Czy epistemologia jest nauką ? Głos w dyskusji
Transkrypt
Czy epistemologia jest nauką ? Głos w dyskusji
Diametros nr 6 (grudzie 2005): 185 – 186 Czy epistemologia jest nauk ? Głos w dyskusji Andrzej Biłat Odpowied na pytanie, czy epistemologia jest nauk , zale y od odpowiedzi na ogólniejsze pytanie, czy filozofia jest nauk . Je li bowiem filozofia jest nauk , to niew tpliwie nauk jest ka dy z jej działów. Do naturalny jest wi c nast puj cy porz dek rozwa a : najpierw metafilozofia, a potem metaepistemologia. Taki porz dek przyjmuje prof. Wole ski w swoim tek cie wprowadzaj cym. Stosuje on w skie znaczenie terminu „nauka”, zgodnie z naturalistycznym schematem: nauka = matematyka + nauki empiryczne. Uznaje jednocze nie (czyni to wprost w odpowiedzi na uwagi dra hab. Piotra Gutowskiego), e z jednej strony filozofia ma swoje specyficzne problemy, nieredukowalne do kwestii naukowych, a z drugiej strony, e „jest uznan i szanowan dyscyplin akademick oraz ma kryteria dobrej roboty”. Prof. Wole ski głosi wi c tez : filozofia nie jest nauk i jest wa n dyscyplin akademick . Teza ta prowokuje nas do ponownego namysłu nad natur filozofii i jej stosunku do nauki. Dla poparcia pierwszej cz ci swojej tezy prof. Wole ski podaje dwa argumenty. Po pierwsze, specyficzn cech filozofii jest jej domkni to , polegaj ca na tym, e metafilozofia jest cz ci filozofii. Po drugie, dotychczasowe programy filozofii jako nauki – jako psychologii empirycznej (program Brentany i Twardowskiego), jako fenomenologii (program Husserla), czy te jako logiki (program Russella i neopozytywistów) – nie były udane. Powy sze argumenty wspieraj przyzna , e to wsparcie nie jest do tez prof. Wole skiego, ale trzeba silne: argumenty te nie maj charakteru dowodu. W szczególno ci teza o pozanaukowo ci filozofii nie wynika z tezy o jej domkni to ci: mo liwe, e ta ostatnia jest prawdziwa (filozofia jest domkni ta), a pierwsza jest fałszywa (filozofia jest nauk ). Stosownym kontrprzykładem jest koncepcja filozofii jako nauki o nauce (jednego z wariantów tej koncepcji dostarcza metafilozofia neopozytywizmu). Z kolei niekonkluzywno 185 drugiego Andrzej Biłat Czy epistemologia jest nauk ? Głos w dyskusji argumentu jest bezpo rednio widoczna: nie mo na wykluczy , e w przyszło ci pojawi si bardziej udany program filozofii jako nauki (np. wyrastaj cy z podej cia kognitywistycznego czy te ontologiczno-logicznego). W tej sytuacji wydaje si , e problem stosunku filozofii do nauki, w szczególno ci epistemologii do nauki, pozostaje otwarty. Je li bowiem domkni to filozofii nie musi by cech odró niaj c j od nauki jako cało ci, lecz co najwy ej od innych dziedzin naukowych, to pytanie o jej stosunek do nauki jako cało ci jest nadal aktualne. Dobrej, bo szerokiej podstawy dla dalszej dyskusji na ten temat dostarcza umiarkowany konwencjonalizm, który przyjmuje prof. Wole ski: wprawdzie filozofia nie jest nauk w przyj tym przez niego sensie tych słów, ale nie mo na wykluczy innych, do naturalnych znacze , zgodnie z którymi filozofia jest nauk . W konsekwencji prof. Wole ski dopuszcza mo liwo istnienia alterna- tywnych schematów poj ciowych, od wyboru których zale y odpowied na pytanie, czy filozofia, a w konsekwencji epistemologia, jest nauk . (Tradycyjnych schematów poj ciowych, w ramach których odpowied na to pytanie jest pozytywna, dostarcza neokantyzm i fenomenologia.) Z punktu widzenia współczesnej metafilozofii analitycznej szczególnie interesuj ce jest pytanie, jakie schematy poj ciowe s dopuszczalne w ramach tej metafilozofii. Czy na przykład dopuszczalny jest nowoczesny, spójny i antynaturalistyczny schemat poj ciowy, w ramach którego zdania „Filozofia jest nauk ” i „Epistemologia jest nauk ” s prawdziwe? Warunkiem trafno ci odpowiedzi na tego rodzaju pytania jest odrzucenie – cho by ze wzgl du na przestarzał analizy i nie do poj ciowego le spójn teori filozofi logiki, „atomistyczn ” koncepcj ontologicznego zaanga owania – schematu cego u podstaw programu filozofii logicznej w wersji Russella i neopozytywistów (ten program, przypomnijmy, został te uznany przez prof. Wole skiego jako zasadniczo nieudany). Przy takim ograniczeniu postawiona kwestia wydaje si filozoficznie niebanalna. 186