co zrobiłem. Bardzo zgrzeszyłem, Ojcze. Proszę Cię, przebacz mi. W sobotę wieczorem będę w pociągu, który przejeżdża przez naszą wieś. Jeśli nadal czekasz na mnie, zawiąż kawałek materiału na drzewie granatu przed naszym domem». W czasie podróży pociągiem przemyślał całe swoje życie. Wiedział, że ojciec ma wszelkie prawo do tego, aby nie chcieć go znać. Gdy pociąg zbliżył się w końcu do wsi, ogarnął go niepokój. Co zrobi, jeśli na drzewie nie będzie kawałka białego materiału? Naprzeciwko Sawata siedział uprzejmy 130 nieznajomy, który zauważył nerwowe zachowanie się swego towarzysza podróży. Kiedy wjechali do wsi, Sawat zwrócił się do nieznajomego: «Ach, proszę pana. Nie potrafię tam spojrzeć. Czy mógłby pan to zrobić za mnie? Co będzie, jeśli ojciec nie przyjmie mnie do domu? – Sawat ukrył twarz. – Czy widzi pan coś, proszę pana? To jedyny dom przed którym rośnie drzewo granatu». «Młody człowieku, twój ojciec nie powiesił tylko jednego kawałka materiału... spójrz! Całe drzewo obwieszone jest białym materiałem!» Ledwie mógł uwierzyć własnym oczom. Oto drzewo, całe w bieli, a na podwórku przed domem jego stary ojciec podskakiwał, radośnie wymachując białą chustą! Jego ojciec zaczął biec wzdłuż pociągu, a gdy pociąg zatrzymał się, pochwycił syna w objęcia, ściskając i płacząc z radości. «Czekałem na ciebie» – zawołał”. (Floyd McClung JR, Ojcowskie serce Boga, Kraków 1988, s. 31-32) 131 KRZYŻÓWKA 1. Zerwanie z grzechem. 2. Inaczej spowiedź. 3. „Syn marnotrawny”, czyli ......... 4. Nawrócona grzesznica, imię z 22 VII. 5. Jeden z warunków spowiedzi. 6. Wyprawił ją ojciec dla powracającego syna. 7. Kapłan sprawujący sakrament pokuty. 8. Jedna z form pokuty chrześcijańskiej. 9. Przekroczenie Bożego przykazania. 10. Skutek sakramentu pokuty. 11. Człowiek przystępujący do spowiedzi. 12. Rozmowa z Bogiem. 13. Miejsce spowiedzi. Odczytaj hasło, by przypomnieć sobie, co uzyskuje się przez sakrament pokuty. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 132 TEMAT 36 kl. II liceum i technikum Grupa 1 – Co oznacza „prawo do obrony koniecznej”? – Komu ono przysługuje? „Uprawniona obrona może być nie tylko prawem, ale poważnym obowiązkiem tego, kto jest odpowiedzialny za życie drugiej osoby, za wspólne dobro rodziny lub państwa” (KKK 2265). „Kto broni swojego życia, nie jest winny zabójstwa, nawet jeśli jest zmuszony zadać swemu napastnikowi śmiertelny cios” (KKK 2264). „Każdy obywatel i wszyscy rządzący są zobowiązani do działania na rzecz unikania wojen. Tak długo jednak jak będzie istniało niebezpieczeństwo wojny, a równocześnie brakować będzie międzynarodowej władzy posiadającej niezbędne kompetencje i wyposażonej w odpowiednią siłę... rządom nie można odmawiać prawa do koniecznej obrony, byle wyczerpały wpierw wszystkie środki pokojowych rokowań” (KKK 2308). Grupa 2 Podaj warunki usprawiedliwiające obronę z użyciem siły. Dokonaj oceny współczesnych konfliktów zbrojnych pod kątem „prawa do obrony z użyciem siły”. „Należy ściśle wziąć pod uwagę dokładne warunki usprawiedliwiające uprawnioną obronę z użyciem siły militarnej. Powaga takiej decyzji jest podporządkowana ścisłym warunkom uprawnienia moralnego. Potrzeba jednocześnie w tym przypadku: – aby szkoda wyrządzana przez napastnika narodowi lub wspólnocie narodów była długotrwała, poważna i niezaprzeczalna – aby wszystkie pozostałe środki zmierzające do położenia jej kresu okazały się nierealne lub nieskuteczne – aby były uzasadnione warunki powodzenia – aby użycie broni nie pociągało za sobą jeszcze poważniejszego zła i zamętu niż zło, które należy usunąć. W ocenie tego warunku należy uwzględnić potęgę współczesnych środków niszczenia. Są to elementy tradycyjnie wymieniane w teorii tzw. wojny sprawiedliwej. Ocena warunków uprawnienia moralnego należy do roztropnego osądu tych, którzy ponoszą odpowiedzialność za dobro wspólne” (KKK 2309). 133 Grupa 3 – Jaki jest cel służby wojskowej? – Kto może być z niej zwolniony? „Władze publiczne mają prawo i obowiązek nałożyć na obywateli zobowiązania konieczne dla obrony narodowej. Ci, którzy poświęcają się sprawie ojczyzny, służąc w wojsku, są sługami bezpieczeństwa i wolności narodów. Jeżeli wywiązują się należycie ze swojego zadania, prawdziwie przyczyniają się do dobra wspólnego narodu i utrwalenia pokoju” (KKK 2310). „Władze publiczne powinny uwzględnić przypadek tych, którzy z pobudek sumienia odmawiają użycia broni; są oni jednak zobowiązani w inny sposób służyć wspólnocie ludzkiej” (KKK 2311). Grupa 4 – Jakie są główne przyczyny konfliktów? – O jakich zjawiskach mówi Katechizm? „Niesprawiedliwości, nadmierne nierówności w porządku gospodarczym lub społecznym, zazdrość, podejrzliwość i pycha, które szerzą się między ludźmi i narodami, wciąż zagrażają pokojowi i powodują wojny” (KKK 2317). 134 Grupa 1 Sformułujcie krótkie wskazówki, których stosowanie zmniejszy liczbę międzyludzkich sporów i waśni. Pomocą posłużą wam fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II. „...należy zjednoczyć się przeciwko wojnie. Jednym z pierwszych kroków na drodze do pokoju stało się opracowanie Deklaracji Praw Człowieka. Wojna jest wymierzona przeciwko człowiekowi. Chcąc uniknąć wojny, należy zapewnić osobie ludzkiej poszanowanie jej podstawowych praw, wśród których pierwsze miejsce zajmuje prawo do życia, przysługujące każdemu człowiekowi od chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci. Istnieją również inne prawa, jak na przykład wolność wyznania i wolność sumienia, które określają zasady współżycia międzyludzkiego w wymiarze duchowym”. „...losy pokoju zależą przede wszystkim od odnalezienia solidarności serc. A ta wymaga – zważywszy na to, jak wiele przelano krwi i jak daleko zaszła nienawiść – odwagi przebaczenia. Trzeba umieć poprosić o przebaczenie i przebaczyć!” (Jan Paweł II, Przemówienie do prezydenta Republiki Bośni i Hercegowiny, w: OSRomPol nr 11(167) 1994, s. 14.) Grupa 2 Sformułujcie krótkie wskazówki, których stosowanie zmniejszy liczbę międzyludzkich sporów i waśni. Pomocą posłużą wam fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II. „Pokój jest zawsze możliwy, jeśli się go szczerze pragnie. Aby zbudować go na fundamencie sprawiedliwości i prawdy, trzeba przede wszystkim modlić się o niego do Boga. (...) Modlitwie musi jednak towarzyszyć wielkoduszna inicjatywa ludzi dobrej woli. Należy popierać rozwój kultury pokoju, inspirującej się ideałami tolerancji i powszechnej solidarności. Kultura ta nie odrzuca zdrowego patriotyzmu, ale chroni przed jego wynaturzeniem i tendencjami nacjonalistycznymi. Potrafi kształtować wielkie i szlachetne osobowości, świadome, że urazy nie pomagają uzdrowić ran zadanych przez nienawiść, a jedynym lekarstwem jest tu cierpliwość i przebaczenie, o które należy prosić i którego należy udzielać z pokorną i hojną wielkodusznością”. (Jan Paweł II, Pokój jest zawsze możliwy. Przemówienie powitalne na lotnisku w Zagrzebiu (10 września 1994), 5, w: OsRomPol nr 11(167) 1994, s. 18) 135 Grupa 3 Sformułujcie krótkie wskazówki, których stosowanie zmniejszy liczbę międzyludzkich sporów i waśni. Pomocą posłużą wam fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II. „Chrystus jest naszym pokojem. Kiedy się od Niego oddalamy – w życiu prywatnym, w strukturach życia społecznego, w relacjach między osobami i między narodami – cóż innego pozostaje poza nienawiścią, wrogością, sporami, okrucieństwem i wojną? (...) Poszanowanie osób i narodów to pewna droga do pokoju. Powinien nią iść każdy z nas. Każdy krok, choćby najmniejszy, na tej błogosławionej drodze przybliża nas do zgody i pokoju: głoszenie praw społeczności i jednostek, obrona godności każdego mężczyzny i każdej kobiety, bez względu na narodowość, kolor skóry czy wyznanie, demaskowanie niesprawiedliwości – oto niektóre z kroków na tej drodze, którą dzisiejszej nocy na nowo postanawiamy iść jako dziedzice Chrystusowego pokoju”. (Jan Paweł II, Nie szukajmy pokoju poza Chrystusem. Homilia (9 stycznia 1993), w: OsRomPol nr 3(151) 1993, s. 9. 10) Grupa 4 Sformułujcie krótkie wskazówki, których stosowanie zmniejszy liczbę międzyludzkich sporów i waśni. Pomocą posłużą wam fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II. „Pokój jest wielkim darem Pana. Lecz by go otrzymać , trzeba nawrócić swoje serce, stawiając w życiu na pierwszym miejscu Boga”. (Jan Paweł II, Młodzi budowniczymi pokoju. Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, w: OsRomPol nr 11(167) 1994, s. 24) 136 Grupa 5 Sformułujcie krótkie wskazówki, których stosowanie zmniejszy liczbę międzyludzkich sporów i waśni. Pomocą posłużą wam fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II. „Pokój jest słowem i pragnieniem bliskim sercu każdego człowieka, a przynajmniej powinien nim być, bo od tego podstawowego dobra zależy pomyślność ludzi oraz postęp społeczeństw i cywilizacji. Kiedy jednak rozejrzymy się dokoła, musimy ze zgrozą skonstatować, że świat pełen jest przemocy (...). Wojna nie jest nieunikniona: jest skutkiem określonej polityki i konkretnych decyzji. Ktoś gdzieś podejmuje decyzje, których straszliwe konsekwencje to śmierć, rany, zniszczenie i rozpacz”. (Jan Paweł II, Wojna nie jest nieunikniona. Spotkanie z uczestnikami seminarium zorganizowanego przez „NATO Defense College” (7 lutego 1994), w: OsRomPol nr 3 (161) 1994, s. 50) Grupa 6 Sformułujcie krótkie wskazówki, których stosowanie zmniejszy liczbę międzyludzkich sporów i waśni. Pomocą posłużą wam fragmenty wypowiedzi Jana Pawła II. „Szkodzi pokojowi utrzymywanie się niegodziwych różnic między Północą a Południem planety oraz widmo głębokiego kryzysu ekonomicznego, dotykającego mniej zamożne klasy społeczne. Grozi mu też powszechne dziś zjawisko odradzania się nacjonalizmów i lokalnych separatyzmów, które stawiają naród przeciwko narodowi w regionach, w których uprawniona różnorodność etniczna i kulturowa powinna raczej zostać zintegrowana ze wspólnym dziedzictwem ludzkiej rodziny, przy poszanowaniu godności każdej osoby i w postawie nowej solidarności, ogarniającej cały świat”. „Decydującą rolę w budowaniu pokoju odgrywa niewątpliwie rodzina (...). To w rodzinie bowiem człowiek uczy się podstaw pokoju, doświadczając rodzinnego ciepła i doskonaląc się dzień po dniu w dyscyplinie uczuć, w cnocie tolerancji, w budowaniu wspólnoty. Dlatego kto pracuje dla dobra rodziny, pracuje dla pokoju”. (Jan Paweł II, Rodzina szkołą pokoju. Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański” (1 stycznia 1994), w: OsRomPol nr 2 (160) 1994, s. 23) 137 TEMAT 37 kl. II liceum i technikum Uzupełnij tabelę. Tłumaczenie tytułu to pierwsze słowa encykliki. Tytuł w jęz. łacińskim Znaczenie tytułu „Rerum novarum” Autor Data powstania „Quadragesimo anno” „Mater et Magistra” „Pacem in terris” „Populorum progressio” „Octogesima adveniens” „Redemptor hominis” „Laborem exercens” „Sollicitudo rei socialis” „Centessimus annus” Uzupełnij tabelę. Tłumaczenie tytułu to pierwsze słowa encykliki. Tytuł w jęz. łacińskim Znaczenie tytułu „Rerum novarum” „Quadragesimo anno” „Mater et Magistra” „Pacem in terris” „Populorum progressio” „Octogesima adveniens” „Redemptor hominis” „Laborem exercens” „Sollicitudo rei socialis” „Centessimus annus” 138 Autor Data powstania Grupa 1 Rerum novarum „...naprzód winno państwo wyzwolić pracowników z niewoli ludzi chciwych, którzy dla celów zysku bez miary nadużywają osób jak rzeczy martwych. Ani sprawiedliwość, ani uczucie ludzkości nie pozwalają wymagać takiej pracy, by umysł tępiał od zbytniego trudu, a ciało upadało od zmęczenia. Sprawność ludzka, jak i cała natura ma swoje określone granice, których przekraczać nie wolno. Dlatego praca dzienna nie powinna wykraczać poza liczbę godzin dozwoloną przez siły ludzkie. Jak wielkie zaś mają być przerwy w pracy, rozstrzygnąć o tym należy uwzględniając różne rodzaje pracy, okoliczności czasu i miejsca, wreszcie zdrowie pracowników”. „W ogóle więc spoczynek winien być tak długi, jak długiego czasu trzeba na odzyskanie sił zniszczonych przez pracę; ten jest bowiem cel spoczynku, żeby odnawiał siły starte pracą”. „...płaca winna pracownikowi rządnemu i uczciwemu wystarczyć na utrzymanie życia. Jeśli zatem pracownik, zmuszony koniecznością albo skłoniony strachem przed gorszym nieszczęściem, przyjmuje niekorzystne dla siebie warunki, ponieważ mu je narzuca właściciel warsztatu lub w ogóle pracodawca, wtedy dokonuje się gwałt, przeciw któremu głos podnosi sprawiedliwość”. – O czym mówi papież w tej encyklice? – Jakie są jego wskazania co do omawianego problemu? 139 Grupa 2 Pacem in terris „Każdemu z praw odpowiadają w tym samym człowieku i obowiązki. I tak, aby posłużyć się paroma przykładami, prawo człowieka do życia wiąże się z obowiązkiem utrzymywania własnego życia; prawo do poziomu godnego człowieka – z obowiązkiem godziwego życia; prawo do wolności w poszukiwaniu prawdy – z obowiązkiem dalszego pogłębiania i poszerzania tych poszukiwań. (...) w społeczności ludzkiej każdemu prawu naturalnemu jednego człowieka odpowiada obowiązek innych ludzi, a mianowicie obowiązek uznania i poszanowania tego prawa. Tych więc ludzi, którzy dopominają się o swe własne prawa, a równocześnie albo całkowicie zapominają o swych obowiązkach, albo wykonują je niedbale, trzeba porównywać z tymi, którzy jedną ręką wznoszą gmach, a drugą go burzą”. „Należy przyjąć jako zasadę, że wzajemne stosunki między państwami muszą układać się w prawdzie. Prawda zaś wymaga, aby w tej dziedzinie nie uznawać żadnej dyskryminacji rasowej. Dlatego za świętą i niewzruszoną należy uznać zasadę, że wszystkie państwa są sobie z natury równe co do godności. Każde z nich ma więc prawo do istnienia, rozwoju, posiadania niezbędnych do tego środków, podejmowania na własną odpowiedzialność inicjatywy w dążeniu do nich i ich osiąganiu. Ma też uzasadnione prawo domagać się poszanowania swego dobrego imienia i należnego sobie szacunku. (...) między narodami jedne przewodzą innym w dziedzinie osiągnięć naukowych, rozwoju kultury i postępu gospodarczego. W żadnym jednak wypadku nie wolno im z racji ich przewagi panować niesłusznie nad innymi, lecz mają one wnosić większy wkład we wspólny rozwój narodów”. – O czym mówi papież w tej encyklice? – Jakie są jego wskazania co do omawianego problemu? 140 Grupa 3 Redemptor hominis „Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją”. „Chrystus-Odkupiciel objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi. Człowiek odnajduje w nim swoją właściwą wielkość, godność i wartość swego człowieczeństwa. Odkupienie, które przyszło przez krzyż, nadało człowiekowi ostateczną godność i sens istnienia w świecie, sens w znacznej mierze zagubiony przez grzech” (RH, 10). „(...) wielkość ceny naszego odkupienia świadczy zarazem o tej wartości, jaką człowiekowi przyznaje sam Bóg, świadczy o naszej godności w Chrystusie” (RH, 20). „W Chrystusie i przez Chrystusa człowiek zdobył pełną świadomość swojej godności, swojego wyniesienia, wartości samego człowieczeństwa, sensu swojego bytowania” (RH, 11). „Człowiek nie może zrezygnować z siebie, ze swojego właściwego miejsca w świecie widzialnym, nie może stać się niewolnikiem rzeczy, samych stosunków ekonomicznych, niewolnikiem produkcji, niewolnikiem swoich własnych wytworów” (RH, 16). „...dobro człowieka – osoby we wspólnocie – jako podstawowy wyznacznik dobra wspólnego, musi stanowić istotne kryterium wszystkich programów, systemów czy ustrojów” (RH, 17). – O czym mówi papież w tej encyklice? – Jakie są jego wskazania co do podejmowanego problemu? 141 Grupa 4 Laborem exercens „Z pracy swojej ma człowiek pożywać chleb codzienny i poprzez pracę ma się przyczyniać do ciągłego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza do nieustannego podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa, w którym żyje jako członek braterskiej wspólnoty” (...). Praca wyróżnia go wśród reszty stworzeń, których działalności związanej z utrzymaniem życia nie można nazwać pracą – tylko człowiek jest do niej zdolny i tylko człowiek ją wykonuje” (LE, wstęp). „...różne prace spełniane przez ludzi mogą mieć większą lub mniejszą wartość przedmiotową, trzeba jednak podkreślić, że każda z nich mierzy się nade wszystko miarą godności samego podmiotu pracy, czyli osoby: człowieka, który ją spełnia” (LE, 6). „Praca jest warunkiem zakładania rodziny, rodzina bowiem domaga się środków utrzymania, które w drodze zwyczajnej nabywa człowiek przez pracę” (LE, 10). „Za sprawiedliwą płacę, gdy chodzi o dorosłego pracownika obarczonego odpowiedzialnością za rodzinę, przyjmuje się taką, która wystarcza na założenie i godziwe utrzymanie rodziny oraz na zabezpieczenie jej przyszłości. (...) Inną dziedziną świadczeń jest ta, która wiąże się z prawem do wypoczynku – przede wszystkim chodzi tutaj o regularny wypoczynek tygodniowy, obejmujący przynajmniej niedzielę, a oprócz tego o dłuższy wypoczynek, czyli tak zwany urlop raz w roku, ewentualnie kilka razy w roku przez krótsze okresy. Wreszcie chodzi również o prawo do emerytury” (LE, 19). „Obowiązek świadczeń na korzyść bezrobotnych, czyli obowiązek wypłacania odpowiednich zasiłków niezbędnych dla utrzymania niezatrudnionych pracowników oraz ich rodzin, jest powinnością wynikającą z najbardziej podstawowej zasady porządku moralnego w tej dziedzinie – to znaczy z zasady powszechnego używania dóbr” (LE, 18). – O czym mówi papież w tej encyklice? – Jakie są jego wskazania co do podejmowanego problemu? 142 Grupa 5 Sollicitudo rei socialis „...samo gromadzenie dóbr i usług, nawet z korzyścią dla większości, nie wystarcza do urzeczywistnienia ludzkiego szczęścia. Przeciwnie, doświadczenie niedawnych lat uczy, że jeśli cała wielka masa zasobów i możliwości oddana do dyspozycji człowieka nie jest kierowana zmysłem moralnym i zorientowana na prawdziwe dobro rodzaju ludzkiego, łatwo obraca się przeciw człowiekowi – jako zniewolenie. (...) Nadrozwój, polegający na nadmiernej rozporządzalności wszelkiego typu dobrami materialnymi na korzyść niektórych warstw społecznych, łatwo przemienia ludzi w niewolników posiadania i natychmiastowego zadowolenia, nie widzących innego horyzontu, jak tylko mnożenie dóbr już posiadanych lub stałe zastępowanie ich innymi, jeszcze doskonalszymi. Jest to tak zwana cywilizacja spożycia czy konsumizm, który niesie z sobą tyle odpadków i rzeczy do wyrzucenia. Posiadany przedmiot, zastąpiony innym, doskonalszym, zostaje odrzucany bez uświadomienia sobie jego ewentualnej trwałej wartości dla nas lub dla kogoś uboższego. (...) jeśli się nie jest uodpornionym na wszechobecną reklamę i nieustannie kuszące propozycje nabycia nowych produktów, wówczas im więcej się posiada, tym więcej się pożąda, podczas gdy najgłębsze pragnienia pozostają niezaspokojone, a nawet zagłuszone” (SRS, 27, 28). – O czym mówi papież w tej encyklice? – Jakie są jego wskazania co do podejmowanego problemu? 143 TEMAT 38 kl. II liceum i technikum Pierwsza pielgrzymka – 2-10 czerwca 1979 „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi” Druga pielgrzymka – 16-23 czerwca 1983 „Pokój Tobie, Polsko” Trzecia pielgrzymka – 8-14 czerwca 1987 „Do końca nas umiłował” Czwarta pielgrzymka (część I) – 1-9 czerwca 1991 „Ku wolności wyswobodził nas Chrystus” Czwarta pielgrzymka (część II) – 13-16 sierpnia 1991 Światowy Dzień Młodzieży Piąta pielgrzymka – 31 maja do 10 czerwca 1997 „Chrystus wczoraj, dzisiaj i na wieki” Szósta pielgrzymka – 5-17 czerwiec 1999 „Bóg jest miłością” Siódma pielgrzymka – 16-19 sierpień 2002 „Bóg bogaty w miłosierdzie” 144 Pierwsza pielgrzymka do Polski – 2-10 czerwca 1979 Trasa: Warszawa – Gniezno – Częstochowa – Kraków – Kalwaria Zebrzydowska – Wadowice – Oświęcim – Nowy Targ – Kraków. Planowany przez Papieża-Polaka przyjazd do Polski bardzo niepokoił władzę komunistyczną. Przewidywano, że niepokorny biskup Rzymu może rozbudzić uśpionego ducha w narodzie. Szczególnie obawy rodził planowany termin wizyty: dziewięćsetna rocznica męczeńskiej śmierci św. Stanisława Biskupa, który zginął za nieposłuszeństwo okazane władzy świeckiej. Jerzy Turowicz pisał wtedy na łamach „Tygodnika Powszechnego”: „We wspaniałym przemówieniu na terenie obozu koncentracyjnego w Brzezince, oddając hołd milionom pomordowanych, mówił o pokoju, o braterstwie ludów i o pojednaniu; do robotników Śląska czy Nowej Huty mówił o wielkiej godności pracy; wielokrotnie wracał do sprawy godności człowieka i poszanowaniu jego niezbywalnych praw, do sprawiedliwości jako podstaw wszelkiego ładu między narodami i między ludźmi”. Ważnym etapem był pobyt w ukochanej archidiecezji krakowskiej. Papież nazwał Kraków „polskim Rzymem” i wspominał lata spędzone tu na studiach, czas okupacji, pracę w kamieniołomie i fabryce Solvay, swoje kapłańskie powołanie i lata spędzone na sprawowaniu posługi biskupiej w Krakowie. Modlił się i rozmyślał w sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, skąd zawsze czerpał duchową inspirację. Odwiedził rodzinne Wadowice, serdecznie witany przez dawnych przyjaciół. Specjalne miejsce w tej pielgrzymce, a potem we wszystkich kolejnych, zajmowała młodzież. Z nią Papież nawiązał szczególnie bliskie kontakty. Podczas spotkań na stołecznym Krakowskim Przedmieściu, w Gnieźnie, Częstochowie czy na koniec w pałacu arcybiskupim w Krakowie pouczał młodych, modlił się razem z nimi i prowadził przyjacielskie rozmowy. Najważniejszym chyba punktem przesłania do młodzieży podczas tej pielgrzymki było to z kościoła na Skałce: „Wy macie przenieść ku przyszłości to całe olbrzymie doświadczenie dziejów, któremu na imię Polska. (...) Tego trudu się nie lękajcie”. 