12-X- KG-Spotkania
Transkrypt
12-X- KG-Spotkania
Centrum Cywilizacji Azji Wschodniej SWPS SPOTKANIA AZJATYCKIE Współczesna Azja Wschodnia: przemiany kulturowe, społeczne i polityczne Prelekcje publiczne Semestr zimowy roku 2012/13, środy, od 17.X do 23.I, godz. 15.30-17.00, sala N-122 Opis cyklu: Centrum Cywilizacji Azji Wschodniej SWPS organizuje w semestrze zimowym cykl prelekcji prezentujących Azję Wschodnią jako kluczowy dzisiaj i najszybciej rozwijający się region świata, jego zróŜnicowanie kulturowe, narodowo-etniczne, religijne, społeczne, polityczne i gospodarcze. Omawiane będą takŜe burzliwe przemiany zachodzące tam w ostatnich dziesięcioleciach, a zwłaszcza zmieniające się relacje z Zachodem oraz jego cywilizacją. Ludność tego regionu liczy obecnie ponad 2 miliardy, a wraz z rozwojem gospodarczym Azja Wschodnia stała się trzecim – obok Ameryki Północnej i Unii Europejskiej – centrum gospodarczo-politycznym świata. Choć tamtejsze kraje w procesach modernizacji zapoŜyczały rozmaite elementy cywilizacji zachodniej, zachowują jednak wciąŜ swą toŜsamość kulturową. Ogromną rolę odgrywa tam wciąŜ cywilizacja konfucjańskobuddyjska zrodzona w Chinach, ale obejmująca takŜe Japonię, Koreę i Wietnam, a przez emigrację chińską i wpływy kulturowe obecna takŜe w wielu innych krajach regionu. Ponadto ogromne były tam wpływy indyjskie, a w wielu krajach takŜe bliskowschodnie, czego rezultatem było przyjęcie islamu przez wiele z nich. Dzisiaj najludniejszym krajem muzułmańskim świata jest Indonezja. Na prastare tradycje miejscowe nakładały się tam rozmaite wpływy kulturowe, a współcześnie wiele krajów tego regionu przechodzi bardzo burzliwe przemiany związane z rozwojem gospodarczym i procesami globalizacji. Prelekcje odbywają się co tydzień, prowadzi je prof. Krzysztof Gawlikowski, który do poszczególnych tematów zaprasza niekiedy takŜe innych prelegentów. Cel spotkań: W związku z szybko rosnącą rolą Azji Wschodniej w stosunkach międzynarodowych oraz w Ŝyciu gospodarczym świata, pewna znajomość tego regionu w Polsce staje się coraz pilniejsza potrzebą, tym bardziej, iŜ bliską współpracę prowadzi z nim Unia Europejska, do której przynaleŜymy. Ze względu na nieznajomość tego regionu i brak rozeznania w bardzo rozbudowanych instytucjonalnych ramach współpracy z nim UE, Polska jest we współpracy z nim bardzo zapóźniona. Prelekcje ukazują rozmaite błędne stereotypy na temat Azji Wschodniej i skomplikowane oraz szybko się zmieniające jej realia współczesne. Słuchacze tego kursu zostaną zatem w pewnym stopniu przygotowani do współpracy z krajami Azji Wschodniej i z Azjatami, jak teŜ do rozumienia ich współczesnych problemów i wyzwań, przed którymi stoją. Prelekcje pogłębiają takŜe zrozumienie złoŜonych relacji między cywilizacjami Azji Wschodniej i Zachodu, a powinny uwolnić słuchaczy od wielu obiegowych acz fałszywych euro- i amerykanocentrycznych schematów poznawczych. Osoby systematycznie biorące udział w prelekcjach mogą uzyskać certyfikat Centrum o odbyciu takiego szkolenia. 