Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2014 roku
Transkrypt
Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2014 roku
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2014 roku Kraków 2015 Praca wykonana pod kierunkiem Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska Pawła Ciećko Redakcja Barbara Pająk Opracowano na podstawie działalności badawczej i kontrolnej: Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatury WIOŚ w Nowym Sączu Delegatury WIOŚ w Tarnowie Autorzy: Liliana Czarnecka, Barbara Dębska, Krystyna Gołębiowska, Ewa Gondek, Anna Główka, Ryszard Listwan, Edyta Litwin, Dorota Łęczycka, Anna Machalska, Maria Ogar, Iwona Para, Barbara Pająk, Teresa Prajsnar, Teresa Reczek, Krystyna Synowiec, Maria Zając Fotografia na okładce Liliana Czarnecka SPIS TREŚCI 1. Powietrze …………………….…………………….……………... 5 Presje ………………………………………………………..………………..…… 5 Ocena jakości powietrza …………………………………………….…..... 10 Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża ……………………………..… 19 2. Wody …………………………………………………....……..…. 24 Presje …………………………………………………………………………........ 24 Ocena stanu wód powierzchniowych ……………………………....... 26 Ocena stanu wód podziemnych ……………………………………..….. 60 3. Hałas ………………………………………………….……….….. 75 4. Promieniowanie elektromagnetyczne ……………...... 85 5. Edukacja ekologiczna ……………………………………….. 89 1. POWIETRZE Presje Według danych GUS za 2014 rok, ilość wyemitowanych pyłów zmalała o 15,6%, natomiast ilość gazów wzrosła o 0,4% w porównaniu z rokiem poprzednim. Dane te dotyczą zakładów uznanych za szczególnie uciążliwe dla środowiska oraz instalacji energetycznych o mocy nominalnej przekraczającej 50 MWt. Zgodnie z prowadzoną przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie bazą informacji o korzystaniu ze środowiska w systemie Ekoinfonet do największych emitentów na terenie województwa małopolskiego należały: • Arcelor Mittal Poland S.A. Oddział w Krakowie (dawna Huta im. T. Sendzimira), • Elektrociepłownia Kraków S.A., • Elektrownia Skawina S.A., • Południowy Koncern Energetyczny S.A. Elektrownia Siersza w Trzebini, • Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach, • Synthos Dwory 7 Sp. z o.o. w Oświęcimiu. W ostatnim dziesięcioleciu emisja zanieczyszczeń pyłowych w województwie małopolskim uległa obniżeniu o 75,6%. Trend ten mimo stagnacji w latach 2010-2012 jest zauważalny w ostatnim roku, kiedy to emisja zanieczyszczeń pyłowych zmniejszyła się o 15,6% w stosunku do roku poprzedniego (wykres 1). 14 ogółem ze spalania paliw tys. Mg/rok 12 10 8 6 4 2 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 rok 2010 2011 2012 2013 2014 Wykres 1. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2014 w województwie małopolskim (źródło: GUS) Mniejszą dynamiką cechuje się spadek zanieczyszczenia pyłami pochodzącymi ze spalania paliw, gdzie po etapie gwałtownego spadku nastąpił okres stagnacji obejmujący okres 2009-2013. W ubiegłym roku zaznaczyło się wyraźne obniżenie wartości wyemitowanych pyłów ze spalania paliw w stosunku do roku 2013 (15%). W minionym dziesięcioleciu wartość ta wyniosła 78% (wykres 1). W ostatnim dziesięcioleciu zanieczyszczenia gazowe (bez uwzględnienia CO2 oraz metanu) uległa obniżeniu o 42%, przy czym ten typ zanieczyszczenia powietrza charakteryzuje się częstszym występowaniem lat o wyższym poziomie wyemitowanych substancji w stosunku do roku wcześniejszego. W ostatnim roku zaobserwowano nieznaczny wzrost zanieczyszczenia gazowego (0,4%), w tym tlenku węgla o 15% oraz tlenków azotu o 5,6%. Dwutlenek siarki zanotował spadek o 1% (wykres 2). 5 tys. Mg/rok 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2004 2005 2006 2007 ogółem (bez dwutlenku węgla) 2008 metan 2009 2010 2011 2012 rok dwutlenek siarki tlenki azotu 2013 2014 tlenek węgla Wykres 2. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2014 w województwie małopolskim (źródło: GUS) tys. Mg/rok Emisja dwutlenku węgla uznawanego za najważniejszy z gazów cieplarnianych odpowiadających za zmiany klimatu, w stosunku do początku dziesięciolecia zmalała o 21%, a w stosunku do 2013 roku o 7%. Substancja ta wykazywała największe tendencje wzrostowe w stosunku do pozostałych zanieczyszczeń gazowych (wykres 3.). Emisja kolejnego z gazów cieplarnianych, a stanowiącego 38% emitowanych w Małopolsce zanieczyszczeń gazowych (bez dwutlenku węgla) – metanu - uległa obniżeniu o 26% w stosunku do początku rozpatrywanego okresu oraz o 4% w stosunku do 2013 roku. 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 dwutlenek węgla 2004 2005 2006 2007 2008 2009 rok 2010 2011 2012 2013 2014 Wykres 3. Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2004-2014 w województwie małopolskim (źródło: GUS) Od wielu lat główne źródła wpływające na wielkość emisji powierzchniowej to: ogrzewanie indywidualne zlokalizowane na terenach zabudowanych, oczyszczalnie ścieków, hałdy oraz wysypiska. Do głównych zanieczyszczeń pochodzących z emisji powierzchniowej należą SO2, NOx, CO, węglowodory oraz pyły. Działania mające na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń pochodzenia komunalnego, takie jak modernizacja pieców przeznaczonych do spalania paliw stałych, stosowanie paliw gazowych oraz pozostałych alternatywnych źródeł zasilania w energię, nie są jeszcze prowadzone na taką skalę, aby w sposób istotny wpłynąć na poprawę obecnego stanu powietrza. Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodzących ze źródeł punktowych odwzorowuje charakter działalności podmiotów korzystających ze środowiska na terenie danego powiatu. Najbardziej obciążoną część regionu stanowi obszar północno-zachodni 6 województwa, w którym zlokalizowana jest znaczna ilość podmiotów przemysłowych, oddziałujących na środowisko w stopniu znaczącym oraz trzy największe miasta województwa. Pod względem emisji pyłów największy udział w województwie mają Kraków i Tarnów oraz powiaty krakowski, olkuski i chrzanowski. Łącznie na ich terenie wyemitowane zostało 79% wszystkich pyłów pochodzących ze źródeł punktowych (mapa 1). Pod względem zanieczyszczeń gazowych, emisja z powiatów oświęcimskiego, krakowskiego, chrzanowskiego oraz Aglomeracji Krakowskiej i Tarnowa, stanowią w sumie 94% emisji gazów w województwie małopolskim (mapa 2). Szczegółowy rozkład zanieczyszczeń gazowych zobrazowano na mapach 3-6. Mapa 1. Emisja pyłów ze źródeł punktowych w powiatach województwa małopolskiego w roku 2014 (źródło: Baza emisji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego) Mapa 2. Emisja gazów ze źródeł punktowych w powiatach województwa małopolskiego w roku 2014 (źródło: Baza emisji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego) 7 Mapa 3. Emisja CO ze źródeł punktowych w powiatach województwa małopolskiego w roku 2014 (źródło: Baza emisji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego) Mapa 4. Emisja CO2 ze źródeł punktowych w powiatach województwa małopolskiego w roku 2014 (źródło: Baza emisji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego) 8 Mapa 5. Emisja NOx ze źródeł punktowych w powiatach województwa małopolskiego w roku 2014 (źródło: Baza emisji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego) Mapa 6. Emisja SO2 ze źródeł punktowych w powiatach województwa małopolskiego w roku 2014 (źródło: Baza emisji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego) Udział województwa małopolskiego w emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł punktowych w odniesieniu do pozostałych województw można określić jako umiarkowany (wykres.4). 9 pyły lubelskie pomorskie CO2 kujawsko-pomorskie zachodniopomorskie małopolskie CO opolskie świętokrzyskie Nox dolnośląskie wielkopolskie SO2 mazowieckie śląskie gazy ogółem łódzkie 0% 10% 20% 30% 40% 50% Wykres 4. Emisja zanieczyszczeń powietrza w województwach o udziale powyżej 1% w stosunku do sumy emisji w Polsce w 2014 roku (źródło: GUS) Ocena jakości powietrza Badania jakości powietrza prowadzone były zgodnie z wojewódzkim programem Państwowego Monitoringu Środowiska w 24 stacjach pomiarowych, w tym 12 automatycznych, 6 manualnych i 6 mobilnych (mapa 7, tabela 1). W stacjach automatycznych pomiary prowadzono w sposób ciągły a w stacjach mobilnych okresowo, w seriach 2x2 tygodnie/kwartał. We współpracy z władzami samorządowymi, które partycypowały w kosztach energii elektrycznej, wykonano kompletne (kompletność powyżej 14%) pomiary stężenia pyłu PM10 i B(a)P w Brzesku i Dąbrowie Tarnowskiej oraz SO2, PM10 i B(a)P w Oświęcimiu, Miechowie, Nowym Targu i Rabce. Na podstawie pomiarów i w oparciu o dostępne wyniki modelowania rozprzestrzeniana zanieczyszczeń została opracowana „Roczna ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku” dla następujących substancji: SO2, NO2, NOx, CO, C6H6, O3, pyłu zawieszonego PM10, zawartości Pb, As, Cd, Ni i B(a)P w pyle zawieszonym PM10 oraz dla pyłu PM2,5. 10 Mapa 7. Sieć monitoringu jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku Tabela 1. Wykaz stacji i stanowisk pomiarowych monitoringu jakości powietrza Mierzone zanieczyszczenia Lp. 1 2 3 4 5 6 7 Lokalizacja stacji SO2 NO2 C6 H 6 Kraków, ul. Bujaka A A M A/M A/M Kraków, Al. Krasińskiego A A M A A A Kraków, ul. Bulwarowa A A A A A A A A A Nowy Sącz, ul. Nadbrzeżna Tarnów, ul. Bitwy pod Studziankami Bochnia, ul. Konfederatów Barskich Brzesko, ul. Wiejska M CO O3 A A A PM2.5 PM10 Pb As Cd Ni B(a)P M M M M M A/M M M M M M M A/M M M M M M M A/M M M M M M M M M M M 11 Mierzone zanieczyszczenia Lp. Lokalizacja stacji SO2 NO2 A A A A 8 Trzebinia, oś. ZWM A 9 Olkusz, ul. Francesco Nullo A 10 Oświęcim, ul. Śniadeckiego A 11 Tuchów, ul. Chopina 12 Dąbrowa Tarnowska, ul. Zaręby Gorlice, ul. Krasińskiego 13 14 15 16 17 Szymbark A A Skawina, oś. Ogrody A A 18 Miechów, ul. Marii Konopnickiej Proszowice, ul. Królewska 19 CO O3 PM2.5 PM10 M Szarów Sucha Beskidzka, ul. Handlowa 21 Wadowice, oś. Pod Skarpą 22 Nowy Targ, ul. Powstańców Śląskich Rabka, ul. Chopina Zakopane, ul. Sienkiewicza Ni B(a)P M M M M M M M M M M M M M M M M M M M A/M M M M M M A A A A A Cd A A A As A A A A/M Pb A Niepołomice, ul. 3 Maja 20 23 24 C6 H 6 M A A M A/M M M M M M M A – pomiar automatyczny M – pomiar manualny AM – pomiar automatyczny i manualny Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku jest klasyfikacja stref wykonana dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. W odniesieniu do kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia stwierdzone zostały ponadnormatywne stężenia substancji we wszystkich strefach w województwie (tabela 2): − Aglomeracja Krakowska: NO2, pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10, pył zawieszony PM2,5; − miasto Tarnów: pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10; − strefa małopolska: pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10, pył zawieszony PM2,5. 12 Tabela 2. Wyniki klasyfikacji stref – kryterium ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy 1 Aglomeracja Krakowska miasto Tarnów strefa małopolska 2 3 Kod strefy PL1201 PL1202 PL1203 Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń – ochrona zdrowia ludzi SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P A C A A A C C A A A A C A A A A A C A A A A A C A A A A A C C A A A A C Zgodnie z klasyfikacją dla kryterium ochrony roślin, obowiązującą jedynie dla strefy małopolskiej, nie stwierdzono ponadnormatywnych stężeń SO2, NOx i O3, co pozwoliło na ustalenie klasy A. Stężenia ozonu przekroczyły natomiast poziom celu długoterminowego dla kryterium ochrony zdrowia i ochrony roślin. Obszar przekroczeń poziomu długoterminowego ozonu, dla kryterium ochrony zdrowia obejmuje wszystkie strefy: Aglomeracja Krakowska, miasto Tarnów, strefa małopolska a dla kryterium ochrony roślin strefę małopolską. Dla wszystkich stref zakwalifikowanych do klasy C, ze względu na ochronę zdrowia, zostały ustalone obszary przekroczeń normatywnych stężeń zanieczyszczeń, obejmujące Aglomerację Krakowską (NO2, B(a)P, PM10, PM2,5); miasto Tarnów (B(a)P, PM10); strefę małopolską (B(a)P – wszystkie gminy w województwie, PM10 – Andrychów, Bochnia, Brzesko, Brzeszcze, Bukowina Tatrzańska, Chrzanów, Czarny Dunajec, Dąbrowa Tarnowska, Dobczyce, Gorlice, Grybów, Jordanów, Kalwaria Zebrzydowska, Limanowa, Liszki, Lubień, Maków Podhalański, Miechów, Michałowice, Myślenice, Niepołomice, Nowy Sącz, Nowy Targ, Olkusz, Oświęcim, Pcim, Proszowice, Skała, Skawina, Skomielna Biała, Słomniki, Spytkowice, Sułkowice, Świątniki Górne, Rabka Zdrój, Sucha Beskidzka, Trzebinia, Tuchów, Wadowice, Wolbrom, Zakopane, PM2,5 – Andrychów, Bochnia, Chrzanów, Dobczyce, Grybów, Jordanów, Kalwaria Zebrzydowska, Maków Podhalański, Myślenice, Nowy Sącz, Nowy Targ, Oświęcim, Pcim, Proszowice, Rabka-Zdrój, Skawina, Słomniki, Sucha Beskidzka, Sułkowice, Tuchów, Wadowice, Zakopane. Stężenia dwutlenku azotu zmierzone metodami automatycznymi nie wykazały ponadnormatywnych wartości 1-godzinnych (200 µg/m3), występujących z częstością wyższą niż dopuszczalna (18 razy), określone wartością percentyla 99,8 (wykres 5). Średnie roczne stężenie dwutlenku azotu przekroczyło poziom dopuszczalny (40 µg/m3) w Krakowie, Al. Krasińskiego i wyniosło 61 µg/m3. Wysokie stężenie dwutlenku azotu są spowodowane wpływem źródeł komunikacyjnych zlokalizowanych na terenie Krakowa. W pozostałych stanowiskach nie zostały przekroczone wartości kryterialne ustanowione dla dwutlenku azotu ze względu na ochronę zdrowia ludzi. 13 180 stężenie roczne 160 140 percentyl 99,8 155 126 122 [μg/m3] 120 100 80 95 90 81 78 70 84 75 61 60 29 Kraków, Al. Krasińskiego Kraków, ul. Bulwarowa Skawina Kraków, ul. Bujaka 24 23 22 Nowy Sącz Trzebinia Zakopane 0 Sucha Beskidzka 20 22 20 19 18 Olkusz 18 Tarnów 40 Wykres 5. Stężenia dwutlenku azotu (źródło: WIOŚ/PMŚ) Stężenia dwutlenku siarki nie przekraczały dopuszczalnego poziomu obowiązującego dla 1-godzinnego czasu uśrednienia (350 µg/m3) z wymaganą częstością (24 razy) oraz poziomu dla 24 godzin (125 µg/m3 – 3 razy), co przedstawia wartość percentyla 99.7 obliczonego ze stężeń 1-godzinnych i percentyla 99,2 ze stężeń 24-godzinnych, które nie przekraczają odpowiednio 350 µg/m3 i 125 µg/m3 (wykres 6). 160 stężenie roczne percentyl 99,7 percentyl 99,2 141 140 82 10 10 10 15 16 20 Sucha Beskidzka 9 54 43 Nowy Targ 9 36 30 Skawina 9 52 42 36 Olkusz 8 54 Rabka 8 Trzebinia 8 38 32 54 45 52 41 Kraków, Al. Krasińskiego 7 53 45 Zakopane Kraków, ul. Bujaka 6 39 31 Nowy Sącz 40 0 49 38 41 34 Kraków, ul. Bulwarowa 60 70 Oświęcim 66 Miechów 80 Tarnów [μg/m3] 100 20 119 113 120 Wykres 6. Stężenia dwutlenku siarki (źródło: WIOŚ/PMŚ) Dobowe stężenia pyłu zawieszonego PM10 przekraczały wartość dopuszczalną wynoszącą 50 µg/m3 (wyrażoną ilością dni w ciągu roku wyższą od 35 lub wartością percentyla 90,4 wyższą od 50 µg/m3) we wszystkich stanowiskach na terenie województwa (wykres 7). Na terenie Aglomeracji Krakowskiej oraz w strefie małopolskiej: w Gorlicach, Miechowie, Oświęcimiu, Suchej Beskidzkiej i Wadowicach wystąpiło, w okresie zimowym, 14 przekroczenie poziomu informowania stężenia pyłu zawieszonego PM10 wynoszącego 200 µg/m3. Średnie roczne stężenie, niższe od rocznej wartości dopuszczalnej wynoszącej 40 µg/m3, stwierdzono w: Brzesku, Gorlicach, Tarnowie, Olkuszu, Dąbrowie Tarnowskiej, Trzebini, Rabce, Niepołomicach, Bochni, Zakopanem i Miechowie. stężenie roczne [µg/m3] częstość przekraczania stężenia 24 godz. [liczba dni] percentyl 90,4 [µg/m3] 200 188 180 160 140 90 123 99 131 123 112 100 95 86 42 49 49 41 36 Kraków, ul. Bujaka Sucha Beskidzka Wadowice Nowy Sącz Skawina Tuchów 18 Miechów 49 Nowy Targ 42 41 46 Kraków, Al. Krasińskiego 41 46 Proszowice 38 36 64 45 Oświęcim 36 92 103 66 Zakopane 35 34 22 97 89 88 70 81 69 Bochnia 64 71 Niepołomice Tarnów 56 33 32 20 31 31 Gorlice 61 Trzebinia 36 12 30 61 52 52 37 29 Brzesko 0 52 Dąbrowa T. 56 60 Olkusz 80 20 72 61 Rabka 100 90 82 77 96 Kraków, ul. Bulwarowa 120 40 99 99 Wykres 7. Stężenia pyłu zawieszonego PM10, częstość przekraczania stężenia dobowego i wartość percentyla 90,4 (źródło: WIOŚ/PMŚ) Średnie roczne stężenie pyłu zawieszonego PM2,5 przekraczało w latach 2011-2013, wartość dopuszczalną i poziom docelowy (25 μg/m3) we wszystkich stanowiskach pomiarowych (wykres 8). W 2014 r. w większości stanowisk wystąpił spadek stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 a w Tarnowie i Trzebini nie przekroczył wartości 25 μg/m3. 60 2011 2012 2013 55 2014 50 47 43 [μg/m3] 40 31 30 33 32 27 25 28 38 36 35 35 34 30 29 30 41 35 40 37 32 33 33 Kraków, ul. Bulwarowa Kraków, ul. Bujaka 43 36 44 45 33 25 20 10 0 Tarnów Trzebinia Bochnia Zakopane Nowy Sącz Kraków, Al.Krasińskiego Wykres 8. Stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 (źródło: WIOŚ/PMŚ) Od 2010 roku na stacjach tła miejskiego zlokalizowanych w aglomeracjach i miastach 15 powyżej 100 tys. mieszkańców pomiary pyłu zawieszonego PM2,5 prowadzone były dodatkowo w celu określania wskaźnika średniego narażenia ludzi na pył PM2,5. Pomiary te służyły do obliczania krajowego wskaźnika średniego narażenia oraz wskaźników narażenia dla poszczególnych miast powyżej 100 tys. mieszkańców i aglomeracji. Wskaźniki średniego narażenia dla roku 2014 zostały obliczone dla Aglomeracji Krakowskiej i Tarnowa oraz kraju w oparciu o stężenia pyłu PM2,5 uzyskane z pomiarów prowadzonych w latach 2012-2014 (zgodnie z rozp. MŚ z dnia 13 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania wskaźników średniego narażenia oraz sposobu oceny dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji – Dz.U. z 2012 poz. 1029). Tabela 3. Wskaźniki średniego narażenia na pył zawieszony PM2,5 Strefa Wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 [µg/m3] 2010 35,6 32,3 28 Aglomeracja Krakowska Miasto Tarnów Polska 2011 36,4 31,9 26,9 w latach 2012 38,1 32,5 26,1 2013 37 31 25 2014 36 29 24 Wartości wskaźnika średniego narażenia, obliczone przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska dla Aglomeracji Krakowskiej i miasta Tarnowa (tabela 3), przekraczały w latach 2010-2014 krajowy cel redukcji narażenia na pył PM2,5 (18 µg/m3) oraz pułap stężenia ekspozycji (20 µg/m3). Roczne stężenia benzenu osiągnęły wartości poniżej poziomu dopuszczalnego – 5 μg/m , co pozwoliło na zakwalifikowanie wszystkich stref na terenie województwa do klasy A. 3 Poziom dopuszczalny tlenku węgla, określony jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczonych ze średnich jednogodzinnych i wynoszący 10 mg/m3, nie został przekroczony na żadnym stanowisku pomiarowym w województwie (wykres 9). Niski poziom stężeń tlenku węgla zadecydował o zakwalifikowaniu wszystkich stref do klasy A. 6 5 5 4 4 Kraków, ul. Bulwarowa Zakopane [mg/m3] 4 3 3 2 2 2 Trzebinia Olkusz 1 0 Tarnów Kraków, Al. Krasińskiego Wykres 9. Stężenia tlenku węgla (źródło: WIOŚ/PMŚ) 16 Na obszarze województwa poziom docelowy ozonu w powietrzu, obowiązujący dla kryterium ochrony zdrowia, został dotrzymany i w wyniku klasyfikacji stref Aglomeracja Krakowska, miasto Tarnów oraz strefa małopolska otrzymały klasę A. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczenia wartości 180 μg/m3, określanej jako próg informowania oraz wartości 240 μg/m3 tj. progu alarmowego. Nie został natomiast dotrzymany poziom celu długoterminowego dla ozonu, określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 18.09.2013 r., Poz. 1031), który dla kryterium ochrony zdrowia nie dopuszcza wystąpienia stężenia ozonu przekraczającego wartość 120 µg/m3 (wykres 10). średnia liczba dni z przekroczeniami 25 Tarnów Kraków, ul. Bujaka Zakopane Trzebinia Szarów 20 14 15 10 5 Szymbark 20 8 4 5 5 0 Wykres 10. Średnia liczba dni z przekroczeniami wartości docelowej dla ozonu w latach 2012-2014 (źródło: WIOŚ/PMŚ) Stężenia metali ciężkich mierzone były w 4 a benzo(α)pirenu w 19 stanowiskach na terenie województwa. Stężenia ołowiu (wykres 11) występowały znacznie poniżej poziomu dopuszczalnego - 0,5 μg/m3, w wyniku czego wszystkie strefy zostały zakwalifikowane do klasy A. Stężenia pozostałych metali ciężkich: arsenu, kadmu i niklu, zawartych w pyle PM10 nie przekraczały poziomu docelowego i w wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2014 rok cały obszar województwa został także zakwalifikowany do klasy A. Stężenia benzo(α)pirenu (wykres 12) na wszystkich stanowiskach były bardzo wysokie i przekraczały poziom docelowy (1 ng/m3). Wysoki poziom tego zanieczyszczenia zadecydował o zakwalifikowaniu obszaru całego województwa do klasy C. Zdecydowanie najwyższe stężenia benzo(α)pirenu zarejestrowano w Nowym Targu, Suchej Beskidzkiej, Nowym Sączu i Proszowicach. 