145 Druga pielgrzymka do Polski – 16-23 czerwca 1983 Trasa: Warszawa – Niepokalanów – Częstochowa – Poznań – Katowice – Wrocław – Góra św. Anny – Kraków – Dolina Chochołowska – Kraków. Druga pielgrzymka odbywała się w warunkach niezwykle trudnych, bodaj najtrudniejszych dla Polski. Trwał wprowadzony 13 grudnia 1981 stan wojenny. W związku z planowanymi obchodami jubileuszu 600-lecia obecności cudownego obrazu Matki Boskiej na Jasnej Górze spodziewano się przyjazdu Papieża już w sierpniu 1982. Ojciec św. uważał za swój „obowiązek religijny i patriotyczny udać się do Polski” jako „nuncjusz pokoju”. Episkopat zgodnie twierdził, że pielgrzymka „spotęguje jedność Polaków”. W wielu środowiskach odzywały się jednak głosy, że przybywając do Polski podczas stanu wojennego, Papież go tylko usankcjonuje. W trakcie centralnych uroczystości jubileuszu 600-lecia cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej Jan Paweł II przypominał: „Tutaj zawsze byliśmy wolni. Tutaj też nauczyliśmy się tej podstawowej prawdy o wolności narodu: naród ginie, gdy znieprawia swojego ducha; naród rośnie, gdy duch jego coraz bardziej się oczyszcza, i tego żadne siły zewnętrzne nie zdołają zniszczyć”. W Krakowie powitano go najgoręcej. Podczas tradycyjnego już spotkania w oknie pałacu przy ul. Franciszkańskiej 3 wyznał, że choć na całym świecie młodzież jednakowo tęskni za prawdą i miłością, to właśnie tutaj, w Krakowie, uczył się z nią o tym rozmawiać. W Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego Papież otrzymał tytuł doktora honoris causa wszech nauk, jako że „zawsze i wszędzie jest zdecydowanym rzecznikiem i gorliwym obrońcą niezbywalnych praw osoby ludzkiej, który łączy ponadnarodowy obowiązek posługiwania całej ludzkości z gorącą miłością swej Ojczyzny”. Na Mszy św. dokonał beatyfikacji o. Rafała Kalinowskiego i brata Alberta Chmielowskiego, którzy służyli Polsce w czasach rozbiorów, oraz ukoronował figurę Matki Boskiej Bolesnej. 146 Trzecia pielgrzymka do Polski – 8-14 czerwca 1987 Trasa: Warszawa – Lublin – Tarnów – Kraków – Szczecin – Gdynia – Gdańsk – Częstochowa – Łódź – Warszawa. Pretekstem do tej wizyty była 50 rocznica Kongresu Eucharystycznego w Poznaniu. Ale prawdziwy powód był zupełnie inny: Papież chciał zapoczątkować tradycję regularnego pielgrzymowania do Ojczyzny – co cztery lata. Jan Paweł II przebywał w Polsce osiem dni i odwiedził dziewięć miast. Beatyfikował Karolinę Kózkównę, zamordowaną przez rosyjskiego żołnierza podczas pierwszej wojny światowej, oraz biskupa Michała Kozala, męczennika z Dachau. Pozdrowił ocalałych więźniów obozu koncentracyjnego na Majdanku i modlił się nad prochami jego ofiar. Spotkał się m.in. z przedstawicielami Kościołów innych wyznań oraz delegacją Związku Wyznania Mojżeszowego – „starszymi braćmi w wierze”, których pozdrowił zawołaniem „szalom!” Jednak trzecia pielgrzymka wyróżnia się głównie nauką moralną Papieża. Z perspektywy czasu widać, że przeczuwał zbliżający się upadek komunizmu i obawiał się, że Polacy nie są na to przygotowani. „Dar wolności. Trudny dar wolności – mówił w Częstochowie. – Wolność wszakże może przerodzić się w swawolę (...). Co krok jesteśmy świadkami, jak wolność staje się zaczynem różnorodnych «niewoli» człowieka, ludzi, społeczeństw. Niewola pychy i niewola chciwości, niewola zmysłowości i niewola zazdrości, niewola lenistwa... i niewola egoizmu, nienawiść”. W homilii wygłoszonej do rodzin w Szczecinie podkreślił, że obecności i wrażliwości Kościoła „zawdzięczamy to, że zło zagrażające rodzinie nadal nazywane jest złem, grzech nadal nazywany jest grzechem, wynaturzenie – wynaturzeniem; że nie zwykło się tutaj, jak to czasem bywa w świecie współczesnym, konstruować teorii dla usprawiedliwienia zła i nazywania zła dobrem”. Podczas apelu jasnogórskiego wzywał dramatycznie: „Nie wolno ci niszczyć siebie, bo nie żyjesz tylko dla siebie. (...) Nie wolno «sprzedawać» człowieka za zysk doraźny, niegodziwy, zdobywany na ludzkich słabościach i wadach”. 147 Czwarta pielgrzymka do Polski (część I) – 1-9 czerwca 1991; (część II) – 1316 sierpnia 1991 Trasa części I: Koszalin – Rzeszów – Przemyśl – Lubaczów – Kielce – Radom – Łomża – Białystok – Olsztyn – Włocławek – Płock – Warszawa. Trasa części II: Kraków – Rakowice – Prokocim – Kraków – Wadowice – Częstochowa. Witając Polskę na lotnisku pod Koszalinem, Papież powiedział: „Raduję się z tego wielkiego dobra, jakie się stało i wciąż się dokonuje w mojej Ojczyźnie. Serdecznym moim pragnieniem jest głosić pokój moim rodakom. Ten pokój, który umniejsza zwątpienie, przywraca zgodę i pobudza do miłości”. Cztery lata dzielące tę pielgrzymkę od poprzedniej obfitowały w historycznie ważkie wydarzenia. W Polsce doszło do ustaleń tzw. okrągłego stołu, które 4 czerwca 1989 doprowadziły do pierwszych po wojnie częściowo wolnych wyborów parlamentarnych. W ich wyniku do władzy (po części dzielonej jeszcze z komunistami) doszedł obóz związany z „Solidarnością”. Skończył się komunizm, pokonany bez rozlewu krwi, i fakt ten zdecydował o losach całej Europy Wschodniej. Dużo uwagi w papieskiej nauce zajmowała wtedy wolność. Odpowiadając na stawiane mu przez prasę zarzuty o budowanie państwa wyznaniowego, Ojciec św. mówił: „Nie do pogodzenia z prawdą chrześcijańską jest postawa fanatyzmu czy fundamentalizm tych, którzy w imię ideologii, uważającej się za naukową lub religijną, czują się uprawnieni do narzucania innym własnej koncepcji prawdy i dobra. Metodą Kościoła jest poszanowanie wolności”. Jan Paweł II miał przybyć do Polski niczym Mojżesz, który staje na czele dopiero co wyzwolonego, ale wciąż błądzącego narodu, by dać mu przykazania i prowadzić ku ziemi obiecanej. Druga część tej pielgrzymki była sentymentalną podróżą po najdroższych Papieżowi miejscach. Głównym jednak jej celem była Częstochowa, gdzie uroczyście obchodzono Światowy Dzień Młodzieży. Jan Paweł II powiedział do młodych: „Wy jesteście młodością Kościoła, który stoi wobec wezwania nowego milenium. Jesteście Kościołem jutra, jesteście Kościołem nadziei”. 148 Piąta pielgrzymka do Polski – 31 maja do 10 czerwca 1997 Trasa: Wrocław – Legnica – Gorzów Wielkopolski – Gniezno – Poznań – Kalisz – Częstochowa – Zakopane – Ludźmierz – Kraków – Dukla – Krosno – Kraków. To już trzecia pielgrzymka do wolnej Polski, chociaż nie wolnej jeszcze od podziałów. Maj roku 1997 był czasem narastających kontrowersji zarówno wewnątrz Kościoła, jak i w Polsce. Od jesieni rządy sprawują siły wywodzące się z dawnego systemu, wobec których narasta prawicowa opozycja. Szczególne emocje budzą: uchwalenie nowej konstytucji i liberalizacja ustawy aborcyjnej i odwlekane przez rząd podpisanie konkordatu ze Stolicą Apostolską. Na jesień zaplanowano wybory do parlamentu. Papież w homiliach poruszał wiele wątków aktualnych i uniwersalnych, Mówił o wolności, która w tej części Europy ma „szczególny smak”, bo „w minionych dziesięcioleciach trzeba było za nią płacić bardzo wysoką cenę”. We Wrocławiu podkreślał potrzebę ładu moralnego: „W sytuacji pustki w dziedzinie wartości, gdy w sferze moralnej panuje chaos i zamęt – wolność umiera, człowiek z wolnego staje się niewolnikiem – niewolnikiem instynktów, namiętności czy pseudowartości”. Apelował też o sprawiedliwość: „Co dnia przekonujemy się, jak wiele jest cierpiących niedostatek rodzin, szczególnie rodzin wielodzietnych. Na ulicach i placach miast przybywa ludzi bezdomnych. Nie można przemilczeć obecności pośród nas tych wszystkich naszych braci, którzy także należą do tego samego Ciała Chrystusa”. Młodzież i dzieci przestrzegał przed zagrożeniami obecnych czasów: „Osoba ludzka, stworzona na obraz i podobieństwo Boga, nie może stać się niewolnikiem różnych skłonności i namiętności, niekiedy celowo podsycanych. Nie dajcie się zniewolić. Nie dajcie się skusić pseudowartościami, półprawdami, urokiem miraży, od których potem będziecie się odwracać z rozczarowaniem, poranieni, a może nawet ze złamanym życiem”. Innym wątkiem tej pielgrzymki był ekumenizm. Podczas modlitwy w Hali Ludowej we Wrocławiu Papież apelował o pojednanie. „Czy możemy być w pełni pojednani z Chrystusem, jeśli nie jesteśmy w pełni pojednani między sobą? (...) Czy możemy pojednać się ze sobą nie przebaczając sobie nawzajem? Warunkiem pojednania jest przebaczenie, które nie jest możliwe bez wewnętrznej przemiany i nawrócenia, będących dziełem łaski”. 149 Szósta pielgrzymka do Polski – 5-17 czerwca 1999 Trasa: Gdańsk – Sopot – Pelplin – Elbląg – Licheń – Bydgoszcz – Toruń – Licheń – Ełk– Wigry – Siedlce – Drohiczyn – Warszawa – Sandomierz – Zamość – Warszawa – Radzymin – Łowicz – Sosnowiec – Kraków – Stary Sącz – Wadowice – Kraków – Gliwice – Jasna Góra – Kraków. Najdłuższa, bo aż 13-dniowa pielgrzymka do Polski była wielkim wyścigiem. Hasło pielgrzymki – „Bóg jest miłością”, temat – osiem ewangelicznych błogosławieństw. Już od samego początku z ust Ojca św. padły pamiętne słowa: „Nie ma solidarności bez miłości. Więcej, nie ma szczęścia, nie ma przyszłości człowieka i narodu bez miłości”. Szczególny dialog nawiązał Papież z młodzieżą. Przypomniał jej swoje słowa, które dwanaście lat wcześniej kierował też do młodzieży na Westerplatte: „Każdy z Was, młodych, znajduje w życiu swoim jakieś swoje własne Westerplatte, jakiś wymiar zadań, które trzeba podjąć i wypełnić. Jakiś porządek praw i wartości, które trzeba utrzymać i obronić. Obronić dla siebie i dla innych”. W drodze z Pelplina do Elbląga papieski helikopter specjalnie dłuższą chwilę kołował nad Świętym Gajem, uznawanym za miejsce męczeńskiej śmierci św. Wojciecha. Papież mówił tu w homilii o zagrożeniach w dobie gwałtownych przemian ekonomicznych, które „pojawiają się tam, gdzie w imię praw rynku zapomina się o prawach człowieka”. „Zwracam się do tych, którym powierzona została odpowiedzialność za ten kraj, za jego rozwój, aby nie zapominali o obowiązku chronienia go przed ekologicznym zniszczeniem”– nawoływał zmęczonym głosem Ojciec św. Do zgromadzonych licznie na Mszy św. dzieci i młodych w Łowiczu Papież mówił: „Tak bardzo bym chciał, abyście wszyscy mieli w domach atmosferę prawdziwej miłości”. Najbliżej ołtarza stali przedstawiciele sześćdziesięciu szkół z całej Polski noszących imię Jana Pawła II. Do rodziców apelował: „Bądźcie stróżami i opiekunami życia jeszcze nie narodzonego, ale już poczętego. Bóg jest absolutnym panem życia człowieka, ukształtowanego na Jego obraz i podobieństwo. Życie ludzkie ma zatem charakter święty i nienaruszalny, w którym odzwierciedla się nienaruszalność samego Stwórcy”. Nauczycielom dziękował za „służbę ojczyźnie”: „Sam mam osobisty dług wobec nauczycieli i wychowawców, których pamiętam do dzisiaj i modlę się za nich codziennie”. 150 Siódma pielgrzymka do Polski – 16-19 sierpnia 2002 Trasa: Kraków – Łagiewniki – Kalwaria Zebrzydowska. Historyczna, niezwykła, o wymiarze eschatologicznym, uniwersalna, skierowana do wszystkich katolików i wszystkich ludzi z przełomu tysiącleci, a także polska, swojska, rodzinna i sentymentalna – to tylko część określeń, jakie padły po zakończeniu siódmej pielgrzymki Jana Pawła II. W ciągu zaledwie czterech dni Ojciec św. przypomniał orędzie o Bożym miłosierdziu, apelując do Polaków, aby stali się jego świadkami i aby to miłosierdzie stało się chlebem powszednim zwykłych dni. Zawierzył świat miłosierdziu Boga, a siebie i Polaków – współczującej ze wszystkimi cierpiącymi Matce Boga. Jan Paweł II powiedział do dzisiejszego świata, że jedyną nadzieję ma w miłosierdziu. Przypomniał też odwieczna prawdę: Bóg jest miłością, trzeba pozbyć się lęku i być miłosiernym wobec bliźnich. 151 schematyczna mapa Polski Sopot Gdynia Koszalin Gdańsk Ełk Elbląg Peplin Suwałki Wigry Olsztyn Szczecin Bydgoszcz Łomża Toruń Licheń Gorzów Wiel- Poznań kopolski Gniezno Białystok Drohiczyn Włocławek Płock Niepokalanów Radzymin Siedlce Łowicz Warszawa Kalisz Łódź Legnica Radom Częstochowa Góra św. Anny Kielce Rzeszów Krosno Oświęcim Wadowice Kalwaria Ludźmierz Nowy Targ Zamość Sandomierz Sosnowiec Gliwice Kraków Tarnów Katowice 152 Lublin Wrocław Dukla Zakopane Stary Sącz Lubaczów Przemyśl TEMAT 40 kl. II liceum i technikum Duchu Święty, Ty nas uświęcasz i wspomagasz w pracy nad sobą. Ty nas pocieszasz i wspierasz, gdy jesteśmy słabi i bezradni. Proszę Cię o twoje dary. 1. Proszę o dar mądrości, bym poznał i miłował Prawdę wiekuistą, którą jesteś Ty, mój Boże. 2. Proszę o dar rozumu, abym – na ile mój umysł może pojąć – zrozumiał prawdy wiary. 3. Proszę o dar umiejętności, abym patrząc na świat, dostrzegał w nim dzieło Twojej dobroci i mądrości i abym nie łudził się, że rzeczy stworzone mogą zaspokoić wszystkie moje pragnienia. 4. Proszę o dar rady na chwile trudne, gdy nie będę wiedział, jak postąpić. 5. Proszę o dar męstwa na czas szczególnych trudności i pokus. 6. Proszę o dar pobożności, abym chętnie obcował z Tobą na modlitwie, abym patrzył na ludzi jako na braci, a na Kościół jak narzędzie Twej ojcowskiej opieki. 7. Proszę o dar bojaźni Bożej, bym lękał się grzechu, który Ciebie, o Boże, obraża. Amen. 153 TEMAT 41 kl. II liceum i technikum Grupa 1 Sporządź katalog „5 z 25” zwrotów grzecznościowych oraz scharakteryzuj zjawisko językowe, które one reprezentują. Grupa 2 Sporządź katalog „5 z 25” wulgaryzmów oraz scharakteryzuj zjawisko językowe, które one reprezentują. Grupa 3 Sporządź katalog „5 z 25” wyrażeń literackich oraz scharakteryzuj zjawisko językowe, które one reprezentują. Grupa 4 Sporządź katalog „5 z 25” wyrażeń używanych przez media oraz scharakteryzuj zjawisko językowe, które one reprezentują. Grupa 5 Sporządź katalog „5 z 25” wyrażeń slangowych oraz scharakteryzuj zjawisko językowe, które one reprezentują. 1. luz 2. wyalienowany 3. spadaj 4. o Boże! 5. lecz się 6. latorośl 7. odwal się 8. spokojnie 9. mataczyć 10. spoko 11. korupcja 12. idiota 154 13. pa! 14. zajarać fajkę 15. proszę bardzo 16. załamawszy ramiona 17. lol! 18. fajnie 19. procedura 20. cudownie 21. infrastruktura 22. obcować 23. laska 24. poziom leksykalny 25. niewiasta Grupa 1 Każdy może popaść w nawyk nadużywania słów wulgarnych. Ułóż plan pracy nad sobą dla człowieka o określonym temperamencie, tak aby skutecznie pozbył się tej wady językowej. Ekstrawertyk kieruje swoje reakcje na zewnątrz, uzewnętrznia swoją aktywność fizyczną; jest bardziej pewny siebie, optymistycznie nastawiony do życia, spontaniczny i naturalny; stara się żyć teraźniejszością; dobrze współpracuje z innymi osobami; łatwo adaptuje się do nowych warunków. Grupa 2 Każdy może popaść w nawyk nadużywania słów wulgarnych. Ułóż plan pracy nad sobą dla człowieka o określonym temperamencie, tak aby skutecznie pozbył się tej wady językowej. Flegmatyk z natury jest powolny, opanowany, rozważny, systematyczny, szanujący zasady, punktualny, cierpliwy, uprzejmy, niezdolny do silnych wzruszeń. Mimo chłodu i pozornej nieczułości, umie pomagać potrzebującym. Flegmatyk jest konsekwentny, pełen dobroci i nie narzucającej się przyjaźni. Obdarzony jest zdolnością jasnego i treściwego wypowiadania się, chociaż monotonią może niekiedy nużyć słuchaczy. Flegmatyk potrafi słuchać. Zwykle ma mało wrogów i jest lubiany. Ma wybitne poczucie humoru, na co nie wydaje się wskazywać jego na ogół poważny wygląd. Flegmatyk pracuje systematycznie, choć powoli, nie znosi bowiem pośpiechu. Ponadto nie lubi podejmować ryzykownych zadań, brakuje mu naturalnego zmysłu twórczości. Grupa 5 Każdy może popaść w nawyk nadużywania słów wulgarnych. Ułóż plan pracy nad sobą dla człowieka o określonym temperamencie, tak aby skutecznie pozbył się tej wady językowej. Temperament sangwinika określa się zwykle jako żywy, rześki, wesoły, łatwo się wzruszający, ale dość powierzchowny. Sangwinik z łatwością zyskuje sobie przyjaciół; nie lubi samotności, jest duszą towarzystwa i doskonałym, twórczym animatorem w grupie; posiada żywą inteligencję i duże poczucie humoru; podejmuje różne działania, nie zraża się trudnościami, wierzy we własne siły; łatwo uzewnętrznia swoje bogate uczucia i szybko zapomina urazy. Sangwinik często nie potrafi powiedzieć „nie” i dlatego bierze na siebie za dużo obowiązków, które łatwo zaniedbuje. 155 Grupa 3 Każdy może popaść w nawyk nadużywania słów wulgarnych. Ułóż plan pracy nad sobą dla człowieka o określonym temperamencie, tak aby skutecznie pozbył się tej wady językowej. Melancholik. Zasadniczymi rysami temperamentu melancholicznego są z jednej strony: uczuciowość, wrażliwość, sumienność, z drugiej: smutek, przygnębienie, głębokie przeżywanie wzruszeń, skłonność do pesymizmu i ponurych medytacji. Melancholik lubi filozofować, spekulować. Jest obowiązkowy, dokładny i szczegółowy, skłonny do perfekcjonizmu. Odznacza się bogatym życiem wewnętrznym. Jest wiernym przyjacielem, sam jednak potrzebuje dużo czasu, aby obdarzyć innych zaufaniem. Lubi poświęcać się dla innych, wykonując w ukryciu powierzone mu zadania. Melancholik z trudem podejmuje współpracę z innymi, woli bowiem działać w pojedynkę. Grupa 4 Każdy może popaść w nawyk nadużywania słów wulgarnych. Ułóż plan pracy nad sobą dla człowieka o określonym temperamencie, tak aby skutecznie pozbył się tej wady językowej. Choleryk – według powszechnie przyjętej opinii – jest zwykle aktywny, energiczny, zdolny do podejmowania i rozwiązywania trudnych zadań; bywa wiecznie zajęty, nie znosi bezczynności (nawet podczas odpoczynku), dlatego nie potrafi się zrelaksować. Trudności mobilizują choleryka do działania. Jest on zdecydowany, wytrwały w działaniu, trwa z uporem przy swoim. Choleryk lubi i chce rządzić; często nie liczy się ze zdaniem oraz uczuciami innych osób, przejawia wrogość wobec tych, którzy inaczej myślą, dlatego trudno mu współpracować w grupie. Choleryk z trudem przyznaje się do winy i niełatwo jest mu powiedzieć „przepraszam”. 156 TEMAT 42 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata! Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie. A Król im odpowie: Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (Mt 25,34-36.40). – Jaką postawą powinien się odznaczać chrześcijanin? Grupa 2 „Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie. Bojaźń ogarniała każdego, gdyż Apostołowie czynili wiele znaków i cudów. Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby. Codziennie trwali jednomyślnie w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali posiłek z radością i prostotą serca. Wielbili Boga, a cały lud odnosił się do nich życzliwie. Pan zaś przymnażał im codziennie tych, którzy dostępowali zbawienia” (Dz 2,42-47). – Jaką postawą powinien się odznaczać chrześcijanin? 157 Grupa 3 „W miłości braterskiej nawzajem bądźcie życzliwi. W okazywaniu czci jedni drugich wyprzedzajcie. Nie opuszczajcie się w gorliwości. Bądźcie płomiennego ducha. Pełnijcie służbę Panu. Weselcie się nadzieją. W ucisku bądźcie cierpliwi, w modlitwie – wytrwali. Zaradzajcie potrzebom świętych. Przestrzegajcie gościnności. Błogosławcie tych, którzy was prześladują. Błogosławcie, a nie złorzeczcie. Weselcie się z tymi, którzy się weselą. Płaczcie z tymi, którzy płaczą. Bądźcie zgodni we wzajemnych uczuciach. Nie gońcie za wielkością, lecz niech was pociąga to, co pokorne. Nie uważajcie sami siebie za mądrych. Nikomu złem za złe nie odpłacajcie. Starajcie się dobrze czynić wobec wszystkich ludzi. Jeżeli to jest możliwe, o ile to od was zależy, żyjcie w zgodzie ze wszystkimi ludźmi” (Rz 12,10-18). – Jaką postawą powinien się odznaczać chrześcijanin? Grupa 4 „...obleczcie się w serdeczne miłosierdzie, dobroć, pokorę, cichość, cierpliwość, znosząc jedni drugich i wybaczając sobie nawzajem, jeśliby miał ktoś zarzut przeciw drugiemu: jak Pan wybaczył wam, tak i wy! Na to zaś wszystko [przyobleczcie] miłość, która jest więzią doskonałości. A sercami waszymi niech rządzi pokój Chrystusowy, do którego też zostaliście wezwani w jednym Ciele. I bądźcie wdzięczni! Słowo Chrystusa niech w was przebywa z [całym swym] bogactwem: z wszelką mądrością nauczajcie i napominajcie samych siebie przez psalmy, hymny, pieśni pełne ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach. I wszystko, cokolwiek działacie słowem lub czynem, wszystko [czyńcie] w imię Pana Jezusa, dziękując Bogu Ojcu przez Niego” (Kol 3,12-17). – Jaką postawą powinien się odznaczać chrześcijanin? 158 Grupa 5 „Dlatego odrzuciwszy kłamstwo: niech każdy z was mówi prawdę do bliźniego, bo jesteście nawzajem dla siebie członkami. Gniewajcie się, a nie grzeszcie: niech nad waszym gniewem nie zachodzi słońce! Ani nie dawajcie miejsca diabłu! Kto dotąd kradł, niech już przestanie kraść, lecz raczej niech pracuje uczciwie własnymi rękami, by miał z czego udzielać potrzebującemu. Niech nie wychodzi z waszych ust żadna mowa szkodliwa, lecz tylko budująca, zależnie od potrzeby, by wyświadczała dobro słuchającym. (...) Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni! Przebaczajcie sobie, tak jak i Bóg nam przebaczył w Chrystusie” (Ef 4,25-29.32). – Jaką postawą powinien się odznaczać chrześcijanin? Grupa 6 „...bądźcie więc roztropni i trzeźwi, abyście się mogli modlić. Przede wszystkim miejcie wytrwałą miłość jedni ku drugim, bo miłość zakrywa wiele grzechów. Okazujcie sobie wzajemną gościnność bez szemrania! Jako dobrzy szafarze różnorakiej łaski Bożej służcie sobie nawzajem tym darem, jaki każdy otrzymał” (1 P 4,7b-10). – Jaką postawą powinien się odznaczać chrześcijanin? 