1 Tematy poszczególnych spotkań: 1. Współczesne znaczenie Azji Wschodniej w stosunkach międzynarodowych i rosnąca rola Chin, co zmienia takŜe pozycję wspólnot chińskich w świecie i czyni bardziej atrakcyjną toŜsamość chińską. Renesans zainteresowań konfucjanizmem i tradycjami azjatyckimi w świecie i w samej Azji – jako fundamentalne wyzwanie dla dotychczasowej dominacji cywilizacji zachodniej zwykle przedstawianej jako „uniwersalna”. Koncepcja „dialogu między cywilizacjami i kulturami” przyjęta przez ONZ (1998) oraz UE i jej implikacje. 2. Stereotypy Azji i Chin w Europie od staroŜytności do dzisiaj i zmieniające się związki Azji z Europą. ZapoŜyczanie przez Zachód dorobku azjatyckiego do XIX w., a od połowy XIX w. dominacja w Azji zapoŜyczeń z Europy. Charakter i natura zafałszowań zachodnich obrazów Azji. 3. „Orientalizm” i euro- oraz amerykanocentryzm w działaniu: formowanie rzeczywistości azjatyckiej i schematów poznawczych; problem terminologii zachodniej przyjmowanej jako „uniwersalna”. Stosunek Azjatów do wzorców zachodnich: przyjmowanie, modyfikowanie, albo ich odrzucanie. Problem tzw. „wartości azjatyckich” i chińskie koncepcje „fuzji cywilizacji”. Kluczowe spory Azjatów z ludźmi Zachodu (zwłaszcza problem praw człowieka i demokracji). Formy moŜliwego porozumienia. 4. ZróŜnicowanie geograficzne i kulturowe Azji. Przestarzałe terminy: Wschód i Daleki Wschód. Współcześnie przyjmowany podział na Azję Północno-Wschodnią (Chiny, Japonia, Korea, Mongolia) i Południowo-Wschodnią (11 państw, od Filipin po Birmę) i Południową (Indie, Pakistan, Bangladesz, Sri Lanka i Nepal). Geograficzne uwarunkowania Ŝycia społecznego i gospodarczego, typy gospodarek – podział na regiony. 5. Główne cywilizacje i religie obecne w regionie. Podstawowe odłamy buddyzmu: Mahajana, Hinajana, WadŜrajana i Zen. Inne religie i doktryny; problem definicji religii. Cywilizacja konfucjańsko-buddyjska, geneza chińska i zasięg (Chiny, Japonia, Korea, Wietnam; Singapur, Chińczycy w Azji Południowo-wschodniej i na świecie); róŜnice w jej obrębie. Pluralizm cywilizacyjno-kulturowy w Azji Południowo-Wschodniej: konfucjański Wietnam buddyzmu Mahajana/Zen; krąg wpływów indyjskich i buddyzmu Theravada – Birma, Tajlandia, KambodŜa, Laos; kraje muzułmańskie – Indonezja i Malezja; katolickie Filipiny – obecność chrześcijaństwa w regionie; Azja Centralna – mieszanie się wpływów zachodnich i wschodnich. 6. Narody i etnosy regionu – kiedy się pojawiły i formowały? Zmieniające się formy oraz struktury toŜsamości społecznej i więzi społecznych. Struktury plemienne i klanowe; rodzina i wspólnoty lokalne (wiejska, „uliczkowa”, „świątynna”). Zachodni „nacjonalizm” a tradycyjny chiński „kulturalizm”. Nowe nacjonalizmy i budowa nowych toŜsamości państwowych/narodowych w Azji. Rola armii. 