Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego i

Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego i

Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego...
_________________________________________________________________________________________________________________________
Dariusz Ejzenhart (Wrocław)
Ryszard Miller (Byków)
KATALOG MONET 3-KRAJCAROWYCH
KSIĘSTWA KARNIOWSKIEGO I OPAWSKIEGO
Niniejsze opracowanie stanowi uzupełnienie katalogu Monety 3-krajcarowe z
mennic śląskich1 o emisje Księstwa Karniowskiego i Opawskiego. W pierwszym wydaniu tego opracowania ujęte zostały odmiany i typy monet emitowanych przez księstwa, miasta i stany w okresie przeszło 200 lat, tj. od roku 1596 (pierwsze emisje Adama
Wacława w Księstwie Cieszyńskim) do roku 1808 (emisje pruskie Fryderyka Wilhelma
III), ale w odróżnieniu od dotychczasowych opracowań w zakresie monety śląskiej (np.:
Friedensburg/Seger2, Kopicki3) w katalogu pominięto monety karniowskie i opawskie z
uwagi na fakt, iż obecnie tereny tych księstw leżą w granicach Czech, natomiast uwzględniono emisje Albrechta von Waldstein z mennicy w Jiczynie (czes. Jičín), z tytulaturą
księstwa żagańskiego. W katalogu przedstawiono również emisje monet 3-krajcarowych
z mennic lennych Habsburgów oraz emisje pruskie.
Duże zainteresowanie – i to zarówno wśród szerokiej rzeszy kolekcjonerów, jak
i wśród firm numizmatycznych – powyższym opracowaniem na temat śląskich monet
3-krajcarowych, zaowocowało jego tłumaczeniem na język niemiecki oraz publikacją
przez wydawnictwo H. Gietl Verlag4.
W odróżnieniu od wydania polskiego – na prośbę wydawnictwa H. Gietl Verlag
– niemieckojęzyczna edycja katalogu została uzupełniona o rozdziały obejmujące także
monety 3-krajcarowe emitowane w Księstwie Karniowskim i Opawskim.
Mając na uwadze powyższe, autorzy zdecydowali o zaprezentowaniu zebranych
przez siebie odmian 3-krajcarówek karniowskich i opawskich także w opracowaniu polskojęzycznym, poprzez publikację tej części katalogu na łamach „Biuletynu Numizmatycznego”.
Ujęte w katalogu typy i odmiany monet 3-krajcarowych prezentują wszystkie
podstawowe warianty, jakie udało się ustalić w oparciu o dostępne autorom aukcje krajowe i zagraniczne, zbiory muzealne oraz prywatne kolekcje5. W opracowaniu, mając
na uwadze zachowanie jego czytelności i przejrzystości, nie wyszczególniano odmian
różniących się wyłącznie znakami interpunkcyjnymi.
W katalogu określono stopnie rzadkości poszczególnych odmian według skali stopni rzadkości Edmunda Kopickiego6. Rzadkość monet określono też na podstawie
obserwacji trendów rynkowych, w tym m.in. stacjonarnych aukcji krajowych i zagraD. Ejzenhart, R. Miller, Monety 3-krajcarowe z mennic śląskich, Wrocław 2012
F. Friedensburg, H. Seger, Schlesiens Münzen und Medaillen der neueren Zeit, Breslau 1901
3
E. Kopicki, Ilustrowany skorowidz pieniędzy polskich i z Polską związanych, Warszawa 1995
4
D. Ejzenhart, R. Miller, Die 3-Kreuzer-Münzen der schlesischen Münzstätten, Gietl Verlag 2012
5
Autorom opracowania udało się uzyskać dostęp do licznych kolekcji prywatnych, w tym także zagranicznych, przy czym ich właściciele w przeważającej większości zastrzegli sobie zachowanie anonimowości.
6
Zastosowana skala stopni rzadkości: E. Kopicki, Katalog podstawowych typów monet i banknotów
Polski oraz ziem historycznie z Polską związanych, tom IX, cz.4, Warszawa 1989, str. 421-425.