159 TEMAT 44 kl. II liceum i technikum Grupa 1, 2, 3, 4, 5, 6 1. Wypiszcie słowa, które kojarzą wam się z Adwentem. 2. Ułóżcie krótki wiersz na temat Adwentu (nie musi być rymowany). Ma on zawierać sześć linijek, a poszczególne linijki powinny się zaczynać od kolejnych liter w słowie „Adwent”, np.: A Bóg czeka na ciebie, człowieku A ..................................................... Do ciebie kieruje swoje słowa D ..................................................... Wierz w Miłość Nieskończoną W ..................................................... Entuzjastycznie wypełniaj Jego wolę E ..................................................... Nawet gdy przyjdzie zwątpienie – N ..................................................... Trwaj! T ..................................................... Grupa 1, 2 i 3 Dokończ zdania: Człowiek czekający na Boga charakteryzuje się: wypełnianiem Jego woli ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Tęsknota człowieka za Bogiem przejawia się w: pogłębianiu wiary ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ 160 Grupa 4, 5 i 6 Dokończ zdania: Czekanie Boga na człowieka jest widoczne w: możliwości pojednania się z Nim w sakramencie pokuty ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ Można powiedzieć, że Bóg tęskni za człowiekiem, bo: pragnie jego szczęścia ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ 161 TEMAT 45 kl. II liceum i technikum Grupa 1 Święta ŚWIĘTA... ŚWIĘTA – krzyczą witryny sklepów ŚWIĘTA – krzyczy lodówka z szynką i ciastami Skąd ona ma wiedzieć o śmierci z głodu ŚWIĘTA – krzyczą ludzie na ulicy (zapominając pomóc niewidomej staruszce) ŚWIĘTA – krzyczy kobieta kupując futro, by pokazać je na pasterce (zapomniała o tej sąsiadce, co nie ma pieniędzy na chleb) ŚWIĘTA – krzyczy córka, układając listę gości na wigilię (stara matka na pewno popsułaby cały wieczór) ŚWIĘTA – krzyczy syn, myśląc, którego z przyjaciół odwiedzić w Boże Narodzenie (ojca chorego odwiedzi się później, może będzie więcej czasu) ŚWIĘTA – krzyczy ksiądz z ambony (tyle śniegu, Pana Jezusa tej zapomnianej kobiecinie za lasem zaniesie się później – może będzie odwilż) ŚWIĘTA – krzyczą ludzie... ŚWIĘTA – krzyczy CZŁOWIEK...? – CIEKAWE, DLACZEGO W NIEBIE NIE BĘDĄ W TYM ROKU OBCHODZIĆ ŚWIĄT? PŁACZĄ? (Renata Turoń) Jak jest? Jak być powinno? BOŻE NARODZENIE Dlaczego nie jest tak, jak być powin- Co więc robić, by owocnie przeżyć no? święta? 162 Grupa 2 Wigilia samotnej babci Oto nadeszła kolejna zima. Ziemia przystrojona w białą szatę... Na szybach mróz rzeźbi srebrne liście. W mrocznym pokoju samotnej kobiety stary stół stoi, na nim siano przykryte obrusem w kwiaty. Na środku, jak kromka chleba, leży opłatek. Obok świeca wypalona do połowy, nieśmiałym blaskiem rozjaśnia resztki srebrnych włosów i smutną twarz babci zroszoną łzami, które ukryte w zmarszczkach, jakby się wstydziły jej cienia. Jak jest? Świętuje sama – ze swoimi wspomnieniami, które przywołać próbuje, w pamięci. Kolejny wieczór wigilijny bez świątecznych gości. Siedzi – z ukrytą tęsknotą w sercu – samotna babcia, nucąc cicho kolędę – ...Nie było miejsca dla Ciebie... A gwiazdy świecą nad młodymi i starymi. Nad miastem milionów i nad małą izdebką, w której babcia przez łzy uśmiecha się do Dzieciątka, a Dzieciątko do niej, przynosząc w darze BETLEJEMSKI POKÓJ, który zagościł w jej samotnym sercu. (s. Irena Jezierska) Jak być powinno? BOŻE NARODZENIE Dlaczego nie jest tak, jak być powin- Co więc robić, by owocnie przeżyć no? święta? 163 Grupa 3 Tradycja W pokoju światła kolorowe. Na stole opłatek. Obok drgający płomień palącej się świecy. Z kuchni dolatuje zapach wigilijnych potraw. Przygotowane wszystko, jak tradycja każe. W pokoju jak w bajce. Dlaczego dziś w niejednym domu coraz bardziej ubogo i zimno? Może zabrakło wyciągniętej dłoni, by wspólnie przełamać biały opłatek, – a może przełamać siebie, swoje serce i wypowiedzieć jedno zapomniane słowo przebacz, b r a c i e! (s. Irena Jezierska) Zielone drzewko, upominki w darze. Dzieciątko na stole leży. Jak jest? Jak być powinno? BOŻE NARODZENIE Dlaczego nie jest tak, jak być powin- Co więc robić, by owocnie przeżyć no? święta? 164 Grupa 4 Nie było miejsca dla Ciebie w Betlejem w żadnej gospodzie i narodziłeś się, Jezu, w stajni, w ubóstwie i chłodzie. Nie było miejsca, choć szedłeś ogień miłości zapalić i przez swą mękę najdroższą świat od zagłady ocalić. Nie było miejsca, choć zszedłeś jako Zbawiciel na ziemię, by wyrwać z czarta niewoli nieszczęsne Adama plemię. Gdy liszki mają swe jamy i ptaszki swoje gniazdeczka, dla Ciebie brakło gospody, Tyś musiał szukać żłóbeczka. Nie było miejsca, choć chciałeś ludzkość przytulić do łona i podać z krzyża grzesznikom zbawcze, skrwawione ramiona. A dzisiaj czemu wśród ludzi tyle łez, jęków, katuszy? Bo nie ma miejsca dla Ciebie w niejednej człowieczej duszy! Jak jest? Jak być powinno? BOŻE NARODZENIE Dlaczego nie jest tak, jak być powin- Co więc robić, by owocnie przeżyć no? święta? 165 TEMAT 46 kl. II liceum i technikum Grupa 1 i 2 Bóg szukający człowieka jest jak... – poszukiwacz skarbu – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ Bóg szuka człowieka, to znaczy: – daje mu szansę poprawy – ....................................................... – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ Grupa 3 i 4 Człowiek odchodzący od Boga jest jak... – osoba kochana odchodząca od bliskich – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ Człowiek odchodzi od Boga, to znaczy: – popełnia grzech – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ Grupa 5 i 6 Człowiek szukający Boga jest jak... – organizm potrzebujący powietrza – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ 166 Człowiek szuka Boga, to znaczy: – nawraca się – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ – ........................................................ Uzupełnij zdanie: „Miłosierny jest Pan i ..............., nieskory do ................. i bardzo ........................” (Ps 103,8) Uzupełnij zdanie: „Choćby wasze grzechy były jak .............................., nad śnieg ..............” (Iz 1,18) Uzupełnij zdanie: „Kobieto, gdzież oni są? Nikt cię nie .........................? I ja ciebie nie ..................... Idź, a od tej chwili już ............................” (J 8,10-11) Uzupełnij zdanie: „Ojcze, .................. przeciw Bogu i względem ................., już nie jestem godzien nazywać się ...................... ..................” (Łk 15,21) Uzupełnij zdanie: „Cieszcie się ze mną, bo .............................. owcę, która mi ...................................” (Łk 15,6) Uzupełnij zdanie: „Boże, miej .. .................................. dla mnie .........................” (Łk 18,13) Uzupełnij zdanie: „Syn Człowieczy przyszedł ................................... i .............................. to, co zginęło” (Łk 19,10) Uzupełnij zdanie: „Bóg jest .............. .................” (J 4,16) 167 TEMAT 47 kl. II liceum i technikum Rozwiąż krzyżówkę i wpisz do kratek hasło. 168 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Między życiem a wiecznością. Mieszkanie Boga. Nieśmiertelny składnik w człowieku. „Wielki” trwa czterdzieści dni. Znak zbawienia. Z chwilą naszej śmierci zmienia się, ale się nie kończy. Pan Jezus doświadczył go na pustyni. Aklamacja nieobecna w liturgii podczas Wielkiego Postu. Wzywa do modlitwy, ogłasza ślub lub pogrzeb, ale ma twarde serce. Opis męki Pańskiej. Pokuta po śmierci. Wyznajesz je na spowiedzi. Cecha wszystkich mieszkańców nieba. Bez niej nie możemy być zbawieni. Największe święto żydowskie (i chrześcijańskie). Ogród na Górze Oliwnej, w którym Pan Jezus się modlił przed męką. Zbrodniarz uwolniony przez Piłata. Otarła twarz Panu Jezusowi. Poprzedziła Jezusową śmierć. Msza św. z procesją w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. 169 Quiz biblijny – „Męka, śmierć i zmartwychwstanie Pana Jezusa” 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Ostatnia Wieczerza Z okazji jakiego żydowskiego święta Pan Jezus spożywał z uczniami Ostatnią Wieczerzę? Kogo mieli spotkać w mieście uczniowie, którym Pan Jezus polecił przygotowanie Paschy? Jak Pan Jezus wyjawił, kto go zdradzi? Podaj imię człowieka, który zdradził Pana Jezusa. W jakim dniu tygodnia Pan Jezus spożywał Ostatnią Wieczerzę? Podaj słowa, które Pan Jezus wypowiadał trzymając w ręku chleb. Podaj słowa, które Pan Jezus wypowiadał nad kielichem wina. Podaj słowa, którymi Pan Jezus ustanowił sakrament kapłaństwa. Jakie sakramenty zostały ustanowione podczas Ostatniej Wieczerzy? Podaj nowe przykazanie miłości, jakie przekazał uczniom Pan Jezus. O jakim ptaku mówił Pan Jezus przed męką? Modlitwa w Ogrójcu 12. Jak nazywa się ogród, w którym modlił się Pan Jezus? (podaj dwie nazwy) 13. Na którego z proroków powołał się Pan Jezus słowami: „Uderzę pasterza, a rozproszą się owce stada”? 14. Na jaką odległość odszedł Pan Jezus od apostołów w Ogrójcu? 15. Którzy uczniowie byli najbliżej Pan Jezusa podczas Jego modlitwy w Ogrodzie Oliwnym? 16. Podaj słowa, którymi Pan Jezus modlił się w Ogrójcu. 17. Kto umacniał Pana Jezusa podczas modlitwy? 18. Który z apostołów zabrał ze sobą do Ogrójca miecz? 19. Co robili apostołowie, gdy Pan Jezus modlił się w Ogrójcu? 20. Dokończ słowa: „Czuwajcie i módlcie się, abyście...” 21. Ile razy Pan Jezus podchodził do apostołów w ogrodzie? 22. Jak uzbrojeni byli ludzie, którzy przyszli pojmać Pana Jezusa? 23. Kto uciekał z ogrodu Getsemani bez ubrania? 24. Ile zapłacono Judaszowi za zdradę Pana Jezusa? 25. Jakim znakiem Judasz zdradził Pana Jezusa? 26. Jak nazwał Pan Jezus Judasza? 27. Który z uczniów wyciągnął miecz? 170 28. W jaki sposób zraniono sługę arcykapłana? 29. O jaką obronę mógłby prosić Ojca Pan Jezus, gdyby tylko chciał? 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. Sąd Ile razy zapiał kogut po zaparciu się Piotra? Ile razy Piotr zaparł się Pana Jezusa? Do kogo najpierw zaprowadzono Pana Jezusa? Wytłumacz powiedzenie „chodzić od Annasza do Kajfasza”. Podaj imię urzędującego wówczas arcykapłana. Jak nazywało się zgromadzenie, które wraz z arcykapłanem sądziło Pana Jezusa? Przeciw Panu Jezusowi wystąpili fałszywi świadkowie. O co Go oskarżano? Jakie pytanie zadał Panu Jezusowi arcykapłan? Jak znęcali się nad Panem Jezusem członkowie wysokiej rady? Co zrobił arcykapłan, gdy Pan Jezus potwierdził, że jest Synem Bożym? Pan Jezus powiedział do arcykapłana: „Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego i nadchodzącego na obłokach niebieskich”. Który z proroków miał taką wizję? Kiedy zaprowadzono Pana Jezusa do Piłata? (podaj dzień i porę dnia) Kim był Piłat? Dlaczego Żydzi zaprowadzili Pana Jezusa do Piłata? Czemu Piłat odesłał Pana Jezusa do Heroda? W co kazał ubrać Pana Jezusa Herod? Co zrobił później Judasz ze swoimi pieniędzmi? Co kupiono za pieniądze Judasza? Jaki prorok powiedział: „Wzięli trzydzieści srebrników, zapłatę za Tego, którego oszacowali synowie Izraela. I dali je za Pole Garncarza, jak im Pan rozkazał”? Do czego służyło Pole Garncarza? Jak się inaczej nazywa Pole Garncarza? Jakie pytanie zadał Piłat Panu Jezusowi? Ile uderzeń złożyło się na biczowanie Pana Jezusa? Co powiedział Piłat na widok Pana Jezusa w koronie cierniowej, po ubiczowaniu? Jaki zwyczaj związany był ze Świętem Paschy? Kto wstawił się za Panem Jezusem do Piłata? Kim był Barabasz? 171 57. Jaki gest uczynił Piłat na znak, że nie znajduje winy w Panu Jezusie? 58. Jakiego koloru był płaszcz, w który żołnierze ubrali Pana Jezusa? 59. Na głowie Pan Jezus miał koronę cierniową. Co Mu żołnierze dali do ręki? 60. Jak się znęcali nad Panem Jezusem żołnierze? 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 172 Droga krzyżowa i śmierć Podaj dwie nazwy wzgórza, na którym został ukrzyżowany Pan Jezus. Co Jezusowi dano do picia przed ukrzyżowaniem? Kto pomagał Panu Jezusowi nieść krzyż? Kto otarł twarz Jezusowi? Dokończ słowa: „Córki jerozolimskie, nie płaczcie na de Mną...” Jak brzmiał napis umieszczony na krzyżu Pana Jezusa? W jakich językach podany był napis na krzyżu Pana Jezusa? Dlaczego mówimy o „dobrym łotrze”? Ile godzin Pan Jezus cierpiał na krzyżu? O której godzinie Pan Jezus skonał? Wyjaśnij słowa proroka Izajasza: „Zaliczony został do złoczyńców”. Jakie słowa Pan Jezus wypowiadał na krzyżu? Jakie znaki towarzyszyły śmierci Pana Jezusa? Wyjaśnij proroctwo z psalmu: „Podzielili między siebie szaty, a los rzucili o moją suknię”. Setnik wyznał po śmierci Pana Jezusa: „Prawdziwie, Ten był...” Wymień imiona kobiet, które stały pod krzyżem. Który z apostołów stał pod krzyżem Pana Jezusa? Wyjaśnij proroctwo: „Kości Jego nie będą łamane”. Co to są golenie? Wyjaśnij proroctwo Zachariasza: „Będą patrzeć na tego, którego przebili”. Kto poprosił Piłata o ciało Pana Jezusa po Jego śmierci? W czyim grobie złożono ciało Pana Jezusa? Jak nazywa się tkanina, w którą zawinięto ciało Pana Jezusa? Dlaczego arcykapłan poprosił Piłata o postawienie straży przy grobie Pana Jezusa? 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. Zmartwychwstanie Kto oglądał zmartwychwstanie Pana Jezusa? Kto udał się w niedzielę do grobu Pana Jezusa? O jakiej porze dnia udały się kobiety do grobu Pana Jezusa? Co niosły ze sobą kobiety idące w niedzielę do grobu Pana Jezusa? Kogo spotkały kobiety przy grobie Jezusa? Gdzie mieli spotkać Zmartwychwstałego apostołowie? Zmartwychwstały Pan Jezus przyłączył się do dwóch uczniów, będących w drodze. Dokąd oni szli? W jakich okolicznościach rozpoznali Pana Jezusa uczniowie w Emaus? Kto otworzył Panu Jezusowi drzwi do Wieczernika w niedzielę po zmartwychwstaniu? Podaj pierwsze słowa, które wypowiedział Pan Jezus do apostołów w Wieczerniku po swoim zmartwychwstaniu. Co Pan Jezus spożywał z uczniami w Wieczerniku po zmartwychwstaniu? Co chciał zrobić św. Tomasz, aby mieć pewność, że Pan Jezus naprawdę zmartwychwstał? Jakimi słowami św. Tomasz wyznał swą wiarę w Zmartwychwstałego? Dokończ słowa: „Uwierzyłeś dlatego, bo Mnie ujrzałeś. Błogosławieni, którzy...” Jak długo Pan Jezus ukazywał się apostołom po swoim zmartwychwstaniu? 173 Odpowiedzi 1. Z okazji święta Paschy – Mt 26,17. 2. Człowieka niosącego dzban wody – Mk 14,13-14. 3. Powiedział: „Ten, który ze Mną rękę zanurza w misie, ten Mnie zdradzi” – Mt 26,23; „To ten, dla którego umaczam kawałek chleba i podam mu” – J 13,26. 4. Judasz – J 13,21-30. 5. W czwartek. 6. „Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje” – Mt 26,26. 7. „Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów” – Mt 26,27-28. 8. „To czyńcie na moją pamiątkę” – Łk 22,19. 9. Sakrament Eucharystii i kapłaństwa. 10. „To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem” – J 15,12. 11. O kogucie – por. Mk 14,30. 12. Getsemani – Mt 26,36; Ogród Oliwny – Łk 22,39. 13. Prorok Zachariasz – por. Mt 26,31 (przypis); Za 13,7. 14. „Nieco dalej” – Mt 26,39; „na odległość jakby rzutu kamieniem” – Łk 22,41. 15. Piotr, Jakub i Jan – Mk 14,33. 16. „Ojcze mój, jeśli to możliwe, niech Mnie ominie ten kielich. Wszakże nie jak Ja chcę, ale jak Ty” – Mt 26,39. 17. Anioł – Łk 22,43. 18. Piotr – J 18,10. 19. Spali – Mt 26,40. 20. „...nie ulegli pokusie” – Mt 26,41. 21. Trzy razy – Mt 26,36-44; jeden raz – Łk 22,39-45. 22. Mieli ze sobą miecze i kije – Łk 22,52. 23. Marek – Mk 14,51-51. 24. Trzydzieści srebrników – Mt 26,15. 25. Pocałunkiem – Mt 26,48-49. 26. Przyjacielem – Mt 26,50. 27. Piotr – J 18,10. 28. Piotr odciął mu prawe ucho – J 18,10. 29. O „więcej niż dwanaście zastępów aniołów” – Mt 26,53. 30. Raz – Mt 25,74; Łk 22,60; J 18,27; dwa razy – Mk 14,66-72. 31. Trzy razy – Mt 26,69-75. 32. Do Annasza, który był teściem Kajfasza – J 18,12-13. 174 33. Według J 18,12n, Jezusa zaprowadzono najpierw do Annasza, a potem do Kajfasza, który wówczas pełnił obowiązki arcykapłańskie – por. J 18,24. 34. Kajfasz – Mt 26,57. 35. Wysoka Rada – Mk 14,55. 36. „On powiedział: Mogę zburzyć przybytek Boży i w ciągu trzech dni go odbudować” – Mt 26,60-61. 37. „Czy Ty jesteś Mesjaszem, Synem Bożym?” – Mt 26,63. 38. „Pluli na Niego, drwili, policzkowali Go, bili pięściami” – Mk 14,65. 39. „Rozdarł szaty” – Mk 14,63. 40. Prorok Daniel – por. Mt 26,64 (przypis); Dn 7,13. 41. „W piątek, wczesnym rankiem” – Mk 15,1. 42. Namiestnikiem rzymskim – Mt 27,2. 43. Tylko Piłat miał prawo wydać wyrok śmierci – J 18,31. 44. Ponieważ dowiedział się, że Jezus jest Galilejczykiem, to znaczy, że podlega władzy Heroda – Łk 23,5-7. 45. W „lśniący płaszcz” – Łk 23,11. 46. Oddał je arcykapłanom i starszym – Mt 27,3-5. 47. „Pole Garncarza” – Mt 27,7. 48. Jeremiasz (por. Mt 27,9-10). 49. „Do grzebania cudzoziemców” – Mt 27,7. 50. Pole Krwi – Mt 27,8. 51. „Czy Ty jesteś Królem żydowskim?” – Mt 27,11. 52. Czterdzieści uderzeń bez jednego. 53. „Oto człowiek” – J 19,5. 54. Piłat mógł uwolnić jednego spośród zatrzymanych więźniów – por. Łk 23,17. 55. Żona Piłata – Mt 27,19. 56. Człowiekiem, który „został wtrącony do więzienia za rozruch i za zabójstwo” – Łk 23,19. 57. „Umył ręce” – Mt 27,24. 58. Szkarłatnego – Mt 27,28; był to płaszcz purpurowy – Mk 15,17. 59. Trzcinę – Mt 27,29. 60. „Szydzili z Niego i policzkowali Go” – J 19,1-3; „pluli na Niego i bili Go trzciną po głowie” – Mk 15,16-20. 61. Golgota, Miejsce Czaszki – Mt 27,33. 62. „Wino zaprawione goryczą (mirrą)” – Mt 27,34; Mk 15,23. 63. Szymon z Cyreny – Mt 27,32. 64. Weronika – Pismo św. nic o niej nie mówi. 65. „...płaczcie raczej nad sobą i nad waszymi dziećmi” – Łk 23,28. 175 66. „To jest Król żydowski” – Łk 23,38; „Jezus Nazarejczyk, Król żydowski” – J 19,19. 67. W języku łacińskim, hebrajskim i greckim – Łk 23,38. 68. Ponieważ jeden z ukrzyżowanych złoczyńców nie tylko nie drwił z Pana Jezusa, ale wyznał wiarę w Jego królestwo – por. Łk 23,39-43. 69. Trzy godziny – od dwunastej (naszego czasu) do piętnastej. 70. O piętnastej naszego czasu (godzina dziewiąta w Biblii) – Łk 23,44. 71. Razem z Panem Jezusem ukrzyżowano dwóch złoczyńców – Łk 23,32. 72. „Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią” – Łk 23,34; „Zaprawdę, powiadam ci, dziś ze Mną będziesz w raju” – Łk 23,43; „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mego” – Łk 23,46; „Niewiasto, oto syn Twój. Oto Matka twoja” – J 19,26-27; „Pragnę” – J 19,28; „Wykonało się” – J 19,30. 73. Mrok, zaćmienie słońca – Łk 23,44; „ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać” – Mt 27,51; „zasłona przybytku rozdarła się na dwoje” – Mt 27,51; „groby się otworzyły i wiele ciał zmarłych powstało” – Mt 27,52. 74. Żołnierze, którzy ukrzyżowali Pana Jezusa, podzielili się Jego szatami, rzucając o nie losy – por. J 19,23-24. 75. „...Synem Bożym” – Mt 27,54; „sprawiedliwy” – Łk 23,47. 76. Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba i Józefa, oraz matka synów Zebedeusza – Mt 27,55; „Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba Mniejszego i Józefa oraz Salome” – Mk 15,40; „Matka Jego i siostra Matki Jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena” – J 19,25. 77. Św. Jan – J 19,26. 78. Ponieważ Pan Jezus umarł, nie łamano Mu już goleni, tak jak dwóm skazańcom, którzy jeszcze żyli – J 19,31-33. 79. Chodzi w tym przypadku o kości podudzia, od kolan w dół. 80. Jeden z żołnierzy przebił prawy bok Pana Jezusa włócznią i wypłynęły z niego krew i woda – J 19,33-34. 81. Józef z Arymatei, członek wysokiej rady – Mt 27,57-60. 82. W grobie Józefa z Arymatei – Mt 27,57-60. 83. Całun. 84. Bał się, że przyjdą uczniowie Jezusa i wykradną z grobu Jego ciało, a po mieście będą rozgłaszać, że Pan Jezus zmartwychwstał, zgodnie ze swą wcześniejszą zapowiedzią – Mt 27,62-66. 85. Nikt. 86. „Maria Magdalena i druga Maria” – Mt 28,1; „Maria Magdalena, druga Maria i Salome” – Mk 16,1; „Maria Magdalena, Joanna i Maria” – Łk 24,10; „Maria Magdalena” – J 20,1. 176 87. „O świcie” – Mt 28,1; „wczesnym rankiem, gdy słońce wzeszło” – Mk 16,2; „wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno” – J 20,1. 88. Wonności – Mk 16,1. 89. „Anioła” – Mt 28,2; „młodzieńca ubranego w białą szatę” – Mk 16,5; „dwóch mężczyzn w lśniących szatach” – Łk 24,4. 90. W Galilei – Mt 28,7. 91. Do Emaus – wioski oddalonej od Jerozolimy o sześćdziesiąt stadiów – Łk 24,13. 92. „Przy łamaniu chleba” – Łk 24,30-31.35. 93. Nikt. Pan Jezus wszedł tam pomimo drzwi zamkniętych – por. J 20,19. 94. „Pokój wam” – Łk 24,36. 95. Pieczoną rybę – Łk 24,42. 96. Chciał zobaczyć ślady gwoździ, włożyć palec w ich miejsce, a swoją rękę do boku Pana Jezusa – J 20,25. 97. „Pan mój i Bóg mój” – J 20,28. 98. „...nie widzieli, a uwierzyli” – J 20,29. 99. Przez czterdzieści dni. 177 TEMAT 48 kl. II liceum i technikum Rozbiory Polski, zagarnięcie ziem polskich przez trzy sąsiadujące z Polską państwa: Prusy, Rosję i Austrię. Pierwszego rozbioru dokonano w 1772, drugiego w 1793, trzeciego w 1795. Z projektem podziału części ziem polskich wystąpił wobec Katarzyny II król Prus Fryderyk II jeszcze w 1768; dążył on bowiem (po opanowaniu Śląska) do zajęcia ujścia Wisły. Grabież ziem polskich rozpoczęła w 1769 Austria, zagarniając Spisz i część Podhala, następnie w 1770 Prusy zagarnęły tereny Prus Królewskich. Formalnie pretekstem do pierwszego rozbioru była konfederacja barska, zawiązana pod hasłem obrony wolności szlacheckich, przeciw samowoli rosyjskiej w Rzeczypospolitej i popieraniu dysydentów. Państwa ościenne wykorzystały konfederację, aby oskarżyć Polskę o anarchię. Na początku 1772 zostało podpisane porozumienie rosyjsko-pruskie, do którego później przyłączyła się Austria. 