17 0,05 0,04 [μg/m3] 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 Kraków, ul. Bujaka Nowy Sącz 0,02 0,01 0,01 Tarnów Zakopane 0,01 0 Trzebinia Kraków, ul. Bulwarowa Wykres 11. Stężenia ołowiu w pyle zawieszonym PM10 (źródło: WIOŚ/PMŚ) 16 15 9 9 10 10 Proszowice 7 8 Rabka 7 8 Wadowice 3 7 8 Kraków, ul. Bulwarowa 3 5 4 7 Oświęcim 3 Brzesko 4 Tarnów 6 6 Tuchów 8 Niepołomice 10 Gorlice [ng/m3] 12 Nowy Sącz 14 11 Nowy Targ Sucha Beskidzka Miechów Zakopane Kraków, ul. Bujaka Bochnia Trzebinia 0 Dąbrowa T. 2 Wykres 12. Średnie roczne stężenia benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10 (źródło : WIOŚ/PMŚ) W odniesieniu do kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin nie stwierdzono ponadnormatywnych stężeń substancji (tabela 4). Tabela 4. Wyniki klasyfikacji stref – kryterium ochrony roślin L.p. Nazwa strefy 1 Kod strefy strefa PL1203 małopolska Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń – ochrona roślin SO2 NOx O3 A A A 18 Podsumowanie Pomimo pewnej poprawy w 2014 roku, jakość powietrza w województwie małopolskim w dalszym ciągu nie spełnia kryteriów określonych dla pyłu zawieszonego PM10 i PM 2,5 oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 a w także dwutlenku azotu w Aglomeracji Krakowskiej. Przyczyną występujących przekroczeń jest oddziaływanie: emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków; emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni i elektrowni; emisji związanej z ruchem pojazdów a także szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża uruchomione zostały jako jedno z zadań podsystemu monitoringu jakości powietrza Państwowego Monitoringu Środowiska w 1998 roku. Badania w pełnym cyklu rocznym przeprowadzono po raz pierwszy w 1999 roku. Celem tego monitoringu jest określanie w skali kraju rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym. Systematyczne badania składu fizykochemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych dostarczają informacji o obciążeniu obszarów leśnych, gleb i wód powierzchniowych substancjami deponowanymi z powietrza – związkami zakwaszającymi, biogennymi i metalami ciężkimi, tworząc podstawy do analizy istniejącego stanu. W województwie małopolskim badania chemizmu opadów atmosferycznych prowadzone były w stacjach monitoringowych w Nowym Sączu i na Kasprowym Wierchu, stanowiąc element systemu obejmującego 23 stacje pomiarowe na terenie kraju, gwarantujące reprezentatywność dla oceny obszarowego rozkładu zanieczyszczeń oraz 162 posterunki opadowe charakteryzujące średnie pole opadowe dla obszaru kraju. Skład chemiczny opadów analizowano w cyklach miesięcznych, w zakresie obejmującym stężenia związków kwasotwórczych, biogennych i metali (w tym metali ciężkich), tj. na zawartość chlorków, siarczanów, azotynów i azotanów, azotu amonowego, azotu ogólnego, fosforu ogólnego, potasu, sodu, wapnia, magnezu, cynku, miedzi, żelaza, ołowiu, kadmu, niklu, chromu i manganu. Badano również odczyn (pH) opadów w celu oceny stopnia zakwaszenia wód opadowych oraz przewodność elektryczną właściwą. W 2014 roku na stacjach monitoringowych w województwie małopolskim wykonano 277 pomiarów wartości pH dobowych próbek opadów w celu oceny stopnia zakwaszenia wód opadowych. Wartości pH mieściły się w zakresie od 3,65 do 7,27, w tym: w Nowym Sączu od 4,35 do 7,27, średnia roczna ważona pH 5,42, a na Kasprowym Wierchu od 3,65 do 6,84, średnia roczna ważona pH 4,94. W przypadku 62% próbek dobowych opadów stwierdzono „kwaśne deszcze” – opady o wartości pH poniżej 5,6, oznaczającej naturalny stopień zakwaszenia wód opadowych, wskazując na zawartość w nich mocnych kwasów mineralnych. W porównaniu z rokiem ubiegłym stwierdzono spadek ilości kwaśnych deszczy w próbkach dobowych o 7%. W przypadku uśrednionych próbek miesięcznych wartości pH poniżej 5,6 wystąpiły w 29% pomiarów i jest to o 28% mniej niż w 2013 roku, a w wieloleciu 2001-2013 ich ilość kształtowała się na poziomie 62%. Na obszar województwa małopolskiego, wody opadowe w 2014 roku wniosły: 25 173 tony siarczanów (16,58 kg/ha SO4); 10 279 ton chlorków (6,77 kg/ha Cl); 4 540 ton (N) azotynów i azotanów (2,99 kg/ha N); 8 594 tony azotu amonowego (5,66 kg/ha N); 21 742 19 tony azotu ogólnego (14,32 kg/ha N); 607,3 tony fosforu ogólnego (0,400 kg/ha P); 4 084 tony sodu (2,69 kg/ha); 4 767 ton potasu (3,14 kg/ha); 10 658 ton wapnia (7,02 kg/ha); 1 549 ton magnezu (1,02 kg/ha); 505,6 tony cynku (0,333 kg/ha); 73,5 tony miedzi (0,0484 kg/ha); 25,81 tony ołowiu (0,0170 kg/ha); 2,657 tony kadmu (0,00175 kg/ha); 6,23 tony niklu (0,0041 kg/ha); 2,429 tony chromu (0,0016 kg/ha) oraz 43,73 tony wolnych jonów wodorowych (0,0288 kg H+/ha). Wielkości wprowadzonych substancji maleją zgodnie z szeregiem: SO4 > Nog > Ca > Cl > NNH4 > K > NNO2+NO3 > Na > Mg >Pog > Zn > Cu > H+ > Pb > Ni > Cd > Cr Roczny sumaryczny ładunek jednostkowy badanych substancji zdeponowany na obszar województwa małopolskiego wyniósł 52,4 kg/ha i był wyższy niż średni dla całego obszaru Polski o 24,4%. W porównaniu z rokiem ubiegłym nastąpił wzrost rocznego obciążenia o 5,0%, przy wyższej średniorocznej sumie wysokości opadów o 117,1 mm (o 8,1%). Największym ładunkiem badanych substancji w województwie małopolskim zostały obciążone powiat tatrzański (69,0 kg/ha) z najwyższymi w powiecie, w porównaniu do obciążenia pozostałych powiatów, ładunkami azotu ogólnego, sodu, potasu, magnezu, cynku, miedzi, kadmu i wolnych jonów wodorowych. Najmniejsze obciążenie powierzchniowe wystąpiło w powiecie dąbrowskim (44,9 kg/ha) z najniższym, w stosunku do pozostałych powiatów, obciążeniem ładunkami wapnia, magnezu i chromu. Ocena wyników szesnastoletnich badań monitoringowych chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża prowadzonych, w sposób ciągły, w okresie lat 1999-2014 wykazała, że depozycja roczna analizowanych substancji wprowadzonych wraz z opadami na obszar województwa małopolskiego w 2014 roku, w stosunku do średniej z wielolecia 1999-2013, dla w większości badanych składników była mniejsza, a całkowite roczne obciążenie powierzchniowe obszaru województwa ładunkiem badanych substancji deponowanych z atmosfery przez opad mokry było mniejsze od średniego z poprzednich lat badań o 17,9%, przy wyższej średniorocznej sumie wysokości opadów o 8,1%. Wniesione wraz z opadami w 2014 roku ładunki, w porównaniu do średnich z lat 1999-2013, były mniejsze dla siarczanów o 27,1%, chlorków o 20,4%, azotynów i azotanów o 21,1%, azotu ogólnego o 4,41%, sodu o 23,1%, wapnia o 18,3%, magnezu o 13,6%, cynku o 32,7%, miedzi o 16,8%, ołowiu o 33,6%, kadmu o 46,1%, niklu o 44,6%, chromu o 51,5% oraz wolnych jonów wodorowych o 59,1% %, natomiast wystąpił niewielki wzrost depozycji azotu amonowego o 1,2%, większy fosforu ogólnego o 20,1% i potasu o 4,7%. Przedstawione wyniki badań monitoringowych pokazują, że zanieczyszczenia transportowane w atmosferze i wprowadzane wraz z mokrym opadem atmosferycznym na teren województwa małopolskiego stanowią znaczące źródło zanieczyszczeń obszarowych oddziaływujących na środowisko naturalne tego obszaru (mapa 8). Spośród badanych substancji, szczególnie ujemny wpływ, na stan środowiska, mogą mieć kwasotwórcze związki siarki i azotu, związki biogenne i metale ciężkie. Opady o odczynie obniżonym („kwaśne deszcze”) stanowią znaczne zagrożenie zarówno dla środowiska wywołując negatywne zmiany w strukturze oraz funkcjonowaniu ekosystemów lądowych i wodnych, jak również dla infrastruktury technicznej (np. linie energetyczne). Związki biogenne (azotu i fosforu) wpływają na zmiany warunków troficznych gleb i wód. Metale ciężkie stanowią zagrożenie dla produkcji roślinnej i zlewni wodociągowych. Występujące w opadach kationy zasadowe (sód, potas, wapń i magnez), są pod względem znaczenia ekologicznego przeciwieństwem substancji kwasotwórczych, biogennych i metali ciężkich. Ich oddziaływanie na środowisko jest pozytywne, ponieważ 20 powodują neutralizację wód opadowych. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i oceny depozycji zanieczyszczeń do podłoża jest obecnie najpełniejszym źródłem wiedzy o stanie jakości wód opadowych i przestrzennym rozkładzie mokrej depozycji zanieczyszczeń w odniesieniu do obszaru całego kraju jak i terenów poszczególnych województw, a także dostarcza informacji o przyczynach tego stanu i daje możliwość określenia tendencji zmian mokrej depozycji. Siarczany Azotyny i azotany 21 Jon wodorowy Ołów Kadm 22 Nikiel Mapa 8. Roczne ładunki substancji [kg/ha] wniesione przez opady w 2014 roku na obszar poszczególnych województw Polski i powiatów województwa małopolskiego 23 2. WODY Presje Działalność antropogeniczna jest czynnikiem stanowiącym największe zagrożenie dla stanu jakości wód powierzchniowych. Główne presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: pobór wód na różne cele, wprowadzanie ścieków komunalnych i przemysłowych oraz zanieczyszczenia obszarowe, spływające z wodami opadowymi. Strukturę poboru wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności ogółem i w podziale na źródła poboru (produkcyjne, nawodnienia w rolnictwie i leśnictwie, eksploatacja sieci wodociągowej) w województwie małopolskim w latach 2005–2014 przedstawiono na wykresie 13. Ilość wody pobieranej na cele związane z eksploatacją sieci wodociągowej znajduje się na ustabilizowanym poziomie. Zużycie wody na cele produkcyjne, po znacznym spadku w latach 2005-2007, od kilku lat również podlega niewielkim wahaniom, przy tendencji malejącej. Nadal postępuje proces racjonalizacji korzystania z wód. Wykres 13. Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności ogółem, w podziale na źródła poboru w województwie małopolskim w latach 2005-2014 na tle produkcji sprzedanej w przemyśle oraz PKB (źródło: GUS) Strukturę oczyszczania ścieków wymagających oczyszczenia tj. ścieków przemysłowych, odprowadzanych bezpośrednio z zakładów oraz ścieków komunalnych, na przestrzeni lat 2005-2014 przedstawia wykres 14. Ilość ścieków wymagających oczyszczenia w analizowanym okresie wzrosła w latach 2010 i 2011, po czym wróciła do poprzedniego poziomu. W strukturze oczyszczania w/w ścieków należy zauważyć znaczny wzrost ilości ścieków oczyszczanych z podwyższonym usuwaniem biogenów w roku 2008. W następnych latach obserwuje się niewielką tendencję wzrostową w tym zakresie. 24 Wykres 14. Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia odprowadzone do wód lub do ziemi (hm3/rok) w województwie małopolskim w latach 2005–2014 (źródło: GUS) Zasadniczym działaniem w zakresie ochrony wód w województwie jest realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, uchwalonego w celu wypełnienia zobowiązań przyjętych w Traktacie Akcesyjnym do Unii Europejskiej. Sprawozdawczość w tym zakresie pokazuje, iż tempo realizacji niezbędnych przedsięwzięć ujętych w tym programie jest zbyt wolne. Na terenie województwa nie funkcjonują już tylko mechaniczne oczyszczalnie ścieków komunalnych. Zastosowanie nowoczesnych metod oczyszczania z roku na rok zmniejsza ładunek zanieczyszczeń wprowadzanych do wód powierzchniowych. Pomimo poprawy w skali województwa w roku 2014 jeszcze mniej niż połowa ludności (49,4%) oczyszczało ścieki według technologii podwyższonego usuwania biogenów (wykres 15). Czynnikiem stanowiącym duże zagrożenie dla stanu jakości wód powierzchniowych są również zanieczyszczenia obszarowe spływające z wodami opadowymi, głównie z terenów użytkowanych rolniczo. Na wykresie 16 przedstawiono zużycie nawozów mineralnych: ogółem NPK oraz wapniowych, w przeliczeniu na czysty składnik w roku gospodarczym (kg/1ha użytków rolnych). Po spadku zużycia nawozów sztucznych ogółem NPK w latach 2005-2009 w roku 2010 nastąpił jego wzrost, a w następnych latach nieznaczny spadek. Rok 2014 charakteryzuje się wzrostem zużycia nawozów mineralnych w województwie, zarówno ogółem NPK jak i wapniowych. 25 Wykres 15. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w województwie małopolskim w latach 2005-2014 (źródło: GUS) Wykres 16. Zużycie nawozów sztucznych w przeliczeniu na czysty składnik w roku gospodarczym (kg/1ha użytków rolnych) w województwie małopolskim w latach 2005–2014 (źródło: GUS) OCENA STANU WÓD POWIERZCHNIOWYCH W roku 2014 Inspektorat prowadził badania wód powierzchniowych zgodnie z „Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2013-2015”. Rok 2014 był piątym rokiem realizacji 6-letniego cyklu monitoringowego w rozumieniu RDW. Badania wód powierzchniowych prowadzono w 93 punktach pomiarowokontrolnych (p.p.k.) zlokalizowanych na rzekach i potokach województwa (naturalnych, silnie zmienionych oraz sztucznych jcwp rzecznych) oraz w 2 punktach na 1 zbiorniku zaporowym. 26 Monitoring realizowany był w punktach reprezentatywnych monitorowania stanu lub potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. Zakresy i częstotliwości badań były zróżnicowane w poszczególnych punktach i ustalone w zależności od rodzaju monitoringu. Monitoring diagnostyczny zrealizowany został w 6 p.p.k., monitoring operacyjny w 59 p.p.k., monitoring badawczy (MB i MBIN) w 6 punktach (głównie na wodach granicznych z Republiką Słowacką). Monitoring obszarów chronionych prowadzony był w jcwp wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, zagrożonych eutrofizacją ze źródeł komunalnych oraz znajdujących się na obszarach ochrony siedlisk i gatunków - sieć Natura 2000, a także punkcie na potrzeby wymiany informacji pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej Próbki wód analizowane były w zakresie elementów biologicznych, wskaźników mikrobiologicznych, fizykochemicznych i chemicznych (substancji priorytetowych). Badania wykonywało Laboratorium i pracownie Delegatur WIOŚ stosując metodyki referencyjne. W ramach zrealizowanego w 2014 roku monitoringu wód wykonano ogółem 42881 oznaczeń, z tego wskaźników fizykochemicznych 42155, bakteriologicznych 629 oraz elementów biologicznych 97. Podczas poboru elementów biologicznych prowadzono obserwacje hydromorfologiczne. Charakterystyka warunków hydrometeorologicznych Rok 2014 został sklasyfikowany przez IMGW jako rok ekstremalnie ciepły, również obszar badań został przyporządkowany do tej samej klasy. Średnioroczna suma opadów na terenie województwa odpowiadała średniej z wielolecia 1971-2000, przy czym rozkład ilościowy opadów był w okresie całego roku bardzo zróżnicowany. Zima roku 2014 była okresem anomalnie ciepłym, z opadami wynoszącymi 70 –110% normy z wielolecia. Za wyjątkiem obszarów górskich , na pozostałym terenie województwa pokrywa śnieżna występowała średnio przez 12 –15 dni, a okres zalegania śniegu wynosił 13–15 dni. W okresie zimowym w Tarnowie i Zakopanem zostały odnotowane maksymalne temperatury powietrza w skali kraju wynoszące 14,6°C. Pokrywa śnieżna w okresie wiosennym wystąpiła jedynie na obszarze górskim, utrzymywała się w wyższych partiach gór od 2 do 85 dni, czas ten został sklasyfikowany jako ekstremalnie ciepły, z opadami osiągającymi 160–200 % normy z wielolecia. Lato i jesień uznane zostały odpowiednio za bardzo ciepłe i ekstremalnie ciepłe. Ilość opadów w okresie lata wahała się od 90 do 130% średniej z wielolecia, natomiast jesienią od 70 do 110%. Za wyjątkiem maja, czerwca, sierpnia i grudnia, sklasyfikowanych jako miesiące normalne, lekko ciepłe i ciepłe, większość miesięcy w roku była bardzo, anomalnie lub ekstremalnie ciepła. W październiku i listopadzie w Krakowie i Nowym Sączu notowano absolutne maksima temperatur, wynoszące odpowiednio: 25,4°C, 20,3°C i 20,8°C. Rozkład opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach był zróżnicowany: od opadów na poziomie 50–180% normy z wielolecia w okresie zimowym do 90–200% w okresie letnim. Wyjątkowo wzmożone opady notowano w marcu (90–180%), w maju (150 – 300%), w lipcu (90–190%) i w sierpniu (120–200%), natomiast najmniej opadów wystąpiło w listopadzie (30–90%) i w grudniu (50–70%). Powyższe warunki spowodowały zaburzenia naturalnego reżimu hydrologicznego regionu. Z powodu małej ilości pokrywy śnieżnej nie obserwowano przekroczeń stanów alarmowych i ostrzegawczych na rzekach spowodowanych spływami wód roztopowych. Pierwsze lokalne 27 przekroczenia stanów ostrzegawczych i alarmowych zaobserwowano w marcu spowodowane przez gwałtowne opady deszczu w zlewniach: Skawy, Raby, Dunajca i Ropy. W związku z intensywnymi opadami deszczu, szczególnie o charakterze burzowym w miesiącu lipcu zaobserwowano gwałtowny wzrost poziomu wód, przekroczenie stanu alarmowego i ostrzegawczego, powodując wystąpienie lokalnych podtopień w zlewniach: Raby, Ropy, Dunajca, Skawy i Soły oraz na mniejszych bezpośrednich dopływach Wisły na terenie województwa oraz w zlewniach zurbanizowanych. Ocena stanu monitorowanych jednolitych części wód powierzchniowych Podstawą klasyfikacji i oceny stanu wód powierzchniowych za 2014 rok jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.2014 poz.1482) oraz Wytyczne Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ). Oceny jcwp wykonano na podstawie zweryfikowanej bazy danych poszczególnych elementów jakości w reprezentatywnych punktach pomiarowo-kontrolnych. Uwzględniona została procedura dziedziczenia oceny, tj. przeniesienia wyników oceny elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były objęte monitoringiem. Wyniki ważne są do czasu, gdy badanie zostanie powtórzone i dla monitoringu diagnostycznego nie dłużej niż 6 lat oraz maksymalnie 3 lata w przypadku monitoringu operacyjnego i monitoringu obszarów chronionych. Wyniki ocen dla przebadanych 113 jcwp (38,3%) spośród 295 wydzielonych w województwie małopolskim (tj. klasyfikację stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód oraz ocenę wód występujących w obszarach chronionych) zaprezentowano w tabelach 5-6 oraz zilustrowano na mapach 9-12. Natomiast szczegółowe informacje o wskaźnikach decydujących o ocenie monitorowanych jcwp umieszczono na stronie www.krakow.pios.gov.pl.w zestawieniach tabelarycznych. Stan/potencjał ekologiczny określono łącznie dla 113 monitorowanych jcwp. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego opiera się na elementach biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych oraz substancjach szczególnie szkodliwych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Wody mają bardzo dobry lub dobry stan/potencjał ekologiczny, jeżeli badane elementy nie przekraczają wartości granicznych właściwych dla II klasy tj. dobrego stanu wód. W pozostałych przypadkach, w zależności od wyników klasyfikacji mówimy o stanie/potencjale umiarkowanym, słabym lub złym. STAN / ILOŚĆ POTENCJAŁ % JCWP EKOLOGICZNY Bardzo dobry 5 4,4 /maksymalny Dobry 50 44,3 Umiarkowany 33 29,2 Słaby 18 15,9 Zły 7 6,2 RAZEM 113 100,0 28 Łącznie w wymaganym dobrym i powyżej stanie i potencjale ekologicznym sklasyfikowano 48,7% monitorowanych jcwp (klasy I i II), natomiast pozostałe 51,3% jcwp nie spełnia tego poziomu i znajduje się w stanie: umiarkowanym (III klasa) 29% jcwp, stanie słabym (klasa IV) około 16% jcwp i złym (klasa V) ponad 6% jcwp. W poszczególnych zlewniach województwa klasyfikacja kształtuje się następująco: stan/potencjał ekologiczny bardzo dobry/maksymalny ( I klasa): 5 jcwp tj. Białka Tatrzańska (2 jcwp), Biała w górnym biegu (2 jcwp) oraz Sękówka (dopływ Ropy w Gorlicach), stan/potencjał ekologiczny dobry (II klasa) stwierdzono w 50 jcwp rzek górskich: Soły, Skawy, Raby w całym biegu, Dunajca, Łososiny, Ropy oraz niektórych ich dopływach, stan/potencjał ekologiczny umiarkowany (III klasa) określono dla 29% monitorowanych jcwp: − w ciekach płynących przez większe miasta i wokół nich: Rudawa, PrądnikBiałucha, Dłubnia (Kraków), Skawinka (Skawina), Sanka (Liszki), Biała i Wątok (Tarnów), Lipnica (Gdów), Biały Dunajec (Poronin), − w Popradzie na granicy ze Słowacją (Piwniczna) i Stary Sącz, stan/potencjał ekologiczny słaby (IV klasa) określono dla około 16% monitorowanych jcwp: − w ciekach płynących przez silnie uprzemysłowiony teren północno-zachodniej części województwa (Potok Gromiecki - odbiornik wód kopalnianych z Zakładu Górniczego Janina oraz ścieków komunalnych z terenu Libiąża, Macocha Poręba (odbiornik ścieków z Oświęcimia), − Wieprzówka (Graboszyce), Regulka, Rudno, − Rudawa i Wilga, Potok Kostrzecki, Sudoł Dominikański (Kraków i okolice), − Stradomka i Potok Królewski (dopływy Raby), − Wisła (Stanowisko PZW), − Szreniawa (Koszyce), − Uszwica (górna jcwp), Upust, − Biczyczanka (Nowy Sącz). O sklasyfikowaniu jcwp w III i IV klasie w większości przypadków zdecydował stan organizmów biologicznych bytujących w wodach (fitobentos). Dla drugiej części jcwp o obniżeniu klasy decydował poziom zanieczyszczeń substancjami biogennymi (tj. związkami azotu i fosforu). Wartości graniczne stanu dobrego najczęściej zostały przekroczone przez wskaźniki: fosforany (17 jcwp) i fosfor ogólny (9 jcwp), a także azot Kjeldahla (14 jcwp) oraz azot amonowy (9 jcwp). Sporadycznie decydowała zawartość związków organicznych (BZT5 i OWO), które pogarszały warunki tlenowe w wodach. W 6 jcwp występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów specyficznych zanieczyszczeń z grupy 3.6. tj. cynku i talu (jcwp w rejonie eksploatacji rud cynku i ołowiu), chromu (Regulka) oraz glinu (Poprad). zły stan lub potencjał ekologiczny (V klasa) wystąpił w Wiśle od Przemszy do Podłężanki, Sztolni, Bachówce (Potok Spytkowicki), Serafie i Chechle (od Ropy do ujścia) – są to odbiorniki ścieków komunalnych i przemysłowych oraz w Baranówce (dopływ Dłubni). 29 W klasie V oceniono jcwp wydzielone na rzece Wiśle oraz jej dopływach, będących odbiornikami ścieków tj. Serafa i Chechło. O takiej klasyfikacji zdecydował wskaźnik biologiczny: makrobezkręgowce bentosowe oraz współtowarzyszące zanieczyszczenia fizykochemiczne. Dla Wisły podwyższona mineralizacja, a dla pozostałych substancje biogenne. Mapa 9. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części powierzchniowych w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) wód Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego. Stan chemiczny klasyfikowany jest jako dobry lub poniżej dobrego. Jednolita część wód jest w dobrym stanie chemicznym, jeśli równocześnie wartości średnioroczne stężeń i stężenia maksymalne (90 percentyl) nie przekraczają środowiskowych norm jakości określonych w rozporządzeniu MŚ. Przekroczenie wartości granicznych dla jednego ze wskaźników kwalifikuje wody jako poniżej stanu dobrego. STAN ILOŚĆ % CHEMICZNY JCWP Dobry 62 92,5 Poniżej stanu 5 7,5 dobrego RAZEM/ 67 100,0 30 Mapa 10. Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Spośród ocenianych 67 jcwp dobry stan chemiczny osiągnęło 92,5% badanych wód, a 7,5% jcwp oceniono poniżej stanu dobrego. Przekroczenia środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych stwierdzono w 5 jcwp i są to: cieki płynące przez teren eksploatacji rud cynkowo-ołowiowych, odbierające oprócz ścieków przemysłowych i komunalnych wody z odwodnienia zakładu górniczego: − Sztolnia (przekroczone normy środowiskowe dla kadmu, ołowiu i rtęci), − Baba i Dąbrówka (kadm i ołów), odbiornik ścieków komunalnych i przemysłowych z Oświęcimia: − Macocha (kadm i nikiel), − Potok Gromiecki odbiornik wód kopalnianych z Zakładu Górniczego Janina w Libiążu (kadm i rtęć). Ocenę stanu jednolitych części wód powierzchniowych określa wypadkowa wyników klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i wyników klasyfikacji stanu chemicznego jcwp. Stan wód jest dobry, jeśli zarówno stan ekologiczny części wód jest co najmniej dobry (lub potencjał ekologiczny jest co najmniej dobry) i stan chemiczny jest dobry. Jeśli jeden lub obydwa warunki nie są spełnione, wówczas stan wód określa się jako zły. Ocenę stanu jednolitych części wód można wykonać także w przypadku, gdy brak jest klasyfikacji jednego 31 z elementów składowych oceny stanu wód, a element klasyfikowany (stan/potencjał ekologiczny lub stan chemiczny) osiągnął stan niższy niż dobry lub nie zostały spełnione wymagania dodatkowe określone dla obszarów chronionych. Wówczas stan wód oceniany jest jako zły. Ocenę stanu wód sporządzono dla 86 jcwp: dobry stan wód określono dla ponad 29% jcwp, w stanie złym występuje około 71% monitorowanych jcwp STAN WÓD Dobry ILOŚĆ JCWP 25 29,1 Zły RAZEM 61 86 70,9 100,0 % Mapa 11. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) O w/w ocenie głównie zdecydował element biologiczny (fitobentos) oraz zanieczyszczenia substancjami biogennymi, a także rzadziej związkami organicznymi. Przyczyną takiego stanu jest niski % ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków komunalnych w województwie (59,6% dla województwa małopolskiego w 2013 roku przy 70,3% w skali kraju). Województwo pozostaje pod tym względem na 14 miejscu w Polsce. Ponadto, na terenach nieskanalizowanych brakuje dostatecznego nadzoru nad gospodarką wodno-ściekową, który pozostaje w kompetencji urzędów gminnych. 32 Nazwa ocenianej jcw Kod ocenianej jcw Kod reprezentatywnego punktu pomiarowokontrolnego Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowo-kontrolnego Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Program monitoringu (MD, MO lub MB) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych (grupa 3.1 3.5) Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (3.6) STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY Czy jcw występuje na obszarze chronionym? (TAK/NIE) Czy we wszystkich ppk MOC stwierdzono spełnienie wymagań dodatkowych? (TAK/NIE/NIE DOTYCZY) Lp Typ abiotyczny Tabela 5. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego rzek w jcwp - ocena za 2014 rok STAN 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 V II PPD II ZŁY DOBRY TAK NIE ZŁY II PPD II DOBRY TAK NIE DOTYCZY 1 1 Wisła od Przemszy bez Przemszy do Skawy PLRW20001921339 PL01S1501_1749 Wisła-Jankowice 19 T MD,MO 2 Wisła od Skawy do Skawinki PLRW2000192135599 PL01S1501_1765 Wisła-Kopanka 19 T MO,MBIN 3 Wisła od Skawinki do Podłężanki PLRW2000192137759 PL01S1501_1785 Wisła-Grabie 19 T MD,MO V II PPD II ZŁY DOBRY TAK NIE ZŁY 4 Biała Przemsza do Ryczówka włącznie PLRW20007212818 PL01S1501_1738 Biała Przemsza-Klucze 7 T MD,MO III II II I UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 5 Sztolnia PLRW20000212838 PL01S1501_1739 Sztolnia-Przymiarki 6 T MO V II PPD PPD ZŁY PSD TAK NIE ZŁY 6 Baba PLRW200072128429 PL01S1501_1740 Baba-Bukowno 7 N MO I I II PSD UMIARKOWANY PSD TAK TAK ZŁY 7 Dąbrówka PLRW200052128344 PL01S1501_3228 Kanał Dąbrówka 5 T MO II II PPD PPD UMIARKOWANY PSD TAK TAK ZŁY 8 Soła od zbiornika Czaniec do ujścia PLRW200015213299 PL01S1501_1744 Soła Oświęcim 15 T MD,MO II II II I DOBRY DOBRY TAK NIE ZŁY 9 Macocha PLRW20002621335229 PL01S1501_1750 Macocha - Stawy Monowskie 26 T MO IV II PPD II SŁABY PSD_sr TAK NIE ZŁY 10 Potok Gromiecki PLRW20006213329 PL01S1501_3227 Potok Gromiecki - Gromiec 6 N MO IV I PSD II SŁABY PSD TAK NIE ZŁY 11 Chechło od Ropy bez Ropy do ujścia PLRW20006213349 PL01S1501_1747 Chechło-Mętków 6 N MD,MO V I PSD PSD ZŁY DOBRY TAK NIE ZŁY 12 Płazanka PLRW20006213389 PL01S1501_1748 Płazanka - Metków 6 N MO III I PSD UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 13 Bachorz PLRW200026213369 PL01S1501_1751 Bachorz - Przeciszów 26 T MO III II PPD UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 14 Skawa od zapory zb. Świnna Poręba do Klęczanki bez PLRW200014213477 Klęczanki PL01S1501_1757 Skawa-Gorzeń Górny (Świnna Poręba) 14 T MD,MO I II I II DOBRY DOBRY TAK NIE ZŁY 15 Skawa od Klęczanki bez Klęczanki do ujścia PLRW200015213499 PL01S1501_1761 Skawa-Zator 15 T MD,MO I II I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 16 Skawica PLRW2000122134499 PL01S1501_1754 Skawica - Białka 12 T MO II II II I DOBRY TAK TAK 17 Stryszawka PLRW200012213469 PL01S1501_1755 Stryszawka-pow.ujęcia 12 T MD,MO II II I I DOBRY TAK TAK 18 Paleczka PLRW200012213473299 PL01S1501_2299 Paleczka - Zembrzyce 12 T MO II II II II DOBRY TAK TAK 19 Wieprzówka do Targaniczanki PLRW2000122134849 PL01S1501_1759 Wieprzówka - Rzyki 12 T MO I II I II DOBRY TAK TAK DOBRY DOBRY 33 20 Wieprzówka od Targaniczanki bez Targaniczanki do ujścia PLRW20006213489 PL01S1501_1760 Wieprzówka - Graboszyce 6 T MO IV II II SŁABY TAK NIE ZŁY 21 Choczenka PLRW200062134769 PL01S1501_1763 Choczenka - Wadowice 6 T MO III II PPD UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 22 Łowiczanka PLRW200026213492 PL01S1501_1758 Łowiczanka - Podolsze 26 T MO III II II UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 23 Bachówka (Potok Spytkowicki) PLRW2000262135189 PL01S1501_3229 Bachówka (Potok Spytkowicki) poniżej Spytkowic 26 N MO V I PSD ZŁY TAK NIE ZŁY 24 Regulka PLRW20006213529 PL01S1501_1766 Regulka - Okleśna 6 N MO IV I II SŁABY TAK NIE ZŁY 25 Rudno PLRW20007213549 PL01S1501_1767 Rudno - Czernichów 7 T MO IV II PPD SŁABY TAK NIE ZŁY 26 Skawinka od Głogoczówki do ujścia PLRW2000192135699 PL01S1501_1769 Skawinka-poniżej Skawiny 19 T MO III II PPD UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 27 Cedron PLRW20001221356899 PL01S1501_3230 Cedron-ujście 12 N MO III I I UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 28 Sanka PLRW20007213589 PL01S1501_1772 Sanka-Liszki 7 T MD,MO III II II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 29 Potok Kostrzecki PLRW200016213592 PL01S1501_1774 Potok Kostrzecki - Kraków Kostrze 16 N MO IV I PSD SŁABY TAK NIE ZŁY 30 Rudawa do Racławki PLRW20007213649 PL01S1501_3232 Rudawa - Nielepice 7 N MO III II PSD UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 31 Rudawa od Racławki do ujścia PLRW20009213699 PL01S1501_1778 Rudawa - Kraków 9 T MD,MO IV II II TAK NIE ZŁY 32 Wilga PLRW2000162137299 PL01S1501_1773 Wilga-Kraków 16 T MO IV II PPD TAK NIE ZŁY 33 Prądnik do Garliczki PLRW20007213742 PL01S1501_2184 Prądnik-Ojców 7 N MD,MO III I PSD II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 34 Prądnik od Garliczki (bez Garliczki) do ujścia PLRW20009213749 PL01S1501_1782 Prądnik Białucha-Kraków ujście 9 T MO III II II I UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 35 Sudoł Dominikański PLRW20006213748 PL01S1501_1781 Sudoł Dominikański-Kraków 6 T MO IV II PPD II SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY 36 Dłubnia od Minożki (bez Minożki) do ujścia PLRW20009213769 PL01S1501_1784 Dłubnia - Nowa Huta 9 T MO III II II UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 37 Baranówka PLRW200062137669 PL01S1501_1783 Baranówka (Luborzycki)-Zesławice 6 N MO V I PSD ZŁY DOBRY TAK NIE ZŁY 38 Serafa PLRW2000262137749 PL01S1501_1771 Serafa-Duża Grobla 26 T MD,MO V II PPD ZŁY DOBRY TAK NIE ZŁY 39 Podłężanka PLRW2000162137769 PL01S1501_1786 Podłężanka-Grabie 16 N MO IV I II SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY 40 Potok Kościelnicki z dopływami PLRW20006213789 PL01S1501_1787 Potok Kościelnicki-Cło 6 N MO IV I PSD SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY 41 Raba od źródeł do Skomielnianki PLRW2000122138139 PL01S1501_2189 Raba-Raba Wyżna 12 N MO II I I I DOBRY TAK TAK 42 Raba od Skomielnianki do Zbiornika Dobczyce PLRW2000142138399 PL01S1501_1790 Raba-poniżej Myślenic 14 T MD,MO II II II I DOBRY TAK TAK 43 Poniczanka PLRW2000122138129 PL01S1501_3233 Poniczanka-Rabka Zdrój 12 T MO I II II II DOBRY TAK TAK 44 Mszanka PLRW2000122138299 PL01S1501_1789 Mszanka- Mszana Dolna 12 T MO II II II DOBRY TAK TAK 45 Krzczonówka PLRW2000122138369 PL01S1501_2180 Krzczonówka - Krzczonów 12 T MO II II II DOBRY TAK TAK 46 Zbiornik Dobczyce PLRW200002138599 PL01S1501_2167 Zbiornik Dobczyce - środek L T MD,MO II II II I DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 47 Wisła od Podłężanki do Raby PLRW200019213799 PL01S1501_1796 Wisła - Stanowisko PZW 19 T MO IV II PPD II SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY 48 Drwinka z dopływami PLRW20002621379899 PL01S1501_1797 Drwinka - Świniary 26 N MO I I II II DOBRY DOBRY TAK NIE ZŁY 49 Młynówka PLRW2000122138729 PL01S1501_1799 Młynówka - Winiary 6 N MO II I I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 50 Krzyworzeka PLRW2000122138749 PL01S1501_1800 Krzyworzeka - Czasław-Myto 12 T MO II II I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 51 Niżowski Potok PLRW200012213876 PL01S1501_1801 Niżowski Potok - Kunice 12 N MO II I I TAK NIE 52 Lipnica PLRW200062138789 PL01S1501_1802 Lipnica - Gdów 6 T MO III II PPD II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 53 Stradomka od Tarnawki do ujścia PLRW2000142138899 PL01S1501_1805 Stradomka - Stradomka 14 T MO IV II I I SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY PSD II I SŁABY DOBRY SŁABY II DOBRY DOBRY DOBRY 34 54 Tarnawka PLRW2000122138849 PL01S1501_1804 Tarnawka - Boczów II 12 T MD III II I I UMIARKOWANY 55 Potok Trzciański PLRW2000122138869 PL01S1501_1806 Potok Trzciański - Łąkta Górna 12 T MO II II I I 56 Potok Królewski PLRW200062138929 PL01S1501_1808 Królewski Potok - Pierzchów 6 T MO IV II II 57 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW20001921389999 PL01S1501_1809 Raba - Uście Solne 20 T MO II II 58 Szreniawa od Piotrówki do ujścia PLRW2000921392999 PL01S1501_1795 Szreniawa - Koszyce 9 T MD,MO IV 59 Ścieklec PLRW200062139289 PL01S1501_1793 Ścieklec - Makocice 6 T MO 60 Gróbka do Potoku Okulickiego PLRW200016213944 PLRW200016213944 Gróbka - Okulice 16 T 61 Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) PLRW200019213949 PL01S1501_2172 Gróbka - Górka 19 62 Uszewka PLRW2000172139489 PL01S1501_1812 Uszewka - ujście do Gróbki 63 Uszwica do Niedźwiedzia PLRW2000122139669 PL01S1501_1813 64 Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia PLRW200019213969 65 Kisielina 66 DOBRY ZŁY TAK TAK DOBRY TAK TAK II SŁABY TAK NIE ZŁY I II DOBRY DOBRY TAK NIE DOBRY II II II SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY III II II I UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY MO III II I II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY T MD III II II II UMIARKOWANY DOBRY TAK TAK ZŁY 17 T MO II II I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY Uszwica - Maszkienice Dół 12 T MO IV II PPD II SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY PL01S1501_1815 Uszwica - Wola Przemykowska 19 T MO III II II I UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY PLRW2000172139989 PL01S1501_1816 Kisielina - Jadowniki Mokre 17 T MD,MO III II II II UMIARKOWANY DOBRY TAK TAK ZŁY Biała do Mostyszy bez Mostyszy PLRW2000122148199 PL01S1501_1820 Biała - Kąclowa Tonia 12 T MO I I I I MAKSYMALNY DOBRY TAK TAK DOBRY 67 Biała od Mostyczy do Binczarówki z Mostyszą i Binczarówką PLRW200012214832 PL01S1501_1820 Biała - Kąclowa Tonia 12 T MO I I I I MAKSYMALNY DOBRY TAK TAK DOBRY 68 Pławianka PLRW2000122148349 PL01S1501_1822 Pławianka - Biała Wyżna 12 T MO I II I DOBRY TAK NIE DOTYCZY 69 Strzylawka PLRW2000122148352 PL01S1501_1821 Strzylawka - Grybów 12 T MO II II I II DOBRY TAK NIE DOTYCZY 70 Jasienianka PLRW200012214849 PL01S1501_2203 Jasienianka - Wojnarowa 12 T MO I II I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 71 Biała od Binczarówki do Rostówki PLRW2000142148579 PL01S1501_1824 Biała - Lubaszowa 14 T MD III I I II UMIARKOWANY DOBRY TAK TAK ZŁY 72 Biała od Rostówki do ujścia PLRW200014214899 PL01S1501_1827 Biała - Tarnów 14 T MO III I II II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 73 Wątok PLRW200012214889 PL01S1501_1825 Wątok - Tarnów 12 T MO III II I TAK NIE ZŁY 74 Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia PLRW20001921499 PL01S1501_1828 Dunajec - Ujście Jezuickie 20 T MO II II I I DOBRY TAK TAK DOBRY 75 Kanał Zyblikiewicza PLRW20002621729 PL01S1501_1832 Kanał Zyblikiewicza - Zagórskie Błonie 26 T MO II II II DOBRY TAK NIE DOTYCZY 76 Breń - Żabnica do Żabnicy PLRW200017217419 PL01S1501_1830 Breń - Łężce 17 N MO III I II II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY 77 Żabnica do Żymanki PLRW200017217427 PL01S1501_1829 Żabnica - Grądy 17 N MO II I II II DOBRY DOBRY TAK NIE DOBRY 78 Nieczajka PLRW2000172174369 PL01S1501_2194 Nieczajka - Sutków 17 N MO III I II TAK NIE ZŁY 79 Upust PLRW200017217449 PL01S1501_2193 Upust - Suchy Grunt 17 T MO IV II PPD II SŁABY DOBRY TAK NIE ZŁY 80 Breń - Żabnica od Żymanki do ujścia PLRW200019217499 PL01S1501_1831 Breń - Słupiec 19 N MO II I I I DOBRY DOBRY TAK NIE DOBRY 81 Czarny Dunajec (Dunajec) od Dzianiskiego Potoku do Białego Dunajca PLRW200014214119 PL01S1501_1834 Czarny Dunajec - Nowy Targ wodowskaz 14 T MO I II I DOBRY TAK TAK 82 Biały Dunajec do Młyniska PLRW200022141229 PL01S1501_1837 Biały Dunajec - do potoku Młyniska Zakopane 2 T MO II II II DOBRY TAK TAK 83 Biały Dunajec (Zakopianka) od potoku Olczyskiego, z potokiem olczyskim, do Porońca PLRW200012141289 PL01S1501_1838 Biały Dunajec - Poronin 1 T MO III II PPD I UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 84 Białka od Rybiego Potoku do Jaworowego z Jaworowym PLRW2000121415469 od granicy państwa PL01S1501_3069 Białka Tatrzańska - Łysa Polana 1 N MD,MO I I I I BARDZO DOBRY NIE NIE DOTYCZY DOBRY UMIARKOWANY DOBRY UMIARKOWANY DOBRY 35 85 Białka od Jaworowego do ujścia PLRW2000142141549 PL01S1501_3068 Białka Tatrzańska - Dębno 14 N MD,MO I I I I BARDZO DOBRY DOBRY NIE NIE DOTYCZY DOBRY 86 Dunajec od Białego Dunajca do Zb. Czorsztyn PLRW2000142141399 PL01S1501_1841 Dunajec - Harklowa 14 T MD,MO II II II II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 87 Niedziczanka PLRW2000122141729 PL01S1501_3416 Niedziczanka - przy granicy PL-SK 12 T MB I II I NIE NIE DOTYCZY 88 Dunajec od Zb. Czorsztyn do PLRW200015214195 Grajcarka PL01S1501_1844 Dunajec - Czerwony Klasztor 15 T MB II I II II DOBRY TAK TAK 89 Dunajec od Grajcarka do Obidzkiego Potoku PLRW20001521419937 PL01S1501_1845 Dunajec - Jazowsko 15 T MO II II II II DOBRY TAK TAK 90 Poprad od Smereczka do Łomniczanki PLRW200015214239 PL01S1501_1853 Poprad - Piwniczna 15 N MB III I II I UMIARKOWANY TAK TAK 91 Muszynka PLRW200012214229 PL01S1501_1856 Muszynka - Powroźnik 12 T MO II II II II DOBRY TAK TAK 92 Poprad od Łomniczanki do ujścia PLRW200015214299 PL01S1501_1857 Poprad - Stary Sącz 15 N MD,MO III I II PSD UMIARKOWANY TAK TAK 93 Łomniczański Potok PLRW200012214249 PL01S1501_3260 Łomniczański Potok - ujście do Popradu 12 T MO I II I I DOBRY TAK TAK 94 Łubinka PLRW200012214349 PL01S1501_3235 Łubinka - ujście Nowy Sącz 12 T MO II II II DOBRY NIE NIE DOTYCZY 95 Dunajec od Obidzkiego Potoku do Zb. Rożnów PLRW20001521439 PL01S1501_1848 Dunajec - Kurów 15 T MD,MO II I I TAK TAK DOBRY 96 Biczyczanka PLRW200012214352 PL01S1501_1850 Biczyczanka - Nowy Sącz 12 N MO IV I PSD SŁABY TAK NIE ZŁY 97 Jelnianka PLRW200012214549 PL01S1501_3262 Jelnianka - ujście Jelna 12 T MO I II I DOBRY TAK TAK 98 Przydoniecki Potok PLRW200012214589 PL01S1501_3263 Przydońska Rzeka - ujście do Zbiornika Rożnowskiego 12 T MO III II I UMIARKOWANY TAK NIE 99 Łososina do Słopniczanki PLRW2000122147229 PL01S1501_1859 Łososina - Tymbark 12 T MO II II I I DOBRY TAK TAK 100 Łososina od Słopniczanki do Potoku Stańkowskiego PLRW2000142147273 PL01S1501_1861 Łososina - Żbikowice 14 T MO II II II II DOBRY TAK TAK PLRW2000122147249 PL01S1501_1862 Sowlinka - Limanowa 12 T MO II II II DOBRY TAK TAK PLRW200014214729 PL01S1501_1860 Łososina - Witowice Górne 14 T MD,MO II II I II DOBRY TAK TAK 103 Ropa do Zb. Klimkówka PLRW200012218219 PL01S1501_1863 Ropa - Uście Gorlickie 12 T MO I II I II DOBRY TAK TAK 104 Sękówka PLRW200012218269 PL01S1501_3236 Sękówka - ujście Gorlice 12 N MO I I I I BARDZO DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 105 Libuszanka PLRW2000122182769 PL01S1501_3237 Libuszanka - ujście Libusza Dolna 12 T MO III II II II UMIARKOWANY DOBRY TAK NIE ZŁY Ropa od Zb. Klimkówka do 106 Sitniczanki PLRW2000142182779 PL01S1501_1865 Ropa - Biecz 14 T MO III II I TAK NIE ZŁY PLRW120014822279 PL04S1501_0002 Czarna Orawa - Jabłonka 24 N MD,MB II I II TAK TAK DOBRY 108 Zubrzyca PLRW120012822229 PL04S1501_0003 