1
2
247
Biuletyn Numizmatyczny 2013 : 4 (372)
_________________________________________________________________________________________________________________________
nicznych, aukcji internetowych oraz giełd numizmatycznych. Dokonano szacunkowej
wyceny opisywanych w katalogu monet, odpowiednio dla stanów zachowania III, II i I.
Ceny podane zostały w PLN.
Zarówno w pierwszym wydaniu, jak i w wydaniu niemieckojęzycznym katalogu autorzy zachowali tożsamą numerację dla poszczególnych odmian i typów, a nowe,
wcześniej nieznane autorom i nieopisane odmiany, oznaczone zostały numerem oraz literą: a, b, itd. Numeracja niżej publikowanych odmian i typów jest kontynuacją numeracji
z tych katalogów.
WYJAŚNIENIE UŻYTYCH SKRÓTÓW
Aw.
b.zn.
c.a.
jw.
N-N
R
Rw.
…/…
awers
bez znaków menniczych
cena amatorska
jak wyżej
inicjały po bokach orła lub tarczy herbowej
stopień rzadkości
rewers
opis / legenda
UKŁAD KATALOGU
Poz.
Rok
Opis
Stopień
rzadkości
Cena
III
II
I
TABELA STANÓW ZACHOWANIA
Polska
I
II
III
Niemcy
Stempelglanz (St)
Vorzüglich (vz)
Sehr schön (ss)
USA
Uncirculated (Unc)
Extremely Fine (XF)
Very Fine (VF)
MONOGRAMY I ZNAKI MENNICZE
BH
CC
Burkhard Hase, mincmistrz mennicy opawskiej (1614-1617)
Christoph Cantor, mincmistrz mennicy opawskiej (1618-1621)
Kaspar Hennemann, mincmistrz mennicy karniowskiej (1613-1620)
Walentin Janus, mincmistrz mennicy karniowskiej (1610-1612/1620)
Michael Wilke, mincmistrz mennicy opawskiej (1629)
Tobias Sonnenschein, mincmistrz (?) mennicy opawskiej (1629)
mennica Opawa (nieznany mincmistrz/mincerz?)
W OPRACOWANIU WYKORZYSTANO NOTOWANIA AUKCYJNE ORAZ
ILUSTRACJE FIRM:
Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk – www.numizmatyka.waw.pl
Auktionen Meister & Sonntag – http://www.ams-stuttgart.de
Aurea Numismatika – www.aurea.cz
248
Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego...
_________________________________________________________________________________________________________________________
ČNS Kroměříž – www.numismatika.cz
ČNS Tabor – www.numismatika.cz
V&V CoinArt Sp z o.o. – www.coinart.pl
Dom Aukcyjny Kazimierz Wonsik – www.wonsik.pl
Dr. Busso Peus Nachfolger – www.bussopeus.de
Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. – www.kuenker.de
Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak – www.gabinetnumizmatyczny.pl
Gdański Gabinet Numizmatyczny – www.ggn.pl
Gdyński Dom Aukcujny – www.gedea.pl
Georg E. F. Wendel Münzen und Medaillen http://www.ni-4you.com
Gerhard Hirsch Nachfolger – www.coinhirsch.de
Gorny & Mosch GmbH – www.gmcoinart.de
H. D. Rauch GmbH – www.hdrauch.com
Heidelberger Münzhandlung Herbert Grün – www.hdmhg.de
Leipziger Münzhandlung Heidrun Höhn – www.numismatik-online.de
Manfred Olding Münzenhandlung – www.manfred-olding.de
Münzenhandlung Brom – www.muenzen-brom.de
Nudelman Numismatica – www.numismatica.hu
Numismatik Lanz München – www.numislanz.de
Podlaski Gabinet Numizmatyczny – www.pgnum.pl
Poznański Dom Aukcyjny – www.pda.com.pl
Sebastian Sänn Münzenhandel – www.ma-shops.com
Warszawskie Centrum Numizmatyczne – www.wcn.pl
Westfälische Auktionsgesellschaft – www.wag-auktionen.de
Wrocławskie Centrum Kolekcjonerskie – www.kolekcjonerstwo.com.pl
W OPRACOWANIU WYKORZYSTANO MATERIAŁY Z KWERENDY ZBIORÓW MUZEALNYCH:
Historisches Museum Frankfurt – www.historisches-museum-frankfurt.de
Kunsthistorisches Museum Wien – www.khm.at
Muzeum w Chorzowie – www.muzeum.chorzow.pl
Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze – www.muzeumkarkonoskie.pl
Muzeum Miedzi w Legnicy – www.muzeum-miedzi.art.pl
Muzeum Narodowe w Warszawie – www.mnw.art.pl
Muzeum Narodowe we Wrocławiu – www.mnwr.art.pl
Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu – www.zamek.brzeg.pl
Národní Muzeum Praha – www.nm.cz
Schlesisches Museum zu Görlitz – www.schlesisches-museum.de
Staatliche Kunstsammlungen Dresden – www.skd.museum
Staatliche Museen zu Berlin – www.smb.museum
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu – www.oss.wroc.pl
Autorzy dziękują wszystkim instytucjom i osobom, które przyczyniły się do
pozyskania materiałów źródłowych, a w szczególności ilustracji monet. Wszystkie, zamieszczone w niniejszym katalogu ilustracje wykorzystano za zgodą ich autorów.
