Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu – dysleksja, dysortografia

Specyficzne trudności w czytaniu
i pisaniu – dysleksja, dysortografia
i dysgrafia u uczniów klas IV-VI
Opracowanie: prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz
PRZYCZYNY TRUDNOŚCI W CZYTANIU
obniŜenie poziomu inteligencji
zaniedbania dydaktyczne
wady zmysłów (wzroku, słuchu)
zaniedbania środowiskowe
schorzenia neurologiczne
Nie kaŜde dziecko, które źle czyta,
to uczeń z dysleksją!
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI SZKOLNE
Specyficzne trudności
w uczeniu się czytania
i pisania
Specyficzne trudności
w uczeniu się
matematyki
dysleksja/dysleksja
rozwojowa
dyskalkulia
Inne specyficzne
trudności
w uczeniu się
dysortografia
umiejętność czytania
nut
dysgrafia
uczenie się układów
ruchowych
wykonywanie zadań
manualnych
posługiwanie się mapą
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU
Rodzaj trudności
Przyczyna trudności
dysleksja/dysleksja
rozwojowa
zaburzenia rozwoju języka
w powiązaniu z zaburzeniami
spostrzegania słuchowego i
wzrokowego
dysortografia
trudności w
komunikacji pisemnej
dysgrafia
słaby rozwój ruchowy
(szczególnie rąk) oraz
koordynacji wzrokowo-ruchowej
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ
MATEMATYKI A DYSLEKSJA
10% dzieci z dysleksją doskonale radzi sobie z matematyką, nawet ponad
poziom oczekiwany dla ich wieku i inteligencji
30% dzieci z dysleksją osiąga oczekiwany dla ich wieku i moŜliwości
poznawczych poziom umiejętności matematycznych
10% dzieci z dysleksją wykazuje trudności w matematyce wskutek
problemów z pamięcią
25% dzieci z dysleksją ma słabsze osiągnięcia matematyczne niŜ
rówieśnicy, jednak jest to raczej efekt uboczny trudności w czytaniu – po
udzieleniu pomocy w postaci zajęć terapii pedagogicznej problemy z
matematyką ustępują
25% dzieci z dysleksją ma powaŜne problemy z uczeniem się matematyki –
wskazuje to na współwystępowanie u nich dysleksji z dyskalkulią
(Attwood, 2002)
TERMINOLOGIA
Dysleksja to odmienny sposób nabywania
umiejętności czytania i pisania oraz ortografii
o podłoŜu neurobiologicznym.
Trudności poznawcze, które powodują tę odmienność, mogą takŜe
wpłynąć na umiejętności planowania, liczenia itp. Istnieje wiele moŜliwych
przyczyn dysleksji, w tym równieŜ genetyczna. Nie ma związku pomiędzy
obecnością dysleksji a poziomem inteligencji, wkładem pracy czy pozycją
społeczno-ekonomiczną.
(European Dyslexia Association, 2007)
DYSLEKSJA – MISTRZYNI PARADOKSÓW
Dysleksję odkryli i opisali lekarze, a nie pedagodzy czy
nauczyciele. Jest wymieniana w klasyfikacjach chorób (ICD–10 i
DSM–IV).
Dziecko nie ma wady wzroku, a „nie widzi”, nie ma wady słuchu, a
„nie słyszy”.
Dziecko jest inteligentne, a nie moŜe nauczyć się tak prostej
czynności jak czytanie czy pisanie.
Dziecko uczy się, a jest posądzane o lenistwo.
Dziecko duŜo czyta, a nie potrafi zapamiętać pisowni często
powtarzających się wyrazów.
Dziecko zna zasady pisowni, a robi błędy ortograficzne.
Dziecko układa własne wiersze, a nie potrafi zapamiętać Ŝadnego
ze znanych.
Wybitnym trudnościom czasem towarzyszą wybitne uzdolnienia.