Zubrzyca - ujście do Czarnej Orawy 12 T MO II II PPD UMIARKOWANY TAK NIE ZŁY 109 Syhlec PLRW120012822269 PL04S1501_3005 Syhlec - Zakamionek 12 T MO II II I DOBRY TAK TAK 110 Krzywań PLRW1200128222949 PL04S1501_3001 Krywań (Krzywań) - ujście do Zbiornika Orawskiego 12 N MO II I I DOBRY NIE NIE DOTYCZY 111 Jeleśnia na granicy PL i SK PLRW1200128222989 PL04S1501_3003 Jeleśnia - poniżej mostu 12 N MB II I I DOBRY NIE NIE DOTYCZY 112 Chyżny graniczny PLRW1200128222929 PL04S1501_3004 Chyżny graniczny - przy granicy PLSK 12 N MB II I II DOBRY NIE NIE DOTYCZY Zbiornik Czorsztyn i Sromowce PLRW20000214179 PL01S1501_1872 Zbiornik Czorsztyn - powyżej zapory L T MD I II I I DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY Dunajec od początku Zb. 114 Rożnów do końca Zb. Czchów PLRW20000214739 PL01S1501_1870 Zbiornik Rożnów - powyżej zapory P T MD II I I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 115 Zbiornik Klimkówka PLRW20000218239 PL01S1501_1871 Zbiornik Klimkówka - powyżej zapory L T MD II II I II DOBRY DOBRY TAK TAK DOBRY 101 Sowlinka 102 107 113 Łososina od Potoku Stańkowskiego do ujścia Czarna Orawa od Zubrzycy bez Zubrzycy do ujścia DOBRY II DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY UMIARKOWANY II I DOBRY DOBRY DOBRY ZŁY ZŁY ZŁY DOBRY 36 OBJAŚNIENIA: Klasa elementów biologicznych stan ekologiczny potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) I II stan bdb / potencjał maks. stan db / potencjał db I II I II III stan / potencjał umiarkowany III III IV V stan / potencjał słaby IV stan / potencjał zły V Klasa elementów hydromorfologicznych potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) stan ekologiczny I II stan bdb / potencjał maks. I stan db / potencjał db II Klasa elementów fizykochemicznych (3.1-3.6) stan ekologiczny IV V potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) I II potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) I II stan bdb / potencjał maks. stan db / potencjał db I II I II PSD poniżej stanu / potencjału dobrego PPD PPD stan / potencjał ekologiczny stan ekologiczny potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) BARDZO DOBRY DOBRY stan bdb / potencjał maks. stan db / potencjał db MAKSYMALNY DOBRY MAKSYMALNY DOBRY UMIARKOWANY stan / potencjał umiarkowany UMIARKOWANY UMIARKOWANY SŁABY ZŁY SŁABY ZŁY SŁABY ZŁY stan / potencjał słaby stan / potencjał zły stan chemiczny stan dobry DOBRY PSD_sr przekroczone stężenia średnioroczne PSD_max przekroczone stężenia maksymalne poniżej stanu dobrego UWAGA! Ze względu na czytelność informacji kreskowania nie należy stosować w komórkach dla pojedynczych wskaźników i elementów jakości UWAGA! Ze względu na czytelność informacji kreskowania nie należy stosować w komórkach dla pojedynczych wskaźników i elementów jakości przekroczone stężenia średnioroczne i maksymalne PSD stan DOBRY ZŁY stan dobry stan zły 37 3 4 5 6 7 8 ZŁY DOBRY PLB120005 DOBRY PLB120005 1 Wisła od Przemszy bez Przemszy do Skawy PLRW20001921339 PL01S1501_1749 Wisła-Jankowice MOEU 2 Wisła od Skawy do Skawinki PLRW2000192135599 PL01S1501_1765 Wisła-Kopanka MOEU 3 Wisła od Skawinki do Podłężanki PLRW2000192137759 PL01S1501_1785 Wisła-Grabie MOEU 4 Biała Przemsza do Ryczówka włącznie PLRW20007212818 PL01S1501_1738 Biała Przemsza-Klucze MOEU, MOna 5 Sztolnia PLRW20000212838 PL01S1501_1739 Sztolnia-Przymiarki 6 Baba PLRW200072128429 PL01S1501_1740 7 Dąbrówka PLRW200052128344 8 Soła od zbiornika Czaniec do ujścia 9 9 10 11 12 STAN W PPK MONITORINGU OBSZARÓW CHRONIONYCH 2 Obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych 1 Obszary chronione, będące jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Kody obszarów ochrony siedlisk lub lub gatunków dla których stan wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie, brak dodatkowych wymagań Kod punktu pomiarowokontrolnego OCENA SPEŁNIENIA WYMOGÓW DLA OBSZARU CHRONIONEGO Obszary chronione będące jcwp, przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia Kod ocenianej jcw STAN CHEMICZNY W PPK MONITORINGU OBSZARÓW CHRONIONYCH Nazwa ocenianej jcw STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY W PPK MONITORINGU OBSZARÓW CHRONIONYCH Lp Program monitoringu (MDRWna, MORWna, inny) Tabela 6. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego rzek w ppk monitoringu obszarów chronionych - ocena za 2014 rok 13 N ZŁY N ZŁY N ZŁY ZŁY DOBRY UMIARKOWANY DOBRY MOEU ZŁY PSD N ZŁY Baba-Bukowno MOEU UMIARKOWANY PSD T ZŁY PL01S1501_3228 Kanał Dąbrówka MOEU UMIARKOWANY PSD T ZŁY PLRW200015213299 PL01S1501_2181 Soła - Zasole MOPI, MOna UMIARKOWANY N ZŁY Soła od zbiornika Czaniec do ujścia PLRW200015213299 PL01S1501_1744 Soła Oświęcim MOEU DOBRY DOBRY T DOBRY 10 Macocha PLRW20002621335229 PL01S1501_1750 Macocha - Stawy Monowskie MOEU SŁABY PSD_sr N ZŁY 11 Potok Gromiecki PLRW20006213329 PL01S1501_3227 Potok Gromiecki - Gromiec MOEU SŁABY PSD N ZŁY 12 Chechło od Ropy bez Ropy do ujścia PLRW20006213349 PL01S1501_1747 Chechło-Mętków MOEU ZŁY DOBRY N ZŁY 13 Płazanka PLRW20006213389 PL01S1501_1748 Płazanka - Metków MOEU UMIARKOWANY N ZŁY 14 Bachorz PLRW200026213369 PL01S1501_1751 Bachorz - Przeciszów MOEU UMIARKOWANY N ZŁY 15 Skawa do Bystrzanki PLRW2000122134299 PL01S1501_2175 Skawa - Jordanów MOPI 16 Skawa od zapory zb. Świnna Poręba do Klęczanki bez Klęczanki PLRW200014213477 PL01S1501_1757 Skawa-Gorzeń Górny (Świnna Poręba) MOPI T ZŁY 17 Skawa od Klęczanki bez Klęczanki do ujścia PLRW200015213499 PL01S1501_3406 Skawa-Witanowice MOPI 18 Skawa od Klęczanki bez Klęczanki do ujścia PLRW200015213499 PL01S1501_1761 Skawa-Zator MOEU T DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY 1/ DOBRY DOBRY DOBRY 1/ 1/ DOBRY PLH120014 T PLB120004;PLH120083 T N T PLB120005 38 19 Skawica PLRW2000122134499 PL01S1501_1754 Skawica - Białka MOPI DOBRY DOBRY 20 Stryszawka PLRW200012213469 PL01S1501_1755 Stryszawka-pow.ujęcia MOPI DOBRY 21 Paleczka PLRW200012213473299 PL01S1501_2299 Paleczka - Zembrzyce MOPI, MOEU DOBRY DOBRY 22 Wieprzówka do Targaniczanki PLRW2000122134849 PL01S1501_1759 Wieprzówka - Rzyki MOPI, MOEU DOBRY DOBRY 23 Wieprzówka od Targaniczanki bez Targaniczanki do ujścia PLRW20006213489 PL01S1501_1760 Wieprzówka - Graboszyce MOEU 24 Choczenka PLRW200062134769 PL01S1501_1763 Choczenka - Wadowice 25 Łowiczanka PLRW200026213492 PL01S1501_1758 26 Bachówka (Potok Spytkowicki) PLRW2000262135189 27 Regulka 28 1/ T T DOBRY T T DOBRY 1/ T T DOBRY 1/ T T DOBRY SŁABY N ZŁY MOEU UMIARKOWANY N ZŁY Łowiczanka - Podolsze MOEU UMIARKOWANY N ZŁY PL01S1501_3229 Bachówka (Potok Spytkowicki) - poniżej Spytkowic MOEU ZŁY N ZŁY PLRW20006213529 PL01S1501_1766 Regulka - Okleśna MOEU SŁABY N ZŁY Rudno PLRW20007213549 PL01S1501_1767 Rudno - Czernichów MOEU SŁABY N ZŁY 29 Skawinka do Głogoczówki PLRW20001221356699 PL01S1501_2174 Gościbia-powyżej ujęcia MOPI DOBRY 1/ T 30 Skawinka od Głogoczówki do ujścia PLRW2000192135699 PL01S1501_2187 Skawinka-powyżej Skawiny MOPI DOBRY 1/ T 31 Skawinka od Głogoczówki do ujścia PLRW2000192135699 PL01S1501_1769 Skawinka-poniżej Skawiny MOEU UMIARKOWANY DOBRY N ZŁY 32 Cedron PLRW20001221356899 PL01S1501_3230 Cedron-ujście MOEU UMIARKOWANY DOBRY N ZŁY 33 Sanka PLRW20007213589 PL01S1501_1772 Sanka-Liszki MOPI, MOEU UMIARKOWANY DOBRY N ZŁY 34 Potok Kostrzecki PLRW200016213592 PL01S1501_1774 Potok Kostrzecki - Kraków Kostrze MOEU SŁABY N ZŁY 35 Rudawa do Racławki PLRW20007213649 PL01S1501_3232 Rudawa - Nielepice MOEU UMIARKOWANY N ZŁY 36 Rudawa do Racławki PLRW20007213649 PL01S1501_3405 Racławka - Dubie MDna UMIARKOWANY 37 Rudawa od Racławki do ujścia PLRW20009213699 PL01S1501_2185 Rudawa-Podkamycze MOPI SŁABY 38 Rudawa od Racławki do ujścia PLRW20009213699 PL01S1501_1778 Rudawa - Kraków MOEU SŁABY 39 Wilga PLRW2000162137299 PL01S1501_1773 Wilga-Kraków MOEU SŁABY 40 Prądnik do Garliczki PLRW20007213742 PL01S1501_2184 Prądnik-Ojców MDna UMIARKOWANY DOBRY 41 Prądnik od Garliczki (bez Garliczki) do ujścia PLRW20009213749 PL01S1501_1782 Prądnik Białucha-Kraków ujście MOEU UMIARKOWANY 42 Sudoł Dominikański PLRW20006213748 PL01S1501_1781 Sudoł Dominikański-Kraków MOEU SŁABY 43 Dłubnia od Minożki (bez Minożki) do ujścia PLRW20009213769 PL01S1501_2178 Dłubnia-Kończyce MOPI UMIARKOWANY 44 Dłubnia od Minożki (bez Minożki) do ujścia PLRW20009213769 PL01S1501_1784 Dłubnia - Nowa Huta MOEU UMIARKOWANY 45 Baranówka PLRW200062137669 PL01S1501_1783 Baranówka (Luborzycki)Zesławice MOEU ZŁY DOBRY N DOBRY DOBRY 1/ ZŁY PLH120005 T ZŁY DOBRY N ZŁY N ZŁY N ZŁY DOBRY N ZŁY DOBRY N ZŁY PSD 1/ DOBRY PLH120004 T ZŁY N ZŁY N ZŁY 39 46 Serafa PLRW2000262137749 PL01S1501_1771 Serafa-Duża Grobla MOEU ZŁY DOBRY N ZŁY 47 Podłężanka PLRW2000162137769 PL01S1501_1786 Podłężanka-Grabie MOEU SŁABY DOBRY N ZŁY 48 Potok Kościelnicki z dopływami PLRW20006213789 PL01S1501_1787 Potok Kościelnicki-Cło MOEU SŁABY DOBRY N ZŁY 49 Raba od źródeł do Skomielnianki PLRW2000122138139 PL01S1501_2189 Raba-Raba Wyżna MOPI DOBRY DOBRY 1/ T DOBRY 50 Raba od Skomielnianki do Zbiornika Dobczyce PLRW2000142138399 PL01S1501_2188 Raba-powyżej Stróży MOPI DOBRY DOBRY 1/ T DOBRY 51 Raba od Skomielnianki do Zbiornika Dobczyce PLRW2000142138399 PL01S1501_1790 Raba-poniżej Myślenic MOEU DOBRY 52 Poniczanka PLRW2000122138129 PL01S1501_3233 Poniczanka-Rabka Zdrój MOPI DOBRY 53 Mszanka PLRW2000122138299 PL01S1501_1789 Mszanka- Mszana Dolna MOEU DOBRY 54 Zbiornik Dobczyce PLRW200002138599 PL01S1501_1792 Zbiornik Dobczyce - ujęcie wieżowe MOPI DOBRY 55 Wisła od Podłężanki do Raby PLRW200019213799 PL01S1501_1796 Wisła - Stanowisko PZW MOEU SŁABY DOBRY N ZŁY 56 Drwinka z dopływami PLRW20002621379899 PL01S1501_1797 Drwinka - Świniary MOEU DOBRY DOBRY T DOBRY 57 Drwinka z dopływami PLRW20002621379899 PL01S1501_3407 Drwinka - Drwinia MDna DOBRY PSDsr T ZŁY PLRW20001921389999 PL01S1501_1798 Raba - Dobczyce MOEU, MOPI DOBRY PLRW20001921389999 PL01S1501_1809 Raba - Uście Solne MOEU DOBRY DOBRY T DOBRY T DOBRY T DOBRY 58 59 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Raba od Zb. Dobczyce do ujścia DOBRY DOBRY 1/ DOBRY T DOBRY T DOBRY 1/ T DOBRY PLB120002 PLH120080 T 60 Młynówka PLRW2000122138729 PL01S1501_1799 Młynówka - Winiary MOEU DOBRY DOBRY 61 Krzyworzeka PLRW2000122138749 PL01S1501_1800 Krzyworzeka - Czasław-Myto MOEU, MOPI DOBRY DOBRY 62 Niżowski Potok PLRW200012213876 PL01S1501_1801 Niżowski Potok - Kunice MOEU DOBRY 63 Lipnica PLRW200062138789 PL01S1501_1802 Lipnica - Gdów MOEU UMIARKOWANY DOBRY 64 Stradomka od Tarnawki do ujścia PLRW2000142138899 PL01S1501_1805 Stradomka - Stradomka MOEU, MOPI UMIARKOWANY DOBRY 65 Tarnawka PLRW2000122138849 PL01S1501_1804 Tarnawka - Boczów II MDna DOBRY DOBRY 66 Tarnawka PLRW2000122138849 PL01S1501_3259 Pluskawka (Przeginia) Rdzawa MOPI DOBRY DOBRY 1/ T 67 Potok Trzciański PLRW2000122138869 PL01S1501_1806 Potok Trzciański - Łąkta Górna MOPI, MOEU DOBRY DOBRY 1/ T 68 Potok Królewski PLRW200062138929 PL01S1501_1808 Królewski Potok - Pierzchów MOEU SŁABY 69 Szreniawa od Piotrówki do ujścia PLRW2000921392999 PL01S1501_1795 Szreniawa - Koszyce MOEU SŁABY 70 Ścieklec PLRW200062139289 PL01S1501_1793 Ścieklec - Makocice MOPI UMIARKOWANY 71 Gróbka do Potoku Okulickiego PLRW200016213944 PL01S1501_1810 Gróbka - Okulice MOEU UMIARKOWANY DOBRY 72 Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) PLRW200019213949 PL01S1501_2172 Gróbka - Górka MDna UMIARKOWANY DOBRY 73 Uszewka PLRW2000172139489 PL01S1501_1812 Uszewka - ujście do Gróbki MOEU DOBRY DOBRY T T T T PLH120089 1/ ZŁY N ZŁY T DOBRY T DOBRY DOBRY N N ZŁY N ZŁY T ZŁY PLH120067 N ZŁY T ZŁY T DOBRY 40 74 Uszewka PLRW2000172139489 PL01S1501_2190 Uszew - Rudy Rysie MOEU DOBRY DOBRY 75 Uszwica do Niedźwiedzia PLRW2000122139669 PL01S1501_3408 Uszwica - Brzesko Okocim MOPI SŁABY 76 Uszwica do Niedźwiedzia PLRW2000122139669 PL01S1501_1813 Uszwica - Maszkienice Dół MOEU SŁABY DOBRY N ZŁY 77 Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia PLRW200019213969 PL01S1501_1815 Uszwica - Wola Przemykowska MOEU UMIARKOWANY DOBRY N ZŁY 78 Kisielina PLRW2000172139989 PL01S1501_1816 Kisielina - Jadowniki Mokre MOEU DOBRY DOBRY T DOBRY 79 Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia PLRW20001921499 PL01S1501_1817 Dunajec - Piaski Drużków MOPI, MORE, MOEU, MOna DOBRY DOBRY T T DOBRY 80 Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia PLRW20001921499 PL01S1501_1828 Dunajec - Ujście Jezuickie MOEU, MOna, MORE DOBRY DOBRY T T DOBRY 81 Biała od Mostyczy do Binczarówki z Mostyszą i Binczarówką PLRW200012214832 PL01S1501_1820 Biała - Kąclowa Tonia MOPI, MOEU MAKSYMALNY DOBRY T DOBRY 82 Strzylawka PLRW2000122148352 PL01S1501_1821 Strzylawka - Grybów MOEU DOBRY 83 Jasienianka PLRW200012214849 PL01S1501_2203 Jasienianka - Wojnarowa MOEU DOBRY DOBRY 84 Biała od Binczarówki do Rostówki PLRW2000142148579 PL01S1501_1824 Biała - Lubaszowa MDna, MOEU, MOPI UMIARKOWANY DOBRY 85 Biała od Rostówki do ujścia PLRW200014214899 PL01S1501_1827 Biała - Tarnów MOEU UMIARKOWANY DOBRY 86 Wątok PLRW200012214889 PL01S1501_1825 Wątok - Tarnów MOEU UMIARKOWANY 87 Breń - Żabnica do Żabnicy PLRW200017217419 PL01S1501_1830 Breń - Łężce MOEU UMIARKOWANY 88 Żabnica do Żymanki PLRW200017217427 PL01S1501_1829 Żabnica - Grądy MOEU DOBRY 89 Nieczajka PLRW2000172174369 PL01S1501_2194 Nieczajka - Sutków MOEU UMIARKOWANY 90 Upust PLRW200017217449 PL01S1501_2193 Upust - Suchy Grunt MOEU SŁABY DOBRY 91 Breń - Żabnica od Żymanki do ujścia PLRW200019217499 PL01S1501_1831 Breń - Słupiec MOEU DOBRY DOBRY 92 Czarny Dunajec (Dunajec) od Dzianiskiego Potoku do Białego Dunajca PLRW200014214119 PL01S1501_1834 Czarny Dunajec - Nowy Targ - wodowskaz MOEU DOBRY T 93 Biały Dunajec do Młyniska PLRW200022141229 PL01S1501_1837 Biały Dunajec - do potoku Młyniska - Zakopane MOEU DOBRY T 94 Biały Dunajec (Zakopianka) od Młynisk do Potoku Olczyskiego PLRW20001214125 PL01S1501_1836 Bystra - powyżej ujęcia wody dla Zakopanego MOPI DOBRY 95 Biały Dunajec (Zakopianka) od potoku Olczyskiego, z potokiem olczyskim, do Porońca PLRW200012141289 PL01S1501_1838 Biały Dunajec - Poronin MOEU, MONA UMIARKOWANY 96 Białka od Rybiego Potoku do Jaworowego z Jaworowym od granicy państwa PLRW2000121415469 PL01S1501_3410 Jaworowy Potok - ujście do Białki MB BARDZO DOBRY 97 Dunajec od Białego Dunajca do Zb. Czorsztyn PLRW2000142141399 PL01S1501_1841 Dunajec - Harklowa MOEU DOBRY DOBRY 98 Dunajec od Zb. Czorsztyn do Grajcarka PLRW200015214195 PL01S1501_1844 Dunajec - Czerwony Klasztor MDNA, MB DOBRY DOBRY DOBRY 1/ T N ZŁY PLH120068 T PLH120085 PLH120085 T DOBRY PLH120090 T T DOBRY N ZŁY N ZŁY N ZŁY DOBRY N ZŁY DOBRY T DOBRY N ZŁY N ZŁY T DOBRY DOBRY 1/ T PLH120090 N T DOBRY PLC120001 PLC120002 N ZŁY T DOBRY DOBRY 41 99 Grajcarek PLRW2000122141969 PL01S1501_3412 Sopotnicki Potok - powyżej ujęcia wody MOPI DOBRY 100 Kamienica PLRW20001221419899 PL01S1501_3413 Kamienica - Bukówka MDNA BARDZO DOBRY 101 Dunajec od Grajcarka do Obidzkiego Potoku PLRW20001521419937 PL01S1501_1845 Dunajec - Jazowsko MOPI DOBRY 102 Poprad od Smereczka do Łomniczanki PLRW200015214239 PL01S1501_1853 Poprad - Leluchów MB UMIARKOWANY DOBRY 103 Poprad od Smereczka do Łomniczanki PLRW200015214239 PL01S1501_1854 Poprad - Piwniczna MDNA, MB UMIARKOWANY DOBRY 104 Muszynka PLRW200012214229 PL01S1501_1856 Muszynka - Powroźnik MOPI, MOEU 105 Poprad od Łomniczanki do ujścia PLRW200015214299 PL01S1501_1857 Poprad - Stary Sącz MOEU 106 Łomniczański Potok PLRW200012214249 PL01S1501_3260 Łomniczański Potok - ujście do Popradu MOEU, MONA DOBRY 107 Dunajec od Obidzkiego Potoku PLRW20001521439 do Zb. Rożnów PL01S1501_1848 Dunajec - Kurów MOEU DOBRY 108 Dunajec od Obidzkiego Potoku PLRW20001521439 do Zb. Rożnów PL01S1501_1847 Dunajec - Świniarsko MOPI DOBRY 109 Biczyczanka PLRW200012214352 PL01S1501_1850 Biczyczanka - Nowy Sącz MOEU SŁABY N 110 Jelnianka PLRW200012214549 PL01S1501_3262 Jelnianka - ujście Jelna MOEU DOBRY T 111 Przydoniecki Potok PLRW200012214589 PL01S1501_3263 Przydońska Rzeka - ujście do Zbiornika Rożnowskiego MOEU UMIARKOWANY N ZŁY 112 Łososina do Słopniczanki PLRW2000122147229 PL01S1501_1859 Łososina - Tymbark MOPI, MOEU DOBRY T DOBRY 113 Łososina od Słopniczanki do Potoku Stańkowskiego PLRW2000142147273 PL01S1501_1861 Łososina - Żbikowice MOEU DOBRY 114 Łososina od Słopniczanki do Potoku Stańkowskiego PLRW2000142147273 PL01S1501_3414 Łososina - Limanowa MOPI DOBRY 115 Sowlinka PLRW2000122147249 PL01S1501_1862 Sowlinka - Limanowa MOEU DOBRY 116 Łososina od Potoku Stańkowskiego do ujścia PLRW200014214729 PL01S1501_1860 Łososina - Witowice Górne MONA, MOEU DOBRY 117 Ropa do Zb. Klimkówka PLRW200012218219 PL01S1501_3415 Ropa - Wysowa Zdrój MOPI DOBRY 118 Ropa do Zb. Klimkówka PLRW200012218219 PL01S1501_1863 Ropa - Uście Gorlickie MOEU DOBRY 119 Sękówka PLRW200012218269 PL01S1501_3236 Sękówka - ujście Gorlice MONA, MOEU BARDZO DOBRY DOBRY PLH120052 T DOBRY 120 Libuszanka PLRW2000122182769 PL01S1501_3237 Libuszanka - ujście Libusza Dolna MONA, MOEU UMIARKOWANY DOBRY PLH120052 N ZŁY 121 Ropa od Zb. Klimkówka do Sitniczanki PLRW2000142182779 PL01S1501_1868 Ropa - Szymbark MOPI UMIARKOWANY 122 Ropa od Zb. Klimkówka do Sitniczanki PLRW2000142182779 PL01S1501_1865 Ropa - Biecz MOEU UMIARKOWANY 123 Czarna Orawa od Zubrzycy bez Zubrzycy do ujścia PLRW120014822279 PL04S1501_0002 Czarna Orawa - Jabłonka MB, MOEU 124 Zubrzyca PLRW120012822229 PL04S1501_0003 Zubrzyca - ujście do Czarnej Orawy MOEU UMIARKOWANY 125 Syhlec PLRW120012822269 PL04S1501_3005 Syhlec - Zakamionek MOPI DOBRY 126 Zbiornik Czorsztyn i Sromowce PLRW20000214179 PL01S1501_1872 Zbiornik Czorsztyn - powyżej zapory MOEU, MONA, MORE DOBRY DOBRY 127 Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów PLRW20000214739 PL01S1501_1870 Zbiornik Rożnów - powyżej zapory MOEU DOBRY DOBRY 128 Zbiornik Klimkówka PLRW20000218239 PL01S1501_1871 Zbiornik Klimkówka - powyżej zapory MOEU, MONA DOBRY DOBRY DOBRY UMIARKOWANY DOBRY DOBRY 1/ T DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY 1/ 1/ DOBRY T DOBRY ZŁY ZŁY PLH120019 T DOBRY DOBRY DOBRY 1/ 1/ DOBRY T ZŁY T PLH120019 DOBRY T T T DOBRY DOBRY T ZŁY T DOBRY 1/ T DOBRY T DOBRY PSD 1/ T PLH120087 T DOBRY ZŁY T PSD 1/ T ZŁY DOBRY DOBRY 1/ N ZŁY T DOBRY N ZŁY T DOBRY BRAK BRAK T T DOBRY T DOBRY T DOBRY 42 * wymagania inne niż osiągnięcie dobrego stanu 1/ ocena stanu chemicznego wykonana zgodnie z zał. 11 pkt VI3 do Rozp. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód poiwrzchniowych …. z dnia 22.10.2014 r. (Dz.U. 2014 poz 1482), oceniane wartości maksymalne ocena stanu / potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu w ppk monitoringu obszarów chronionych jak dla oceny jcw: patrz objaśnienia w arkuszu STAN_ocena jcw ocena spełnienia wymogów dla obszaru chronionego T spełnione wymogi N niespełnione wymogi ocena spełnienia wymogów dla obszaru chronionego będącego jcw, przeznaczoną do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia A1 A2 poza A2 spełnione wymogi niespełnione wymogi dla kategorii: fizykochemia jeśli nie badano UWAGA! Dotyczy jedynie ocen na poziomie pojedynczych wskaźników A1 A2 spełnione wymogi dla kategorii: mikrobiologia A3 poza A3 niespełnione wymogi jeśli nie badano ocena spełnienia wymogów dla obszaru chronionego będącego jcw, przeznaczoną do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych T brak N występuje zjawisko przyspieszonej eutrofizacji wywołanej antropogenicznie, wskazujące na możliwość zakwitu glonów 43 Wyniki ocen spełnienia wymagań jednolitych części wód powierzchniowych w obszarach chronionych Ocenę wymogów dodatkowych dla obszarów chronionych przedstawiono na mapie 12: 45,2% jednolitych części wód powierzchniowych (spośród 104 badanych) spełnia wymagania określone dla obszarów chronionych, 54,8% jcwp ich nie spełnia. Mapa 12. Ocena spełnienia wymagań jednolitych części wód powierzchniowych w obszarach chronionych w województwie małopolskim w 2012-2014 (źródło: WIOŚ/PMŚ) wody wykorzystywane do zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U. nr 204, poz.1728). W 2014 roku przebadano w 37 punktach zlokalizowanych w jednolitych częściach wód, dostarczających powyżej 100 m3/dobę wód przeznaczonych jest do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Wyniki oceny przedstawiono w tabeli 7 oraz na mapie 13: − kategorię A1 osiągnęły tylko wody Bystrej (ujmowane dla Zakopanego), − dla 46 % punktów określono kategorię A2 (wody wymagające typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego), − w 46% punktach stwierdzono kategorię A3 (wody wymagające wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego), 45 − poza kategorią A3 wystąpiły wody w 2 punktach tj. Skawa – Gorzeń Górny (poza A3 koncentracja zawiesiny ogólnej w wyniku pogłębiania dna Zbiornika Świnna Poręba) oraz Uszwica – Brzesko-Okocim (poza A3 wskaźnik mikrobiologiczny). O ocenie wód decydowały głównie zanieczyszczenia mikrobiologiczne (liczba bakterii coli, liczba bakterii coli typu kałowego oraz paciorkowce kałowe). W roku 2014 proste i zwykłe procesy uzdatniana można było stosować w około 49% ujmowanych wód, jednak ponad 51% nadal wymagało stosowania procesów wysokosprawnych. 