Związek Dużych Rodzin 3+

Stanowisko Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus”
w sprawie projektu Narodowego Programu Mieszkaniowego
Warszawa, 1 sierpnia 2016 r.
W ocenie Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus” proponowany Narodowy Program
Mieszkaniowy po raz pierwszy podejmuje próbę kompleksowego podejścia do rozwiązania
problemów mieszkaniowych. Szczególnie za ważne uznać należy powiązanie demografii z
dostępem do mieszkań dla rodzin z dziećmi, w tym rodzin wielodzietnych. Zasygnalizowane
w tym programie kierunki są zbieżne z jednym z postulatów Związku Dużych Rodzin „Trzy
Plus” jakim jest realne wsparcie finansowe dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych
rodzin wychowujących dzieci (program tanich i dostępnych mieszkań na wynajem).
W Programie uwzględnione została podstawowe problemy, z jakimi w obszarze
mieszkalnictwa borykają się rodziny z dziećmi, tj. mała powierzchnia, niedostosowana do
potrzeb rodziny, trudności w zamianie nieruchomości na lepiej dostosowaną do potrzeb, droga
oferta. W naszej ocenie proponowany program należałoby jednak rozszerzyć o instrumenty
polityki mieszkaniowej, mające na celu poprawę dostępności mieszkań dla rodzin
wielodzietnych, wspierając tym samym realizację celu, jakim jest odbudowa demograficzna
kraju.
W Polsce mamy ponad 620 tys. rodzin wielodzietnych1. Z roku na rok jest ich coraz mniej. W
związku z wdrożeniem programu 500+ Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus” z radością
obserwuje poprawę sytuacji finansowej dużych rodzin. Niestety, ta poprawa nie wpływa
istotnie na zwiększenie dostępności mieszkań dla tych rodzin. Do najważniejszych przyczyn
takiego stanu rzeczy należą:
1. Duża zmienność w czasie potrzeb mieszkaniowych, wynikająca ze zmieniającej się wielkości
rodziny. Potrzeby mieszkaniowe rodziny z 1 dzieckiem przez całe życie są zbliżone, natomiast
potrzeby rodziny z 5 dzieci są zdecydowanie inne na początku małżeństwa, w czasie gdy w
rodzinie wychowuje się 5 dzieci oraz gdy dzieci opuszczą już rodziców. Zmienność ta
powoduje że, abstrahując od sytuacji materialnej, trudno podjąć decyzję o kupnie mieszkania,
choćby z powodu odpowiedniego dopasowania jego wielkości.
1
Wg danych Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011.
1
2. Brak wystarczających środków finansowych, który powoduje że rodziny wielodzietnej
często nie stać na zakup mieszkania lub domu ze względu na wysoką cenę, wysokie koszty
utrzymania nieruchomości, czasem także ze względu na potrzebę przemieszczania się za pracą.
Wraz z powiększaniem się rodziny spada też zdolność kredytowa.
3. Duże ryzyko, związane z utratą dochodów w przypadku niezdolności do pracy jedynego
żywiciela rodziny oraz z brakiem odpowiednich oszczędności.
4. Brak na rynku odpowiedniej powierzchniowo, ilościowo i cenowo oferty, dostosowanej do
potrzeb dużych rodzin.
Zgodnie z wynikami raportu „Badanie postaw i przekonań Polaków dotyczących posiadania
dzieci i polityki prorodzinnej”2 trudności mieszkaniowe wymieniane są jako trzeci
najważniejszy powód nieposiadania dzieci (kolejnych dzieci). Problemy te dotyczą przede
wszystkim nieodpowiedniej wielkości mieszkań oraz niedopasowania cen do możliwości
finansowych rodzin z dziećmi.
W ocenie Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus” obecnie w Polsce duże rodziny są
dyskryminowane w zakresie:
1. Dostępności mieszkań o odpowiedniej dla nich powierzchni zarówno w ofercie
mieszkań komunalnych, spółdzielczych jak i w ofercie deweloperskiej.
2. Kolejności oczekiwania na mieszkanie socjalne, komunalne.
3. Preferowania określonego modelu klienta – rażący przykład rządowego MDM (małe
powierzchnie, definicja beneficjenta).
4. Niechęci urzędników (czasami wręcz grożenia eksmisją i zabraniem dzieci) w sytuacji
braku odpowiednich warunków mieszkaniowych.
Dlatego z powyższych powodów Związku Dużych Rodzin „Trzy Plus” proponuje w
Narodowym Programie Mieszkaniowym zastosować rozwiązania, które zapewnią rodzinom, a
w szczególności rodzinom wielodzietnym, jak największą wolność wyboru oferty
odpowiedniej dla wielkości rodziny i jej sytuacji finansowej z utrzymaniem zasady, że kapitał
będzie „szedł za rodziną”. Ta formuła powinna być realizowana w formie długofalowego i
systemowego podejścia, zawierającego poniższe rozwiązania
1.