5 sierpnia 1772 w Petersburgu trzy państwa podpisały konwencję, na mocy której ustalono granice pierwszego rozbioru. Opanowanie terytoriów zagarniętych odbyło się bez poważniejszego oporu. Ościenne państwa zażądały od Rzeczypospolitej uznania rozbioru, grożąc, że w przeciwnym razie rozszerzą terytoria zaborów. Doszło więc w 1773 do zwołania sejmu, którego marszałkiem był A. Poniński; mimo dramatycznego protestu niektórych posłów, zwłaszcza T. Rejtana, sejm wyraził zgodę na podział części terytorium Polski między zaborców. W następstwie pierwszego rozbioru w znacznym stopniu pogorszyła się sytuacja ekonomiczna kraju, m.in. na skutek zdobycia przez Prusy dolnego biegu Wisły i ściągania opłat celnych za przewóz polskich towarów. Do drugiego rozbioru Polski doszło w 1793 po przegranej wojnie polsko-rosyjskiej, podjętej w obronie Konstytucji 3 Maja. Inicjatywa drugiego rozbioru, podobnie jak pierwszego, wyszła od Prus, które po klęsce poniesionej jesienią 1792 przez koalicję państw walczących przeciw rewolucyjnej Francji zaczęły się domagać w zamian za pozostanie w antyfrancuskiej koalicji wynagrodzenia ziemiami polskimi. Tendencja do zagarnięcia dalszych obszarów Rzeczypospolitej zwyciężyła również w otoczeniu Katarzyny II, natomiast Austria, dążąca wówczas do zagarnięcia Bawarii, dała się zwieść Rosji i Prusom i nie wzięła udziału w nowym rozbiorze. W tej sytuacji 23 stycznia 1793 podpisano w Petersburgu nową konwencję rozbiorową, miedzy Rosją i Prusami. Wojsko Rzeczypospolitej zostało częściowo rozbrojone przez Targowiczan. Mimo to próby oporu przeciw oddziałom pruskim miały miejsce w Gdańsku i w Toruniu. Państwo polskie znalazło się pod całkowitym protektoratem rosyjskim. Ambasador rosyjski J. Sievers postarał się o to, aby w sejmie zwołanym do Grodna w celu zaakceptowania drugiego rozbioru zasiedli posłowie gotowi przyjąć wszystkie żądania; nie cofnął się przed groźbami, aresztowaniami, konfiskatą dóbr oponentów. Izbę poselską oto- 178 czono wojskiem i w tej sytuacji ratyfikowano cesję (zrzeczenie się części państwa) na rzecz Rosji. Znacznie silniejszy opór był przeciw ratyfikacji cesji na rzecz Prus. Osiągnięto ją dopiero po całonocnych milczących obradach. Wtedy to marszałek sejmu K. Bieliński uznał milczenie za znak zgody i traktat z Prusami zawarto i ratyfikowano. Drugi rozbiór był katastrofą gospodarczą, rozerwano bowiem więzi kształtującego się rynku krajowego, co doprowadziło do wielkiego krachu bankowego. Zarówno gospodarka miejska, jak i rolnictwo stanęły w obliczu wielkiego kryzysu, uginając się pod ciężarem kontrybucji ściąganej przez wojska rosyjskie. Skarb państwa był całkowicie wyczerpany. Trzeci rozbiór Polski nastąpił po upadku powstania kościuszkowskiego, 24 października 1795; po pełnych sporów rokowaniach trzy państwa zaborcze ustaliły granice zaborów. W listopadzie 1795 król Stanisław August Poniatowski abdykował w zamian za obietnice spłacenia jego długów. Konwencję rozbiorową podpisano 26 stycznia 1797 w Petersburgu. Całkowita likwidacja państwa wraz z rozbiorem jego terytorium narodowego była w stosunkach europejskich faktem dotąd nie spotykanym, naruszającym wszelkie zasady stosunków międzynarodowych. Europa patrzyła na likwidację państwa polskiego obojętnie. Zabór rosyjski – ziemie zajęte przez Rosję podzielono na gubernie i wprowadzono w nich rosyjską administrację, utrzymano jednak dawne sądy ziemskie. Katarzyna II rozpoczęła prześladowania unitów, zmuszając ich do przejścia na prawosławie. Represje dotknęły również szlachtę pozbawioną majątków, starano się ją skłonić do obrania kariery wojskowej, odbierano jej przywileje szlacheckie, a nawet przesiedlano w głąb Rosji. Car Paweł I złagodził politykę wobec Polaków, przywrócił samorząd szlachecki i dawne prawo, czyli tzw. Statut Litewski. Aleksander I pozwolił w szkolnictwie kontynuować tradycje Komisji Edukacji Narodowej. Zabór pruski – na zabranych ziemiach wprowadzono administrację i sądownictwo na wzór pruski. Prusy Królewskie stały się nową prowincją, jako Prusy Zachodnie, Warmię włączono do prowincji Prusy Wschodnie (dawne Prusy Książęce), a z północnych ziem Wielkopolski utworzono okręg nadnotecki, który zaczęto szybko kolonizować. Władze pruskie przejęły królewszczyzny oraz dobra kościelne. Grunty majątków szlacheckich i gospodarstw chłopskich zostały obłożone znacznymi podatkami. Musiała je płacić także ludność bezrolna i miejska. Rozpoczęto także wysiedlać uboższą ludność żydowską, a bogatszą obciążono wysokimi podatkami. Systematycznie brano rekruta. 179 Zabór austriacki – w celu administrowania uzyskanymi ziemiami utworzono gubernium we Lwowie. Językiem urzędowym stał się język niemiecki. Szlachtę polską pozbawiono praw politycznych. Wprowadzono wysokie podatki, przejęto na rzecz skarbu królewszczyzny i dobra kościelne, które niebawem rozprzedano, zaczęto likwidować klasztory. Wydano wiele rozporządzeń (tzw. patentów) dotyczących sytuacji chłopów, a mianowicie zagwarantowano nieusuwalność ich z gruntu, jeśli będą wypełniali swe powinności względem pana; ograniczono pańszczyznę do trzech dni w tygodniu z gospodarstwa; ogłoszono zamianę pańszczyzny na czynsz, ale ten patent cesarz Józef II szybko odwołał (1790) wobec protestów szlachty w całym państwie. W drugim rozbiorze (1793) Austria nie brała udziału. W trzecim rozbiorze (1795) Austria zajęła 47 tys. km kw. z 1,5 mln ludności. (Encyklopedia szkolna. Historia. Warszawa 1993, s. 522-525) 180 TEMAT 49 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Socjaliści, wznieciwszy zazdrość (ubogich w stosunku do bogatych) mniemają, że dla usunięcia przepaści między nimi znieść trzeba prywatną własność, a zastąpić ją wspólnym posiadaniem dóbr materialnych, i to w ten sposób, żeby rządzili nimi bądź naczelnicy gmin, bądź kierownicy państw. Przez tę przemianę posiadania prywatnego na wspólne zapewniającą, jak sądzą, równy podział rzeczy i korzyści, spodziewają się uleczyć obecne zło. To jednak nie rozwiąże trudności, a samej klasie robotników przyniesie w rezultacie szkodę. Jest ponadto ten pogląd niesprawiedliwy; zadaje bowiem gwałt prawnym właścicielom, psuje ustrój państwa i do głębi wzburza społeczeństwo. (…) Zmiana posiadania z prywatnego na wspólne, do której dążą socjaliści, pogorszyłaby warunki życia wszystkich pracowników pobierających płacę, ponieważ odebrałaby im swobodę używania płacy na cele dowolne, a tym samym także nadzieję i możność pomnożenia majątku rodzinnego i polepszenia losu”. (Rerum novarum, 3) – Jaką definicję socjalizmu podaje ta encyklika? – Jakie zarzuty wobec tego systemu przedstawił Leon XIII? Grupa 2 „Ponadto, co jeszcze ważniejsze, zalecają w ten sposób socjaliści środek sprzeciwiający się jaskrawo sprawiedliwości; prywatne bowiem posiadanie dóbr materialnych na własność jest naturalnym prawem człowieka. (…) I nie ma podstaw do wysuwania opatrzności państwowej na usprawiedliwienie własności wspólnej; człowiek bowiem starszy jest niźli państwo, a prawo do życia i do troski o ciało otrzymał, jeszcze zanim jakiekolwiek państwo powstało. Nie można także prywatnemu posiadaniu przeciwstawiać prawdy, że Bóg całemu rodzajowi ludzkiemu dał ziemię do używania i do wykorzystywania. (…) Oprócz niesprawiedliwości sprowadziłby ten system jeszcze bez wątpienia zamieszanie i przewrót całego ustroju, za czym by przyszła twarda i okrutna niewola obywateli. Otwarłaby się brama zawiściom, swarom i niezgodom; po odjęciu bodźca do pracy jednostkowym talentom i zapobiegliwościom wyschłyby same źródła bogactw; równość zaś, o której marzą socjaliści, nie byłaby czym innym, jak zrównaniem wszystkich ludzi w niedoli. (…) Niech więc pozostanie jako prawda zasadnicza, że nietykalność własności prywatnej stanowi pierwszy fundament, na którym należy oprzeć dobrobyt ludu”. (Rerum novarum, 2 i 12) – Jakie zarzuty wobec socjalizmu przedstawił papież Leon XIII? 181 Grupa 3 „Odnośnie do używania bogactw mamy wyborną i bardzo ważną naukę. Główna zasada tej nauki polega na tym, że czym innym jest słuszne posiadanie bogactw, a czym innym jest słuszne używanie bogactw. (…) Kiedy się uczyniło zadość konieczności i przyzwoitości, wówczas dobra zbyteczne obrócić należy na rzecz potrzebujących. (…) Ubogich zaś Kościół poucza, że zgodnie z myślą Bożą nie należy uważać za hańbę ani wstydzić się pracy zarobkowej. (…) Jeśli obydwie strony posłuszne będą przykazaniom chrześcijaństwa, zapanuje między nimi nie tylko prosta przyjaźń, ale miłość bratnia. Zrozumieją wreszcie, że wszystkie dobra naturalne i dary łaski Boskiej należą wspólnie bez różnicy do całego rodzaju ludzkiego, od dóbr zaś niebieskich wykluczeni są tylko niegodni”. (Rerum novarum, 19 i 21) – Czego uczy papież w kwestii posiadania dóbr? – Jaką postawę należy przyjąć wobec pracy zarobkowej? Grupa 4 „Pierwszą zasadą, którą tu należy wysunąć, jest ta, że człowiek winien uznać tę konieczność natury, która sprawia, iż zupełna równość w społeczeństwie ludzkim jest niemożliwa. (…) Zachodzą bowiem między ludźmi bardzo wielkie i bardzo liczne różnice naturalne, różnice w inteligencji, pilności, zdrowiu i siłach; a za tymi różnicami już sama z siebie idzie różnorodność warunków życiowych. I to sprzyja zarówno jednostkowemu, jak powszechnemu dobru; życie zbiorowe bowiem potrzebuje różnych uzdolnień i różnych talentów do swych zadań, a do podjęcia się ich skłaniają ludzi przede wszystkim właściwe im różnice osobiste. (…) Jest zasadniczym błędem w sprawie, o której mówimy, ulegać poglądowi, że dwie klasy są sobie z natury swojej przeciwne, jak gdyby już sama natura uzbroiła bogatych i proletariat do walki ostatecznej ze sobą. Sprzeciwia się to tak dalece rozumowi i rzeczywistości, że prawdą jest wprost przeciwne twierdzenie; jak bowiem poszczególne członki w ciele ludzkim zestrajają się mimo swej różnorodności między sobą, tworząc w ten sposób harmonijny zespół, tak również w społeczeństwie ludzkim dwie te klasy przez naturę skazane są na to, by się z sobą łączyły w zgodzie i by sobie odpowiadały w równowadze. Jedna drugiej bezwzględnie potrzebuje i ani kapitał bez pracy, ani bez kapitału praca istnieć nie może”. (Rerum novarum, 14 i 15) – Czego uczy papież w związku z równością? – Co mówi o walce klas? 182 Grupa 5 „Następujące obowiązki dotyczą proletariusza i robotnika: W całości i wiernie wykonywać pracę, do której się zobowiązał umową wolną i odpowiadającą słuszności – nie szkodzić pracodawcy na majątku i nie znieważać jego osoby – w dochodzeniu swych praw wstrzymać się od gwałtu i nie wywoływać rozruchów – nie łączyć się z ludźmi przewrotu, wzniecającymi nieumiarkowane nadzieje i rzucającymi wielkie obietnice, których następstwem jest rozczarowanie bezużyteczne i ruina życia gospodarczego. A oto obowiązki bogatych i pracodawców: Nie uważać robotnika za niewolnika – kierować się zasadą, że należy w nim uszanować godność osobistą, podniesioną jeszcze przez charakter chrześcijanina – praca zarobkowa, według świadectwa rozumu i filozofii chrześcijańskiej, nie tylko nie poniża człowieka, ale mu zaszczyt przynosi, ponieważ daje mu szlachetną możność utrzymania życia – bezwstydem zaś jest i nieludzkością uważać człowieka za narzędzie zysku i szacować go według tego, ile mogą jego mięśnie i siły. Należy także brać pod uwagę religijne i duchowe potrzeby pracowników. Obowiązkiem więc pracodawców jest uważać, by się tym potrzebom stało zadość, by robotnik nie był wystawiony na okazje zepsucia i na pokusy do grzechów, by był wolny od wpływów odciągających go od życia rodzinnego i od praktyki oszczędności. (…) Zobowiązani są bogaci wystrzegać się, by nie robili uszczerbku w mieniu proletariuszy zarówno gwałtem, jak podstępem i lichwą, a to tym więcej, że robotnicy mniej są zdolni do samoobrony, a ich mienie im szczuplejsze, tym świętszym być powinno”. (Rerum novarum, 16 i 17) – O jakich obowiązkach uczy papież pracodawców w tej encyklice? – Jakie obowiązki dotyczą proletariuszy? 183 Grupa 6 „Kierownicy państw winni (…) starać się, aby ustrój i zarząd państwa sprzyjał dobrobytowi tak powszechnemu, jak jednostkowemu. Jest to zadaniem sztuki rządzenia i właściwym obowiązkiem władz państwowych. Tym zaś, co ten dobrobyt powszechny narodu tworzy, są: moralne obyczaje, życie rodzinne oparte na podstawach prawa i ładu, poszanowanie religii i sprawiedliwości, umiarkowanie w ustanawianiu, a sprawiedliwość w rozdzielaniu ciężarów publicznych, rozwój przemysłu i handlu, rozkwit rolnictwa i inne tego rodzaju środki, które tym lepsze i szczęśliwsze zapewniają warunki życia obywatelom, im większy wykazują postęp”. „W interesie tak dobra publicznego, jak prywatnego leży to, ażeby panował pokój i zgoda; aby całe życie kierowane było przykazaniami Boskimi i prawami natury; aby życie rodzinne opierało się na poszanowaniu ładu i na czci dla religii; aby tak w życiu prywatnym, jak i publicznym kwitła pełna moralność; aby święcie przestrzegano sprawiedliwości i by nikt nie krzywdził bliźniego bezkarnie”. „Z pewnością robotnicy, którzy los swój chcą poprawić pracą uczciwą i godziwymi sposobami, stanowią olbrzymią większość; lecz wielu także jest takich, którzy przesiąknięci fałszywymi zasadami i chciwi nowości, wszystko robią, by wzniecać zamieszanie i innych do gwałtów skłonić. Zbyt długa lub zbyt uciążliwa praca i uważana za zbyt niską płaca skłaniają robotników do umówionego porzucenia pracy i dobrowolnego bezrobocia. Temu nieszczęściu (…) przeciwdziałać powinno państwo, bo ten rodzaj bezrobocia nie tylko szkodę wyrządza pracodawcom i robotnikom, ale ponadto tamuje rozwój przemysłu i handlu, i szkodzi dobru ogólnemu społeczeństwa; a skoro jeszcze wyradza się w gwałty i zaburzenia, zakłóca spokój publiczny”. (Rerum novarum, 26, 29 i 30) – Na jakich wartościach powinno się opierać państwo? – Jakie zadania w kwestii ładu społecznego stawia papież przed państwem? 184 Grupa 7 „Jeśli chodzi o proletariat, to Kościół chce i zdąża do tego, by się podniósł ze stanu nędzy i by zdobył lepsze warunki materialne. A niemałą już w tym dziele pomoc daje przez to, że ludzi wzywa i wychowuje do cnoty. (…) Ponadto dla dobra warstw biednych tworzy i popiera Kościół instytucje mogące złagodzić ich nędzę. (…) I tak Kościół – wspólna matka bogatych i ubogich, opierając się na miłości, którą sam w stopniu wysokim wszędzie rozpalił, zakładał zgromadzenia zakonne i wiele innych pożytecznych stowarzyszeń, które swą dobroczynną działalnością obejmowały prawie wszystkie rodzaje nędzy”. „Proletariusze mianowicie na podstawie prawa natury na równi z bogatymi obywatelami państwa stanowią prawdziwe i żywe jego części, z których poprzez rodziny powstaje organizm państwowy, nie mówiąc już o tym, że w każdym państwie oni właśnie stanowią liczbę jego obywateli największą. Dlatego spośród licznych i ciężkich obowiązków rządu na rzecz dobra wspólnego pierwszym jest ten, ażeby opieką otaczał wszystkie na równi klasy, przestrzegając ściśle przepisów sprawiedliwości, zwanej „rozdzielczą”. (…) Praca robotników jest jedynym źródłem bogactw państwa. Przykazaniem więc sprawiedliwości jest publiczna opieka nad pracownikami, taka, by z tego, co do dobra publicznego dorzucają, tyle przynajmniej z powrotem otrzymywali, iżby sobie zapewnili mieszkanie, odzienie i środki żywności, i by w ten sposób łatwiej mogli znosić uciążliwości życia. Stąd wniosek, że państwo winno popierać wszystko, co w jakikolwiek sposób może polepszyć dolę robotników”. (Rerum novarum, 24 i 27) – Jakie jest działanie Kościoła w kwestii robotniczej? – Kim są proletariusze? – Jakie zadania wobec klasy robotniczej ma państwo? 185 Grupa 8 „Należy przecież jako ogólną i niezmienną zasadę organizacji i kierownictwa w związkach robotniczych uznać żądanie, by członkom swoim w granicach możliwości dostarczały środków najstosowniejszych i najskuteczniejszych do osiągnięcia celu, którym jest: pomyślność stowarzyszonych w zakresie dóbr duchowych, cielesnych i materialnych. Jednak jest rzeczą jasną, że szczególną uwagę, jako na cel pierwszorzędny, zwracać należy na udoskonalenie religijno-moralne, i że ku niemu cała praca organizacyjna winna być skierowana. W przeciwnym razie stowarzyszenia te musiałyby się wyrodzić i niewiele by się różniły od tych związków robotniczych, w których nie ma miejsca na religię. (…) Wziąwszy w ten sposób Boga za punkt wyjścia pracy organizacyjnej, należy dużo miejsca poświęcić wychowaniu religijnemu, aby wszyscy członkowie poznali swoje względem Boga obowiązki. (…) Należy budzić w nich szacunek dla Boga i ducha pobożności, szczególnie zaś poszanowanie dni świętych. Niech się uczy robotnik w stowarzyszeniu czcić i kochać Kościół katolicki – matkę wszystkich, również spełniać przykazania kościelne i przystępować do sakramentów świętych. (…) Urzędy organizacyjne winny być rozdzielane w sposób najbardziej sprzyjający dobru ogólnemu i tak, żeby przy obsadzaniu urzędów nie ucierpiała zgoda. (…) Stowarzyszenia te winny starać się, żeby pracownik nigdy nie był pozbawiony pracy i żeby istniał fundusz, z którego by można było przychodzić z pomocą członkom nie tylko w okresie nagłych i nieprzewidzianych przesileń gospodarczych, ale także podczas choroby, w starości i w razie nieszczęśliwego wypadku”. (Rerum novarum, 31, 42 i 43) – Jaki cel mają stowarzyszenia zawodowe? – Jakie rozwiązanie kwestii robotniczej proponuje Leon XIII? 186 jest ze szkodą dla robotnika jest zagrożeniem dla rodziny wzburza społeczeństwo SOCJALIZM grozi rewolucją gwałci prawa właścicieli sprzeciwia się prawu natury co do posiadania własności 187 zapewnienie pokoju i zgody troska o dobro ogółu przestrzeganie prawa pracy OBOWIĄZKI PAŃSTWA poszanowanie dla religii szacunek wobec praw obywateli przestrzeganie sprawiedliwości 188 odpoczynek świąteczny praca dostosowana do możliwości (mężczyźni, kobiety, młodzież i dzieci) umowa o pracę PRAWO PRACY odpowiednia ilość godzin pracy sprawiedliwa płaca 189 TEMAT 52 kl. II liceum i technikum Grupa 1: „Kościół jest w Chrystusie niejako sakramentem, czyli ………….. i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z ……………..i jedności ………..rodzaju ……………, przeto (…) pragnie on wyjaśnić dokładniej swoim ……………… i całemu światu naturę swoją i ………………..posłannictwo” (nr 1). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Bóg, wierni, znak, powszechny, ludzki, cały – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. Grupa 2: „Wszystkich wybranych Ojciec przed wiekami «przewidział i przeznaczył, aby się stali podobni do ……… Jego, który miał być pierworodnym między wielu …………» (Rz 8,29). A wierzących w Chrystusa postanowił ……………… w Kościele świętym, który od początku świata ukazany przez typy, cudownie przygotowany w historii narodu ………………… i w Starym Przymierzu, ustanowiony w czasach ………………, objawiony został przez wylanie ………………, a w końcu wieków osiągnie swe chwalebne ……………………” (nr 9). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Syn, Duch, bracia, izraelski, dopełnienie, zgromadzić, ostateczny – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. Grupa 3: „Kościół, wyposażony w Dary swego …………………. i wiernie dochowujący Jego przykazań miłości, pokory i wyrzeczenia, otrzymuje posłannictwo głoszenia i krzewienia Królestwa …………………………. i Bożego wśród wszystkich ………………… i stanowi ………………… oraz zaczątek tego ………………… na ziemi. Sam tymczasem wzrastając powoli, tęskni do Królestwa w pełni dokonanego i ze wszystkich sił spodziewa się i pragnie …………………… się z Królem swoim w chwale” (nr 5). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Chrystusowy, Założyciel, Królestwo, połączenie, zalążek, narody – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. 190 Grupa 4: „Chrystus ustanowił nowe przymierze, a mianowicie nowy ……………………… we krwi swojej (por. 1 Kor 11,25), powołując spośród Żydów i pogan lud, który nie wedle ciała, lecz dzięki ……………….. zróść się miał w jedno i być nowym …………….. Bożym. Albowiem wierzący w ………………………., odrodzeni nie z nasienia skazitelnego, lecz z nieskazitelnego przez słowo Boga żywego (por. 1 P 1,23), nie z ciała, lecz z ………………. i Ducha Świętego (por. J 3,56), ustanawiani są w końcu «rodzajem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem nabytym (...), co niegdyś nie był ludem, teraz zaś jest Ludem ……………….» (1 P 2,9-10)” (nr 9). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Boży, Chrystus, Duch, Lud, woda, testament – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. Grupa 5: „Obecny Sobór święty, idąc w ślady pierwszego Soboru Watykańskiego, zgodnie z nim poucza i oświadcza, że Jezus Chrystus, Pasterz wiekuisty, założył, …………….. posławszy Apostołów, tak jak sam został posłany przez ………………….. (por. J 20, 21); chciał też, aby ich następcy, mianowicie biskupi, byli w Kościele Jego pasterzami aż do skończenia świata. Żeby zaś episkopat był jeden i …………………., postawił nad innymi ……………….. świętego Piotra i w nim ustanowił trwałą i …………… zasadę i fundament ……………… i wspólnoty (communio)” (nr 18). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Ojciec, Apostołowie, Kościół, jedność, widzialny, niepodzielony – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. 191 Grupa 6: „Kościół, którego tajemnicę wykłada Sobór święty, uznawany jest przez wiarę za niezachwianie ………………... Albowiem ……………………., Syn Boży, który wraz z Ojcem i …………………. Świętym doznaje czci jako «sam jeden Święty», umiłował Kościół jako oblubienicę swoją, siebie samego zaś wydając, aby go ………………….. (por. Ef 5,25-26); złączył go też ze sobą jako ………………….. swoje i hojnie obdarzył ……………. Ducha Świętego na chwałę Bożą” (nr 39). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Chrystus, Duch, dar, ciało, święty, uświęcić – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. Grupa 7: „Dopóki tedy Pan nie przyjdzie w majestacie swoim, a wraz z Nim wszyscy aniołowie (por. Mt 25,31), dopóki po zniszczeniu śmierci wszystko nie zostanie poddane Jemu (por. 1 Kor 15,26-27), jedni spośród uczniów Jego pielgrzymują na …………….., inni, dokonawszy żywota, poddają się …………………, jeszcze inni zażywają chwały, widząc «wyraźnie samego …………….. troistego i ……………….., jako jest»; wszyscy jednak, w różnym stopniu i w rozmaity sposób, ………………… jesteśmy wzajemnie w tej samej ……………………. Boga i bliźniego i ten sam hymn chwały śpiewamy Bogu naszemu” (nr 49). – Uzupełnijcie tekst, wstawiając w odpowiedniej formie poniższe wyrazy: Bóg, ziemia, miłość, jedyny, oczyszczenie, złączeni – Podkreślcie najważniejszą myśl, wyrażającą, czym jest Kościół. 192 Grupa 1: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Kościół jest w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego, przeto (…) pragnie on wyjaśnić dokładniej swoim wiernym i całemu światu naturę swoją i powszechne posłannictwo” (nr 1). Grupa 2: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Wszystkich wybranych Ojciec przed wiekami «przewidział i przeznaczył, aby się stali podobni do Syna Jego, który miał być pierworodnym między wielu braćmi» (Rz 8,29). A wierzących w Chrystusa postanowił zgromadzić w Kościele świętym, który od początku świata ukazany przez typy, cudownie przygotowany w historii narodu izraelskiego i w Starym Przymierzu, ustanowiony w czasach ostatecznych, objawiony został przez wylanie Ducha, a w końcu wieków osiągnie swe chwalebne dopełnienie” (nr 9). Grupa 3: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Kościół, wyposażony w Dary swego Założyciela i wiernie dochowujący Jego przykazań miłości, pokory i wyrzeczenia, otrzymuje posłannictwo głoszenia i krzewienia Królestwa Chrystusowego i Bożego wśród wszystkich narodów i stanowi zalążek oraz zaczątek tego Królestwa na ziemi. Sam tymczasem wzrastając powoli, tęskni do Królestwa w pełni dokonanego i ze wszystkich sił spodziewa się i pragnie połączenia się z Królem swoim w chwale” (nr 5). 193 Grupa 4: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Chrystus ustanowił nowe przymierze, a mianowicie nowy testament we krwi swojej (por. 1 Kor 11,25), powołując spośród Żydów i pogan lud, który nie wedle ciała, lecz dzięki Duchowi zróść się miał w jedno i być nowym Ludem Bożym. Albowiem wierzący w Chrystusa, odrodzeni nie z nasienia skazitelnego, lecz z nieskazitelnego przez słowo Boga żywego (por. 1 P 1,23), nie z ciała, lecz z wody i Ducha Świętego (por. J 3,5-6), ustanawiani są w końcu «rodzajem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem nabytym (...), co niegdyś nie był ludem, teraz zaś jest Ludem Bożym» (1 P 2,9-10)” (nr 9). Grupa 5: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Obecny Sobór święty, idąc w ślady pierwszego Soboru Watykańskiego, zgodnie z nim poucza i oświadcza, że Jezus Chrystus, Pasterz wiekuisty, założył Kościół, posławszy Apostołów, tak jak sam został posłany przez Ojca (por. J 20, 21); chciał też, aby ich następcy, mianowicie biskupi, byli w Kościele Jego pasterzami aż do skończenia świata. Żeby zaś episkopat był jeden i niepodzielony, postawił nad innymi Apostołami świętego Piotra i w nim ustanowił trwałą i widzialną zasadę i fundament jedności i wspólnoty (communio)” (nr 18). 194 Grupa 6: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Kościół, którego tajemnicę wykłada Sobór święty, uznawany jest przez wiarę za niezachwianie święty. Albowiem Chrystus, Syn Boży, który wraz z Ojcem i Duchem Świętym doznaje czci jako «sam jeden Święty», umiłował Kościół jako oblubienicę swoją, siebie samego zaś wydając, aby go uświęcić (por. Ef 5,25-26); złączył go też ze sobą jako ciało swoje i hojnie obdarzył darem Ducha Świętego na chwałę Bożą” (nr 39). Grupa 7: Przedstawcie podkreśloną w tekście najważniejszą myśl (czym jest Kościół) w dowolnej formie teatralnej lub plastycznej (np. scenka, pantomima, „rzeźba”, symboliczny rysunek). „Dopóki tedy Pan nie przyjdzie w majestacie swoim, a wraz z Nim wszyscy aniołowie (por. Mt 25,31), dopóki po zniszczeniu śmierci wszystko nie zostanie poddane Jemu (por. 1 Kor 15,26-27), jedni spośród uczniów Jego pielgrzymują na ziemi, inni, dokonawszy żywota, poddają się oczyszczeniu, jeszcze inni zażywają chwały, widząc «wyraźnie samego Boga troistego i jedynego, jako jest»; wszyscy jednak, w różnym stopniu i w rozmaity sposób, złączeni jesteśmy wzajemnie w tej samej miłości Boga i bliźniego i ten sam hymn chwały śpiewamy Bogu naszemu” (nr 49). 195 TEMAT 53 kl. II liceum i technikum Kościół w PRL W PRL położenie Kościoła katolickiego było ściśle związane z wewnętrzną sytuacją polityczną kraju. Do 1949, mimo zerwania (12 IX 1945) przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej konkordatu, Kościół katolicki zachował daleko idącą swobodę działania. W 1945 prymas A. Hlond mianował tymczasowych administratorów kościelnych na włączonych do Polski Ziemiach Zachodnich, gdzie organizowano życie religijne. Postępowała odbudowa zniszczonych kościołów, bez przeszkód działały stowarzyszenia religijne (w 1946 ok. 0,5 mln członków), seminaria duchowne, zakony, ochronki, domy dziecka, domy opieki, internaty i szkoły prowadzone przez duchowieństwo. Ukazywało się kilkadziesiąt tytułów katolickiej prasy. Wskutek m.in. zmiany granic, przesiedleń i repatriacji oraz eksterminacji ludności żydowskiej odsetek katolików rzymskich w Polsce zwiększył się z ok. 64,8 proc. (1931) do ponad 90 proc. (1952). Od 1949, w wyniku postępującej stalinizacji kraju, nastąpiła zmiana polityki państwa wobec Kościoła katolickiego. Ograniczono (dekret z 5 VIII 1949) swobody zakonów, kongregacji duchownych i stowarzyszeń katolickich. W IX 1949 zorganizowano Komisję Księży przy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, której działalność była skierowana przeciw hierarchii kościelnej (ruch tzw. księży patriotów, do 1954 ok. 10 proc. ogółu księży); państwo przejęło szpitale kościelne i zakonne (21 X 1949). Wprowadzono komisaryczny zarząd nad organizacją ogólnokościelną Caritas (23 I 1950). Na własność państwa przejęto nieruchomości ziemskie Kościoła katolickiego, tzw. dobra martwej ręki (20 III 1950). Za własność państwa uznano cały majątek Kościoła na tzw. ziemiach odzyskanych (łącznie z kościołami i budynkami przykościelnymi). Napiętej sytuacji (4 III 1950 aresztowano biskupa chełmińskiego) nie złagodziło porozumienie między przedstawicielami rządu i episkopatu polskiego 14 IV 1950, określające stosunki między państwem a Kościołem katolickim (władze państwowe zobowiązały się m. in. do pozostawienia nauki religii w szkołach, zachowania szkół katolickich, prawa katolików do stowarzyszania się, własnej prasy i wydawnictw oraz swobody kultu i pielgrzymek). W kwietniu 1950 r. władze państwowe utworzyły Urząd do Spraw Wyznań, mający na celu zapewnienie sobie kontroli nad działalnością Kościoła. W 1951 rząd dokonał zamiany dotychczasowych administratorów apostolskich na wikariuszy kapitulnych, mianowani zaś w kwietniu 1951 przez papieża biskupi dla 5 nowych diecezji mogli objąć swe stanowiska dopiero w grudniu 1956. W styczniu 1953 w Krakowie postawiono przed sądem pracowników kurii metropolitalnej pod zarzutem szpiegostwa. 9 II 1953 wydano 196 dekret dający organom państwowym prawo do odmowy zgody na wszelkie nominacje kościelne, jak również do usuwania księży. We wrześniu 1953 zainscenizowano polityczny proces biskupa kieleckiego Cz. Kaczmarka (skazany na 12 lat więzienia), 24 IX 1953 internowano prymasa S. Wyszyńskiego, w grudniu 1953 zmuszono Episkopat pod kierownictwem biskupa łódzkiego M. Klepacza, a następnie resztę duchowieństwa do ślubowania na wierność PRL (uchylający się księża nie mogli pełnić swych funkcji). W wyniku październikowego przesilenia politycznego (1956) nastąpiła w Polsce poprawa stosunków między Kościołem a władzami państwa: 8 XII 1956 (po uwolnieniu w październiku 1956 r. S. Wyszyńskiego) zawarto drugie porozumienie między państwem a Kościołem katolickim na zasadach przyjętych w umowie z kwietnia 1950 r. – z przywróceniem (jako przedmiotu nadobowiązkowego) nauczania religii w szkołach oraz cofnięciem dekretu z lutego 1953 o obsadzaniu stanowisk kościelnych. W 1957 z inicjatywy prymasa S. Wyszyńskiego rozpoczęto nowennę przed Tysiącleciem Chrztu Polski, połączoną z nawiedzeniem wszystkich polskich parafii przez kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W latach następnych, mimo konfliktów (np. 1958 w związku z ponownym powoływaniem kleryków do wojska, 1960 usunięciem nauczania religii w szkołach, 1965 listem Episkopatu polskiego do Episkopatu niemieckiego o pojednaniu narodów), Kościół katolicki uzyskał ograniczoną swobodę działania. Wzrosła liczba duchowieństwa (w 1988 liczba księży wynosiła 24,1 tys., w tym 18,1 tys. diecezjalnych i 6,0 tys. zakonnych) i parafii (w 1987 ponad 8,3 tys.), działały seminaria duchowne (1987 – 51), w czerwcu 1972 utworzono nowe diecezje (gorzowską, koszalińsko-kołobrzeską, opolską i szczecińsko-kamieńską) oraz ustalono nowe granice reaktywowanej metropolii wrocławskiej. Wyrazem prestiżu polskiego Kościoła w świecie był wybór 16 X 1978 kardynała K. Wojtyły na papieża (Jan Paweł II). Kościół katolicki udzielił poparcia opozycyjnym ruchom demokratycznym, a zwłaszcza Solidarności (postać księdza J. Popiełuszki). W 1981 prymasem został J. Glemp. W 17 V 1989 sejm uchwalił ustawy o stosunku państwa do Kościoła katolickiego i o zagwarantowaniu wolności sumienia. Regulacja sytuacji Kościoła w Polsce umożliwiła wznowienie 17 VII 1989 stosunków dyplomatycznych między Polską a Watykanem oraz przywrócenie nuncjatury w Polsce (26 VIII nuncjuszem apostolskim został arcybiskup J. Kowalczyk). 23 XI 1989 zlikwidowano Urząd do Spraw Wyznań. 197 PRYMAS TYSIĄCLECIA (1901-1981) Stefan Wyszyński, ksiądz biskup lubelski, arcybiskup gnieźnieńsko-warszawski, prymas Polski, kardynał, urodzony 3 VIII 1901 r. w Zuzeli nad Bugiem w wielodzietnej rodzinie organisty. Podstawową edukację uzyskał w Zuzeli i Andrzejewie. Wykształcenie średnie zdobywał w Warszawie (od 1912 r.), Łomży (od 1914 r.) i Włocławku (od 1917 r.). W 1920 r. wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. Po ukończeniu studiów 3 VIII 1924 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Od jesieni 1924 objął wikariat przy katedrze włocławskiej, stanowisko redaktora dziennika diecezjalnego „Słowo Kujawskie” i pełnił funkcję prefekta kursów wieczorowych dla dorosłych. Pod koniec 1925 r. na KUL-u podjął studia prawa kanonicznego i nauk społeczno-ekonomicznych. Dnia 22 VI 1929 r. uzyskał dyplom doktora prawa kanonicznego. W czasie studiów pełnił obowiązki wicedyrektora konwiktu dla księży-studentów i prowadził duszpasterstwo akademickie. Po ukończeniu studiów odbył roczną podróż naukową do Austrii, Włoch, Francji, Belgii, Holandii i Niemiec. Przedmiotem jego zainteresowań były związki i organizacje katolicko-społeczne. W latach okupacji niemieckiej – z polecenia swej władzy diecezjalnej – ukrywał się. W tym czasie prowadził konspiracyjną akcję oświatową i pełnił obowiązki kapelana Armii Krajowej. Po wojnie, w lutym 1945 r. wrócił do Włocławka, objął pracę proboszcza dwóch parafii oraz redakcję: „Ładu Bożego”, „Kroniki Diecezji Włocławskiej” i „Ateneum Kapłańskiego”. Nominację na biskupa lubelskiego otrzymał 4 III 1946 r. Porządkował zniszczoną diecezję, organizował kursy katechetyczne, prowadził wykłady z zakresu katolickiej nauki społecznej na KUL-u. Przyczynił się też do powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej na tej katolickiej uczelni polskiej. Arcybiskupem gnieźnieńsko-warszawskim i prymasem Polski został 12 XI 1948 r. Dobrze rozumiał trudną sytuację Kościoła w Polsce i dlatego wybrał drogę porozumienia, podpisanego 14 IV 1950 r. W 1951 r. udał się do Rzymu, gdzie od Piusa XII uzyskał potwierdzenie – obranej przez Episkopat Polski – linii postępowania. Kreowany na kardynała 12 I 1953 r., nie mógł wyjechać do Rzymu na konsystorz. Wzmagało się bowiem prześladowanie Kościoła. Zaaresztowany 25 IX 1953 r., więziony był w Rywałdzie, Stoczku Warmińskim, Prudniku i w Komańczy. Wolność odzyskał 26 X 1956 r. i powrócił do Warszawy. W imię Maryi podjął Wielką Nowennę, czyli dziewięcioletni program odnowy moralnej narodu polskiego – zainaugurowany dnia 3 V 1957 r. W ramach Nowenny rozpoczęła się też wędrówka kopii jasnogórskiego Obrazu Matki Bożej. 198 Milenium Chrztu Polski – uroczyście obchodzone w 1966 r. – było wielkim, społecznym wyznaniem wiary Narodu, a kulminacyjnym punktem – całkowite oddanie Polski Matce Chrystusowej w dniu 3 V 1966 r. Ksiądz kardynał Wyszyński brał czynny udział w przygotowaniach i obradach wszystkich czterech sesji Soboru Watykańskiego II. Z jego sugestii zostały podjęte w Polsce „czuwania soborowe” (prawie nieprzerwane, całonocne modlitwy różnych grup Polaków w intencji prac i obrad Soboru). Wobec groźby każdej nowej fali konfliktów społecznych w Polsce stawał w obronie podstawowych praw człowieka i narodu. W październiku 1971 r. wyjechał do Rzymu na synod biskupów i wziął udział w beatyfikacji ojca Maksymiliana Kolbego. W 1976 roku ogłosił program przygotowania na 600-lecie obrazu Matki Boskiej Jasnogórskiej pod hasłem: „Sześć lat wdzięczności za sześć wieków obecności”. W tymże roku złożył rezygnację ze swego urzędu w Kościele polskim, której Papież Paweł VI nie przyjął, polecając mu dalsze pasterzowanie. Ukoronowaniem idei pojednania i przebaczenia polsko-niemieckiego była jego podróż – wraz z delegacją biskupów polskich – do Niemiec w dniach od 21 do 25 września 1978 r. Dzień 16 X 1978 r., czyli wybór papieża Jana Pawła II (kardynała Karola Wojtyły), publicznie skomentował sam Ojciec św. słowami skierowanymi wprost do księdza prymasa: „Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego Papieża-Polaka... gdyby nie było twojej wiary... twojej heroicznej nadziei, twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła...” W dniach wielkich przemian w 1980 i 1981 roku ksiądz prymas przyczynił się do utrzymania w Polsce równowagi społeczno-politycznej. Zmarł 28 V 1981 r. w pałacu prymasowskim w Warszawie na szybko rozwijającą się chorobę nowotworową. Ksiądz kardynał Stefan Wyszyński całkowicie oddany był Maryi. W Niej widział dla siebie wzór biskupiej i kapłańskiej posługi Kościołowi i narodowi polskiemu. Zarazem był „niestrudzonym i nieustraszonym świadkiem Ewangelii Chrystusowej”. W całej historii powojennej Polski wyciskał znaczące piętno na wszystkich ważniejszych wydarzeniach. NIEZŁOMNY DUCHEM (1947-1984) Jerzy Popiełuszko, ksiądz archidiecezji warszawskiej, urodzony 14 IX 1947 r. w rodzinie rolnika. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Okopach. Następnie uczył się w Liceum Ogólnokształcącym w Suchowoli, które ukończył w 1965 r. W tymże 1965 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Warszawie. W 1966 r. został powołany do wojska. Dwuletnią służbę odbył w jednostce spe- 199 cjalnej dla kleryków w Bartoszycach. Powrócił do seminarium, dokończył studia teologiczne i 28 V 1972 r. w Warszawie otrzymał święcenia kapłańskie. Najpierw był wikariuszem w Ząbkach k. Warszawy, gdzie równocześnie duszpastersko opiekował się chorymi i personelem pobliskiego szpitala. Potem pracował w parafii Warszawa-Anin i parafii Dzieciątka Jezus na Żoliborzu. W 1979 r. został skierowany do duszpasterstwa akademickiego przy warszawskim kościele św. Anny. Mianowano go też archidiecezjalnym duszpasterzem środowisk medycznych. Prowadził więc konwersatoria dla studentów medycyny i kierował duszpasterstwem pielęgniarek w kaplicy Res Sacra Miser przy Krakowskim Przedmieściu. Wkrótce też został członkiem Krajowej Konsulty Duszpasterstwa Służby Zdrowia. W sierpniu 1980 r. został skierowany do duszpasterzowania wśród robotników Huty „Warszawa”. Pozostawał z nimi dzień i noc. Odprawiał Msze święte, spowiadał, rozmawiał, uspokajał. Ciężka choroba sprowadziła na księdza Jerzego nowy, konieczny pobyt w szpitalu. Po jego opuszczeniu został przydzielony do parafii św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie. W 1981 r. podjął opiekę duszpasterską nad chorymi w stołecznym Domu Zasłużonego Pracownika Służby Zdrowia. Od października 1981 r. odprawiał Msze święte za Ojczyznę i głosił przygotowane na piśmie kazania. Pomówiony o przechowywanie broni i nielegalnych druków, w grudniu 1983 r. czas jakiś przebywał w więzieniu. Napadnięty 19 X 1984 r. w miejscowości Górsk-Przysiek k. Torunia, został zamordowany i utopiony w wiślanym zbiorniku wodnym k. Włocławka. Zmasakrowane zwłoki wyłowiono z wody dopiero 30 X 1984 r. Ksiądz Jerzy zaangażował się w duszpasterstwo świata pracy. Był rzecznikiem i obrońcą godności ludzkiej i praw człowieka. Na groźby i otrzymywane anonimy odpowiadał gotowością na ofiarę z własnego życia, wyrażając przekonanie, że śmierć może być najgłośniejszym kazaniem. Równocześnie uciszał wzburzonych, a wszystkich zachęcał do miłości i przebaczenia. „Sprawiedliwość nakazuje zawsze kierować się dobrą wolą i miłością w stosunku do człowieka, który jest stworzony na obraz i podobieństwo Boże i dzięki temu jest największą wartością po Bogu” – powiedział 24 VI 1984 r. „Życie trzeba godnie przeżyć – zachęcał słuchaczy w Bydgoszczy w dniu swojej śmierci 19 X 1984 r. – bo jest tylko jedno... (należy) zachować godność, by móc powiększyć dobro i zwyciężyć zło”. (według J. Mrówczyński, Polscy kandydaci do chwały ołtarzy, Wrocław 1987, s. 197-198.248-250) 200 TEMAT 54 kl. II liceum i technikum „organizacja” – „zrzeszenie osób fizycznych, grup społecznych lub państw, posiadające wspólny program działania, wspólne poglądy i cele zawarte w statucie” (Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 26, Poznań 2002, s. 414.) „stowarzyszenie” – „zrzeszanie się obywateli w celu realizowania ich zbiorowych potrzeb, zaspokajania zainteresowań lub prowadzenia niezarobkowej działalności” (Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 40, Poznań 2002, s. 306.) „ruch” – „ zespół czynności, działań i akcji, podejmowanych w określonym celu, w jakiejś dziedzinie, przybierający formy żywiołowe lub zorganizowane” (Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 37, Poznań 2002, s. 213.) 201 Tabela sprawdzająca czytanie Biblii Data: 202 Przeczytany fragment: Uwagi: TEMAT 55 kl. II liceum i technikum Wniosek o wydanie dowodu osobistego Dziennik Ustaw Nr 47 — 4408 — Poz. 384 Za∏àczniki do rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 6 lutego 2009 r. (poz. 384) Za∏àcznik nr 1 WZÓR 203 Na „odcisku” zaznaczone są trzy równe pola, które oznaczają trzy źródła kultury europejskiej: wpływy greckie, rzymskie i chrześcijańskie. – Co żywego i aktywnego w naszej codzienności, w naszej kulturze zostało z dawnych dziejów? ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… – Jaka może być Europa za 10-15 lat? Czym może się charakteryzować? Co może być jej znakiem szczególnym? 204 Święty Benedykt z Nursji, opat, patron Europy Św. Benedykt z Nursji należy do najgłośniejszych postaci w Kościele łacińskim. Wsławił się niezwykle mądrą i wyważoną regułą, która stała się podstawą dla bardzo wielu późniejszych rodzin zakonnych na Zachodzie. Przez założony przez siebie zakon Benedykt przyczynił się nie tylko do pogłębienia życia religijnego w Kościele, ale i szeroko rozumianej kultury. Jego synowie duchowi zasłużyli się najwięcej dla pozyskania Chrystusowi ludów germańskich. Te racje skłoniły Pawła VI do tego, by w 1964 r. wyróżnić św. Benedykta zaszczytnym tytułem głównego patrona Europy. Ojciec Benedykta był właścicielem ziemskiej posiadłości w Nursji. Benedykt urodził się ok. roku 480 wraz ze swoją bliźniaczą siostrą, św. Scholastyką. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym miasteczku. Na dalsze studia udał się do Rzymu. Nie pozostał tu długo. Opuścił wieczne miasto, gdyż chciał oddać się Panu Bogu na wyłączną służbę jako asceta. Udał się ok. 60 km na wschód w kierunku Tivoli i osiadł w przysiółku Enfide (dzisiaj Affile) przy kościele świętych Piotra i Pawła u stóp wzgórz Prenestini. Z niewiadomych bliżej przyczyn opuścił jednak i to miejsce i przeniósł się do Subiaco. Znalazł tu nie tylko ciszę, ale również dogodną grotę, gdzie mógł zamieszkać i oddać się wyłącznie kontemplacji. Z rąk jakiegoś mnicha przyjął też habit. Obrana przez niego grota zapewniała mu zupełny spokój. Przebywał tam trzy lata. Miejscowi górale, wypasający kozy zaopatrywali go w konieczną żywność. Z czasem zaczęli przyłączać się do Benedykta uczniowie. Pod jego kierunkiem utworzono 12 małych klasztorków po 12 uczniów każdy. Na czele każdego z nich postawił Benedykt przełożonych, od siebie bezpośrednio zależnych. Tak więc z pustelnika przeobraził się w cenobitę, czyli w ascetę zamieszkującego pustynię wraz z innymi. Nie znamy przyczyn, dlaczego Benedykt opuścił również i to miejsce. Zabrał ze sobą najgorliwszych i najbardziej oddanych uczniów i przeniósł się z nimi na Monte Cassino do ruin dawnej fortecy rzymskiej. Benedykt rozpoczął budowę nowego klasztoru. Był to rok 525 lub 529. Kiedy stanął już klasztor i kościół, a mury nowej placówki zaczęły się zapełniać adeptami, Benedykt postanowił ułożyć regułę. Miał już sporo doświadczenia. Długie lata rządów na Monte Cassino pozwoliły w praktyce wypróbować przepisy. Roztropny prawodawca zmieniał je i stale doskonalał. Tak więc reguła benedyktyńska przeszła okres długiej próby i doświadczeń. Zasadniczą jej cechą jest umiar. We wszystkim: w modlitwie, uczynkach pokutnych, w pracy i w spoczynku, w posiłku i piciu zaleca umiar: „złoty środek”. Celem zasadniczym, jaki Założyciel wytyczył swoim synom duchowym, jest służba 205 Boża. Całe życie mnicha, jego wszystkie chwile i czynności winny zmierzać do tego, by głosiły chwałę Stworzyciela. Dewizą Patriarchy było: Ora et labora – Módl się i pracuj! Ze szczególną pieczołowitością strzegł kultu liturgicznego, co pozostało do dni obecnych pięknym dziedzictwem jego zakonu. Poważną część dnia zakonnika przeznaczył na lectio divina – czytanie Pisma Świętego. Reguła św. Benedykta stała się podstawą dla wielu innych. Benedykt zmarł 21 marca 547 r. w kilka dni po śmierci swojej siostry, św. Scholastyki, założycielki żeńskiej gałęzi benedyktynów. Pochowano ich razem we wspólnym grobie na Monte Cassino. Relikwie pozostały tam do roku 673. Kiedy Longobardowie zniszczyli klasztor (587), mnisi benedyktyńscy z Francji ze czcią przenieśli relikwie św. Scholastyki i św. Benedykta do Francji. Zaraz po śmierci św. Benedykt odbierał od swoich duchowych synów cześć ołtarzy. Do jego grobu napływali liczni pielgrzymi. Rychło kult św. Benedykta stał się też własnością całego Kościoła. Ku czci Patriarchy ułożono mnóstwo hymnów, sekwencji i modlitw. Benedykt jest w naszych czasach czczony jako patron Opus Dei, jako patron pracujących, a nawet jako orędownik umierających. Pius XII ogłosił go patronem speleologów (1957) i architektów włoskich. Reguła św. Benedykta wywarła poważny wpływ na całe życie Europy Zachodniej. Dzieło św. Benedykta jest imponujące i niepowtarzalne. Benedyktyni przez długie wieki (wiek VI-XII) byli najpotężniejszą rodziną zakonną na świecie. Ich klasztory dochodziły do liczby kilku tysięcy, a liczba mnichów dochodziła do wielu dziesiątków tysięcy. Z modelu życia benedyktyńskiego wyrosły inne rodziny zakonne, m.in. benedyktynki (klauzurowe i czynne), cystersi, kameduli, oliwetanie, sylwestryni i trapiści. W obrządku ormiańskim znani są melchici. Zakony te wydały kilka tysięcy świętych i błogosławionych, dały Kościołowi ponad 20 papieży. W Polsce najbardziej znanym opactwem benedyktyńskim jest Tyniec. Do Polski benedyktyni przybyli wraz ze św. Wojciechem (+ 997). Za czasów Bolesława Chrobrego założyli klasztor po kamedułach w Międzyrzeczu. Zamieszki, jakie po śmierci tegoż króla powstały i nawrót pogaństwa, doprowadziły do upadku klasztoru. W XI wieku widzimy benedyktynów w Trzemesznie, w Łęczycy (Tum), w Gnieźnie, w Tyńcu, na Łysej Górze, w Czerwińsku, Płocku, Kruszwicy, w Krakowie, Sieciechowie, we Wrocławiu, Oleśnicy, Lubiniu i w Gdańsku. Obecnie istnieją ich opactwa w Tyńcu i Lubiniu koło Kościana. 206 Święci Cyryl i Metody Benedykt XVI – papież – Audiencja generalna 17 czerwca 2009 r. Drodzy Bracia i Siostry! Dzisiaj chciałbym mówić o świętych Cyrylu i Metodym, braciach z krwi i wiary, zwanych Apostołami Słowian. Cyryl urodził się w Salonikach 826 lub 827 r. jako syn cesarskiego urzędnika Leona, był najmłodszy z siedmiorga dzieci. Jako dziecko nauczył się języka słowiańskiego. W wieku 14 lat został wysłany na naukę do Konstantynopola, gdzie był towarzyszem młodego cesarza Michała III. W tamtych latach wprowadzony został w różne dyscypliny uniwersyteckie, m.in. w dialektykę, której uczył go Focjusz. Po odrzuceniu propozycji znakomitego ożenku postanowił przyjąć święcenia i został „bibliotekarzem” przy Patriarchacie. Wkrótce potem, pragnąc samotności, odszedł, aby skryć się w jednym z klasztorów, szybko jednak znaleziono go i powierzono mu nauczanie nauk świętych i świeckich; z zadania tego wywiązał się tak dobrze, że zdobył przydomek „Filozof”. W tym czasie jego brat Michał, urodzony około 815 r., po karierze administracyjnej w Macedonii, około 850 r. porzucił świat, wycofując się do życia monastycznego na górze Olimp w Bitynii, gdzie przyjął imię Metody (imię zakonne winno było zaczynać się od tej samej litery, co imię chrzestne) i został igumenem klasztoru w Polychronie. Za przykładem brata również Cyryl postanowił porzucić nauczanie, aby udać się na górę Olimp, medytować i modlić się. Ale już po kilku latach (ok. 861 r.) rząd cesarski powierzył mu misję wśród Chazarów nad Morzem Azowskim, którzy prosili o przysłanie im kogoś wykształconego, kto potrafiłby dyskutować z Żydami i Saracenami. Cyryl, w towarzystwie brata Metodego, długo przebywał na Krymie, gdzie nauczył się hebrajskiego. Odnalazł nawet ciało papieża Klemensa I, który był tam zesłany. Znalazł jego grób, a kiedy wraz z bratem ruszał w powrotną drogę, zabrał ze sobą cenne relikwie. Po przybyciu do Konstantynopola obaj bracia wysłani zostali na Morawy przez cesarza Michała III, do którego książę Rościsław skierował dokładną prośbę: „Naród nasz z chwilą zerwania z pogaństwem przestrzega chrześcijańskiego prawa, nie mamy jednak nauczyciela, który byłby w stanie wyjaśnić nam prawdziwą wiarę w naszym własnym języku”. Misja bardzo szybko miała niezwykłe powodzenie. Tłumacząc liturgię na język słowiański, obaj bracia zaskarbili sobie wielką sympatię narodu. 207 Sytuacja ta ściągnęła jednak na nich niechęć duchowieństwa frankońskiego, które wcześniej przybyło na Morawy i uważało te ziemie za należące do swojej jurysdykcji kościelnej. Chcąc się oczyścić z zarzutów, w 887 r. obaj bracia udali się do Rzymu. Po drodze zatrzymali się w Wenecji, gdzie doszło do ożywionej dyskusji ze zwolennikami tzw. herezji trójjęzycznej. Jej zwolennicy uważali, że istnieją tylko trzy języki, w których można w sposób dozwolony wysławiać Boga: hebrajski, grecki i łaciński. Oczywiście, obaj bracia stanowczo sprzeciwili się temu. Cyryla i Metodego przyjął w Rzymie papież Hadrian II, który wyszedł im naprzeciw w procesji, aby godnie powitać relikwie św. Klemensa. Papież zrozumiał też wielkie znaczenie ich wyjątkowego posłannictwa. Od połowy pierwszego tysiąclecia wielu Słowian osiedliło się bowiem na terenach między wschodnią a zachodnią częścią Cesarstwa Rzymskiego, między którymi utrzymywało się napięcie. Papież wyczuwał, że narody słowiańskie mogłyby odegrać rolę pomostu, przyczyniając się tym samym do zachowania jedności między chrześcijanami z jednej i drugiej części Cesarstwa. Nie zawahał się więc zaaprobować misji obu braci na Wielkich Morawach, godząc się na użycie w liturgii języka słowiańskiego. Księgi słowiańskie złożono na ołtarzu Matki Bożej Większej, a liturgia w języku słowiańskim odprawiona została w bazylikach św. Piotra, św. Andrzeja i św. Pawła. Niestety, w Rzymie Cyryl poważnie się rozchorował. Czując zbliżającą się śmierć, chciał całkowicie poświęcić się Bogu jako mnich w jednym z greckich klasztorów w Mieście (najprawdopodobniej przy kościele św. Praksedy) i przyjął zakonne imię Cyryl (został ochrzczony jako Konstantyn). Potem usilnie prosił swego brata Metodego, który tymczasem otrzymał sakrę biskupią, by nie porzucał misji na Morawach i powrócił do tamtejszej ludności. Do Boga zwrócił się w następujących słowach: „Panie, Boże mój (...), wysłuchaj modlitwy mojej i zachowaj w wierności wobec siebie owczarnię, na której czele mnie postawiłeś. (...) Uwolnij ją od herezji trzech języków, zgromadź wszystkich w jedności i uczyń lud, który wybrałeś, zgodny w prawdziwej wierze i prawym wyznaniu”. Zmarł 14 lutego 869 r. Wierny obietnicy danej bratu, Metody powrócił w następnym – 870 r. na Morawy do Panonii (dzisiejsze Węgry), gdzie znów spotkał się z gwałtowną wrogością frankońskich misjonarzy, którzy go uwięzili. Nie upadł na duchu i gdy w 873 r. odzyskał wolność, zabrał się czynnie do organizowania Kościoła, dbając o formację grupy uczniów. Ich zasługą było, że udało się przezwyciężyć kryzys, do którego doszło po śmierci Metodego 6 kwietnia 885 r.: prześladowani i uwięzieni niektórzy z nich sprzedani zostali jako niewolnicy i wywiezieni do Wenecji, gdzie wykupił ich pewien wyższy urzędnik z Konstantynopola, który 208 pozwolił im powrócić do krajów słowiańskich na Bałkanach. Przygarnięci w Bułgarii, mogli nadal prowadzić misję zapoczątkowaną przez Metodego, szerząc Ewangelię na „ziemi ruskiej”. Bóg w swej tajemniczej Opatrzności wykorzystał w ten sposób prześladowania, by ocalić dzieło świętych Braci. Pozostała po nim także dokumentacja literacka. Wystarczy przypomnieć takie dzieła, jak Ewangeliarz (perykopy liturgiczne Nowego Testamentu), Psałterz, różne teksty liturgiczne w języku słowiańskim, nad którymi pracowali obaj Bracia. Po śmierci Cyryla Metody i jego uczniowie mają zasługi m.in. w przekładzie całego Pisma Świętego, Nomokanonu i Księgi Ojców. Chcąc krótko podsumować duchowy rys obu Braci, należy przede wszystkim odnotować zapał, z jakim Cyryl zbliżył się do pism św. Grzegorza z Nazjanzu, ucząc się od niego znaczenia języka w przekazywaniu Objawienia. Św. Grzegorz pragnął, by przemawiał przez niego Chrystus: „Jestem sługą Słowa, dlatego oddaję się w służbę Słowa”. Chcąc naśladować Grzegorza w tej służbie, Cyryl prosił Chrystusa, by zechciał za jego pośrednictwem przemawiać po słowiańsku. Swoje dzieło przekładu poprzedził uroczystą inwokacją: „Słuchajcie, wy, wszystkie ludy słowiańskie, słuchajcie Słowa, które pochodzi od Boga, Słowa, które karmi dusze, Słowa, które prowadzi do poznania Boga”. Istotnie, już na kilka lat przed prośbą księcia Moraw do cesarza Michała III o przysłanie misjonarzy na ziemię morawską, wydaje się, że Cyryl i brat jego Metody, wraz z grupą uczniów pracowali nad planem zebrania dogmatów chrześcijańskich w księgach pisanych w języku słowiańskim. Pojawiła się więc oczywista potrzeba nowych znaków graficznych, bardziej nadających się do języka mówionego: tak narodził się alfabet głagolica, który po późniejszych zmianach otrzymał nazwę cyrylica – od imienia swego inspiratora. Wydarzenie to było decydujące dla ogólnego rozwoju cywilizacji słowiańskiej. Cyryl i Metody przekonani byli, że poszczególne narody nie będą mogły uznać, że otrzymały w pełni Objawienie aż do chwili, gdy usłyszą je we własnym języku i przeczytają je [zapisane] literami swego alfabetu. Zasługą Metodego było, że uczynił wszystko, aby dzieło zapoczątkowane wraz z bratem nie zostało nagle przerwane. Jeśli Cyryl, „Filozof”, skłonny był do kontemplacji, to Metody był raczej powołany do życia czynnego. Dzięki temu mógł położyć podwaliny pod przyszłe umocnienie się tego, co moglibyśmy nazwać „ideą cyrylo-metodiańską”: towarzyszyła ona w różnych okresach historii narodom słowiańskim, sprzyjając ich rozwojowi kulturalnemu, narodowemu i religijnemu. Uznał to już papież Pius XI w liście apostolskim „Quod Sanctum Cyrillum”, w którym określił obu Braci „synami Wschodu, z urodzenia Bizantyńczykami, z pochodzenia Grekami, z misji Rzymianami, z owoców apostolskich 209 Słowianami” (AAS 19 [1927] 93-96). Rolę, jaką odegrali w historii, oficjalnie uznał później Ojciec Święty Jan Paweł II, który w liście apostolskim „Egregiae virtutis viri” ogłosił ich współpatronami Europy wraz ze św. Benedyktem (AAS 73 [1981] 258-262). W istocie Cyryl i Metody stanowią klasyczny przykład tego, co dziś określa się terminem „inkulturacja”: każdy naród winien zanurzyć we własnej kulturze objawione orędzie i wyrazić jego zbawczą prawdę w swoim własnym języku. Zakłada to bardzo odpowiedzialną pracę tłumacza, ponieważ wymaga ustalenia terminologii właściwej do oddania, bez zniekształcenia go, bogactwa objawionego Słowa. Obaj święci Bracia pozostawili znamienne tego świadectwo, do którego Kościół także dziś się odwołuje, aby czerpać zeń natchnienie i ukierunkowanie. 210 Św. Brygida Szwedzka (ok. 1302 - 1373) Pochodziła ze znakomitej rodziny, skoligaconej z dynastią królewską panującą w Szwecji. Jej ród słynął nie tylko z bogactwa i wpływów, ale także świętości i pobożności - przodek jej ojca był skoligacony ze św. Erykiem, patronem Szwecji, zaś ciotka Brygidy, bł. Ingrid ze Skennige założyła pierwszy klasztor dominikanek w swojej ojczyźnie. Dziewczynka wzrastała w głęboko pobożnej atmosferze. Jej ojciec Birgher co tydzień przystępował do Komunii świętej, co w owych czasach było rzadkością, i udał się z pielgrzymką na grób św. Jakuba do hiszpańskiej Composteli. Żywoty i kroniki podają, że już w dzieciństwie mała szlachcianka chciała poświęcić się Bogu, że miała wizję ukrzyżowanego Chrystusa i że zapewniła Go, że chce miłować tylko Jego. Jej ojciec podjął jednak inną decyzję – gdy Brygida miała 14 lat, wydał ją za syna gubernatora Wastergotlandu, 19-letniego wówczas Ulfa Gotmarssona. Nie była to upragniona droga życia, ale Brygida podjęła ją z niezwykłą sumiennością. Pełniła liczne obowiązki, związane z jej pozycją społeczną: troszczyła się o codzienne funkcjonowanie dworu, o najbliższych, domowników i służbę. Jej dom był otwarty i gościnny, zaś jego pani szczególnie troszczyła się o biedaków. Urodziła czterech synów i cztery córki, jedna z nich Katarzyna stała się jej najbliższą współpracownicą i powiernicą, którą Kościół także wyniósł na ołtarze. Z Ulfem przeżyła 28 szczęśliwych lat. Niedługo przed jego śmiercią udała się z nim w 1342 roku, wierna rodzinnej tradycji, na grób św. Jakuba do Composteli. Po powrocie do Szwecji po rocznej podróży, Ulf wstąpił do klasztoru cystersów, gdzie zmarł w 1344 roku. Po śmierci męża i usamodzielnieniu się dzieci, Brygida całkowicie oddała się życiu pokutnemu i dobroczynności. Modliła się, ale też czytała, gdyż jeszcze przed laty na jej prośbę na język szwedzki zostało przetłumaczone Pismo Święte. Głęboka pobożność św. Brygidy kazała jej zaangażować się w sprawy Kościoła powszechnego. Od 1309 roku papieże nie rezydowali w Rzymie, a w Awinionie, co uzależniało ich od francuskich królów i możnowładców. W 1352 roku święta napisała do papieża Innocentego VI list, w którym w imieniu Chrystusa wezwała go do powrotu do Rzymu. List z podobnym żądaniem napisała w 1367 roku także do bł. Urbana V, który co prawda przeniósł się do stolicy św. Piotra, ale zniechęcony zamętem, który tam panował, wrócił do Awinionu. Wówczas Brygida przepowiedziała mu rychłą śmierć i jej proroctwo spełniło się po dwóch latach. Grzegorz XI był trzecim z kolei papieżem, którego święta z północy wzywała do powrotu nad Tybr. Przyszłość przepowiedziała nie tylko papieżowi – także królowi szwedzkiemu i zakonowi krzyżackiemu przepowiedziała, że dosięgnie ich gniew Boga. Jej 211 działalność publiczna i przepowiednie sprawiły, że miała ogromny autorytet wśród władców europejskich. Pisała do nich gorliwe listy zawsze w jednym celu: aby skłonić ich do nawrócenia i wsłuchania się w wolę Bożą i budowania swoich państw na chrześcijańskich zasadach. Swoje wizje uwieczniła w słynnej na całym starym kontynencie „Księdze objawień”, w której spisała przyszłe losy Kościoła, papieży, całych narodów, wybitnych osobistości jej czasów. Po otrzymaniu posiadłości w Vadstena Brygida założyła Zakon Najświętszego Zbawiciela, znany pod nazwą brygidek. Jej córka Katarzyna, która wybrała życie zakonne, została w 1374 roku pierwszą opatką klasztoru, gdzie osiedliła się nowa wspólnota. Dwa lata później Brygida udała się do Rzymu, aby uzyskać od papieża potwierdzenie reguły nowej rodziny zakonnej. W Wiecznym Mieście także założyła klasztor brygidek. Wraz z towarzyszącą jej Katarzyną pielgrzymowała po kościołach rzymskich, a także włoskich sanktuariach. Jej pielgrzymowanie trwało cztery lata. Mimo podeszłego wieku (miała wówczas 70 lat) udała się do Ziemi Świętej. Z tej najdłuższej pielgrzymki życia wróciła wyczerpana i osłabiona. Zmarła w Rzymie 23 lipca 1373 roku. Żegnana była przez tłumy mieszkańców Wiecznego Miasta, którzy otaczali ją wielką czcią i szacunkiem. Kronikarze podają, że w czasie pogrzebu zdarzyło się wiele cudownych uzdrowień. Jej ciało zostało przeniesione do Vasteras przez św. Katarzynę. Relikwie obu świętych mniszek - matki i córki zostały zniszczone po 1595 roku, gdy Szwecja przeszła na protestantyzm. Święta Brygida została kanonizowana w 1391 roku. Założony przez nią zakon rozpowszechnił się w całej łacińskiej Europie, także w Polsce, i istnieje do dziś. Król Władysław Jagiełło ufundował w Lublinie kościół pod wezwaniem Matki Bożej Zwycięskiej, w podziękowaniu za zwycięstwo nad krzyżakami, których upadek przepowiedziała św. Brygida, i oddał go jej córkom duchowym. Papież Jan Paweł II ogłosił 1 października 1999 r. św. Brygidę, wraz ze św. Katarzyną ze Sieny i św. Edytą Stein, współpatronką Europy. Mówił wówczas: „Europa była już pod niebieską opieką trzech wielkich świętych: Benedykta z Nursji, ojca zachodniego monastycyzmu, oraz dwu braci Cyryla i Metodego, apostołów Słowian. Obok tych wybitnych świadków Chrystusa chciałem postawić trzy postacie niewieście po to także, aby podkreślić wielką rolę, jaką kobiety odegrały i odgrywają w kościelnej i świeckiej historii kontynentu aż po nasze dni”. O św. Brygidzie Jan Paweł II powiedział, że „poświęcając się Bogu po wypełnieniu do końca powołania żony i matki, przemierzała Europę z północy na południe, zabiegając bez ustanku o jedność chrześcijan”. 212 Św. Katarzyna ze Sieny (1347 – 1380) Była 24 dzieckiem Lapy i Jakuba Benincasa, farbiarza ze Sieny. Jako najmłodsza dziewczynka, była rozpieszczaną ulubienicą całej rodziny. Już w dzieciństwie miała wizje Pana Jezusa, któremu obiecała, że będzie należeć tylko do Niego. Z tego powodu w wieku 12 lat popadła w ostry konflikt ze swoją matką, która chciała wydać ją za mąż. Katarzyna kategorycznie odmówiła, a gdy nie pomogły perswazje i błagania – obcięła włosy. Donia Lapa nie dała za wygraną: zwolniła służącą i obarczyła jej obowiązkami najmłodsze, ukochane dziecko. Dzięki temu Katarzyna nauczyła się kontemplacji wśród zgiełku wielkiej rodziny i licznych codziennych obowiązków. Pisała później, że spotyka się z Jezusem w celi swojego serca. Po trzech latach prób siłowych jej matka zrozumiała, że nie wygra – Katarzyna wstąpiła do pokutniczego Trzeciego Zakonu Dominikańskiego w mieście rodzinnym. Jego członkinie nie żyły za klauzurą, ale pozostając w świecie nosiły habity i prowadziły ascetyczny tryb życia. Z wielką gorliwością młoda sienenka podjęła wszelkie umartwienia, zalecane przez zakon, w miejskim szpitalu opiekowała się z oddaniem i wielką troskliwością trędowatymi, w których widziała samego Chrystusa. Tu dosięgło ją jedno z najbardziej bolesnych w jej życiu cierpień – została oskarżona o niemoralne prowadzenie. Potwarz ta zabolała ją tak bardzo, że błagała Jezusa, aby zsyłając jej największe nawet cierpienia, tego jednego jej oszczędził. Nigdy później nie była oskarżana o niemoralne życie, choć dużo podróżowała, gromadzili się wokół niej teolodzy, artyści i uczeni, elity Sieny. W 1374 roku została wezwana przed trybunał inkwizycji we Florencji, który zbadał jej pisma i nauczanie, gdyż zrodziły się wątpliwości, czy kobieta ma prawo pouczać papieży i królów. Jednak proces wykazał jej niewinność i Katarzyna mogła bez przeszkód prowadzić swą dotychczasową misję. Polegała ona na pisaniu listów do możnych tego świata – do papieży, kardynałów i biskupów, królów (m.in. Węgier) i królowych (także do Elżbiety Łokietkówny), do kondotierów i złotników, ale także „do pewnej nierządnicy z Perugii, na prośbę jej brata”. Pisała zaś w imieniu swojego Oblubieńca, nawoływała do pokuty i nawrócenia, do słuchania Boga, a nie ludzi. Czuła się do tego upoważniona, gdyż pod koniec karnawału 1367 roku, gdy cała Siena wspaniale się bawiła, a „mała pustelnica” oddawała się pokucie, przeżyła mistyczne zaślubiny z Jezusem Chrystusem, swoim Oblubieńcem. Odtąd miała świadomość Jego stałej obecności w swym sercu, a na serdecznym palcu pierścień, który jej ofiarował na znak zaślubin. 213 Nieuczona i niepiśmienna córka farbiarza, która dyktowała wykształconym zakonnikom swe listy, nawoływała papieży, aby powrócili z Awinionu do Rzymu i zakończyli okres gorszącej, trwającej od 1309 roku niewoli i zależności od królów francuskich. Była w tych listach zdecydowana i gorliwa, perswadowała, udzielała rad i wskazówek. „Zauważyłam, Ojczulku mój miły, że wilk wynosi z owczarni twe owce, a nie ma nikogo, kto by mu przeszkodził” – pisała bez ogródek do Grzegorza XI. Gdy jednak jej gorliwe upomnienia nie odniosły pożądanego skutku, udała się do Awinionu, aby osobiście spotkać się z papieżem. Jak zawsze, tak i teraz, córka farbiarza nie traciła pewności – kategorycznie i bardzo pokornie żądała od głowy Kościoła, aby udał się tam, gdzie wskazuje sam Chrystus. Gdy Grzegorz XI w 1377 roku ostatecznie zdecydował się na powrót, współcześni, a także późniejsi historycy i badacze uznali, że jest to zasługa św. Katarzyny. Po jego śmierci, która nastąpiła rok po powrocie do Rzymu, kardynałowie wybrali na jego następcę arcybiskupa Bari, który wybrał imię Urbana VI, ale jego surowość zraziła kardynałów. Wybrali więc „konkurencyjnego” papieża – Klemensa VII. Był to początek rozłamu w Kościele zachodnim, trwającego 39 lat. Święta sienenka nie doczekała powrotu Kościoła do jedności, jednak robiła wszystko, aby utwierdzić autorytet prawowitego następcy św. Piotra. Nawoływała do postu i modlitwy w intencji Urbana VI, popierała reformy, które wdrażał. Na jego prośbę przeniosła się do Rzymu. Tu, wyczerpana i osłabiona, zmarła 29 kwietnia 1380 roku. Lud rzymski tłumnie uczestniczył w jej pogrzebie i – jak pisze bł. Rajmund z Kapui, jej spowiednik i pierwszy biograf – wielu uczestników doznało na grobie sienenki cudu uzdrowienia. Relikwie świętej spoczywają w rzymskim kościele ojców dominikanów Santa Maria della Minerva. Jej spuścizna zawiera 389 listów, wybitne dzieło mistyczne „Dialog, czyli rozmowa z Bogiem”, 26 modlitw. Św. Katarzyna została kanonizowana 26 czerwca 1461 roku przez papieża Piusa II. W 1866 roku Pius IX ogłosił ją patronką Rzymu, a Pius XI w 1939 roku patronką Włoch (obok św. Franciszka z Asyżu). 