7. ZróŜnicowanie świadomości historycznej regionu. Państwa i kultury o rodowodzie staroŜytnym (Chiny, Korea, Wietnam, moŜe Japonia?); państwa i kultury o rodowodzie „średniowiecznym” (KambodŜa, Birma, państwa ludów tajskich i malajskich, podboje wietnamskie); państwa uformowane dopiero w procesach dekolonizacji po II wojnie światowej: Indonezja, Malezja, Brunei, Singapur, Papua); szczególne przypadki Korei, Tajwanu i Filipin. 8. ZróŜnicowanie rozwoju gospodarczego i potencjału poszczególnych krajów, a takŜe ustroju politycznego oraz stosunku do Zachodu w krajach regionu. Kraje postkomunistyczne (Chiny, Wietnam, KambodŜa, Laos, Korea Płn.? Post-socjalistyczna Birma?); monarchie (Japonia, Brunei, Tajlandia, Malezja); demokracje republikańskie rozmaitego typu (Korea Płd., Tajwan, Singapur, Indonezja, Filipiny). Problem demokracji nieliberalnych. 2 9. Problemy przeobraŜeń/modernizacji cywilizacji pre-industrialnych. Azjatyckie tradycje polityczne oraz państwowe i ich współczesne przeobraŜenia; budowa nowoczesnych państw. Problem „fasadowej demokracji” i fasadowej okcydentalizacji: tatamae i honne. Perspektywy demokratycznych przemian w Azji. Problemy budowy państwa prawa w Azji – koncepcja good governance. 10. RóŜne oblicza Zachodu z azjatyckiej perspektywy: liberalna, ale rasistowska Ameryka; sowiecki bolszewizm; faszyzm; rasizm i koncepcje Socjal-darwinizmu; dąŜenia do ciemięŜenia, a nawet „holokaustu autochtonów”?; modernizacja = okcydentalizacji?; chrześcijaństwo i jego charakter w Azji; narzucanie swoich kultur, ideologii i norm przez Zachód. RóŜne reakcje Azjatów. ZróŜnicowany i zmieniający się stosunek do cywilizacji zachodniej i do rodzimego dziedzictwa. Rola tych kwestii w polityce i zmiany mentalności – róŜne oblicza „nowego orientalizmu”. 11. Czy formuje się „azjatycka cywilizacja industrialna”? Meandry okcydentalizacji Azji: od traumatycznego zderzenie z cywilizacja zachodnią w połowie XIX w. i zapoŜyczania dorobku zachodniego zgodnie z formułą; „nauki rodzime podstawą; nauki zachodnie dla praktycznych poŜytków”, do nowego renesansu „ducha azjatyckiego”. Pogłębione procesy okcydentalizacji w sferze społecznej, politycznej i obyczajowej; walki o kierunek rozwoju i ambiwalencja postaw. RóŜne drogi okcydentalizacji i stosunek do niej: „okcydentalizacja całkowita”, adaptacja dorobku Zachodu do warunków miejscowych, fanatyczna obrona tradycji rodzimych. 12. RóŜne wizje dalszej ewolucji świata po stronie zachodniej: koncepcje F. Fukujamy, S. Huntingtona, M. Castellsa, S.N. Eisenstadta, a politycy zachodni i zachodnie media. Chińskie koncepcje fuzji cywilizacji i koncepcje „biesiady cywilizacji” Mahathira bin Mohamada. RóŜne aspekty globalizacji. Literatura zalecana w języku polskim: Krzysztof Gawlikowski, „Dialog międzykulturowy: ‘inspirująca koncepcja’ czy konieczność, w: Kultury świata w dialogu, pod red. A. Czajki, UKSW, Warszawa 2012, str. 269-317. ------------„Prawa człowieka z perspektywy azjatyckiej”, Rocznik Azja –Pacyfik, nr 1 (1998), str. 9-52. ------------, „Jednostka i władza w cywilizacji wschodnioazjatyckiej”, w: K. Gawlikowski, E. Potocka, red., Korea, doświadczenia