46 Mapa 13. Ocena wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) eutrofizacja wód Zjawisko eutrofizacji wód powodowane jest nadmierną ilością substancji biogennych odprowadzanych do wód. W województwie małopolskim głównym źródłem biogenów są źródła komunalne, z których ścieki odprowadzane są w sposób zorganizowany lub niezorganizowany. Na koniec 2014 roku eutrofizację wskutek zanieczyszczeń z tych źródeł stwierdzono w 54,8% badanych wód, a 45,2,8% stanowiły wody wolne od eutrofizacji. obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk i gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie − stan dobry stwierdzono w 11 punktach, − stan zły w 11 punktach, − dla 2 punktów nie określono stanu (dobry stan ekologiczny, brak stanu chemicznego oraz dobry stan chemiczny brak potencjału ekologicznego). 47 Tabela 7. Ocena wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w województwie małopolskim w 2014 roku - podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U. Nr 204.2002, poz.1728). Punkt pomiarowokontrolny (p.p.k.) Nazwa JCWP Kod JCWP Rzeka Nazwa Dorzecze: Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca kod: 213 Soła Soła od zbiornika PLRW2000152132999 Soła Czaniec do ujścia Zasole km 13,1 Kategoria wód według wskaźników Kategoria jakości wód Fizyko-chemicznych Bakteriologicznych A3 A2-azot Kieldahla A3- liczba bakterii grupy coli A3 A2-OWO, azot Kjeldahla, mangan A3- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych (do poboru w wodę do spożycia) T Skawy i jej dopływy Skawa do Bystrzanki Skawa od zapory zb. Świnna Poręba do Klęczanki bez Klęczanki Skawa od Klęczanki bez Klęczanki do ujścia Skawica PLRW20002134299 PLRW200014213477 Skawa Jordanów Skawa Gorzeń Górny 71,1 25,2 PLRW200015213499 Skawa Witanowice 17,9 PLRW2000122134499 Skawica Białka 3,0 poza A3-zawiesina poza A3 ogólna A2 A2 A2-azot Kjeldahla, mangan A2-odczyn pH, azot Kjeldahla A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych T N T T 48 Stryszawka PLRW200012213469 Stryszawka Paleczka PLRW200012213473299 Paleczka Wieprzówka do Targaniczanki PLRW2000122134849 Skawinka od Głogoczówki do ujścia Sanka Sanka 3,5 Zembrzyce 1,2 Wieprzówka Rzyki Skawinka i jej dopływy Skawinka do Głogoczówki Powyżej ujęcia 22,7 A2 A2 A2 A2-azot Kjeldahla A2-odczyn pH, azot Kjeldahla A1 A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych T T PLRW20001221356699 Gościbia Gościbia powyżej ujęcia 4,3 A2 A1 PLRW2000192135699 Skawinka Powyżej Skawiny 9,0 A3 A2-azot Kjeldahla PLRW20007213589 Sanka Powyżej ujęcia 3,3 A3 A3-mangan A3-liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego T Rudawa Podkamycz e 9,3 A3 A3-zawiesina ogólna A3- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego T Dłubnia Kończyce 10,4 A3 A3-zawiesina ogólna A3- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego Raba Raba Wyżna 122,0 A3 A2-azot Kjeldahla A3- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego Rudawa Rudawa od Racławki do PLRW20009213699 ujścia Dłubnia Dłubnia od Minożki (bez PLRW20009213769 Minożki) do ujścia Raba i jej dopływy Raba od źródeł do PLRW2000122138139 Skomielnianki A2-liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego A3-liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego T T T T T 49 Raba od Skomielnianki do Zbiornika Dobczyce PLRW2000142138399 Raba Powyżej Stróży 80,6 A2 A2-azot Kjeldahla Ujęcie wieżowe 64,2 A2 A2-odczyn pH, azot Kjeldahla PLRW20001921389999 Raba Dobczyce 59,8 A2 A2 – barwa, BZT5, ChZT-Cr Poniczanka PLRW2000122138129 Poniczanka Rabka Zdrój 1,9 A2 A2-odczyn pH, azot Kjeldahla Krzyworzeka PLRW2000122138749 Krzyworzeka CzasławMyto 5,7 A3 A2 - barwa, BZT5, ChZT-Cr, OWO Tarnawka PLRW2000122138849 Pluskawka Rdzawa 3,9 A3 A2 – barwa, OWO Stradomka od Tarnawki do ujścia PLRW2000142138899 Stradomka Stradomka 1,5 A3 A3 – mangan Potok Trzciański PLRW2000122138869 Potok Trzciański Łąkta Górna 7,9 A3 A2 – BZT5, OWO PLRW200062139289 Ścieklec Makocice 3,7 A3 A3 – zawiesina ogólna PLRW2000122139669 Uszwica BrzeskoOkocim 39,9 poza A3 Zbiornik Dobczyce PLRW2000021385999 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Raba/Zbiorni k Dobczyce A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2– liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A3- liczba bakterii grupy coli A3–liczba bakterii grupy coli A3– liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego A3–liczba bakterii grupy coli T T T T T T T T Szreniawa i jej dopływy Ścieklec A3–liczba bakterii grupy coli, liczba paciorkowców kałowych T Uszwica Uszwica do Niedźwiedzia A3 – zawiesina ogólna, poza A3–liczba bakterii mangan grupy coli N Zlewnia Dunajec kod: 214 Dunajec i jego dopływy 50 Biały Dunajec (Zakopianka) od Młynisk do Potoku Olczyskiego Dunajec od Grajcarka do Obidzkiego Potoku Dunajec od Obidzkiego Potoku do Zb. Rożnów Dunajec od zbiornika Czchów do ujścia Grajcarek PLRW20001214125 Bystra Bystra powyżej ujęcia wody dla Zakopanego 5,8 A1 A1 A1 T A2-liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych T PLRW20001521419937 Dunajec Jazowsko 124,2 A2 A – BZT5, odczyn pH, bar PLRW20001521439 Dunajec Świniarsko 110,8 A3 A2– odczyn pH, bar A3- liczba bakterii grupy coli typu kałowego T PLRW20001921499 Dunajec Piaski Drużków 67,0 A3 A1 A3–liczba bakterii grupy coli T PLRW2000122141969 Sopotnicki Potok A2 A1 A2-liczbabakterii grupy coli T A2-liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych T Powyżej ujęcia wody 2,5 Poprad i jego dopływy Muszynka PLRW200012214229 Muszynka Powroźnik 7,2 A2 A2 – odczyn pH, bar, fenole lotne, węglowodory ropopochodne PLRW2000122147229 Łososina Tymbark 38,5 A3 A1 A3-liczba bakterii grupy coli typu kałowego T A2– odczyn pH, bar A2-liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych T Łososina Łososina do Słopniczanki Łososina od Słopniczanki do Potoku Stańkowskiego Biała PLRW2000142147273 Łososina Limanowa 33,6 A2 51 Biała od Mostyszy do PLRW200012214832 Binczarówki z Mostyszą i Binczarówką Biała od Binczarówki do PLRW2000142148579 Rostówki Zlewnia Wisłoki kod: 218 Ropa i jej dopływy Ropa do Zb. Klimkówka Ropa od Zbiornika Klimkówka do Sitniczanki Czarna Orawa Syhlec Biała Kąclowa Tonia 82,4 A3 A3– mangan A2–liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych Biała Lubaszowa 34,6 A3 A2– azot Kjeldahla, żelazo, fenole lotne A3– liczba bakterii grupy coli Ropa Wysowa Zdrój 74,1 A2 PLRW200014182779 Ropa Szymbark – pow. ujęcia wody dla Gorlic 40,5 A2 PLRW120012822269 Syhlec Zakamione k 16,1 A2 PLRW200012218219 A2- liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy A2– odczyn pH coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2-liczba bakterii grupy A2– barwa, odczyn pH, coli, liczba bakterii grupy bar, fenole lotne coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych A2– fenole lotne A2-liczba bakterii grupy coli typu kałowego. T T T T T Kategorie wód kategoria A1 kategoria A2 kategoria A3 poza A3 Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych przeznaczonych do poboru na zaopatrzenie w wodę do spożycia spełnione wymogi T niespełnione wymogi N 52 Podsumowanie Wyniki ocen dla jednolitych części wód powierzchniowych: klasyfikację stanu / potencjału ekologicznego wykonano dla 113 jcwp − wody 48,7% monitorowanych jcwp osiągają dobry i bardzo dobry stan/potencjał ekologiczny (klasa II i I), − wody 51,3% monitorowanych jcwp nie osiągają dobrego stanu/potencjału i dla około 30% z tych jcwp przypisano III klasę, dla 16% IV klasę oraz V klasę dla około 6%, klasyfikację stanu chemicznego przeprowadzono dla 90 jcwp − wody 92,5% badanych jcwp osiągają dobry stan chemiczny, − w 7,5% jcwp stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych dla stanu dobrego, ocenę stanu wód opracowano dla 86 jcwp − dobry stan wód określono dla 29,1% jcwp, − w stanie złym występuje 70,9% monitorowanych jcwp. Wyniki ocen monitoringu obszarów chronionych: wody wykorzystywane do zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia oceniono następująco: − w kategorii A1 wystąpił 1 punkt oraz poza kategorią A3 – 2 punkty, − dla 46% punktów określono kategorię A2 (czyli są to wody wymagające typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego), − również 46% punktów znajduje się w kategorii A3, wody te wymagają wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, obszary chronione przeznaczone do ochrony siedlisk i gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie oceniono: − stan dobry stwierdzono w 11 punktach oraz stan zły w 11 punktach, − w 2 punktach nie określono stanu, obszary chronione wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych − jako eutroficzne uznano wody w 54,8% punktach, − w pozostałych 45,2% punktach wystąpiły wody wolne od eutrofizacji. W roku 2015 kończy się czas realizacji Planu gospodarowania wodami w dorzeczach. Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (Dyrektywa 2000/60/EC) wody powierzchniowe powinny w tym czasie osiągnąć stan dobry (poziom nie przekraczający 2 klasy w ocenie stanu/potencjału ekologicznego, a także spełniać wymogi jakości chemicznej). Natomiast, wyniki klasyfikacji stanu i potencjału ekologicznego wykonanej po roku 2014 wskazują, że ponad 51% wód monitorowanych w województwie nie spełnia kryteriów stanu dobrego, przy czym 22% wykazuje większe odstępstwa (IV i V klasa), a 29% w III klasie. Stan chemiczny wód można uznać za zadawalający (około 93% jcwp spełnia obowiązujące normy środowiskowe). Znacznie gorzej przedstawia się ocena stanu wód powierzchniowych (wypadkowa stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego) wskazująca, że około 71% monitorowanych jcwp występuje w stanie złym. 53 O w/w ocenie głównie zdecydował element biologiczny (fitobentos) zanieczyszczenia substancjami biogennymi, a także rzadziej związkami organicznymi. oraz Przyczyną nieosiągnięcia celów środowiskowych przez zagrożone jcwp województwa jest głównie presja związana z eutrofizacją komunalną w poszczególnych zlewniach oraz dla Wisły zasolenie jej wód. Wpływ na taki stan ma niski % ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków komunalnych w województwie (59,6% dla województwa małopolskiego w 2013 roku przy 70,3% w skali kraju) – mapa 14. Województwo małopolskie plasuje się pod tym względem na 14 miejscu w Polsce. Ponadto, na terenach nieskanalizowanych brakuje dostatecznego nadzoru nad gospodarką wodno-ściekową, który pozostaje w kompetencji urzędów gminnych. Mapa 14. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków wg powiatów w województwie małopolskim w 2013 roku (źródło: WUS) Ocena jakości osadów dennych W warunkach naturalnych osady gromadzące się na dnie rzek, kanałów, jezior, zbiorników zaporowych, czy u wybrzeży mórz powstają w wyniku akumulacji materiału, pochodzącego z wietrzenia skał na obszarze zlewni oraz powstających w miejscu sedymentacji szczątków obumarłych organizmów roślinnych i zwierzęcych czy wytrącających się z wody substancji. Wraz z materiałem osiadającym na dnie zatrzymywane 54 są również potencjalnie szkodliwe pierwiastki śladowe i związki organiczne. Zatem skład chemiczny osadów uwarunkowany jest przede wszystkim budową geologiczną zlewni, ukształtowaniem terenu, warunkami klimatycznymi oraz sposobem zagospodarowania i użytkowania terenu zlewni. Osady denne są tym elementem środowiska wodnego, w którym najbardziej widoczny jest skutek działalności człowieka w środowisku. Na terenach rolniczych i uprzemysłowionych w osadach zatrzymywane są pierwiastki, które miały lub mają obecnie szerokie zastosowanie w gospodarce m. in. cynk, miedź, chrom, kadm, ołów, nikiel, rtęć. W osadach akumulowane są również trwałe zanieczyszczenia organiczne m. in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), pestycydy chloroorganiczne, polichlorowane bifenyle (PCBs). Równocześnie osady denne stanowią, dla bytujących w wodach organizmów roślinnych i zwierzęcych, siedlisko bogate w substancje pokarmowe, stąd też są ważnym komponentem w obiegu materii i energii zbiorników wodnych. Zanieczyszczenie współczesnych osadów wodnych stanowi jeden z ważniejszych problemów środowiskowych, ze względu na możliwości szkodliwego oddziaływania na organizmy biologiczne i pośrednio na zdrowie człowieka. Zanieczyszczone osady mogą ujemne oddziaływać na organizmy żyjące w osadzie lub w pobliżu dna. Mogą one być również niebezpieczne dla ludzi i dzikich zwierząt spożywających ryby lub mięczaki pochodzące z miejsc, gdzie zalegają osady o wysokich zawartościach szkodliwych składników. Osady o wysokiej zawartości szkodliwych składników są również potencjalnym źródłem wtórnego zanieczyszczenia środowiska. Część szkodliwych składników zawartych w zanieczyszczonych osadach może ulegać ponownemu uruchomieniu do wody w efekcie procesów chemicznych i biochemicznych przebiegających w osadach lub poruszenia wcześniej odłożonych pokładów osadów. Poza tym przemieszczenie zanieczyszczonych osadów na tarasy zalewowe powoduje wzrost stężenia metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych w glebach, co może przyczyniać się do produkcji zanieczyszczonej roślinności Ponadto olbrzymi problem stwarza zagospodarowanie w środowisku zanieczyszczonych osadów dennych po wydobyciu ich z kanałów melioracyjnych i zbiorników zaporowych oraz dna rzek, kanałów i portów. Ze względu na wielokrotnie wyższe stężenia substancji szkodliwych w osadach, w porównaniu do ich zawartości w wodzie, analiza chemiczna osadów umożliwia wykrywanie i obserwację zmian w ich zawartości nawet przy stosunkowo niewielkim stopniu zanieczyszczenia. Badania osadów wodnych rzek i jezior wykonywane są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska – podsystem: Monitoring jakości śródlądowych wód powierzchniowych, zadanie: Monitoring osadów dennych rzek i jezior, a obejmują one określenie zawartości metali ciężkich i wybranych szkodliwych związków organicznych w osadach powstających współcześnie w rzekach i jeziorach na obszarze kraju. Celem monitoringu osadów dennych rzek i jezior jest aktualizowanie wiedzy o stanie chemicznym osadów dennych i jezior, niezbędnej do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym do ich ochrony przed zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku działalności człowieka. Badania ukierunkowane są na kontrolę stężeń metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych, ulegających akumulacji w osadach. Umożliwi to m. in.: ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych i pogarszania się stanu jednolitych części wód, osiągnięcie dobrego stanu, stopniową redukcję zanieczyszczenia substancjami 55 niebezpiecznymi oraz wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia niepożądanych trendów zanieczyszczeń powstałych w wyniku działalności człowieka. Wykonawcą badań jest Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, a bezpośredni nadzór nad realizacją programu badań sprawuje Departament Monitoringu w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. W roku 2014 badania osadów dennych w województwie małopolskim przeprowadzono w 33 punktach zlokalizowanych na 21 rzekach w 33 jednolitych częściach wód. Lokalizacje punktów badawczych przedstawiono na mapie i w tabeli. Mapa 15. Lokalizacja punktów obserwacyjnych w sieci monitoringu osadów dennych w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: GIOŚ/PMŚ) 56 Nr punktu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 Nazwa punktu Rzeka Miejscowość Breń/3 Dunajec/4 Raba/2 Nidzica/3,5 Szreniawa/4,5 Żabnica/1 Uszwica/0 Wisła/63,5 Biała Tarnowska/0,5 Wisła/5 Wątok/1 Wisła/187 Poprad/2 Poprad/24 Dunajec/3 Poprad/1 Dunajec/201 Dunajec/166 Dunajec/127 Dłubnia/0,5 Raba/71 Rudawa/0,5 Prądnik/2 Dunajec/2,002 Dunajec/67 Łososina/2 Wilga/0 Skawa/5 Soła/2 Chechło/0,5 Wisła/0,001 Wisła/6 Przemsza/5,5 Dopływ ze Słupca Dunajec Raba Nidzica Szreniawa Żabnica Uszwica Wisła Biała Wisła Wątok Wisła Poprad Poprad Dunajec Poprad Dunajec Dunajec Obidzki Potok Dłubnia Raba Rudawa Prądnik Dunajec Dunajec Łososina Wilga Skawa Soła Chechło Wisła Wisła Przemsza Słupiec Siedliszowice Uście Solne Piotrowice Koszyce Wola Mędrzechowska Wola Przemykowska Tyniec Tarnów Niepołomice M. Tarnów Kopanka Stary Sącz Piwniczna Waksmund (Knurów) Leluchów Nowy Targ Sromowce Niżne Obidza Grabka Nowa Huta Myślenice Kraków Kraków Nowy Sącz (Kurów) Czchów Witowice Górne M. Kraków Zator Oświęcim Mętków Oświęcim Jankowice Chełmek Współrzędne punktu długość szerokość 21,214780 20,773890 20,511060 20,650830 20,572860 20,945120 20,661750 19,801580 20,916940 20,211410 20,968310 19,781060 20,659440 20,722500 20,185790 20,923890 20,034440 20,404640 20,511390 20,071810 19,964440 19,907030 19,980280 20,656310 20,690360 20,646470 19,940500 19,436110 19,218060 19,366920 19,236030 19,437780 19,231110 50,335890 50,197500 50,118330 50,205280 50,164170 50,246390 50,186440 50,020280 50,034170 50,047240 49,993750 49,983220 49,568060 49,427500 49,473690 49,299170 49,485060 49,392750 49,524940 50,056940 49,838060 50,056670 50,062940 49,692120 49,832390 49,774360 50,043580 50,006390 50,039170 50,047370 50,063060 50,031630 50,102890 Wobec braku uregulowań prawnych w zakresie klasyfikacji stanu osadów dennych, na potrzeby monitoringu ocena jakości osadów, w aspekcie ich zanieczyszczenia metalami ciężkimi lub szkodliwymi związkami organicznymi, wykonywana jest w oparciu o kryteria geochemiczne i biogeochemiczne. Twórcą metodyki oceny są pracownicy naukowi Państwowego Instytutu Geologicznego dr I. Bojakowska i dr G.Sokołowska ( Kryteria oceny zanieczyszczenia osadów wodnych; Przegląd Geologiczny 49/2001). Ocena według kryteriów geochemicznych Geochemiczną jakość osadów określają stężenia nagromadzonych w nich metali oraz ich właściwości biogeochemiczne takie jak mobilność w środowisku i toksyczność dla biosfery Wyniki badań odnoszone są do wartości charakteryzujących tło geochemiczne, a 57 więc do warunków naturalnych bez wpływu antropopresji. Wartości przekraczające ten poziom oceniane są w trzystopniowej skali: I – osady niezanieczyszczone - stężenia pierwiastków śladowych od 2 do 5 razy wyższe od wartości tła geochemicznego, II – osady miernie zanieczyszczone - wartości stężeń 10-20 razy wyższe od tła geochemicznego, III – osady zanieczyszczone - zawartości 20-100 razy wyższe od wartości tła geochemicznego. Przy ustalaniu zawartości granicznych dla osadów czystych, kierowano się powszechnie stosowaną do interpretacji danych geochemicznych zasadą, która jako zawartość anomalną pierwiastka w środowisku przyjmuje stężenie wyższe od sumy średniej zawartości tego pierwiastka i dwóch odchyleń standardowych określonych dla badanej populacji. Osad oceniony zostaje jako zanieczyszczony nawet w przypadku, gdy przekroczenie zawartości dopuszczalnej stwierdzono tylko dla jednego pierwiastka. Wykres 17. Ocena geochemiczna osadów dennych w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: GIOŚ/PMŚ) Na podstawie badań monitoringowych z roku 2014 stwierdzono, że w województwie małopolskim tylko 30,3% (10 ppk) przebadanych osadów to osady niezanieczyszczone. Osady miernie zanieczyszczone stanowią 48,5% (16 ppk), a osady zanieczyszczone – 21,2% (7 ppk) – wykres 17. Ocena według kryteriów biogeochemicznych W celu oceny szkodliwego oddziaływania na organizmy wodne szkodliwych pierwiastków śladowych, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, polichlorowanych bifenyli i chloroorganicznych pestycydów zawartych w osadach wykorzystano progowe zawartości zanieczyszczeń tj. wartości PEC (Probable Effects Concentrations - Consensus-Based Sediment Qquality Guidelines), określające zawartość pierwiastka lub związku chemicznego, powyżej której toksyczny wpływ na organizmy jest często obserwowany. 