4 października 1970 roku Paweł VI ogłosił św. Katarzynę doktorem Kościoła. Wraz ze św. Teresą z Avili i św. Teresą z Lisieux jest ona jedną z trzech kobiet, które są zatwierdzonymi przez Kościół mistrzyniami życia chrześcijańskiego. Jan Paweł II ogłosił ją 1 października 1999 r. współpatronką Europy. „Katarzyna, skromna i nieustraszona tercjarka dominikańska, przywróciła pokój w swej rodzinnej Sienie, we Włoszech i w Europie XIV wieku; nie szczędziła swych sił dla Kościoła, doprowadzając do powrotu Papieża z Awinionu do Rzymu” – powiedział przy tej okazji papież. 214 Św. Edyta Stein (1891-1942) Św. Edyta Stein – s. Teresa Benedykta od Krzyża przyszła na świat 12 października 1891 roku we Wrocławiu. Była siódmym, najmłodszym dzieckiem pobożnych Żydów - Augusty i Zygryda Steinów. Jej ojciec, właściciel składu drzewnego zmarł, gdy Edyta miała dziewięć miesięcy. Od tej chwili o utrzymanie rodziny troszczyła się matka, która nie tylko z powodzeniem poprowadziła przedsiębiorstwo, ale po latach wysiłków doprowadziła je do rozkwitu, zapewniając rodzinie dostatek i ustabilizowaną sytuację materialną. Od dziecka Edyta zwracała uwagę najbliższych nieprzeciętnymi zdolnościami. Była prymuską, szkołę powszechną i gimnazjum ukończyła ze znakomitymi ocenami. W 1911 roku rozpoczęła studia na wydziale historycznym i germanistyki Uniwersytetu Wrocławskiego. Po dwóch latach zaczęła coraz bardziej interesować się filozofią, szczególnie rozwijającą się w Getyndze szkołą fenomenologiczną. W 1913 roku przeniosła się do Getyngi, aby studiować filozofię pod kierunkiem Edmunda Husserla, twórcy owej szkoły. Właśnie w tym okresie życia oddaliła się od wiary swych przodków, ale poszukiwanie prawdy nie przestawało ją fascynować. Cztery lata po rozpoczęciu studiów filozoficznych obroniła doktorat z filozofii we Fryburgu, gdzie jej mistrz otrzymał katedrę. Wybitny uczony zaliczał pannę Stein do swych najzdolniejszych uczniów. Bieg jej życia zmienił się pewnej nocy 1921 roku, gdy będąc w gościnie u przyjaciół przeczytała „Księgę życia” św. Teresy z Avili. „To jest prawda” – powiedziała, zamykając książkę. Kilka miesięcy później, 1 stycznia 1922 roku przyjęła chrzest w Kościele katolickim. Dla jej pobożnej matki chrzest ukochanej córki był prawdziwym szokiem – Edyta powiedziała jej o tym na klęczkach. Po raz pierwszy kobieta, której nie złamały liczne przeciwności życiowe, płakała. Nie potrafiła zaakceptować drogi, którą poszła jej córka. Ona z kolei wiedziała, że przepaść, która dzieli ją z matką jest pozorna i że chrześcijaństwo jest wypełnieniem obietnicy danej przez Boga Abrahamowi. To powinowactwo obie kobiety odczuwały szczególnie mocno, gdy Edyta przychodziła z matką do synagogi. Pani Stein z podziwem patrzyła na zatopioną w modlitwie córkę. Wielkim pragnieniem młodej konwertytki było wstąpienie do Karmelu. „Zawsze przeczuwałam, że Pan zachował dla mnie w Karmelu coś, co tylko tam mogę znaleźć” – napisała po latach. Spowiednicy opóźniali ten krok – chcieli, aby nieprzeciętne zdolności ich penitentki przynosiły owoce w świecie. Była więc nauczycielką w gimnazjum sióstr dominikanek w Spirze, przetłuma- 215 czyła na niemiecki jedno z dzieł św. Tomasza z Akwinu, wykładała w Instytucie Pedagogiki Naukowej w Münster, jeździła po Europie z prelekcjami o pokoju, potrzebie odrodzenia społeczeństwa i o godności kobiety. W 1933 roku do władzy doszli w Niemczech naziści. Zaczęły się prześladowania – Edyta jako Żydówka nie miała prawa uczyć niemiecką młodzież. Jej spowiednik zgodził się na upragnione wstąpienie do Karmelu. Została przyjęta do klasztoru w Kolonii. Tu kontynuowała pracę naukową. Za klauzurą powstało najważniejsze dzieło filozoficzne jej życia „Akt i możność”, a także „Wiedza Krzyża”, poświęcona wielkiemu reformatorowi jej zakonu św. Janowi od Krzyża. Rozpoczęła także spisywanie swojej autobiografii. Konwersja na katolicyzm pomogła jej w odkryciu wagi i wartości swoich żydowskich korzeni. Nie uważała się za osobę oddzieloną przepaścią od dziedzictwa swego narodu – czuła się kimś, kto w ścisły sposób je kontynuuje. Nigdy nie była bliżej swojego narodu niż wtedy, gdy przebywała za klauzurą zakonną. „Rozmawiałam ze Zbawicielem i powiedziałam Mu, że wiem, iż to Jego Krzyż zostaje teraz włożony na naród żydowski. Ogół tego nie rozumie, ale ci, co rozumieją, ci muszą w imieniu wszystkich wziąć go na siebie. Chcę to uczynić, niech mi tylko wskaże jak. (...) na czym ma polegać to dźwiganie krzyża, tego jeszcze nie wiedziałam” – tak pisała o swoim akcie ofiarowania, który złożyła w 1933 roku. W zapiskach wyznała, że chciała być ubogą Esterą, która wstawia się u Boga za swoim ludem, pragnąc uratować go od zagłady. O tym, na czym będzie polegać dźwiganie krzyża, dowiedziała się w 1942 roku, gdy wraz z siostrą Różą, która również przyjęła chrzest i wstąpiła do Karmelu, została aresztowana przez gestapo w holenderskim mieście Echt. Do Holandii obie siostry przyjechały w grudniu 1938 roku, aby schronić się przed narastającą falą nazistowskich represji. Aresztowanie wszystkich księży, zakonników i zakonnic było aktem zemsty nazistów na Episkopacie Holandii, który w liście pasterskim potępił zbrodnie hitlerowskie na narodzie żydowskim. Edyta Stein, siostra Teresa Benedykta od Krzyża zginęła wraz ze swoją siostrą Różą w komorze gazowej w Auschwitz 9 sierpnia 1942 roku, tydzień po aresztowaniu w holenderskim klasztorze. Jan Paweł II ogłosił ją błogosławioną w czasie swej pielgrzymki do Niemiec 1 maja 1987 roku w Kolonii, a świętą – 11 października 1998 roku w Rzymie. „Edyta Stein, pochodząca z rodziny żydowskiej, porzuciła błyskotliwą karierę naukową, by zostać karmelitańską mniszką, przybierając imię Teresy Benedykty od Krzyża i zmarła w obozie zagłady w Oświęcimiu, jest symbolem dramatów Europy naszego stulecia” – oświadczył Papież 1 października 1999 roku, proklamując ją współpatronką Europy. 216 TEMAT 56 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „I co jest lepsze dla narodu? Czy entuzjazm wiary, czy też zblazowane «niechciejstwo», gdy człowiek jest już na wszystko obojętny, na nic niewrażliwy? Gdy człowiek będzie obojętny na Boga, będzie też obojętny na braci. Gdy nie będzie miał ducha mocy i siły do walki o Boga, nie będzie już walczył o nic: ani o pług, ani o chleb, ani też o odbudowę ojczyzny – bo nie będzie miał entuzjazmu i zapału. Naród obojętny to naród bez siły, bez energii, bez nadziei. Takiego narodu nie chcemy. Pragniemy narodu zwycięskiego, entuzjastycznego, narodu wierzącego, odważnego i silnego, który umiałby zwyciężać, być gotowy na ponoszenie wszelkich trudów. Taki entuzjazm daje wiara, ufność, nadzieja i miłość. Chcemy, by nie było tej bolesnej rozbieżności między wspaniałą wiarą naszą a życiem, które tak niekiedy zniekształca nasze chrześcijańskie oblicze i sprawia, że już często nie czynimy wrażenia ludzi ochrzczonych”. (kard. Stefan Wyszyński) – Co kard. Wyszyński pisał na temat narodu? Grupa 2 „Sam nieraz, znając życie naszego narodu i życie Kościoła, zadawałem sobie pytanie: gdzie jest ukryta przedziwna moc, która daje Kościołowi wewnętrzną duchową wolność i nieustępliwość, tak podziwianą przez wszystkich? W odpowiedzi stwierdzałem: tajemnicą tej niezwykłej mocy jest fakt, że Polska jest zwarta jako naród, zwarta narodowo i religijnie, szczególnie w swej miłości do Kościoła Chrystusowego i Matki Najświętszej. O wartości charakteru narodowego i chrześcijańskiego świadczą cnoty, które posiadamy i z których mnożymy dobroć. Chrystus zachęca nas do mnożenia czynów dobrych: «Niechaj świeci światłość wasza przed ludźmi, aby widzieli uczynki wasze dobre i chwalili Ojca, który jest w niebie» (Mt 5,16)”. (kard. Stefan Wyszyński) – W czym kard. Wyszyński widzi siłę Polski? 217 Grupa 3 „Umiemy pracować i zdobywać dobra, ale nie zawsze umiemy je utrzymać. Dlatego w pracy naszej wewnętrznej te dwie cnoty – pracowitość i oszczędność – muszą iść w parze. Wyrzeczenie się siebie i wzajemne poszanowanie muszą poprawić w nas przerosty indywidualizmu i egocentryzmu, muszą wyrobić w nas zmysł społeczny współpracy i współdziałania. Jest to możliwe, gdy wzrośnie wśród nas wzajemny szacunek jednych dla drugich. A nigdy nie czekajmy na to, kto zacznie. Sami pierwsi zaczynajmy”. (kard. Stefan Wyszyński) – Jakie zalety Polaków wymienia kard. Wyszyński? 218 TEMAT 57 kl. II liceum i technikum Unię Europejską tworzy obecnie dwadzieścia pięć państw, które zachowują swoją suwerenność i są pełnoprawnymi podmiotami prawa międzynarodowego. Państwa te, decydując się na członkostwo we Wspólnotach Europejskich, dobrowolnie przekazały część swoich kompetencji ponadnarodowym organom wspólnotowym. Państwa członkowskie UE: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Estonia, Francja, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Niemcy, Polska, Portugalia, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania, Węgry, Włochy oraz Cypr. Negocjacje z tymi krajami rozpoczęły się 31 marca 1998 roku. W dniach 10-11 grudnia 1999 r. oficjalnie zaproszono do negocjacji kandydatów tzw. drugiej fali: Bułgarię, Rumunię, Słowację oraz Maltę. Unia Europejska stanowi ukoronowanie półwiecza procesów integracyjnych w Europie. Traktat z Maastricht zawarty 7 lutego 1992 r., który powołał ją do życia, nie pozbawił osobowości prawnej istniejących uprzednio trzech Wspólnot Europejskich: Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali i Europejskiej Wspólnoty Atomowej – EURATOM, ani też nie wyposażył Unii Europejskiej w podmiotowość prawną. Pomysł stworzenia „Stanów Zjednoczonych Europy” padł po raz pierwszy z ust Winstona Churchilla, ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii, w przemówieniu wygłoszonym przez niego w Zurychu we wrześniu 1946 r. Inicjatorami działań zmierzających ku integracji powojennej Europy, „ojcami zjednoczonej Europy” byli politycy chrześcijańskiej demokracji: Konrad Adenauer (Niemcy), Robert Schuman (Francja), Alcide de Gasperi (Włochy). 5 maja 1949 r. powstała Rada Europy (Council of Europe), pierwsza europejska międzyrządowa organizacja współpracy. Państwami założycielskimi Rady Europy były: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Włochy i kraje skandynawskie. Celem Rady Europy stało się umacnianie i rozwój demokracji, ochrona praw człowieka, sprawiedliwe rozwiązywanie problemów społecznych i popieranie europejskiej tożsamości kulturowej. Polska została przyjęta do Rady Europy 26 listopada 1991 r. 18 kwietnia 1951 r. z inicjatywy R. Schumana, ówczesnego francuskiego ministra spraw zagranicznych, sześć państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy) podpisało w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Na mocy Traktatu Paryskiego sektory węglowy i stalowy krajów członkowskich zostały poddane wspólnej mię- 219 dzynarodowej kontroli; powołano też do życia ponadpaństwowe organy EWWiS: Wysoką Władzę, Radę Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Trybunał Sprawiedliwości oraz Radę Ekonomiczno-Społeczną. Traktat o EWWiS stał się fundamentem dalszej integracji europejskiej. 25 marca 1957 r. podpisano dwa Traktaty Rzymskie. Jeden z nich ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), przemianowaną na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r. na Wspólnotę Europejską (WE), a drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Sygnatariuszami obu traktatów było sześć państw założycielskich EWWiS. EWG miała w założeniu doprowadzić do powstania unii celnej, a następnie wspólnego rynku towarów, usług, siły roboczej i kapitału, natomiast Europejska Wspólnota Energii Atomowej miała zapewnić wspólną kontrolę nad przemysłem nuklearnym w Europie, pod kątem wykorzystania go wyłącznie do celów pokojowych. W ten sposób doszło do powstania istniejących obok siebie trzech Wspólnot Europejskich, o tym samym składzie członkowskim. Wszystkie trzy Wspólnoty mają osobowość prawną i są podmiotami prawa międzynarodowego. Negocjacje w sprawie unii gospodarczej i walutowej, a także w kwestii możliwego zbliżenia się do unii politycznej, zakończyły się 7 lutego 1992 r. podpisaniem w Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej. Na mocy traktatu UE zbudowania jest na tzw. trzech filarach. Pierwszy filar (wspólnotowy) objął m.in. gospodarkę, handel, politykę społeczną, ochronę środowiska, kulturę itd. W ramach filaru I wprowadzono też instytucję „obywatelstwa europejskiego”. Nazwa „Europejska Wspólnota Gospodarcza” została w Traktacie zmieniona na „Wspólnota Europejska”. Powołano ciało doradcze – Komitet Regionów, stworzono podstawy prawne do utworzenia Europejskiego Instytutu Monetarnego, a także instytucji ogólnoeuropejskiego rzecznika praw obywatelskich. Drugim filarem UE jest Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Trzecim filarem UE jest współpraca w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Filar drugi i trzeci należą do dziedziny współpracy międzyrządowej, a podejmowane decyzje muszą zapadać na zasadzie jednomyślności. 220 INSTYTUCJE UE Funkcjonowanie i rozwój Wspólnot Europejskich wymaga – w celu zrealizowania postawionych przed nimi zadań – podejmowania różnego rodzaju i różnej wagi decyzji oraz odpowiednio skutecznego wdrażania tych decyzji. Instytucją wykonawczą jest Komisja Europejska i na niej spoczywa obowiązek wdrażania postanowień podjętych przez inne, upoważnione do tego organy. Proces uzgadniania decyzji przebiega zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i w poszczególnych państwach członkowskich. Organy decyzyjne to: Rada Europejska (zgromadzenia szefów państw i rządów), która zbiera się na swych regularnych sesjach raz na pół roku, a poza tym na jednym lub dwóch dodatkowych spotkaniach w ciągu roku. Rada Europejska wytycza tylko podstawowy kurs na przyszłość, decyduje w sprawach zasadniczych dla kształtu i rozwoju Wspólnot Europejskich. Rada Unii Europejskiej jest głównym organem decyzyjnym w Unii Europejskiej. Podejmuje szczegółowe decyzje gwarantujące realizację postanowień szczytu. W skład Rady UE wchodzą przedstawiciele (po jednym) każdego państwa członkowskiego, na szczeblu ministerialnym. Zanim propozycja Komisji Europejskiej trafi do Rady UE, jest ona zwykle uprzednio dyskutowana na forum Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER), który tworzą ambasadorowie państw członkowskich akredytowani przy UE. Uprawnienia Parlamentu Europejskiego w procesie decyzyjnym mogą mieć charakter opiniodawczy, współdecydujący i akceptujący. Funkcje doradcze w procesie podejmowania decyzji przypadają Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu (wspólnemu dla Wspólnoty Europejskiej i EURATOM-u), Komitetowi Regionów (powołanemu dla Wspólnoty Europejskiej przez Traktat o UE) oraz Komitetowi Konsultacyjnemu, istniejącemu w strukturze Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Organy statutowe: Trybunał Sprawiedliwości, dokonujący interpretacji prawa wspólnotowego, kontroli stosowania prawa wspólnotowego i rozwoju unijnej legislacji. Trybunał Sprawiedliwości jest instancją ostateczną. Rozstrzyga on m.in. spory między państwami na tle wykładni prawa traktatowego. Trybunał Obrachunkowy pełni finansową kontrolę we Wspólnotach. 221 Profesor Rocco Buttiglione, jest filozofem, prawnikiem i politykiem. Urodził się w 1948 r. w Gallipoli (Włochy). Studia uniwersyteckie odbył w Rzymie i Turynie. Wykładał filozofię i teorię prawa m.in. na uniwersytecie w Teramo, na Uniwersytecie im. św. Piusa V w Rzymie oraz w Internationale Akademie für Philosophie (Liechtenstein). Pełnił funkcję Sekretarza Generalnego Cristiani Democratici Uniti. Od 2001 r. jest Ministrem do spraw Integracji Europejskiej w Rządzie Republiki Włoskiej, który jesienią ub. roku wysunął jego kandydaturę na Komisarza Europejskiego ds. wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa. Jej odrzucenie z racji wyrażonych przez Buttiglionego chrześcijańskich przekonań moralnych jest symptomem ideologicznych uprzedzeń części polityków w Parlamencie Europejskim. W roku 1994 otrzymał tytuł doktora honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Główne obszary badań: antropologia filozoficzna, etyka, myśl Karola Wojtyły, teoria dialektyki, filozofia kultury i polityki, prawo. Fragmenty wykładu Profesora Rocco Buttiglione wygłoszonego 12 stycznia 2005 w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na temat: „Prymat sumienia w polityce”: „To, co się wydarzyło, jest dobrze znane. Przedstawiono moją kandydaturę na członka Komisji Europejskiej. Propozycję taką wysuwają rządy państw członkowskich. Kandydaci przesłuchiwani są przez Parlament Europejski. Bada się ich kompetencje zawodowe (należy sprawdzić, czy rozumieją co nieco z tego, czym mają się zajmować) oraz integralność moralną. Nie jest to ocena polityczna. Podczas gdy w parlamencie narodowym oceniamy polityczną bliskość idei – na przykład kandydata na ministra – z naszymi własnymi ideami, to w Parlamencie Europejskim nie może tak być. Komisarze nominowani są bowiem przez poszczególne rządy, które reprezentują oczywiście różne opcje polityczne. Dlatego osoby, które nigdy nie mogłyby wspólnie tworzyć rządu narodowego, mogą i muszą zasiadać wspólnie w jednej Komisji Europejskiej. Podczas mojego przesłuchania nikt nie wysunął wątpliwości co do moich kompetencji zawodowych, a jednak socjaliści, liberalni demokraci, zieloni i komuniści zagrozili, że jeśli nie zrezygnuję z kandydowania, to będą głosować przeciw Komisji. Nie mogę zatem nie dojść do wniosku, iż uznano, że nie jestem godny moralnie, aby pełnić funkcję komisarza europejskiego. Z jakiego powodu? Dlatego, że powiedziałem to, co o homoseksualizmie mówi Katechizm Kościoła katolickiego. Gdyby takie kryterium zastosowano 222 w przeszłości, ani Adenauer, ani De Gasperi, ani Schuman nie mogliby być komisarzami europejskimi. Niektórzy chwalili mnie za odwagę, inni zarzucali mi nazbyt ostentacyjne manifestowanie swojej wiary. Muszę powiedzieć, że nie zasługuję ani na pochwały, ani na krytykę. Zachowałem się jak nader ostrożny chrześcijanin, prawie jak Nikodem, który przyszedł do Jezusa w nocy, gdyż bał się uczonych w Piśmie i faryzeuszów. To nie ja wprowadziłem do dyskusji publicznej słowo tak silnie obciążone emocjonalnie jak słowo «grzech». Uczynili to moi przeciwnicy. Niestety, wiele lat, które poświęciłem studiowaniu i nauczaniu filozofii, zwłaszcza fenomenologii, sprawiło, że nie potrafiłem omijać pytań i mówić tak, aby nie powiedzieć niczego (umiejętność takiego mówienia jest sztuką, która może się nieraz politykowi przydać). Odpowiedziałem zatem, mówiąc minimum tego, co może powiedzieć chrześcijanin (nie odważny, raczej bojaźliwy): «Mogę sądzić, że homoseksualizm jest grzechem, ale nie ma to żadnego znaczenia politycznego, dopóki nie mówię, że homoseksualizm jest przestępstwem». Tego jednak nie mówię; co więcej, z przekonaniem przyjmuję zasadę niedyskryminowania osób homoseksualnych. Jeśli bowiem wszyscy grzesznicy mieliby być karani, to wszyscy trafilibyśmy do więzienia – ze mną na pierwszym miejscu. Czym innym jest poziom polityki i prawa, a czym innym poziom osądu moralnego. Parlament Europejski nie ma prawa wchodzić do mojego sumienia i mówić mi, co mam myśleć. Jak widać, mamy tu do czynienia ze znaną od dawna zasadą liberalną. Zgodnie z tą zasadą osoby, które mają różne poglądy moralne, mogą żyć razem jako obywatele o równych prawach w tej samej wspólnocie politycznej. Ta liberalna zasada jest jednocześnie zasadą chrześcijańską. Spotykając cudzołożnicę, Jezus nie mówi: Zrobiłaś dobrze, rób tak dalej, wróć do twego kochanka lub poszukaj sobie innego. Mówi jej: «Idź, a od tej chwili już nie grzesz!» (J 8,11), a to oznacza: To, co zrobiłaś, jest złe, ale Ja ciebie nie potępiam – nie dlatego, że jesteś niewinna, ale dlatego, że ci wybaczam. A do zgromadzonych Jezus mówi: Nie macie prawa potępiać, gdyż także wy jesteście grzesznikami i potrzebujecie miłosierdzia. Bądźcie miłosierni, bo i wy potrzebujecie miłosierdzia. Tylko Jezus ma prawo potępiać, ale On nie potępia, gdyż przyszedł na świat nie po to, aby go potępić, lecz po to, aby go zbawić. Parlament Europejski odrzucił tę liberalną i chrześcijańską zasadę, wprowadził natomiast nową inkwizycję. Nie interesował się określonym stanowiskiem czy linią polityczną, lecz sądem sumienia, dążąc do ustanowienia nowej ortodoksji, swego rodzaju nowej ateistycznej religii Unii. Dla tej nowej ateistycznej religii istnieje tylko jedna prawda, a mianowicie to, że żadna prawda nie istnieje. Ten, 223 kto nie chce zrezygnować z wydawania sądów wedle kryteriów dobra i zła, jest obywatelem drugiej kategorii i nie może sprawować urzędów w Unii. A przecież wolne jest takie społeczeństwo, w którym grzesznicy mogą grzeszyć, a księża i filozofowie mogą mówić, że grzech jest grzechem. Jeśli jedna z tych form wolności zanika, to społeczeństwo nie jest już wolne. Powiedziałem, że Parlament wziął na siebie