SYMPTOMY SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI
W CZYTANIU I PISANIU
Uczeń:
niechętnie uczestniczy w
zabawach ruchowych
nie nadąŜa z zapisywaniem
notatek, z pisaniem
sprawdzianów
z trudem wyodrębnia
szczegóły w rysunkach,
schematach, na mapie
przekręca złoŜone wyrazy
myli wyrazy zbliŜone
fonetycznie w języku obcym
nie pamięta kolejności liter
alfabetu
z trudem zapamiętuje szereg
słów, nazwy miesięcy, liczby
wielocyfrowe, daty, terminy
ma problemy z określeniem
połoŜenia przedmiotów
względem siebie
SYMPTOMY SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI
W CZYTANIU I PISANIU
Uczeń:
czyta z małą liczą błędów,
lecz w wolnym tempie,
sylabizuje, niedokładnie
rozumie tekst
lub
czyta szybko, ale popełnia
wiele błędów, domyśla się
treści, niedokładnie rozumie
tekst
myli litery podobne
popełnia błędy podczas
przepisywania ze wzoru i ze
słuchu
popełnia błędy ortograficzne
mimo znajomości zasad pisowni
ma trudności z poprawnym
zapisywaniem zmiękczeń i
głosek nosowych
pisze słowa bezsensowne
ma trudności z napisaniem
nawet krótkiego tekstu
pisze niewyraźnie, nie
przestrzega liniatury
DYNAMIKA ZMIAN OBJAWÓW SPECYFICZNYCH
TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU
Wiek niemowlęcy,
poniemowlęcy i
przedszkolny
symptomy
nieharmonijnego
rozwoju
psychoruchowego
(opóźnienia rozwoju
ruchowego i mowy)
Klasy I–III
Klasy IV–VI
izolowane
trudności w
czytaniu i pisaniu
uogólnione
trudności w nauce
szkolnej
UOGÓLNIONE TRUDNOŚCI W NAUCE SZKOLNEJ
(klasy IV-VI i młodzieŜ starsza)
Trudności w czytaniu mogą się zmniejszyć i przejawiać
wolnym tempem czytania, niechęcią do czytania lub ustąpić
na skutek pracy korekcyjno-kompensacyjnej.
Trudności w pisaniu mogą się wyraŜać popełnianiem
błędów ortograficznych mimo znajomości zasad pisowni.
Pojawiają się wtórne zaburzenia emocjonalnomotywacyjne.
Mogą kształtować się nieprawidłowe cechy w rozwoju
osobowości.
PATOMECHANIZM DYSLEKSJI
– zjawiska związane z dynamiką zmian objawów
Rozszerzanie się zakresu trudności na więcej przedmiotów
szkolnych i róŜne obszary aktywności Ŝyciowej
Nawarstwianie się zaburzeń – nakładanie się wtórnych
zaburzeń emocjonalnych (obniŜenie poczucia własnej wartości,
niestabilność samooceny)
Kompensowanie zaburzeń i redukcja niektórych trudności –
dzięki zajęciom terapii pedagogicznej, z racji dojrzewania
centralnego układu nerwowego oraz wspomagającej roli
wysokiej sprawności intelektualnej
Utrzymywanie się gotowości do nawrotu specyficznych
trudności w czytaniu i pisaniu – w sytuacji zaniechania pracy
nad problemem, stresu egzaminacyjnego, zmęczenia, utraty
kontaktu z mową ojczystą
Warto zapamiętać
„Nigdy nie jest za późno” aby ROZPOZNAĆ
DYSLEKSJĘ I PODJĄĆ TERAPIĘ
ZAPRZESTANIE PRACY POWODUJE NAWRÓT
TRUDNOŚCI: „trenuj albo trać”
DYSLEKSJA JEST „problemem całego Ŝycia”
LITERATURA PODSTAWOWA
• M. Bogdanowicz, Ryzyko dysleksji.
Problem i diagnozowanie, Gdańsk 2005.
• M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z
dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko
dla polonistów, Gdynia 2004.
• M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, M.
RoŜyńska, Uczeń z dysleksją w domu.
Poradnik nie tylko dla rodziców, Gdynia
2007.
• M. Bogdanowicz, Ryzyko specyficznych
trudności w czytaniu i pisaniu: dysleksji,
dysortografii i dysgrafii, Gdańsk 2011.
WAśNE STRONY INTERNETOWE
Polskie Towarzystwo Dysleksji
www.ptd.edu.pl
Ministerstwo Edukacji Narodowej
www.men.gov.pl
Pomoce dla uczniów z dysleksją
www.ortograffiti.pl