58 Wykres 18. Ocena biogeochemiczna osadów dennych w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: GIOŚ/PMŚ) W 2014 roku 78,8% przebadanych w województwie osadów dennych (26 ppk) sklasyfikowano, jako sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy wodne, a 21,2% (7 ppk) jako często szkodliwie oddziaływujące na organizmy wodne (wykres 18). Ocenę osadów w roku 2014 według obydwu kryteriów przedstawiono w tabeli 8. Tabela 8. Ocena jakości osadów dennych w województwie małopolskim w roku 2014 według kryterium geochemicznego i biogeochemicznego (źródło: GIOŚ/PMŚ) Często szkodliwie oddziaływujące na organizmy wodne Słupiec Siedliszowice Uście Solne Piotrowice Koszyce Wola Mędrzechowska Wola Przemykowska Tyniec Tarnów Niepołomice Ocena biogeochemiczna Osady Sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy wodne Breń/3 Dunajec/4 Raba/2 Nidzica/3,5 Szreniawa/4,5 Żabnica/1 Uszwica/0 Wisła/63,5 Biała Tarnowska/0,5 Wisła/5 zanieczyszczone Miejscowość miernie zanieczyszczone Nazwa punktu niezanieczyszczone Ocena geochemiczna 59 Wątok/1 Wisła/187 Poprad/2 Poprad/24 Dunajec/3 Poprad/1 Dunajec/201 Dunajec/166 Dunajec/127 Dłubnia/0,5 Raba/71 Rudawa/0,5 Prądnik/2 Dunajec/2,002 Dunajec/67 Łososina/2 Wilga/0 Skawa/5 Soła/2 Chechło/0,5 Wisła/0,001 Wisła/6 Przemsza/5,5 Tarnów Kopanka Stary Sącz Piwniczna Waksmund (Knurów) Leluchów Nowy Targ Sromowce Niżne Obidza Grabka Nowa Huta Myślenice Kraków Kraków Nowy Sącz Czchów Witowice Górne Kraków Zator Oświęcim Mętków Oświęcim Jankowice Chełmek Ocena stanu wód podziemnych Wody podziemne województwa małopolskiego związane są Regionami wodnymi Górnej Wisły i Czarnej Orawy i należą do trzech regionów hydrogeologicznych: karpackiego, przedkarpackiego oraz częściowo śląsko-krakowskiego. Na zasobność wód podziemnych województwa małopolskiego składają się w dużej mierze wody płytkie pierwszego poziomu wodonośnego, przy czym czwartorzędowe piętro wodonośne największe znaczenie ma w obszarze zapadliska przedkarpackiego, kotlin górskich i dolinach większych rzek, gdzie tworzą się lokalnie zasobne zbiorniki wód podziemnych. Natomiast niemal w całej północnej części regionu Górnej Wisły pierwszym poziomem wodonośnym jest poziom górnej kredy. Według udokumentowanych geologicznie danych na dzień 31.12.2013 r., publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, wielkość zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych na terenie województwa małopolskiego wynosiła 644,7 mln m3, co lokuje województwo w skali kraju wśród obszarów o niskiej wartości zasobów eksploatacyjnych. W ciągu roku odnotowano przyrost zasobów o 4,7 mln m3, przy czym przyrost odnotowano w starszych utworach geologicznych (o 1,8 mln m3), w utworach czwartorzędowych (o 1,3 mln m3 ) natomiast w utworach trzeciorzędu i kredy nastąpił spadek zasobów (o 0,8 mln m3 w każdym z poziomów). Rozmieszczenie zasobów w utworach geologicznych kształtuje się następująco: − w czwartorzędzie - 54,8 % zasobów, − w trzeciorzędzie - 12,6%, − w kredzie - 17,6%, − w utworach starszych – 15,0% zasobów. 60 W ciągu 3 kwartałów roku 2014, poza kwietniem i czerwcem, średni miesięczny poziom wód podziemnych kształtował się na poziomie wyższym niż średnie miesięczne z wielolecia, przy czym pod koniec tego okresu pojawiła się tendencja do obniżania się poziomu wód utrzymująca się do końca roku kalendarzowego. Wydajności źródeł objętych obserwacjami w regionie karpackim w I kwartale roku były niższe niż w wieloleciu, a od miesiąca maja notowano wydajności wyższe niż w wieloleciu. Mimo wahań poziomu wód i wydajności źródeł oraz tendencji do obniżania się poziomu wód gruntowych, stan wód na większości obszaru województwa utrzymywał się powyżej stanu niskiego ostrzegawczego (SNO) a stan rezerw zasobów wód podziemnych przekraczał 20% i utrzymywał się w strefie zmian bezpiecznych dla gospodarki wodnej i ochrony ekosystemów zależnych od wód. Analiza typów chemicznych wód określonych przez Państwowa Służbę Hydrogeologiczną w poszczególnych otworach obserwacyjnych wód podziemnych wskazuje, że na obszarze województwa małopolskiego 53% stanowią wody z przeważającym jonem wodorowęglanowym HCO3 – wody dwujonowe (HCO3-Ca), trójjonowe (HCO3-Ca-Mg). Znaczący odsetek (47%) stanowią wody wielojonowe, o składzie jonowym świadczącym antropopresji, przy czym 33,3 % stanowią wody, w których, obok dominujących wodorowęglanów, pojawiają się w znaczących ilościach także jony: siarczanowy, chlorkowy, potasowy i sodowy, mogące świadczyć o wpływie antropopresji lub czynników geogenicznych na skład tych wód, a 13,7% wody ze znaczącymi ilościami anionu azotanowego lub dominującymi anionami – siarczanowym i chlorkowym, wskazującymi wyraźny wpływu antropopresji lub czynników geogenicznych na stan wód. Stan wód podziemnych Jednostką wyznaczoną do przeprowadzania oceny ilościowego i jakościowego stanu wód podziemnych jest jednolita część wód podziemnych (JCWPd). Jednolita część wód podziemnych oznacza określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Wydzielana jest jako zbiorowisko wód podziemnych, występujących w warstwie lub warstwach wodonośnych, stanowiących lub mogących stanowić źródło wody do spożycia znaczące w zaopatrzeniu ludności lub istotne dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Na terenie województwa małopolskiego wydzielono 22 jednolite części wód podziemnych, z czego 5 (JCWPd 119,120,134,142, 146) w północno-zachodniej części województwa jedynie w niewielkiej części obejmują wody na obszarze województwa. Celem wyznaczonym przez Dyrektywę 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r., ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej – zwaną Ramową Dyrektywą Wodną (lub w skrócie RDW) – jest osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych. Dobry stan wód podziemnych oznacza taki stan osiągnięty przez JCWPd, w którym zarówno stan ilościowy, jak i jakościowy (chemiczny) jest określony jako co najmniej „dobry”. Oznacza to, że: − zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, zostały osiągnięte możliwe do uzyskania cele środowiskowe ustalone dla ekosystemów zależnych od wód podziemnych i cele w zakresie zaspokajania racjonalnie uzasadnionych potrzeb wodnych ludności, − dostępne zasoby wodne JCWPd przekraczają długoterminowę średnioroczne wielkości poboru, − stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają standardów jakości, zgodnych z odpowiednimi przepisami Wspólnoty Europejskiej, nie wykazują dopływu naturalnych wód słonych lub wód z wysokimi zawartościami niepożądanych innych szkodliwych składników. 61 W roku 2014 badania stanu ilościowego i chemicznego wód podziemnych prowadzono łącznie w 18 spośród 22 jednolitych części wód wyznaczonych w województwie, w 83 punktach tworzących sieci monitoringu krajowego i regionalnego. Badania stanu chemicznego prowadzono w 61 punktach zlokalizowanych w 16 jednolitych częściach. W sieci monitoringu krajowego funkcjonującej w sieci Państwowego Monitoringu Środowiska realizowano programy: − w 12 punktach monitoringu operacyjnego, − w 9 punktach monitoringu wód granicznych wzdłuż granicy z Republika Słowacką. Sieć regionalną stanowiło 12 punktów, w których realizowano program monitoringu operacyjnego oraz monitoringu spełniania wymagań dla obszarów chronionych służących do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona do spożycia. Dla zrealizowania celu badań punkty pomiarowo-kontrole monitoringu regionalnego zlokalizowano na 12 ujęciach wód podziemnych. W pozostałych punktach prowadzono obserwacje stanu ilościowego oraz stanu chemicznego wód. Badania w sieci Państwowego Monitoringu Środowiska prowadziła Państwowa Służba Hydrogeologiczna na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, natomiast monitoring regionalny prowadzony był przez WIOŚ Kraków (wykres 19, tabela 9 i mapa 16). Wykres 19. Udział procentowy punktów pomiarowych według rodzajów sieci monitoringu wód podziemnych w 2014 roku w województwie małopolskim Tabela 9. Sieć monitoringu wód podziemnych w województwie małopolskim w roku 2014 Nr ppk Nr ppk na MCh mapie 1 2 3 4 5 6 7 2239 1259 2211 Nr ppk MI Miejscowość Gmina JCWPd PUWG 1992 X PUWG 1992 Y II/938/1 II/956/1 II/1408/1 II/884/2 II/1776/1 II/1407/1 Bór Biskupi Bukowno-Wygiełza Chrząstowice Goszyce Cisia Wola Trzonów Pobiednik Mały Bukowno Bukowno Wolbrom Luborzyca Książ Wielki Książ Wielki Igołomia-Wawrzeńczyce 134 135 136 137 137 137 138 530910,73 532625,96 548490,61 580658,41 578002,77 588781,68 586531,69 263157,8 267972,62 276094,68 257157,67 283921,08 285410,14 245854,09 62 8 9 10 11 12 1865 13 14 II/1607/1 II/831/1 II/836/1 II/832/1 Kościelec Szczurowa Bochnia Lubasz Proszowice Szczurowa Bochnia Szczucin 138 139 139 139 599904,50 617033,58 600819,34 647954,19 259429,79 251035,92 235979,39 270337,33 II/848/1 II/849/1 Zakrzów Niepołomice 139 582246,01 238776,24 Słupiec Szczucin 139 655339,27 275115,63 II/1657/1 Otfinów Żabno 139 629309,52 258883,10 15 II/1658/1 Bielcza Borzęcin 139 624494,24 240836,57 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 II/1659/1 II/1674 II/1716/1 Świniary Kraków-Kurdwanów Bobrek Oświęcim Gierałtowice Przeciszów Broszkowice Płaza Chrzanów Bolęcin Kraków Facimiech Brzeźnica Babica Ponikiew Zawoja -1 Zawoja -2 Zawoja - 3 Juszczyn Bieńkówka Młynne Pcim Zawada Zbyszyce Kalwaria Zebrzydowska Marszowice Czchów Zawadka Rożnów Ciężkowice –Skamieniałe Miasto Wilczyska Zakliczyn Wierchomla Wielka Dębno Nowy Sącz Stary Sącz Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój Żegiestów Łopata Polska Krynica - Zdrój Rabka-Zdrój Poręba Wielka Poręba Wielka Drwinia Kraków Chełmek Oświęcim Wieprz Przeciszów Oświęcim Chrzanów Chrzanów Trzebinia m. Kraków Skawina Brzeźnica Wadowice Wadowice Zawoja Zawoja Zawoja Maków Podhalański Budzów Limanowa Pcim Tarnów Gródek n/Dunajcem Kalwaria Zebrzydowska Gdów Czchów Tokarnia Gródek nad Dunajcem 139 139 147 148 148 148 148 149 149 149 150 151 151 152 152 152 152 152 152 152 153 153 153 153 153 153 153 153 153 604039,86 568170,66 518986,49 517810,06 528266,41 524958,75 516901,65 531810,71 527306,67 534346,28 567689,69 552268,88 545923,48 540053,37 530992,24 538221,00 538204,87 538197,01 550642,14 556816,12 601031,86 569925,99 644243,21 621263,41 548004,85 588704,19 620941,52 564494,38 619638,76 252253,88 237680,00 246965,74 240533,32 229429,01 236974,09 243525,33 248740,38 249147,71 250651,93 247055,19 233680,15 234046,63 225953,19 216371,34 196771,84 196784,08 196762,41 203342,01 212382,24 210688,12 210062,07 237085,3 204902,4 222183,39 228410,19 217604,06 210393,48 212210,19 Ciężkowice 153 641365,91 214001,73 Bobowa Zakliczyn Piwniczna Nowy Targ Nowy Sącz Stary Sącz Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój Muszyna Krynica - Zdrój 153 153 154 154 154 154 154 154 154 154 154 154 154 639720,04 625009,71 629122,01 587686,09 621474,19 618824,09 623928,74 625004,35 630979,74 643430,65 570375,61 577144,76 577128,32 202818,14 223150,36 174020,95 178383,49 195485,24 187510,7 176110,34 174256,97 166786,21 173579,37 194200,28 194712,63 194707,58 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 2248 2249 2250 2251 2909 2240 2252 2253 2001 1099 103 105 1723 1724 1728 388 1864 2004 2005 II/1715/1 II/771/1 II/750/1 II/1669/1 II/761 II/760 I/828/1 I/828/2 I/828/3 II/1670/1 II/1671/1 II/772 II/838/1 II/784/1 II/774 II/762/1 II/1660/1 II/837/1 II/1668 II/1675 II/1676/1 391 512 524 2006 2332 II/1677/1 II1678/1 II/783 II/156 II/776/1 II/778/1 II/843/1 II/844/1 II/845/1 II/846/1 II/826/1 II/770/1 II/835/1 Rabka Zdrój Niedźwiedź Niedźwiedź 63 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 526 2213 510 2214 1236 1237 1238 1247 1343 1382 S1/28 S1/34 S2/30 S1/31 S2/32 S33/4 S-5 S5-4.2 S-2 S1-24 S4 S-22* II/1652/1 II/344 II/782 II/786 II/141 II/1662/1 II/841/1 I/847/1 I/847/2 II/847/3 II/1651/1 II/340/1 II/766/1 Leluchów Falsztyn Jaworki-Biała Woda Białka Tatrzańska Zakopane-Capki-2 Kobylanka Jabłonka Jabłonka – Stacja 1 Jabłonka – Stacja 2 Jabłonka-3 Lipnica Wielka Zubrzyca Dolna Zubrzyca Dolna Pałecznica Szczepanowice Miechów-Biskupice Witów Zielona Wola Batorska Kępa Bogumiłowicka Tarnów-Świerczków Żabno Szarów Czchów Stary Sącz - ujęcie Muszyna Łapsze Niżne Szczawnica Bukowina Tatrzańska Zakopane Gorlice Jabłonka Jabłonka Jabłonka Jabłonka Lipnica Wielka Jabłonka Jabłonka Monitoring regionalny Pałecznica Miechów Miechów Koszyce Koniusza Niepołomice Wierzchosławice Tarnów Żabno Kłaj Czchów Stary Sącz 154 155 155 155 156 157 161 161 161 161 161 161 161 639995,25 591927,74 614607,53 580898,14 570223,05 659157,11 549578,57 551442,82 551416,84 551393,95 546135,76 548728,72 548907,83 160668,78 174124,01 171603,13 167822,17 157324,26 202555,29 178002,69 177923,60 177904,83 177984,89 177070,36 181708,65 181691,72 137 137 137 138 138 139 139 139 139 139 153 154 593328,80 575527,02 571733,07 612144,34 582013,15 591241,07 635678,38 636215,64 633808,48 590767,00 621252,00 616760,1 269527,07 272254,68 276973,26 256208,38 255600,22 242434,20 239400,08 241912,90 253072,24 237632,00 21947,00 190422,02 Objaśnienia: MCh – monitoring chemiczny; MI – monitoring ilościowy JCWPd – numer Jednolitej części wód podziemnych (wg 161 JCWPd) 64 Mapa. 16. Sieć monitoringu wód podziemnych w 2014 roku w województwie małopolskim 65 Ocena stanu wód podziemnych Spośród 18 monitorowanych jednolitych części wód, podobnie jak w roku ubiegłym, słaby stan ilościowy stwierdzono w pięciu z nich: JCWPd nr 134, 135, 146, 147 i 149 obejmujących północno-zachodnią i zachodnią część województwa, w obszarach powiatów: olkuskiego, chrzanowskiego, oświęcimskiego i krakowskiego. Obszary te znajdują się w zasięgu regionalnych lejów depresji kopalń węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu, piasku, co wiąże się z odwadnianiem terenów przez drenaż górniczy oraz dodatkowo znacznym poborem wód do zaopatrzenia ludności. W JCWPd na pozostałym obszarze województwa stwierdzono dobry stan ilościowy wód. Ocenę stanu chemicznego wód przeprowadzono zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz.896). Zgodnie z przeprowadzoną klasyfikacją jakość wód podziemnych w województwie w roku 2014 przedstawiała się następująco: − wody bardzo dobrej jakości - klasy I stanowiły 6,6%, − wody dobrej jakości - klasy II –31,1%, − wody zadowalającej jakości - klasy III – 39,3%, − wody niezadowalającej jakości - klasy IV - 16,4% − wody złej jakości - klasy V - 6,6 % co oznacza, że: − dobry stan chemiczny (klasa I, II, III) stwierdzono w 77,0% badanych wód, − słaby stan chemiczny (klasa IV, V) – w 23,0% % badanych wód. Wody na granicy z Republiką Słowacką pozostają w stanie dobrym (klasa II i III). Ocenę stanu jakościowego w roku 2014 przedstawiono w tabeli 10 na mapie 17 i na wykresie 20. Tabela 10. Klasyfikacja wód podziemnych w 2014 roku w województwie małopolskim (źródło: WIOŚ i GIOŚ/PMŚ) L.p. Nr ppk 1. 2. 3. 4. 5. 6 7. 8. 2239 1259 II/956/1 II/884/2 II/1776/1 S1/28 S1/34 S2/30 9. 2211 10. 11. 12. 13. II/1607/1 S1/31 S2/32 II/832/1 14. II/1659/1 Nr ppk na Typ chemiczny wody mapie Miejscowość Gmina JCWPd Klasa jakości wody w ppk 134 135 136 137 137 137 137 137 II III III III IV III III II 138 IV 138 138 138 139 III V III III 139 V 1 2 3 5 6 72 73 74 7 SO4-HCO3-Ca HCO3-SO4-Ca-Mg HCO3-Ca HCO3-Ca HCO3-SO4-Cl-Na-Ca Bór Biskupi Bukowno-Wygiełza Chrząstowice Cisia Wola Trzonów Pałecznica Szczepanowice Miechów-Biskupice HCO3-SO4-Ca Pobiednik Mały 8 75 76 11 16 HCO3-SO4-Ca-Mg HCO3-SO4-Ca Kościelec Witów Zielona Lubasz Bukowno Bukowno Wolbrom Książ Wielki Książ Wielki Pałecznica Miechów Miechów IgołomiaWawrzeńczyce Proszowice Koszyce Koniusza Szczucin HCO3-Na Świniary Drwinia Wskaźniki w granicach stężeń IV i V klasy jakości NO3, K pH, SO4 ,Mn Mn, K Ni, HCO3, Fe, NH4, B, Al, Na 66 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. II/1674 S33/4 S-5 S5-4.2 S-2 S1-24 2248 2249 2250 2251 2909 2001 1099 103 105 1723 1724 1728 II/1670/1 II/1671/1 388 1864 2004 2005 39. II/762/1 40 41. II/837/1 S4 42. II/1675 43. II/1676/1 44. 45. 46. 47. 48. 391 512 524 S-22 17 77 78 79 80 81 18 19 20 21 22 26 27 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 HCO3-Ca 42 82 44 HCO3-Cl-Ca HCO3-Cl-Ca 45 HCO3-Ca HCO3-SO4-Cl-Ca HCO3-SO4-Ca-Na HCO3-Ca SO4-HCO3-Cl-Ca-Na HCO3-Cl-Ca Cl-HCO3-Na-Ca HCO3-SO4-Ca HCO3-SO4-Ca HCO3-Na-Ca HCO3-CO3-Na Cl-HCO3-Ca HCO3-Ca NO3-HCO3-Ca HCO3-Ca HCO3-Ca HCO3-Ca HCO3-Ca-Mg HCO3-Ca-Na HCO3-SO4-Ca-Mg HCO3-SO4-Ca-Na HCO3-Ca-Mg HCO3-Ca-Mg HCO3-Ca-Mg II/843/1 48 49 51 83 52 49. II/845/1 54 HCO3-Ca-Mg 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 2332 II/835/1 II/1652/1 II/344 2213 510 2214 1236 1237 1238 1247 1382 57 58 59 60 62 63 65 66 67 68 69 71 HCO3-Na HCO3-Ca-Mg HCO3-Ca HCO3-Ca HCO3-Cl-Ca-Mg HCO3-Ca-Mg HCO3-Ca HCO3-Ca-Mg HCO3-Ca-Mg HCO3-Na HCO3-Ca HCO3-SO4-Ca HCO3-SO4-Ca-Mg Kraków-Kurdwanów Wola Batorska Kępa Bogumiłowicka Tarnów-Świerczków Żabno Szarów Bobrek Oświęcim Gierałtowice Przeciszów Broszkowice Kraków Facimiech Babica Ponikiew Zawoja -1 Zawoja -2 Zawoja - 3 Juszczyn Bieńkówka Młynne Pcim Zawada Zbyszyce Kraków Niepołomice Wierzchosławice Tarnów Żabno Kłaj Chełmek m.Oświęcim Wieprz Przeciszów Oświęcim m. Kraków Skawina Wadowice Wadowice Zawoja Zawoja Zawoja Maków Podhalański Budzów Limanowa Pcim Tarnów Gródek n/Dunajcem Kalwaria Kalwaria Zebrzydowska Zebrzydowska Czchów Czchów Czchów Czchów - ujęcie Gródek nad Rożnów Dunajcem Ciężkowice – Ciężkowice Skamieniałe Miasto Wierchomla Wielka Piwniczna Dębno Nowy Targ Stary Sącz Stary Sącz Stary Sącz - ujęcie Stary Sącz Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój Żegiestów Łopata Muszyna Polska Poręba Wielka Niedźwiedź Poręba Wielka Niedźwiedź Leluchów Muszyna Falsztyn Łapsze Niżne Białka Tatrzańska Bukowina Tatrzańska Zakopane-Capki-2 Zakopane Jabłonka Jabłonka Jabłonka – Stacja 1 Jabłonka Jabłonka – Stacja 2 Jabłonka Jabłonka-3 Jabłonka Lipnica Wielka Lipnica Wielka Zubrzyca Dolna Jabłonka 139 139 139 139 139 139 147 148 148 148 148 150 151 152 152 152 152 152 152 152 153 153 153 153 III III III III III IV III IV I III IV III IV II I II II III V III II II IV II 153 II 153 153 III III 153 III 153 I 154 154 154 154 154 II II III IV I 154 II 154 154 154 155 155 156 161 161 161 161 161 161 II II III III II II V II II IV IV II NH4 NO3 NH4, Fe, Mn Mn, Fe Fe Temp., Zn Temp., Zn NO3 pH, K NH4 As 67 Wykres 20. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w 2014 roku w województwie małopolskim Jakość wód podziemnych według wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi Ocenę wykonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. nr 61/2007, poz.417 zpz). Oceną objęto wszystkie punkty, w których badany był stan jakościowy wód. W roku 2014 przekroczenie wymagań jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi stwierdzono w 47,5% badanych punktów. W ok. 45% przypadków przyczyną przekroczeń były zanieczyszczenia geogeniczne (np. pH, żelazo, mangan), natomiast w 55,2% zanieczyszczenia antropogeniczne. Wśród zanieczyszczeń antropogenicznych 53,6% stanowiły związki azotu (amoniak, azotany, suma azotanów i azotynów). Ocenę jakości wód przeznaczonych do spożycia przedstawia tabela 11 i mapa 18. Analiza rozkładu zanieczyszczeń wód podziemnych przeznaczonych do spożycia w poszczególnych powiatach wskazuje, że największe zanieczyszczenie wód spowodowane silną antropopresją występuje w powiatach: krakowskim, miechowskim, nowotarskim na terenach położonych w zlewni Czarnej Orawy oraz proszowickim, oświęcimskim i wielickim. Wpływ antropopresji widoczny jest również w powiatach: bocheńskim, m.Tarnów i nowosądeckim. W pozostałych powiatach, w których wody nie spełniają wymagań dla wód do spożycia, główna przyczyną takiego stanu są zanieczyszczenia geogeniczne, które winny być usunięte w procesie uzdatniania. 