poważną odpowiedzialność działania sprzecznego z Konstytucją, gdyż przypisał sobie prawo, którego nie posiada, i ustanowił nową ideologiczną inkwizycję. W rzeczywistości sprawy potoczyły się jeszcze inaczej. Grupy, które być może posiadały większość w Parlamencie, zagroziły, że jeśli nie zrezygnuję z kandydowania, to nie udzielą wotum zaufania Komisji Europejskiej. Głosowanie jednak nie odbyło się. Zrezygnowałem, aby uniknąć zastosowania powyższej zasady. Po mojej dymisji problem pozostaje otwarty. Musi się on stać przedmiotem zmagań kulturowych i politycznych w najbliższych latach, po to, aby określić, jakiej Europy rzeczywiście chcemy. (http://www.kul.lublin.pl/aktualnosci/055.html) 224 TEMAT 58 kl. II liceum i technikum „Przyśniło mi się kiedyś, że umarłem i stanąłem u bram nieba. Bóg zapytał mnie: – Dlaczego miałbym cię tutaj wpuścić? To miejsce jest przeznaczone tylko dla specjalistów. Byłem tak zdumiony, że wyrzuciłem z siebie: – Gram znakomicie w szachy! Odparł Bóg: – Niedostatecznie dobrze. Nie jesteś specjalistą. Więc odpowiedziałem: – Usiłowałem być dobrym mężem i ojcem. Powiedział: – Przykro mi, ale wstępu udziela się tylko specjalistom. Rzekłem więc: – Mówią, że jestem dobrym nauczycielem. Odpowiedział: – Ale nie dostatecznie dobrym. Nie jesteś specjalistą. Załamany zacząłem powoli się wycofywać, aż tu nagle przyszedł mi do głowy dobry pomysł. Podbiegłem z powrotem do bramy, zadzwoniłem i powiedziałem Bogu, jak tylko się pojawił: – Musisz mnie wpuścić, bo w jednym jestem specjalistą. – Tak, a w czym? – zdziwił się. Odparłem: – Jestem specjalistą w popełnianiu grzechów. Wpadałem na tysiące pomysłów, jak grzeszyć. Naprawdę dobrze wiem, czym jest grzech. Jednak jestem strapionym specjalistą. Dobry Boże, przebacz mi. Odrzekł: – Nareszcie pojąłeś, dla kogo przeznaczone jest to miejsce. Wejdź do środka!” (W. Stinnisen OCD, Ja nie umieram – wstępuję w życie. Rozważania o śmierci i wieczności, Poznań 2002) 225 TEMAT 59 kl. II liceum i technikum „Oczywiście to ważne mieć wielkie cele. Ale tak samo ważne jest, bym codziennie robił małe kroki wiodące mnie do mego wielkiego celu”. (Rita Peter) 226 „Powierz Panu swoją drogę i zaufaj Mu: On sam będzie działał”. (Psalm 37,5) 227 „Kto ma czas, ten niech go nie traci i nie czeka na chwilę dogodną. Nie odkładajmy do jutra tego, co możemy zrobić dzisiaj”. (O. Pio) 228 „Nasze jutro zaczyna się dziś”. (reklama) 229 TEMAT 60 kl. II liceum i technikum Każdego dnia dotykam Jezusa (część I) „Pracuję już dwa lata w Domu Pomocy Społecznej dla upośledzonych umysłowo i fizycznie. Są to osoby w wieku od 10 do 50 lat, ale wciąż są dziećmi i pragną, by tak je traktowano. W naszym domu są sześćdziesiąt dwie dziewczynki. Wykonują one bardzo proste prace domowe, sprzątają, pomagają słabszym koleżankom. Są bardzo wrażliwe na cierpienie innych, bardzo uczuciowe i na swój sposób mądre. Gdy po raz pierwszy usłyszałam, jak się modlą, z jak wielką prostotą zwracają się do Boga, to płakałam jak dziecko ze wzruszenia. One w swojej modlitwie pamiętają o wszystkich, również o swojej rodzinie, która niejednokrotnie ich nie chce. Czasem mam wrażenie, że są znacznie bliżej Boga i znają Go lepiej niż my. Dziewczynki mają wiele talentów, które zauważone i docenione przez ludzi zdrowych, dają wspaniałe efekty. Chociaż nie potrafią czytać i pisać, śpiewają, grają w przedstawieniach, mówią wiersze, tańczą, wykonują proste prace plastyczne z pomocą siostry. Jedna z dziewczynek, która chodziła do szkoły specjalnej, pisze nawet wiersze. Są u nas również dzieci upośledzone w stopniu głębokim, nie mówią. Często są agresywne wobec siebie i innych. Wystarczy jednak, by je kochać pomimo (a może właśnie dlatego), że nieraz są obślinione i na pierwszy rzut oka nie są tak piękne jak ludzie zdrowi. Wystarczy, by z nimi być, zobaczyć w nich człowieka, przytulić, okazać ciepło, czasem wręcz siłą powstrzymać przed samą agresją i pomóc w codziennych czynnościach. Trzeba po prostu być i pomagać w tym wszystkim, co dla nas jest takie proste i oczywiste, za co my nawet nie dziękujemy”. 230 (część II) „Kiedy jest się pośród ludzi całkowicie zależnych od innych, nieustannie chce się dziękować Bogu za życie, zdrowie, sprawność, za rodziców, i dostrzega się ogromną wartość tych darów. Pracuję na tzw. grupie leżącej. Moje dziewczynki nic nie potrafią same przy sobie zrobić. To ja muszę je wykąpać, nakarmić, przewinąć, uczesać i ubrać. Nie potrafią też mówić, ale swoją miłość i wdzięczność doskonale wyrażają uśmiechem i gestami. Niezadowolenie natomiast płaczem i grymasem. Przez cały czas uczę się je rozumieć. Wiem, że jestem im potrzebna. Najważniejsze jest to, żeby kochając człowieka chorego pokazać mu, że jest cenny i ważny, że posiada swoją niepowtarzalną godność i wartość. Najważniejsze jest kochać takiego człowieka. Miłość wiąże się przecież ze spotkaniem z Bogiem; spotkaniem, w którym Jezus mówi, że każdy człowiek jest przez Niego kochany. (...) Chciałabym też, żebyś wiedział jeszcze jedno. Tak naprawdę to my potrzebujemy tych chorych, bo oni posiadają duchowe skarby, których my nie mamy lub nie potrafimy ich odkryć. To od nich możemy tak wiele otrzymać i nauczyć się prostoty, wrażliwości, radości, szczerości i otwartości. To oni pokazują nam, jak kochać i pozwolić, by inni nas kochali, jak wybaczać i cieszyć się szczęściem innych. Pracując wśród nich, stajemy się bardziej dojrzali do prawdziwej miłości. Życzę Ci owocnych i głębokich spotkań z ludźmi, których Pan stawia na twojej drodze życia”. (Renata Gogola SAC, Każdego dnia dotykam... Jezusa, w: „Być sobą” nr 2/2002, s. 22-23) 231 „Mały iloraz inteligencji, ogromny natomiast iloraz serca”. 232 „Oni są ludźmi niezwykłymi, bo mają w sobie otwartość dziecka”. 233 „Pewnego dnia na teren Daybreak wjechała długa czarna limuzyna z przyciemnionymi szybami. Wszyscy, którzy zobaczyli ten samochód, byli bardzo zdziwieni. Po co ktoś, kto jeździ takim pojazdem, miałby przyjeżdżać do Daybreak? Gdy limuzyna zatrzymała się przed Dayspring, wysiadła z niej niska, bardzo chuda kobieta. – Jestem Cathy – powiedziała. – Przyjechałam z nowojorskiego City i potrzebuję pomocy w uporaniu się z moimi problemami. Siostra Sue Mosteller, gospodyni Dayspring, i ja zaprowadziliśmy Cathy do domu. Zapytałem, jak możemy jej pomóc. – Prawdę mówiąc – odrzekła – jestem w strasznej depresji. Od wielu lat chodzę do psychiatry, ale on nie zdołał mi pomóc. Przeciwnie, jest coraz gorzej. Mój brat, który słyszał o Daybreak, powiedział mi, żebym tu przyjechała, że może tu mi pomogą. Więc przyjechałam. Cathy miała co najmniej siedemdziesiąt lat, miłą twarz i błysk w oczach. Była starannie ubrana i sprawiała wrażenie dość opanowanej. Czemu była przygnębiona? – Czy możesz nam powiedzieć o sobie coś więcej? – zapytała Sue. – Czy to jakieś wydarzenia wywołują tę depresję? – O, tak – odpowiedziała Cathy. – Może zabrzmi to dla was dziwnie, ale ilekroć przeglądam w «New York Timesie» część poświęconą życiu towarzyskiemu i czytam nazwiska osób zaproszonych przez prezydenta i pierwszą damę na lunch w Białym Domu, wpadam w depresję, ponieważ mnie na tej liście nie ma! Sue i ja spojrzeliśmy po sobie. To było dla nas coś nowego. – Zawsze porównuję siebie z innymi – mówiła dalej Cathy – i gdy się starzeję, widzę, że coraz więcej osób o mnie zapomina. A kiedy zauważam, że ludzie, którzy nie mają nawet połowy moich pieniędzy ani połowy moich znajomości, są milej widziani niż ja, wtedy czuję się bardzo, bardzo przygnębiona. Potem Cathy zaczęła nam opowiadać o swoim życiu: o prestiżowym małżeństwie, o dzieciach, o rozwodzie, o drugim małżeństwie, o bogatym życiu towarzyskim, o związku z Kościołem, o pracy charytatywnej i o sławie. Mówiła o tym wprost, bardzo szczerze i nie bez poczucia humoru. – Ludzie zawsze oczekują ode mnie pieniędzy. Ilekroć coś zgubię, obiecuję świętemu Antoniemu, że jeśli to znajdę, dam kościołowi tysiąc dolarów. Obecnie, gdy idę na Mszę świętą, ksiądz pyta mnie: „Cathy, czy zgubiłaś coś w tym tygodniu?” Stopniowo wyłaniał się bardzo niezwykły, lecz tragiczny obraz. Kobieta, która miała wszystko, o czym człowiek może marzyć: pieniądze, sławę, znajomości 234 i wielką władzę, zastanawiała się, czy jest ktoś, kto ją naprawdę kocha. Bogata, lecz biedna. Sławna, ale nie wierząca w siebie. Wielka, ale bardzo mała. – Cathy – zapytała Sue – czy wierzysz, że jesteś wartościową osobą tylko dlatego, że jesteś Cathy? W oczach Cathy pojawiły się łzy. – Nie wiem. Nie wiem nawet, kim jestem bez tych wszystkich rzeczy, które mnie otaczają. Nie wiem, co by to miało znaczyć, że ludzie mnie kochają po prostu jako Cathy. Czy mogliby mnie kochać? Nieraz się nad tym zastanawiam. Im dłużej Sue i ja rozmawialiśmy z nią, tym bardziej zdawaliśmy sobie sprawę, że żadne argumenty nie pomogą jej pokochać siebie. (...) Powiedziałem Cathy, że jest zaproszona na obiad do Nowego Domu i że spędzi ten czas w towarzystwie Adama i innych mieszkańców. Trochę ją to zdziwiło. Dlaczego ma jeść obiad z upośledzonymi, skoro przyjechała, aby uzyskać pomoc duchową? Widziałem w jej oczach pytanie, ale odpowiedziała uprzejmie, że z przyjemnością przyjdzie spotkać się z naszymi biednymi podopiecznymi. Gdy o dziewiątej wieczór wróciła z obiadu, czekałem na nią, niepokojąc się, czy to, co zrobiłem, było dobrym krokiem. Ale kiedy weszła do salonu, była rozluźniona i szczęśliwa. – Henri – powiedziała – było bardzo dobrze! Czułam się zaakceptowana, mile widziana, nawet się o mnie troszczono. Myślę, że naprawdę mnie lubili. Muszę przyznać, że obawiałam się przyjąć to zaproszenie, ale potem byłam bardzo zadowolona, że tam jestem. Wszyscy byli dobrzy i przyjaźni. Jacy to wspaniali ludzie! Cały wieczór był naprawdę wspaniały! Trudno mi było w to uwierzyć. Czułam się naprawdę serdecznie przyjęta, a przecież ci ludzie mnie nawet nie znali! Z niedowierzaniem patrzyłem na zmieniony wyraz jej twarzy i oczu. Czy to jest ten sam gość, który przyjechał tu w depresji? Cathy zadzwoniła do mnie po powrocie do Nowego Yorku. – Mój mąż zauważył – mówiła – że w Daybreak stało się ze mną coś ważnego. Nie odczuwam już tej okropnej depresji, którą miałam przedtem. Mam poczucie obecności Boga i wiem, że On mnie kocha”. (Henri J. M. Nouwen, Adam umiłowany przez Boga, Kraków 2002, s. 81-86) 235 TEMAT 61 kl. II liceum i technikum Dokończ zdania: Kim jest dla mnie............ Głodnym, którego trzeba ......................................... Spragnionym, którego trzeba ................................... Żebrakiem, któremu trzeba ...................................... Pijanym, którego trzeba ............................................ Chorym umysłowo, którego trzeba ........................... Maluczkim, którego trzeba ....................................... Samotnym, którego trzeba . ..................................... Chorym, którego trzeba ........................................... Bezdomnym, którego trzeba .................................... Więźniem, którego trzeba ......................................... Narkomanem, któremu trzeba ................................. Kaleką, z którym trzeba ............................................ Niemym, za którego trzeba ....................................... Niewidomym, którego trzeba . .................................. Nie chcianym, którego trzeba .................................. Staruszkiem, któremu trzeba .................................... Nagim, którego trzeba ............................................. Trędowatym, któremu trzeba .................................. 236 TEMAT 62 kl. II liceum i technikum Test z wiadomości o Jasnej Górze 1. Kościół obchodzi uroczystość Matki Bożej Częstochowskiej: a) 3 maja b) 26 sierpnia c) 15 sierpnia. 2. Komu i kiedy książę Władysław Opolczyk przekazał obraz Matki Bożej, zwanej dziś Częstochowską? .................................................................................................................... 3. Jasnogórski obraz Matki Bożej to: a) fresk na ścianie głównego ołtarza klasztoru b) obraz na szkle c) ikona w stylu wschodnim, bizantyjskim d) współczesny obraz na płótnie. 4. Kto, kiedy i dlaczego ogłosił Maryję Królową Polski? .................................................................................................................... 5. Kiedy obchodzimy święto Królowej Polski? .................................................................................................................... 6. Obroną Jasnej Góry podczas potopu szwedzkiego dowodził: a) król Władysław Jagiełło b) o. Augustyn Kordecki c) hetman Żółkiewski d) książę Radziwiłł. 7. Ile dni trwała obrona Jasnej Góry? a) około 40 dni b) 25 dni c) tylko 3 dni. 237 8. Jaka jest nazwa utworu muzycznego, który rozlega się na odsłonięcie obrazu Matki Bożej oraz nazwa modlitwy odmawianej co dzień o godz. 21? ......................................................................................................................... 9. W skarbcu na Jasnej Górze znajdują się: a) pieniądze b) pamiątki, klejnoty i inne kosztowności jako wota dziękczynne c) złoto ofiarowane przez królów. 10. Spotkanie z Janem Pawłem II na Światowym Dniu Młodzieży na Jasnej Górze odbyło się w roku: a) 1979 b) 1987 c) 1991 d) 2000. 238 Krzyżówka 1 1 2 3 4 5 6 7 1. Maryja to ..... Boża. 2. Nabożeństwo maryjne w październiku. 3. Wybrał Maryję na Matkę swego Syna. 4. Maryja, która cierpi, to Matka ............ 5. Miejscowość ze słynnym sanktuarium Matki Bożej Królowej Polski. 6. Marcowa uroczystość Matki Bożej. 7. Część pierwsza różańca. Krzyżówka 2 1 2 3 4 5 6 7 1. W roku 1656 oddana pod opiekę Maryi. 2. Zdrobniale godziny. 3. Matka Boża ma je też w Licheniu, Lourdes, Fatimie. 4. Nabożeństwo październikowe. 5. Opłakiwała Pana Jezusa wraz z Maryją pod krzyżem. 6. Ten archanioł był przy zwiastowaniu. 7. „Święta Maryja” po łacinie. 239 TEMAT 63 kl. II liceum i technikum Grupa 1 „Albowiem krew moja już ma być wylana na ofiarę, a chwila mojej rozłąki nadeszła. W dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiary ustrzegłem. Na ostatek odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w owym dniu odda Pan, sprawiedliwy Sędzia, a nie tylko mnie, ale i wszystkim, którzy umiłowali pojawienie się Jego” (2 Tm 4,6-8). – Do czego św. Paweł porównał życie chrześcijańskie? – Kto jest Sędzią w owych zawodach? – Jaka jest nagroda dla zwycięzców? – Co jest warunkiem otrzymania tej nagrody? Grupa 2 „Czyż nie wiecie, że gdy zawodnicy biegną na stadionie, wszyscy wprawdzie biegną, lecz jeden tylko otrzymuje nagrodę? Przeto tak biegnijcie, abyście ją otrzymali. Każdy, który staje do zapasów, wszystkiego sobie odmawia; oni, aby zdobyć przemijającą nagrodę, my zaś nieprzemijającą. Ja przeto biegnę nie jakby na oślep; walczę nie tak, jakbym zadawał ciosy w próżnię, lecz poskramiam moje ciało i biorę je w niewolę, abym innym głosząc naukę, sam przypadkiem nie został uznany za niezdatnego” (1 Kor 9,24-27). „Również jeżeli ktoś staje do zapasów, otrzymuje wieniec tylko [wtedy], jeżeli walczył przepisowo” (2 Tm 2,5). – Po jaką nagrodę „biegnie” chrześcijanin? – Jakie zasady obowiązują Bożego sportowca? Grupa 3 „Nie [mówię], że już [to] osiągnąłem i już się stałem doskonałym, lecz pędzę, abym też [to] zdobył, bo i sam zostałem zdobyty przez Chrystusa Jezusa. Bracia, ja nie sądzę o sobie samym, że już zdobyłem, ale to jedno [czynię]: zapominając o tym, co za mną, a wytężając siły ku temu, co przede mną, pędzę ku wyznaczonej mecie, ku nagrodzie, do jakiej Bóg wzywa w górę w Chrystusie Jezusie” (Flp 3,12-14). – Co jest metą chrześcijańskiego życia? – Co możemy uznać za moment startu? 240 Grupa 4 „Albowiem korzeniem wszelkiego zła jest chciwość pieniędzy. Za nimi to uganiając się, niektórzy zabłąkali się z dala od wiary i siebie samych przeszyli wielu boleściami. Ty natomiast, o człowiecze Boży, uciekaj od tego rodzaju rzeczy, a podążaj za sprawiedliwością, pobożnością, wiarą, miłością, wytrwałością, łagodnością! Walcz w dobrych zawodach o wiarę, zdobądź życie wieczne: do niego zostałeś powołany i [o nim] złożyłeś dobre wyznanie wobec wielu świadków” (1 Tm 6,10-12). – Jaka jest nagroda za „dobre zawody”, w których bierze udział chrześcijanin? – Co przeszkadza w jej zdobyciu? – Do jakich sprawności należy szczególnie dążyć? Grupa 5 „W końcu bądźcie mocni w Panu – siłą Jego potęgi. Obleczcie pełną zbroję Bożą, byście mogli się ostać wobec podstępnych zakusów diabła. Stańcie więc [do walki] przepasawszy biodra wasze prawdą i oblókłszy pancerz, którym jest sprawiedliwość, a obuwszy nogi w gotowość [głoszenia] dobrej nowiny o pokoju. W każdym położeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdołacie zgasić wszystkie rozżarzone pociski Złego. Weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha, to jest słowo Boże – wśród wszelkiej modlitwy i błagania” (Ef 6,10-11.14-17). – W jakie sprawności powinien być wyposażony Boży wojownik? – Kto jest jego najgroźniejszym przeciwnikiem? 241 Grupa 6 „My zatem mając dokoła siebie takie mnóstwo świadków, odłożywszy wszelki ciężar, [a przede wszystkim] grzech, który nas łatwo zwodzi, winniśmy wytrwale biec w wyznaczonych nam zawodach. Patrzmy na Jezusa, który nam w wierze przewodzi i ją wydoskonala. On to zamiast radości, którą Mu obiecywano, przecierpiał krzyż, nie bacząc na [jego] hańbę, i zasiadł po prawicy tronu Boga” (Hbr 12,1-2). – Czym winien się cechować życiowy bieg chrześcijanina? – Co przeszkadza biec bez obciążeń? – Kogo winniśmy naśladować, uczynić swoim Trenerem? Dobre zawody chrześcijanina Meta: ...................................... . Start: ................................. Nagroda: ........................................................ Sędzia: ..................................... Trener: ................................ Potrzebne sprawności: .......................................................... Przeciwnik: ......................... Przeszkody: .............................. 242 Tomasz Adamek 37 lat, bokser, były mistrz świata w dwóch kategoriach. – Codziennie się modlę. Tak zostałem wychowany. Jeżeli pragnę iść do nieba, muszę się modlić. Praktykuję, uczestniczę w mszy świętej, czyli największym cudzie na ziemi. Ta wiara została mi przekazana w domu rodzinnym, a teraz ja i żona przekazujemy ją naszym córkom. Nie zawsze dostajemy to, co chcemy. Nie wiemy, co by się stało, gdybyśmy to dostali, nie znamy przyszłości. Tylko Bóg ją zna. Czasami nie dostajemy tego, o co prosimy, bo Bóg widzi, że nie jest to dobre dla naszego życia, dla naszej przyszłości. Trzeba się poddać woli bożej. Zaufać. I ja to robię. Ja i moja rodzina. Są w życiu upadki, ale są i wzloty. Dlatego wiara, łączność z Panem Bogiem sprawia, że staramy się być mocni. Aczkolwiek przychodzą dni słabości, wtedy upadamy. I to Bóg daje nam siły, by się podnieść. Kamil Stoch 25 lat, mistrz świata w skokach narciarskich. – Podczas wizyty Jana Pawła II w Zakopanem usłyszałem słowa: „nie wstydźmy się naszego krzyża”. Dopiero po jakimś czasie zrozumiałem ich znaczenie. Bóg pomaga nam w każdej sytuacji, nawet wtedy kiedy myślimy, że nie. Przed każdymi zawodami modlę się o bezpieczne lądowanie dla mnie i rywali. Manny Pacquiao 34 lata, filipiński bokser, były mistrz świata w sześciu wagach. – Robiłem wiele złych rzeczy. Nawróciłem się po walce z Meksykaninem Juanem Manuelem. We śnie zobaczyłem jasne światło i usłyszałem głos, który mnie zapytał: „dlaczego ode mnie odchodzisz?”. Obudziłem się, płacząc. Moja poduszka była mokra od łez. 243 Anita Włodarczyk 27 lat, była mistrzyni i rekordzistka świata, wicemistrzyni olimpijska w rzucie młotem. – Wierzę w Boga, kocham Go, jestem Mu oddana. Wierzę, że moje istnienie ma sens i nie skończy się śmiercią fizyczną. W moim życiu było wiele sytuacji, w których szczególnie odczuwałam obecność Boga i w wielu przypadkach wiedziałam, że mi pomógł. Kaka 31 lat, brazylijski piłkarz, gra w Realu Madryt. Należy do międzynarodowej organizacji chrześcijańskiej Sportowcy dla Chrystusa. – Potrzebuję Jezusa każdego dnia mojego życia. Jezus poprzez Pismo Święte mówi mi, że bez Niego nie jestem w stanie niczego zrobić. Mam talent i możliwość gry w piłkę, bo dostałem to od Boga. Za wszystko, co mam, Jemu dziękuję. Jestem zwycięzcą, zwyciężyłem, bo Bóg jest w moim życiu. Należę do Jezusa. Piotr Wyszomirski 25 lat, piłkarz ręczny, reprezentant Polski. – Wiara w moim życiu jest czymś ważnym. Bóg mi pomógł w życiu naprawdę i doświadczam tego cały czas. Dlatego staram się dawać świadectwo, że warto wierzyć, warto się modlić i warto żyć według przykazań, bo wtedy życie jest łatwiejsze. 244 Marek Citko 39 lat, piłkarz, były reprezentant Polski. – Mówiąc o wierze w Boga, nie robiłem tego pod publiczkę. W którymś momencie przeszedłem przemianę, nie wstydziłem się, że wiara znalazła się na pierwszym miejscu, a pokusy poszły w kąt. Juan Carlos Valeron 37 lat, piłkarz, były reprezentant Hiszpanii, gra w Deportivo La Coruna, należy do grupy szerzącej wiarę katolicką - Evangelistos de Cristo. – Byłem normalnym chłopakiem, który wierzył w Boga tak, jak większa część świata. Pewnego dnia powiedziano mi o Jezusie i zacząłem czytać Pismo Święte. Kiedy tylko zrozumiałem, jak wielką miłością darzy mnie Bóg, zaakceptowałem Pana jako mojego Zbawiciela bez żadnego cienia wątpliwości. Oddaję całe swoje życie Jezusowi. Kocham Boga http://boks.przegladsportowy.pl/Boks-Tomasz-Adamek-korzystal-z-egzorcysty-przed-walka-zKliczka,artykul,166648,3,290.html dostęp 9.05.2013 245