Grupa 1: mieszkania na wynajem
a)
Umożliwienie zmiany mieszkania komunalnego rodziny wielodzietnej w cyklu jej
życia (większe mieszkanie w okresie wychowywania dzieci, mniejsze po
usamodzielnieniu się dzieci).
b)
Uzależnienie wysokości czynszu (stawka za m2) od liczby dzieci pozostających na
utrzymaniu.
c)
Preferencje dla rodzin wielodzietnych w dostępie do mieszkań komunalnych oraz
wprowadzenie zasady przyznawania dużych mieszkań komunalnych w kolejności
zależnej od wielkości rodziny.
d)
Wsparcie finansowe samorządów w budowie lub remoncie dużych mieszkań w
zasobie komunalnym z przeznaczeniem dla rodzin wielodzietnych.
e)
Wsparcie dla rodzin chcących podnieść standard mieszkania komunalnego.
2
Przygotowanego na podstawie badania przeprowadzonego przez Dom Badawczy Maison na zlecenie Warsaw
Enterprise Institute.
2
f)
Stworzenie systemu zachęt np. w formie ulgi podatkowej dla deweloperów i innych
podmiotów budujących mieszkania na wynajem o większej powierzchni, które
odpowiadałyby potrzebom rodzin wielodzietnych i byłyby przeznaczone dla tego
typu rodzin.
2.
Grupa 2: wynajem z opcją dojścia do własności
a)
Przyporządkowanie dodatkowych środków, związanych z wpłatami
umożliwiającymi dojście do własności, poszczególnym rodzinom, a nie lokalom
mieszkalnym. Oznaczałoby to możliwość przeniesienia zgromadzonych środków
w wypadku zmiany wynajmowanego mieszkania. Rozwiązanie takie pozwoliłoby
na większą mobilność rodzin a także umożliwiałoby dostosowywanie wielkości
mieszkania do potrzeb rodziny w ramach cyklu jej życia (por. wyżej) bez utraty
zgromadzonych środków. Rozwiązanie takie zbliżone by było do wkładu
mieszkaniowego, funkcjonującego w spółdzielniach mieszkaniowych, który
podlegał waloryzacji i był uwzględniany przy wykupie mieszkania (podlegał on
także dziedziczeniu).
b)
Uzależnienie wysokości czynszu (stawka za m2) od liczby dzieci pozostających na
utrzymaniu.
c)
Stworzenie systemu zachęt dla podmiotów budujących mieszkania odpowiednio
większe, które odpowiadałyby potrzebom rodzin wielodzietnych.
3.
Grupa 3: własność na zasadach komercyjnych
a)
Wsparcie wszystkich rodzin posiadających własne mieszkanie lub dom albo
wynajmujących mieszkanie na zasadach komercyjnych (na podstawie umowy
najmu). Pozwoliłoby to objąć wsparciem rodziny niekorzystające z preferencji w
zakresie najmu oraz te wszystkie, które nie zostały objęte dotychczasowymi
programami wsparcia zakupu lub budowy. Wsparcie takie polegałoby na
umożliwieniu corocznego odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty będącej
iloczynem liczby dzieci, zdefiniowanej liczby metrów kwadratowych
przypadających na jedno dziecko (np. 1-2 m2) oraz przeciętnego kosztu (budowy)
1 m2 mieszkania lub domu w danym regionie (miejscowości).
b)
Indywidualne Konta Mieszkaniowe. Konta te byłyby wzorowane na kasach
oszczędnościowo-budowlanych. W ramach tych kont rodziny z dziećmi
otrzymywałyby specjalne dopłaty, uzależnione od liczby dzieci.
Można tu dodatkowo rozważyć dodatkowe premiowanie bezpośredniego
oszczędzania pieniędzy z programu 500+, np. jeśli rodzina założy indywidualne
konto dziecka na które będą bezpośrednio wpływały pieniądze z programu 500+ z
przeznaczeniem na zakup lub remont mieszkania w przyszłości (podobne
rozwiązania funkcjonują w Niemczech, Austrii, Czechach, Węgrzech i na
Słowacji).
c)
Pomoc dla rodzin z dziećmi, które w wyniku wyjątkowych sytuacji np. śmierć
małżonka, wypadek, niepełnosprawność, bezrobocie nie są w stanie regularnie
spłacać zobowiązań. Zarówno działania restrukturyzacyjne, jak i ograniczona
czasowo pomoc (np. w okresie do 12 miesięcy) w sytuacji utraty pracy przez
głównego żywiciela rodziny.
d)
Ulgi dla rodzin wielodzietnych, chcących zakupić ziemię z zasobów państwowych.
e)
Rekomendacja Komisji Nadzoru Finansowego, zalecająca uwzględnianie wypłat z
programu 500+ w szacowaniu zdolności kredytowej rodzin z dziećmi.
3