i perspektywy, Marszałek, Toruń 2001, str. 15-71. Samuel Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Muza, Warszawa 1998. Jan Kieniewicz, Wprowadzenie do historii cywilizacji Wschodu i Zachodu, Dialog, Warszawa 2003. Mahathir bin Mohamad, „RozwaŜania o wartościach azjatyckich”, (i analizy jego koncepcji przez badaczy polskich), w: Azja-Pacyfik, t. 2/1999, str. 156-237. Literatura poszerzająca horyzonty: Curtis Anderssen, Krótka historia Japonii – od samurajów do Sony, Dialog, Warszawa 2004. John Audric, Angkor i imperium khmerskie, PIW, Warszawa 1972. Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI w., pod red. K. Gawlikowskiego i M. Ławacz, Trio – ISP PAN, Warszawa 2004, t. 1-2. Baabar, Dzieje Mongolii, Dialog, Warszawa 2005. Benjamin R. Barber, DŜihad kontra Mcświat, Muza, Warszawa 2000. Roland Barraux, Dzieje dalajlamów: czternaście odbić w Jeziorze Widzeń, Alfa, Warszawa 1998. 3 Ruth Benedict, Chryzantema i miecz, Wzory kultury japońskiej, PIW, Warszawa 1999. Patricia Buckley Ebrey, Historia Chin, Muza, Warszawa 2002. Manuel Castells, Koniec tysiąclecia, PWN, Warszawa 2009. Chiny w XXI wieku: Perspektywy rozwoju, pod red. W. J. Dziaka i innych, ISP PAN, Warszawa 2012. Chiny: przemiany państwa i społeczeństwa w okresie reform, 1978-2000, pod red. K. Tomali, Trio – ISP PAN, warszawa 2001. Niall Ferguson, Imperium: jak Wielka Brytania zbudowała nowoczesny świat, Sprawy Polityczne, Warszawa 2007. Charles P. Fitzgerald, Chiny: Zarys kultury, PIW, Warszawa 1974. Francis Fukuyama, Budowanie państwa: władza i ład międzynarodowy w XXI wieku, Rebis, Poznań 2005. Krzysztof Gawlikowski, „Chiny, państwo, naród, czy cywilizacja”, w; K. Gawlikowski red., Postacie narodów a współczesność, PIW, Warszawa 1984, s. 162-216 (Biblioteka Myśli Współczesnej). -----------, „Formowanie społeczeństwa obywatelskiego w Chinach w XX w.”, w: K.Gawlikowski, K. Tomala red., Chiny: rozwój społeczeństwa i państwa na przełomie XX i XXI w., Trio – ISP PAN, Warszawa 2002, str. 9-34. -----------, “Wybory prezydenckie na Tajwanie w 2000 r.; Problem jedności Chin i azjatyckiej drogi dochodzenia do demokracji”, Azja-Pacyfik, t. 3/2000, str. 170-215. ------------, „Problem ‘wartości azjatyckich’: uwagi o koncepcjach Mahathira bin Mohamada”, Azja-Pacyfik, t. 2/1999, str. s. 192-237. ------------, „Procesy okcydentalizacji Chin oraz innych krajów Azji Wschodniej i ich stosunek do cywilizacji zachodniej”, w: Wietnamczycy: systemy wartości – stereotypy Zachodu, pod. red. Adama Jelonka, Scholar, Warszawa, 2004, s. 26-86. -----------, „Religijność wietnamska: tradycyjny kult duchów opiekuńczych wspólnoty wiejskiej a państwo”, Azja-Pacyfik, t. 12/2009, s.138-171. -----------, „Religijność chińska – uwagi o innej cywilizacji”, Azja-Pacyfik, t. 6/2003, str. 7-67. -----------, Konfucjański model państwa w Chinach, ISP PAN, Warszawa 2009. Bogdan Góralczyk, Pekińska Wiosna 1989: początki ruchu demokratycznego w Chinach, Familia, Warszawa 1999. Marcel