68 Mapa 17. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w 2014 roku w województwie małopolskim 69 Wykres 21. Ocena spełniania wymagań dla wody do picia w 2014 roku w województwie małopolskim Tabela 11. Jakość wód podziemnych przeznaczonych do spożycia w 2014 r. w powiatach (źródło: WIOŚ i GIOŚ/PMŚ) L.p. Nr ppk Nr ppk na Miejscowość mapie 16 42 82 11 7 Świniary Czchów Czchów Lubasz II/843/1 27 17 26 36 57 58 5 6 73 74 37 39 44 48 51 83 52 23. II/845/1 54 24. II/1652/1 59 Facimiech Kraków-Kurdwanów Kraków Młynne Poręba Wielka Poręba Wielka Cisia Wola Trzonów Szczepanowice Miechów-Biskupice Pcim Zbyszyce Rożnów Wierchomla Wielka Stary Sącz Stary Sącz - ujęcie Piwniczna Zdrój Żegiestów Łopata Polska Leluchów 1. 2. 3. 4. II/1659/1 II/837/1 S4 II/832/1 5. 2211 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 1099 II/1674 2001 388 2332 II/835/1 II/884/2 II/1776/1 S1/34 S2/30 1864 2005 II/1675 391 524 S-22 Pobiednik Mały Gmina Powiat JCWPd Drwinia Czchów Czchów - ujęcie Szczucin IgołomiaWawrzeńczyce Skawina m. Kraków m. Kraków Limanowa Niedźwiedź Niedźwiedź Książ Wielki Książ Wielki Miechów Miechów Pcim Gródek n/Dunajcem Gródek n/Dunajcem Piwniczna Stary Sącz Stary Sącz Piwniczna Zdrój bocheński brzeski brzeski dąbrowski krakowski 139 153 153 139 Spełnianie wymagań dla wód do picia nie nie tak nie 138 nie pH, NH4 ,Mn, SO4,Fe krakowski 151 139 150 153 154 154 137 137 137 137 153 153 153 154 154 154 154 nie tak tak tak nie tak tak nie nie nie tak tak tak tak nie nie tak NH4, Fe,Mn Kraków Kraków limanowski limanowski limanowski miechowski miechowski miechowski miechowski myślenicki nowosądecki nowosądecki nowosądecki nowosądecki nowosądecki nowosądecki Muszyna nowosądecki 154 tak Muszyna nowosądecki 154 tak Przekroczone wskaźniki NH4,Ni,Fe, B, Al, Na,Mn Fe Fe, Mn B, Na NO3, Mn Fe Fe, Mn Mn, Fe NO3, NO3+NO2 70 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 512 II/344 2214 1236 1237 1238 1247 1382 2239 1259 II/956/1 2909 2248 2249 2251 S1/28 II/1607/1 S1/31 S2/32 1723 1724 1728 II/1670/1 II/1671/1 S-5 S-2 2004 52. II/1676/1 53. 54. 55. 56. 57. 58. S5-4.2 2213 510 2250 103 105 59. II/762/1 60. 61. S33/4 S1-24 49 60 65 66 67 68 69 71 1 2 3 22 18 19 21 72 8 75 76 31 32 33 34 35 78 80 38 45 79 62 63 20 29 30 40 77 81 Dębno Falsztyn Jabłonka Jabłonka – Stacja 1 Jabłonka – Stacja 2 Jabłonka-3 Lipnica Wielka Zubrzyca Dolna Bór Biskupi Bukowno-Wygiełza Chrząstowice Broszkowice Bobrek Oświęcim Przeciszów Pałecznica Kościelec Witów Zielona Zawoja -1 Zawoja -2 Zawoja - 3 Juszczyn Bieńkówka Kępa Bogumiłowicka Żabno Zawada Ciężkowice – Skamieniałe Miasto Tarnów-Świerczków Białka Tatrzańska Zakopane-Capki-2 Gierałtowice Babica Ponikiew Kalwaria Zebrzydowska Wola Batorska Szarów Nowy Targ Łapsze Niżne Jabłonka Jabłonka Jabłonka Jabłonka Lipnica Wielka Jabłonka Bukowno Bukowno Wolbrom Oświęcim Chełmek m.Oświęcim Przeciszów Pałecznica Proszowice Koszyce Koniusza Zawoja Zawoja Zawoja Maków Podhalański Budzów Wierzchosławice Żabno Tarnów Ciężkowice Tarnów Bukowina Tatrzańska Zakopane Wieprz Wadowice Wadowice Kalwaria Zebrzydowska Niepołomice Kłaj nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski 154 155 161 161 161 161 161 161 134 135 136 148 147 148 148 137 138 138 138 152 152 152 152 152 139 139 153 tak nie nie nie nie nie nie tak tak tak nie nie nie nie nie tak nie nie tak tak tak tak nie tak tak tak tak 153 tak Tarnów tatrzański tatrzański wadowicki wadowicki wadowicki wadowicki 139 155 156 148 152 152 nie tak tak tak tak tak NH4 153 nie Fe wielicki wielicki 139 139 nie nie NH4 NH4, NO3, Fe olkuski olkuski olkuski oświęcimski oświięcimski oświięcimski oświięcimski proszowicki proszowicki proszowicki proszowicki suski suski suski suski suski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski pH pH Mn Mn, Fe NH4 As, Mn, Fe Fe NH4, Mn, Fe Mn NH4, Fe, Mn NH4, Fe, Mn NH4, Fe, Mn OWO,NH4,Mn,Fe Mn 71 Mapa 18. Ocena jakości wód podziemnych według wymagań dla wody do picia w 2014 roku 72 Podsumowanie Wielkość zasobów wód podziemnych klasyfikuje województwo małopolskie w skali kraju jako obszar o niskiej wartości zasobów eksploatacyjnych. Według udokumentowanych geologicznie danych na dzień 31.12.2013 r. wielkość zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych na terenie województwa małopolskiego wynosi 644,7 mln m3. W ciągu roku odnotowano przyrost zasobów o 4,7 mln m3, przy czym przyrost odnotowano w starszych utworach geologicznych (o 1,8 mln m3), w utworach czwartorzędowych (o 1,3 mln m3 ) natomiast w utworach trzeciorzędu i kredy nastąpił spadek zasobów (o 0,8 mln m3 w każdym z poziomów). Mimo wahań poziomu wód i wydajności źródeł oraz tendencji do obniżania się poziomu wód gruntowych, stan wód na większości obszaru województwa utrzymywał się powyżej stanu niskiego ostrzegawczego (SNO) a stan rezerw zasobów wód podziemnych przekraczał 20% i utrzymywał się w strefie zmian bezpiecznych dla gospodarki wodnej i ochrony ekosystemów zależnych od wód. Skład chemiczny wód wskazuje, że 13,7% stanowią wody wielojonowe, ze znaczącymi ilościami anionu azotanowego lub dominującymi anionami – siarczanowym i chlorkowym, co jest wyraźną oznaką wpływu antropopresji lub czynników geogenicznych na stan wód. Badania stanu ilościowego i jakościowego wód podziemnych województwa małopolskiego przeprowadzone w roku 2014 łącznie w 83 punktach zlokalizowanych w 18 jednolitych częściach wód podziemnych: zły stan ilościowy w 22,7% jednolitych częściach wód, zły stan jakościowy w 23% badanych JCWPd. Wody ujmowane do zaopatrzenia ludności w 47,5% badanych punktów nie spełniały wymagań określonych dla nich w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia. W ponad połowie badanych wód ujmowanych do zaopatrzenia stwierdzono ponadnormatywne stężenia zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego, w tym związków azotu. Największe zanieczyszczenie wód spowodowane silną antropopresją stwierdzono w powiatach: krakowskim, miechowskim, nowotarskim na terenach położonych w zlewni Czarnej Orawy oraz proszowickim, oświęcimskim i wielickim. W stosunku do roku 2013 zwiększyła się ilość punktów z wodami w klasie I i II, zmniejszeniu uległa natomiast ilość punktów w klasie III i V. Zwiększył się tym samym (o 2,5%) udział wód w stanie dobrym (wykres 22). W roku 2014 o 13% zwiększył się udział wód spełniających wymagania dla wód ujmowanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona do spożycia. Wśród wód, które wymagań tych nie spełniają o około 20% wzrosła ilość punktów z wodami zanieczyszczonymi związkami azotu (wykres 23). Wykres 22. Porównanie wyników klasyfikacji wód podziemnych w latach 2013-2014 73 Wykres 23. Porównanie ocen spełniania wymagań wody do picia w latach 2013-2014 74 3. HAŁAS Hałas, jest jednym z elementów zanieczyszczenia środowiska, który negatywnie wpływa na zdrowie człowieka. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym, wzrasta liczba źródeł hałasu i ich aktywności, tworząc niekorzystny klimat akustyczny. Uciążliwy hałas nie tylko wywiera negatywny wpływ na wytrzymałość psychofizyczną człowieka, ale może również w skrajnych przypadkach, powodować trwałe uszkodzenie słuchu. Klimat akustyczny w województwie małopolskim, kształtowany jest w głównej mierze przez trasy komunikacyjne, linie kolejowe, lotniska i zakłady przemysłowe. W roku 2012 nastąpiła istotna zmiana przepisów odnoszących się do dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku pochodzącego od ruchu komunikacyjnego. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112) wprowadzone zostały nowe, wyższe poziomy dopuszczalne. Jednym z czynników wpływających na stan klimatu akustycznego na terenie województwa ma hałas komunikacyjny, do którego zalicza się hałas drogowy, kolejowy, tramwajowy i lotniczy. Z przeprowadzonych analiz wynika, że najbardziej uciążliwy jest hałas drogowy, generowany przez pojazdy samochodowe, który ma charakter ciągły i obejmuje swoim zasięgiem coraz większy obszar. Przez ostatnie lata liczba samochodów na drogach systematycznie rośnie, co powoduje wzrost emisji hałasu, nie tylko przez pojazdy osobowe, ale również prze pojazdy ciężarowe i motocykle (wykres 24). Wykres 24. Zmiany liczby zarejestrowanych pojazdów w latach 2005-2013 w województwie małopolskim (źródło: GUS) Realizując zadania Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2013–2015, w roku 2014 przeprowadzono pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie województwa małopolskiego, na które składały się pomiary akustyczne obejmujące drogi, kolej oraz lotnisko. Głównym założeniem wykonanych pomiarów było określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej analizowanych miejsc. Laboratorium WIOŚ w Krakowie zrealizowało pomiary hałasu w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie 75 prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. 2011 Nr 140, poz.824). Podstawowym celem podsystemu monitoringu hałasu jest wyznaczanie oraz ewidencjonowanie obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu, czyli miejsc gdzie mierzony hałas przekracza dopuszczalne wartości. Wieloletnie pomiary wykazały, że do najbardziej uciążliwych rodzajów hałasu należy hałas komunikacyjny, na który składa się hałas drogowy, kolejowy oraz lotniczy. Przy wyborze stanowiska pomiarowego kierowano się między innymi: − kategorią drogi (krajowa, wojewódzka, gminna), − odległością pierwszej linii zabudowy od źródła hałasu tj. badanego odcinka jezdni, − gęstością i strukturą zaludnienia, − natężeniem ruchu na wybranej trasie (dane pozyskiwane z okresowych lub generalnych pomiarów ruchu, przeprowadzanych przez zarządzających tymi drogami), − wyborem odcinka drogi o względnie jednorodnej strukturze, − możliwością bezpiecznego ustawienia aparatury pomiarowej w miejscu pomiarów. Podczas prowadzonych badań w punktach pomiarowych określono równocześnie warunki meteorologiczne tj. temperaturę powietrza, wilgotność względną, ciśnienie atmosferyczne oraz prędkość i kierunek wiatru, a także, w przypadku monitoringu hałasu komunikacyjnego, rejestrowano pomiar natężenia i strukturę ruchu. Badania monitoringowe hałasu przeprowadzone w 2014 roku na terenie województwa małopolskiego wykazały przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu w wielu badanych punktach, zarówno w porze dnia jak i nocy. Poniżej przedstawione zostały wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego (drogowego, kolejowego, lotniczego) wraz z charakterystyką punktów pomiarowych, a także mapka ilustrująca ich położenie (mapa 19). Mapa 19. Rozmieszczenie punktów pomiarowych monitoringu hałasu komunikacyjnego w Małopolsce w 2014 r. (źródło: WIOŚ/PMŚ) 76 Pomiary hałasu drogowego przeprowadzono łącznie w 15 miejscowościach w województwie, na terenie powiatu krakowskiego, myślenickiego, wielickiego, wadowickiego, suskiego, nowosądeckiego, limanowskiego, nowotarskiego, tatrzańskiego, tarnowskiego, dąbrowskiego i olkuskiego. W 8 punktach wykonano pomiary określając poziomy krótkookresowe (dobowe) LAeqD oraz LAeqN, mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska (tabela 12). W 7 punktach prowadzono badania długookresowe LDWN i LN mające zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (w szczególności do sporządzania map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem). Długość pomiarów w danym obszarze wynosiła w zależności od możliwości 4-10 dób pomiarowych, uwzględniając w tym pomiary wykonane w porze wiosennej oraz jesiennej (tabela 13). Wartości wskaźników hałasu LDWN i LN ustalono zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 roku w sprawie sposobu ustalenia wartości wskaźnika hałasu LDWN (Dz. U. 2010 Nr 215 poz. 1414). Jak wynika z przeprowadzonych badań, w przekrojach pomiarowych wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Największe przekroczenia hałasu mierzonego podczas jednej doby (LAeqD, LAeqN) wykazano w porze dziennej dla miejscowości Charzewice – przekroczenie o 10,1 dB, natomiast w porze nocnej również dla miejscowości Charzewice – przekroczenie o 10,6 dB (wykres 25). Dopuszczalny poziom hałasu pora dzienna Dopuszczalny poziom hałasu pora nocna Wykres 25. Monitoring hałasu drogowego z wyznaczeniem poziomów równoważnych (LAeq,D oraz LAeq,N) w województwie małopolskim w roku 2014 (źródło: WIOŚ/PMŚ) 77 Tabela 12. Wartości poziomów dobowych hałasu drogowego w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) L.p. Miejscowość Nazwa punktu pomiarowego Współrzędne geograficzne punktu Równoważny poziom dźwięku A (LAeq) [dB] długość szerokość pora dzienna pora nocna Przekroczenia wartości dopuszczalnych [dB] pora pora dzienna nocna 1. Grybów (powiat nowosądecki) PPK 2 20°56’41,7’’ 49°37’29,5’’ 65,9 58,4 0,9 2,4 2. Mszana Górna (powiat limanowski) PPK 3 20°05’16,3’’ 49°39’58,2’’ 67,2 60,5 2,2 4,5 3. Poronin (powiat tatrzański) PPK 4 20°01’53,8’’ 49°19’52,0’’ 65,7 55,4 0,7 - 4. Waksmund (powiat nowotarski) PPK 5 20°05’09,0’’ 49°28’45,1’’ 67,1 60,8 2,1 4,8 5. Bogoniowice (powiat tarnowski) Pkt. 32 20°58’10,7’’ 49°48’30,5’’ 69,5 63,0 4,5 7,0 6. Charzewice (powiat tarnowski) Pkt. 31 20°45’07,2’’ 49°52’03,5’’ 71,1 66,6 10,1 10,6 7. Dąbrowa Tarnowska (powiat dąbrowski) Pkt. 29 20°57’12,5’’ 50°09’34,3’’ 67,7 60,0 2,7 4,0 8. Niewiarów (powiat wielicki) Pkt. 30 20°16’00,6’’ 49°55’50,6’’ 67,4 63,6 2,4 7,6 78 Tabela 13. Wartości poziomów długookresowych hałasu drogowego w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Lp Nazwa punktu pomiarowego Współrzędne geograficzne punktu długość 1. 2. 3. 4. Nowy Sącz ul. Królowej Jadwigi (powiat nowosądecki) Szczucin ul. Kościuszki (powiat dąbrowski) Budzów (powiat suski) Sułoszowa (powiat krakowski) 5. Rodaki (powiat olkuski) 6. Czasław (powiat myślenicki) 7. Półwieś (powiat wadowicki) Lokalizacja punktu pomiarowego Data pomiaru szerokość 20°42'47,3'' 49°36'57,1'' 21°04'30,5" 50°18'48,4" Punkt zlokalizowany na terenie Białego Klasztoru przy ul. Królowej Jadwigi, w odległości 10 m od drogi, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej zabudowy od drogi 9 m po stronie pomiarów oraz 11 m po stronie przeciwnej. Po stronie pomiarów zabudowa luźna mieszkaniowa i usługowa. Punkt zlokalizowany przy zabudowie mieszkalnej, w odległości około 10 m od krawędzi jezdni, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej linii zabudowy od drogi 5 m po stronie pomiarów - tam też zabudowa luźna, jednorodzinna z obiektami usługowymi. 21 - 26.05.2014 Długookresowy średni poziom dźwięku [dB] Przekroczenia wartości dopuszczalnych [dB] pora dzienna (LDWN) pora nocna (LN) pora dzienna pora nocna 67,5 59,0 - - 75,4 68,4 7,4 9,4 16 - 22.12.2014 06 - 10.06.2014 25 - 29.09.2014 19°41'33,2'' 49°46'50,0'' Punkt zlokalizowany przy drodze wojewódzkiej nr 956 w odległości 10 m od krawędzi jezdni, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej linii zabudowy od drogi po stronie pomiarów 25 m. Po stronie punktu pomiarowego oraz po stronie przeciwnej zabudowa mieszkaniowo-usługowa. 26 - 31.03.2014 67,0 58,7 - - 19°47'20,5'' 50°14'24,6" Punkt zlokalizowany przy drodze wojewódzkiej nr 773, w odległości 10 m od drogi na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej zabudowy od drogi 7 m po stronie pomiarów. Po stronie punktu pomiarowego tereny mieszkaniowe z usługami. 26.05 - 3.06.2014 59,5 49,7 - - 19°32'49,1'' 50°23'02,8" Punkt zlokalizowany przy drodze wojewódzkiej nr 791, odległość 10 m od krawędzi jezdni, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej linii zabudowy od drogi około 12 m po stronie pomiarów. Po stronie punktu pomiarowego zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa. 5 – 11.06. 2014 67,0 59,0 - - 20°06'45,9'' 49°51'56,2" Punkt zlokalizowany przy drodze wojewódzkiej nr 964, odległość 10 m od krawędzi jezdni, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej linii zabudowy od drogi około 3 m po stronie pomiarów. Po stronie punktu pomiarowego i po stronie przeciwnej zabudowa mieszkaniowa. 23.06 - 01.07.2014 68,3 60,0 0,3 1,0 19°34'29,1'' 49°57'56,6" Punkt zlokalizowany przy drodze krajowej nr 44, odległość 10 m od krawędzi jezdni, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Odległość pierwszej linii zabudowy od drogi około 3 m po stronie pomiarów. Po stronie punktu pomiarowego i po stronie przeciwnej zabudowa mieszkaniowa. 17 - 21.07.2014 68,0 60,2 - 1,2 79 Natomiast odnosząc się do pomiarów hałasu długookresowego (LDWN oraz LN) przekroczenia zarówno w porze dziennej, o 7,4 dB, jak i porze nocnej, o 9,4 dB, wystąpiły jedynie w miejscowości Szczucin (wykres 26). Dopuszczalny poziom hałasu pora dzienna Dopuszczalny poziom hałasu pora nocna Wykres 26. Monitoring hałasu drogowego z wyznaczeniem poziomów długookresowych (LDWN, LN) w województwie małopolskim w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Hałas kolejowy, generowany przez ruch pojazdów szynowych jest zjawiskiem złożonym, gdyż jest powodowany przez wiele pojedynczych źródeł. Ruch pociągu jest przyczyną drgań zarówno szyn, jak i całego toru oraz wagonów. Na hałas mają wpływ prędkość, długość pociągu, położenie torów, ukształtowanie powierzchni terenu w otoczeniu torowisk oraz stan taboru kolejowego. Niski stan techniczny nawierzchni kolejowej (przestarzałe podkłady drewniane), wyeksploatowanie pojazdów trakcyjnych, ograniczanie ilości obsługiwanych połączeń pasażerskich oraz liczne prace remontowe na trasach przejazdowych pociągów powodują, iż w województwie małopolskim hałas kolejowy stanowi poważny problem, głównie dla osób mieszkających w otoczeniu torowisk. W 2014 roku przeprowadzono pomiary hałasu kolejowego w 2 punktach w województwie, a otrzymane wyniki przedstawia poniższa tabela (tabela 14). Pomiary wykonano rejestrując wszystkie zdarzenia akustyczne, a następnie analizując wyniki pomiarów zgodnie z wymogami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 2 października 2007 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 192 poz. 1392). 80 Tabela 14. Wyniki pomiarów monitoringowych hałasu kolejowego na terenie województwa małopolskiego w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Nazwa punktu pomiarowego Współrzędne geograficzne punktu długość Tarnów 1. Linia kolejowa nr 91 Tarnów-Kraków Kamionka 2. Linia Hutnicza Szerokotorowa nr 65 Lokalizacja punktu pomiarowego Data pomiaru szerokość Równoważny poziom dźwięku A (LAeq) [dB] pora dzienna pora nocna Przekroczenia wartości dopuszczalnych [dB] pora pora dzienna nocna 20°57'10,5" Odległość punktu pomiarowego około 30 m od torów, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Zabudowa po 50°00'20,1" stronie wykonywania pomiarów luźna, jednorodzinna. Odległość pierwszej zabudowy od linii – 30 m. 27.10.2014 47,1 50,9 - - 20°00'57,5" Odległość punktu pomiarowego 10 m od torów, na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu. Zabudowa po 50°27'49,7" stronie wykonywania pomiarów mieszkaniowa. Odległość pierwszej zabudowy od linii – 50 m . 17.09.2014 64,4 70,2 - 14,2 81 Z wykonanych pomiarów wynika, że przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu występują w porze nocnej w miejscowości Kamionka, zmierzone wartości kształtują się na poziomie 70,2 (dB) przy dopuszczalnym poziomie 56 (dB) – wykres 27. Dopuszczalny poziom hałasu pora nocna Wykres 27. Monitoring hałasu kolejowego z wyznaczeniem poziomów równoważnych (LAeq,D oraz LAeq,N) w województwie małopolskim w roku 2013 (źródło: WIOŚ/PMŚ) Hałas lotniczy, podobnie jak hałas drogowy, zalicza się do bardzo uciążliwych zanieczyszczeń środowiska, pojawia się nagle, szybko osiąga wartość maksymalną, a następnie szybko maleje. Podaje się, iż dźwięki generowane przez startujący samolot sięgają 120-130 dB, czyli poziomu, po osiągnięciu którego odczuwalny jest ból. Dokuczliwość hałasu lotniczego przede wszystkim zależy od: wartości poziomu dźwięku pojedynczego zdarzenia, czasu trwania pojedynczych operacji (starty, lądowania) i przerw między poszczególnymi zdarzeniami, częstotliwości występowania hałasu, pory oddziaływania hałasu w ciągu doby (godziny dzienne lub nocne) oraz odległości zabudowy od źródła hałasu. W 2014 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie przeprowadził pomiary hałasu lotniczego na obszarze lotniska, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem – Realizacja ciągłych pomiarów hałasu dla lotnisk (Dz. U. 2011 Nr 140 poz. 824). Pomiary przeprowadzono w jednym punkcie leżącym w odległości 3 225 m od pasa startowego, na wysokości 4 m.n.p.t. Punkt pomiarowy zlokalizowano na terenie chronionym w bliskim sąsiedztwie budynków mieszkalnych wielokondygnacyjnych, co pozwoliło ocenić stopień oddziaływania hałasu lotniczego na mieszkańców terenów przyległych do lotniska. Podczas badań zmierzono poziom hałasu wszystkich lądujących samolotów. Poniżej przedstawione zostały wyniki zbiorcze pomiarów hałasu lotniczego (LAeq,D, LAeq,N) z całego cyklu pomiarowego, wraz z lokalizacją punktów pomiarowych (tabela 15). 