249
Biuletyn Numizmatyczny 2013 : 4 (372)
_________________________________________________________________________________________________________________________
KSIĘSTWO KARNIOWSKIE
Mennica Karniów
Jan Jerzy (1606-1621)
1227
1228
1229
1230
1231
610
610
610
611
611
Aw.: popiersie / IOA•GE•D•
Rw.: tarcza herbowa i zn.m.
Aw.: jw. / IOA•GEO•D•
Rw.: jw.
Aw.: jw. / IOA•GEOR•D•
Rw.: jw.
R2
200
350
600
R2
200
350
600
R2
200
350
600
R3
250
400
700
R3
250
400
700
250
400
700
(…)
(…)
(…)
Aw.: popiersie małe / IOA•GEO•D•
Rw.: jw.
Aw.: jw. / prawy naramiennik wysoki
Rw.: jw.
1227
(…)
1228
1229
1230
1232
250
611
Aw.: jw. / duże popiersie
Rw.: jw.
1231
R3
Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego...
_________________________________________________________________________________________________________________________
1233
611
1234
612
1235
613
1236
1237
1238
1239
1240
1241
1242
1613
614
614
614
614
Klipa
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw. / IOHAN•GEORG•
Rw.: jw.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw. / IOHA•GEO (…)
Rw.: jw.
Aw.: jw. / IOHAN GEOR (…)
Rw.: jw.
Aw.: jw.
Rw.: jw. / korona zamknięta
Klipa
Aw.: jw.
Rw.: jw. / korona zamknięta
250
400
700
R
150
250
400
R4
300
500
800
R
150
250
400
R
150
250
400
R
150
250
400
R8
1236
1237
1238
–
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Klipa
Aw.: jw.
Rw.: jw.
c.a.
R3
1232
615
615
R7
R8
c.a.
100
200
300
c.a.
251
Biuletyn Numizmatyczny 2013 : 4 (372)
_________________________________________________________________________________________________________________________
1243
1244
616
616
1245
616
1246
617
1247
1248
1249
1250
617
618
618
619
Aw.: jw. / (…) DG•MAR•BR
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) DG•MAR•B
Rw.: jw.
Klipa
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) D:G•MAR•BR
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) D:G•MAR•B
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) D:G•MAR•BR
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) D:G•MAR•B
Rw.: jw.
–
100
200
300
–
100
200
300
R7
c.a.
–
100
200
300
–
100
200
300
–
100
200
300
–
100
200
300
–
100
200
300
–
100
200
300
–
100
200
300
Aw.: jw. / IOHAN•GEO (…)
Rw.: jw.
1251
1252
1241
1243
1247
1248
619
619
Aw.: jw. / IOHAN•GEOR (…)
Rw.: jw. / cyfry daty małe
Aw.: jw.
Rw.: jw. / cyfry daty duże
252
Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego...
_________________________________________________________________________________________________________________________
1253
619
1254
620
1255
620
1256
620
1257
621
R8
Klipa
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) DG•MAR•BR
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) DG•MAR•B
Rw.: jw.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
b.zn.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
1249
c.a.