Granet, Cywilizacja chińska, PIW, Warszawa 1995. Lew Gumilow, Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu, PIW, Warszawa 1973. Historia Chińczyków, pod red. L. Będkowskiego i K. Gawlikowskiego, „Zeszyt Historyczny Polityki”, Warszawa 2012. Ronald Inglehart, „Kultura a demokracja”, w: Kultura ma znaczenie, cyt. wyd., str. 146-168. Japonia na początku XXI wieku: polityka, gospodarka, społeczeństwo i stosunki z Polską, pod. Red. K. Gawlikowskiego i M.Ławacz, Marszałek, Toruń 2008. Adam W. Jelonek, W stronę nieliberalnej demokracji, Scholar, Warszawa 2002. -------, Dylematy konsocjonalizmu: przypadek Malezji, Scholar, Warszawa 2004. -------, KambodŜa, Trio, Warszawa 2008, (Historia państw świata w XX wieku). Adam W. Jelonek, Ewa Trojnar, Malezja, Trio, Warszawa 2009 (Historia państw świata w XX wieku).. Krzysztof Karolczak, „Japońska demokracja – tatemae czy honne?”, Azja-Pacyfik, t. 1/1998, str. 67-76. Jan Kieniewicz, Spotkania Wschodu, Novus Orbis, Gdańsk 1999. Wiesław Kotański, W kręgu shintoizmu, t. 1-2, Dialog, Warszawa 1995. Mieczysław J. Künstler, Dzieje kultury chińskiej, PWN, Warszawa 2007, str. 40-54, 67-94, 106-178. T. Lowenstein, Buddyzm: pojęcia i praktyki buddyzmu, sanktuaria buddyzmu, 4 organizacje buddyjskie, Muza, Warszawa 1997. Agata S. Nalberczyk i inni, Wizerunek Europejczyków i kult Zachodu w Azji i Afryce, Trio, Warszawa 2005. Halina Ogarek-Czoj, Religie Korei, Dialog, Warszawa 1994. Wiesław Olszewski, Historia Wietnamu, Ossolineum, Wrocław 1991. Jakub Polit, Chiny, Trio, Warszawa 2004 (Historia państw świata w XX wieku). Lucien W. Pye, „’Wartości azjatyckie’: od efektu dynama do domina?”, w: Kultura ma znaczenie, cyt. wyd., str. 362-378. Joanna P. Rurarz, Historia Korei, Dialog, Warszawa 2005. Edward L. Shaugnessy, red., Chiny – Kraj niebiańskiego smoka: kultura, filozofia, religia, nauka, sztuka, architektura, dziedzictwo czterech tysięcy lat, Horyzont, Warszawa 2001. Joseph E. Stiglitz, Globalizacja, PWN, Warszawa 2005. Robert Temple, Geniusz Chin: 3000 lat nauki, odkryć i wynalazków, Ars Polona, Warszawa 1996. Tu Wei-ming, Humanizm konfucjański a demokracja, w: Europa i społeczeństwo obywatelskie; rozmowy w Castel Gandolfo, pod red. Krzysztofa Michalskiego, Znak – Fundacja Batorego, Kraków – Warszawa 1994, str. 201-221. -----------, „Wielość nowoczesności: wstępna analiza procesu modernizacji Azji Wschodniej”, w: Kultura ma znaczenie, cyt. wyd., str. 379-392. Helmut Uhlig, Jedwabny szlak, PIW, Warszawa 1996. Leonid Wasiliew, Kulty, religie i tradycje Chin, PIW, Warszawa 1974. Oskar Weigel, Chiny, Cyklady, Warszawa 2006. Wietnamczycy: systemy wartości – stereotypy Zachodu, pod red. Adama Jelonka, Scholar, Warszawa 2004. Stanisław Zapaśnik, „Walczący islam” w Azji Centralnej; problem społecznej genezy zjawiska, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006. Patrz takŜe tomy archiwalne pisma Azja-Pacyfik: Społeczeństwo – Polityka – Gospodarka, Wyd. Marszałek (od 1998), WWW.azja-pacyfik.pl 5