82 Tabela 15. Wyniki pomiarów monitoringowych hałasu lotniczego pochodzącego z terenu Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków-Balice w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) długość szerokość 19°50'55,8” Współrzędne geograficzne 50°05'07,2” 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Pkt 1, Kraków, ul. Myczkowskiego 9 Lp Nazwa punktu Liczba operacji lotniczych Data pomiaru 29/30.09.2014 30.09.2014 30.09/1.10.2014 1/2.10.2014 2.10.2014 2/3.10.2014 3.10.2014 3/4.10.2014 4.10.2014 4/5.10.2014 5.10.2014 5/6.10.2014 starty dzień 6 15 13 13 3 - noc - lądowania dzień 58 46 18 32 38 - noc 10 14 7 7 2 5 7 Zmierzony, równoważny poziom dźwięku (LAeq) [dB] pora dzienna 58,8 57,7 54,7 57,1 56,3 - pora nocna 52,5 51,9 51,5 52,7 45,6 50,8 50,9 W 2014 roku, analogicznie do lat poprzednich przeprowadzono działania kontrolne u podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie województwa małopolskiego. Przeprowadzono 42 kontrole w ramach ograniczania uciążliwości związanych z ponadnormatywna emisją hałasu. Przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu stwierdzono w 10 przypadkach, pozostałe 32 kontrole nie wykazały przekroczeń (wykres 28). Wykres 28. Procentowy udział podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, dla których odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu dźwięku w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Zdecydowaną większość pomiarów przeprowadzono dla pory dziennej, natomiast dla pory nocnej wykonano 18 pomiarów. Obiektami generującymi ponadnormatywny hałas przemysłowy były głównie: − zakłady przemysłu drzewnego, − zakłady przemysłu chemicznego, − zakłady przemysłu rolno-spożywczego, − zakłady przemysłu meblarskiego, − zakłady obróbki metali, − zakłady budowlane, − zakłady usługowe, sklepy, − zakłady przemysłu dziewiarskiego, − zakłady metalurgiczne. 83 Na terenie miast problem uciążliwości hałasowych dotyczy głównie urządzeń wentylacyjnych i chłodniczych (wentylatory, klimatyzatory), montowanych na obiektach handlowych i gastronomicznych. Niejednokrotnie źródłem hałasu są operacje (wjazdy, wyjazdy) samochodów ciężarowych stacjonujących przy większych zakładach. Poziom hałasu generowanego przez obiekty przemysłowe zależy także od sposobu i miejsca wykonywanej pracy. W każdym z badanych zakładów możemy mówić o zewnętrznych lub wewnętrznych źródłach hałasu, co oznacza pracę danego urządzenia wewnątrz lub na zewnątrz pomieszczeń lub ewentualnie pracę przy otwartych lub zamkniętych drzwiach i oknach. Ponadto często nadmierna emisja hałasu do środowiska dotyczy głównie niewielkich zakładów produkcyjnych i usługowych zlokalizowanych pomiędzy gęstą zabudową mieszkaniową: małe zakłady stolarskie, motoryzacyjne, transportowe. Powoduje to poważne konflikty społeczne, gdyż w sytuacji bliskiego sąsiedztwa nawet stosunkowo niewielkie poziomy hałasu potrafią powodować wysoką odczuwalną uciążliwość dla mieszkańców. Można natomiast zaobserwować zmniejszenie uciążliwości akustycznej pochodzącej od dużych zakładów, z uwagi na ich systematyczne wyprowadzanie się z centrum miast na peryferia lub do innych miejscowości. W zakładach, w których wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu podejmowano próby ich eliminowania poprzez zastosowanie m.in.: ekranów dźwiękochłonnych, wyciszeń bezpośrednio przy źródle, obudów przy urządzeniach hałasujących, tłumików akustycznych. Na zakłady, które nie dotrzymały obowiązujących standardów zostały nałożone kary pieniężne. 84 4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Wojewódzki inspektor ochrony środowiska na podstawie art. 123 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska dokonuje, w ramach państwowego monitoringu środowiska, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a także prowadzi obserwacje zmian tych poziomów. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie pole elektromagnetyczne (PEM), to pole elektryczne, magnetyczne lub elektromagnetyczne emitujące promieniowanie w zakresie częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Wpływ promieniowania zależy od częstotliwości oraz od wysokości jego natężenia. Dopuszczalne wartości poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U.nr 192, poz.1883) - tabele 16-17. Tabela 16. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową L.p. Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy 1 1 2 50 Hz 3 1 kV/m 4 60 A/m 5 – Tabela 17. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności L.p. Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy 1 1 2 3 4 5 6 7 2 0 Hz od 0 Hz do 0,5 Hz od 0,5 Hz do 50 Hz od 0,05 kHz do 1 kHz od 0,001 MHz do 3 MHz od 3 MHz do 300 MHz od 300 MHz do 300 GHz 3 10 kV/m – 10 kV/m – 20 V/m 7 V/m 7 V/m 4 2500 A/m 2500 A/m 60 A/m 3/f A/m 3 A/m – – 5 – – – – – – 0,1 W/m2 W 2014 roku przeprowadzono badania okresowe pól elektromagnetycznych w 45 punktach według zasad określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221 poz. 1645). Rozpoczęto tym samym trzeci cykl pomiarowy. Punkty wybierano w miejscach dostępnych dla ludności (mapa 20), usytuowanych na obszarze województwa w: − centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., − pozostałych miastach, − terenach wiejskich. 85 Fot. Rejestracja poziomów PEM W każdym punkcie pomiary wykonywano raz w roku kalendarzowym, przy sprzyjających warunkach atmosferycznych, tj. temperatura nie niższa niżºC, 0 wilgotność względna nie większa niż 75% oraz brak opadów atmosferycznych. Badania prowadzono w zakresie natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości od 3 MHz do 3000 MHz (3 GHz), dla której dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych wynosi 7 V/m. Pomiary wykonano za pomocą uniwersalnego, szerokopasmowego miernika natężenia pola elektromagnetycznego typ NBM-550 nr B-0773. Jako antenę zastosowano sondę pola elektrycznego EF-0391. Sondę pomiarową przyrządu ustawiano w miejscach, w których odległość od źródeł promieniowania (np anten instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych, radionawigacyjnych) była nie mniejsza niż 100 m (przeważnie wynosiła ponad 300 m). Celem pomiarów nie było ukazanie wpływu poszczególnych obiektów emitujących fale elektromagnetyczne na poziom pól elektromagnetycznych w środowisku w miejscu ich występowania, a jedynie określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. W każdym punkcie pomiarowym wykonano dwugodzinną rejestrację wartości skutecznych z częstotliwością próbkowania 10 sekund. 86 Mapa 20. Punkty pomiarowe monitoringu pól elektromagnetycznych w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości natężeń pól elektromagnetycznych promieniowania dla obowiązującego zakresu częstotliwości od 3 MHz do 3000 MHz nie przekroczyła w 2014 roku wartości dopuszczalnej składowej elektrycznej wynoszącej 7 V/m (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów - Dz. U. Nr 192, poz. 1883) – tabela 18. Tabela 18. Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych na terenie województwa małopolskiego w 2014 roku (źródło: WIOŚ/PMŚ) Miasta o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Lokalizacja punktów pomiarowych Data pomiaru Kraków, ul. Meissnera Kraków, ul. Gen. Maczka Kraków, Rynek Główny Kraków, ul. Armii Krajowej Kraków, Pl. Inwalidów Kraków, Al. 3 Maja Kraków, Rondo Grunwaldzkie Kraków, ul. Kurczaba Kraków, ul. Zbrojarzy Kraków, Pl. Centralny 05.09.14 14.08.14 19.09.14 16.07.14 31.10.14 24.06.14 09.09.14 08.07.14 07.05.14 16.09.14 Wartość średnia [V/m] 1,00 1,31 0,94 0,60 <0,3 0,65 1,07 0,48 0,97 0,52 Niepewność [V/m] 0,32 0,42 0,31 0,19 0,21 0,34 0,16 0,32 0,17 87 11 Nowy Sącz, ul. Jagiellońska 12 Nowy Sącz, ul. Nawojowska 13 Nowy Sącz, ul. Wiśniowskiego 14 Tarnów, ul. Mroźna 15 Tarnów, ul. Legionów Wartość średnia do wszystkich miejsc 29.10.14 04.07.14 20.03.14 25.07.14 15.09.14 <0,3 0,30 <0,3 0,95 <0,3 0,63 0,10 0,31 0,21 Pozostałe miasta L.p. Lokalizacja punktów pomiarowych 16 Powiat olkuski, Olkusz 17 Powiat miechowski, Miechów 18 Powiat olkuski, Wolbrom 19 Powiat myślenicki, Myślenice 20 Powiat gorlicki, Gorlice 21 Powiat nowosądecki, Stary Sącz 22 Powiat tarnowski, Zakliczyn 23 Powiat nowotarski, Nowy Targ 24 Powiat limanowski, Mszana Dolna 25 Powiat oświęcimski, Oświęcim 26 Powiat myślenicki, Sułkowice 27 Powiat suski, Jordanów 28 Powiat brzeski, Czchów 29 Powiat chrzanowski, Alwernia 30 Powiat oświęcimski, Kęty Wartość średnia do wszystkich miejsc Data pomiaru 30.09.14 24.02.14 13.06.14 13.03.14 30.10.14 20.08.14 18.06.14 08.09.14 26.02.14 29.08.14 07.02.14 25.04.14 31.07.14 12.03.14 28.10.14 Wartość średnia [V/m] 0,55 0,62 <0,3 <0,3 0,47 <0,3 <0,3 0,30 0,63 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 0,35 0,29 Niepewność [V/m] 0,18 0,20 0,11 0,10 0,21 0,08 0,1 Tereny wiejskie L.p. 31 32 33 Lokalizacja punktów pomiarowych Powiat krakowski, Sułoszowa Powiat proszowicki, Koniusza Powiat krakowski, Zagórzyce Dworskie 34 Powiat miechowski, Jaksice 35 Wolbrom, Zasępiec 36 Powiat nowosądecki, Rytro 37 Powiat limanowski, Tymbark 38 Powiat miechowski, Racławice 39 Powiat wadowicki, Brody 40 Powiat myślenicki, Pcim 41 Powiat krakowski, Świątniki Górne 42 Powiat brzeski, Dębno 43 Powiat bocheński, Trzciana 44 Powiat dąbrowski, Bolesław 45 Powiat gorlicki, Uście Gorlickie Wartość średnia do wszystkich miejsc Data pomiaru 28.04.14 28.02.14 06.02.14 07.03.14 23.06.14 19.08.14 05.02.14 10.07.14 30.04.14 24.04.14 17.01.14 07.08.14 11.03.14 27.06.14 24.11.14 Wartość średnia [V/m] <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 <0,3 Niepewność [V/m] - 88 5. EDUKACJA EKOLOGICZNA Edukacja ekologiczna jest to koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem myśleć globalnie – działać lokalnie. Edukacja ekologiczna definiowana jest także jako psychologiczno-pedagogiczny proces oddziaływania na człowieka w celu kształtowania jego świadomości ekologicznej. Jedną z form działania WIOŚ mającą na celu ochronę środowiska jest EDUKACJA EKOLOGICZNA, która służyć ma kształtowaniu „ekologicznej świadomości” społeczeństwa. Dzięki niej można wytworzyć nowe nawyki postępowania, sprzyjające dbaniu o otaczające nas środowisko jako dobro całego społeczeństwa. Nie sposób bowiem zaprzeczyć, iż skuteczna i właściwa ochrona środowiska naturalnego uzależniona jest od poziomu wiedzy społeczeństwa i od preferowanych przez nie stylów życia. Edukacja ekologiczna zwraca uwagę społeczeństwa na jakość środowiska oraz sprawia, że społeczeństwo świadomie uczestniczy w realizowaniu wspólnych celów z organami administracji państwowej czy organizacjami ekologicznymi, w dążeniu do zmian złych nawyków związanych z korzystaniem ze środowiska i różnych jego elementów. Upowszechnianie informacji o środowisku i działalności WIOŚ Głównym działaniem WIOŚ w zakresie edukacji ekologicznej społeczeństwa jest upowszechnianie informacji o środowisku, pozyskanej w ramach realizacji Programu Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2014 r. społeczeństwu oraz organom administracji publicznej dostarczono w wersji drukowanej bądź elektronicznej 6 publikacji, 26 biuletynów, 790 komunikatów oraz 22 informacje o wynikach kontroli, wykonanych w 2014 r. przez WIOŚ w Krakowie, w jednostkach zlokalizowanych na terenie 22 powiatów województwa małopolskiego. W opracowanych publikacjach znalazł się m.in.: raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2013 r., roczna i pięcioletnia ocena jakości powietrza, ocena wód powierzchniowych w woj. małopolskim, sprawozdanie z pomiarów pól elektromagnetycznych przeprowadzonych na terenie województwa małopolskiego. Publikowane na stronie internetowej biuletyny dotyczyły informacji o zanieczyszczeniu powietrza w województwie małopolskim w poszczególnych miesiącach 2014 roku oraz stanu środowiska w 2013 r. na obszarze 11 powiatów. Komunikaty - krótkie materiały publikowane w Internecie oraz przekazywane TVP Kraków, Miejskiemu Centrum Zarządzania Kryzysowego, Wydziałowi Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego i Urzędowi Marszałkowskiemu, dotyczyły codziennych komunikatów o jakości powietrza w województwie, o poziomie pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu, informacji o przypadkach przekroczeń normowanych poziomów stężeń substancji w powietrzu oraz cotygodniowe komunikaty pyłkowe opracowane i przekazywane przez Krakowską Stację Monitoringu Aerobiologicznego Zakładu Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJCM. 89 Rys. Przykładowe strony tytułowe publikacji i prezentacji tematycznych opracowanych w 2014 roku Media Stan środowiska w województwie małopolskim oraz inne zagadnienia związane z ochroną środowiska były również rozpowszechniane przez media regionalne. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w 2014 r. udzielił 40 wywiadów w prasie oraz 48 w radio i telewizji. Tematy udzielonych wywiadów dotyczyły zagadnień jakości oraz ochrony różnych komponentów środowiska. Udostępnianie informacji o środowisku i informacji publicznej Wykonując obowiązki ustawowe, WIOŚ rozpatrzył: wnioski o udostępnienie informacji o środowisku i jego ochronie i wydał na ich podstawie w 2014 r. – 459 informacji w formie pisemnej i 99 informacji w formie ustnej, Udostępnione informacje dotyczyły głównie tła zanieczyszczeń powietrza, wyników pomiarów monitoringu wód i powietrza oraz ogólnych danych o stanie środowiska. − − wnioski o udzielenie informacji publicznej i wydał na ich podstawie w 2014 r.- 13 informacji dotyczących recyklerów/przetwórców odpadów, konfliktów społecznych związanych z funkcjonowaniem linii kolejowych, dróg powiatowych, prowadzonych działań kontrolnych na terenie gmin oraz 3 informacje dotyczące zagadnień teleinformatycznych, elektronicznego zarządzania dokumentacją i dofinansowania budowy laboratorium. Współpraca z organami administracji publicznej i innymi instytucjami Dostrzegając wagę edukacji ekologicznej Inspektorat angażuje się w różne formy tej działalności. W 2014 r. był organizatorem dwóch konferencji dla subregionów: Nowosądeckiego i Podhalańskiego nt. „skutecznego wdrażania programów ochrony powietrza”. Ważnym wątkiem tych konferencji było zaprezentowanie nowoczesnych kotłów na paliwa stałe. 90 Fot. Wystąpienie Z-cy MWIOŚ Ryszarda Listwana na konferencji w Nowym Sączu pn.”Skuteczny program finansowania poprawy jakości powietrza w Subregionie Sądeckim” Inspektorat uczestniczył w 6 konferencjach: „monitoring narzędziem zarządzania środowiskiem” – w Sosnowcu, „czyste niebo nad Polską” – zorganizowanej przez Polską Izbę Ekologii w Katowicach, „skuteczne wdrażanie programów ochrony powietrza” – trzy konferencje zorganizowane przez Urząd Wojewódzki dla samorządów małopolskich, „tendencje zmian jakości powietrza w Krakowie” – konferencja u Prezydenta Krakowa. Przedstawiciele Inspektoratu 13 razy uczestniczyli w posiedzeniach komisji oraz sesjach gmin i powiatów prezentując informacje o stanie środowiska w Małopolsce oraz prowadzili wykłady dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego i AGH oraz słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Bukownie. Edukacja ekologiczna młodzieży i dzieci W 2014 roku została podpisana umowa o współpracy pomiędzy Inspektoratem a AGH im. Stanisława Staszica w Krakowie. Celem umowy jest wykorzystanie doświadczeń i dorobku naukowego AGH oraz potencjału i pozycji WIOŚ w Krakowie dla dalszych działań służących obu stronom, w tym między innymi umożliwienia udostępniania studentom i pracownikom AGH danych o środowisku Małopolski. Fot. Podpisanie umowy o współpracy pomiędzy AGH i WIOŚ w Krakowie WIOŚ w Krakowie ściśle współpracuje z uczelniami, szkołami a także z przedszkolami, w zakresie przekazywania młodym ludziom wiedzy na temat badania i oceny stanu środowiska oraz praktycznie prezentuje sposoby badania poszczególnych elementów środowiska, podczas wizyt uczniów i studentów w Laboratorium WIOŚ w Krakowie oraz w 91 Delegaturach w Tarnowie i Nowym Sączu a także na stacjach pomiarowych jakości powietrza. Jednym z przykładów podejmowanych w 2014 roku działań edukacyjnych były spotkania edukacyjne z dziećmi i młodzieżą oraz ich kadrą pedagogiczną, zorganizowane w Delegaturze w Tarnowie w dniach 23 i 24 marca z okazji Światowego Dnia Wody. W zajęciach edukacyjnych wzięli udział uczniowie klasy o profilu technik ochrony środowiska oraz liczna grupa przedszkolaków. Pracownicy Delegatury przybliżyli młodzieży tematykę monitoringu wód, w tym aktualną metodykę oceny stanu wód powierzchniowych. Dla przedszkolaków przygotowano specjalną ścieżkę edukacyjną pozwalającą zapoznać się z publikacjami o środowisku oraz przybliżyć specyfikę pracy w laboratorium środowiskowym, poprzez prezentację aparatury laboratoryjnej „w akcji”. W ramach zabaw edukacyjnych przedszkolaki miały okazję zmierzyć poziom hałasu jaki wytwarza ich głos. Fot. Prezentacje edukacyjne dla przedszkolaków z okazji Światowego Dnia Wody w Delegaturze WIOŚ w Tarnowie Fot. Zabawy edukacyjne z przedszkolakami z okazji Światowego Dnia Wody w Delegaturze WIOŚ w Tarnowie 92 Fot. Zajęcia edukacyjne dla uczniów szkoły ponadpodstawowej w Delegaturze WIOŚ w Tarnowie W 2014 r. Inspektorat prowadził lekcje z uczniami z gimnazjum i z liceum, prelekcje w przedszkolach i świetlicach szkolnych na terenie Nowego Sącza oraz edukacyjne spotkania ze studentami. Przygotował i przedstawił prezentację dla Polskiego Związku Wędkarskiego – Koło PZW Nowa Huta nt. pobieranie próbek wód powierzchniowych i ścieków oraz uczestniczył w spotkaniu członków LOP – Koło Nowosądeckie. Pracownicy WIOŚ w Krakowie sprawowali również nadzór merytoryczny nad przebiegiem praktyk szkolnych i staży absolwenckich. W 2014 r. opieką merytoryczną objęto 88 praktykantów i 20 stażystów. Strona internetowa Ważnym i obecnie powszechnie stosowanym sposobem upowszechniania informacji, w tym również informacji o środowisku, jest Internet. Za pośrednictwem strony internetowej WIOŚ prezentuje wyniki pomiarów i badań monitoringowych w zakresie: jakości wód powierzchniowych, jakości wód podziemnych, hałasu komunikacyjnego, pól elektromagnetycznych, powietrza (wyniki pomiarów z automatycznej sieci monitoringu w trybie on-line: zanieczyszczeń powietrza udostępnianie http://monitoring.krakow.pios.gov.pl), a także informacje z działalności kontrolnej Inspektoratu. Ponadto w 2014 roku udostępniono w internecie materiały opracowane w WIOŚ w Krakowie tj.: raport o stanie środowiska w 2013 roku, oceny jakości powietrza, wód, opracowania o stanie środowiska w powiatach, sprawozdania z pomiarów, biuletyny, komunikaty o przekroczeniach bądź występowaniu wysokich stężeń zanieczyszczeń oraz multimedialne prezentacje tematyczne. Strona internetowa Inspektoratu w Krakowie jest na bieżąco modernizowana, w celu zapewnienia przejrzystości i szybkiego dostępu do danych. W 2014 roku, w celu zapewnienia prezentacji zasobów PMŚ w odniesieniu przestrzennym, wykonano i udostępniono na stronie interaktywną mapę tematyczną, prezentującą dane z monitoringu wód powierzchniowych w województwie małopolskim. Wizualizację wykonano w WIOŚ na platformie ArcGIS online. 93 Fot. Interaktywna mapa monitoringu jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim Fot. Prezentacja wyników w punktach pomiarowo-kontrolnych Fot. Prezentacja wyników w jednolitych częściach wód powierzchniowych 94