–
100
200
300
–
100
200
300
R4
300
500
800
R3
250
400
700
200
300
500
1251
1252
1254
1255
KSIESTWO OPAWSKIE
Mennica Opawa
Karol von Liechtenstein (1614-1627)
1258
614
B–H
Aw.: popiersie / CAROL•D:G•D•
Rw.: orzeł i zn.m.
(…)
R
253
Biuletyn Numizmatyczny 2013 : 4 (372)
_________________________________________________________________________________________________________________________
1259
614
1260
614
1261
615
1262
616
Aw.: jw.
Rw.: herb i zn.m.
Aw.: jw.
Rw.: dwie tarcze herbowe i zn.m.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
1258
R
200
300
500
–
150
250
400
–
150
250
400
R
200
300
500
–
150
250
400
R3
300
500
800
R
200
300
500
–
150
250
400
1259
1260
1261
1263
616
1264
617
1265
618
1266
618
254
Aw.: jw.
Rw.: jw.
Aw.: jw.
Rw.: jw.
CC
Aw.: jw.
Rw.: jw. / PRIN•DE (…)
CC
Aw.: jw.
Rw.: jw. / PRINC•DE (…)
1262
Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, Katalog monet 3-krajcarowych Księstwa Karniowskiego...
_________________________________________________________________________________________________________________________
1267
6I9
1268
619
1269
620
1270
622
CC
Aw.: jw.
Rw.: jw. / rzymska cyfra I w dacie
CC
Aw.: jw.
Rw.: jw. / arabska cyfra 1 w dacie
CC
Aw.: jw.
Rw.: jw.
CC Fałszerstwo mennicze z epoki
Aw.: jw.
Rw.: jw.
–
150
250
400
–
150
250
400
R
200
300
500
R4
400
600
900
R
200
300
500
R
200
300
500
R
200
300
500
R
200
300
500
R2
250
400
700
1263
1266
1267
1268
Karol Euzebiusz (1627-1684)
1271
1271a
1271b
1272
1273
1629
1629
1629
1629
1629
Aw.: popiersie /
CA•E•D•G•S (…)
LICHTENS
Rw.: tarcza herbowa i zn.m.
Aw.: jw. /
Rw.: jw.
Aw.: jw. /
Rw.: jw.
CA•E• (…) LICHTENS
CA•E• (…) LICHTENS
Aw.: jw. / (…) LICHTENS
Rw.: jw.
Aw.: jw. / (…) LICHTENST
Rw.: jw.
255
Biuletyn Numizmatyczny 2013 : 4 (372)
_________________________________________________________________________________________________________________________
1273a
1629
R2
250
400
700
Aw.: jw. / (…) LICHTENS
Rw.: jw.
1271
1271a
1271b
1272
1273
Dariusz Ejzenhart, Ryszard Miller, The catalogue of 3-kruzer coins of the Duchy of
Krnov and Opava
This study is a supplement to the catalogue Monety 3-krajcarowe z mennic
śląskich (Wrocław 2012) which contains coins of the Duchy of Krnov and Opava. The
first edition includes varieties and types of coins issued by duchies, cities and states from
1596 (first issues of Adam Wenceslaus in the Duchy of Cieszyn) to 1808 (Prussian issues
of Friedrich Wilhelm III). Coins of Krnov and Opava were omitted due to the fact that
currently territories of these duchies belong to the Czech Republic, but the catalogue
includes issues of Albrecht von Waldstein of the Jičín mint with titles of the Duchy of
Żagań. There are also presented issues of 3-kreuzer coins from feudal mints of Habsburgs
as well as Prussian issues.
Strong interest in this study resulted in the German language publication of the
catalogue Die 3-Kreuzer-Münzen der schlesischen Münzstätten (Gietl Verlag 2012) and
at the request of the publisher was supplemented with chapters covering also 3-kreuzer
coins issued in the Duchy of Krnov and Opava.
Considering the above mentioned, the authors decided to present in Biuletyn Numizmatyczny gathered varieties of 3-kreuzers of Krnov and Opava also in Polish language
publication as part of the published catalogue.
256