Proste rady na odpady... i nie tylko

Proste rady na odpady... i nie tylko
Małgorzata Dobrowolska
Cele i warto dydaktyczna autorskiej propozycji scenariuszy zaj
z przyrody
Głównymi powodami wyboru okre lonych tematów i metod ich realizacji była
pełna aktywno i zaanga owanie uczniów w wykonywaniu okre lonych zada , a
tak e wa no tematyki, szczególnie w przypadku scenariusza nr 1 i nr 4.
Pomysł
na temat „Proste rady na odpady” wynikn ł z obserwacji rodowiska lokalnego. wiadomo ekologiczna mieszka ców jest niska, wyra a si mał dbało ci o czysto , nieumiej tno ci segregacji odpadów – cz sto mo na było zaobserwowa , e z kolorowych pojemników na poszczególne odpady stercz najprzeró niejsze mieci, cz sto w najmniejszej ilo ci te, które powinny si tam znale
. Chciałam zwróci uwag dzieci na te problemy, na wzrastaj c z roku na rok ilo mieci,
brak miejsca na nowe wysypiska, zagro enia zwi zane ze składowaniem odpadów,
na problem „dzikich wysypisk”.
Lekcj tak przeprowadziłam w klasie czwartej. Uczniowie pracowali niezwykle aktywnie, korzystaj c z ulotek informacyjnych segregowali przyniesione przez
siebie odpady, prezentowali wynik pracy grupy, wyci gali wnioski z przeprowadzonych wicze . Podczas podsumowaniu lekcji, wielu uczniów postanowiło systematycznie prowadzi w domu segregacj odpadów.
Uwa am, e zało one cele lekcji zostały w pełni osi gni te. Przede wszystkim
udało si zwróci uczniom uwag na to, e stan rodowiska zale y równie od nich
samych, e ich własne zachowanie i działania maj wpływ na stan tego rodowiska.
Wybór tematu scenariusza zaj nr 2 i nr 3 wynikał z obserwacji pracy uczniów.
W trakcie prowadzenia lekcji dotycz cych badania wła ciwo ci ró nych substancji i
ich zastosowania obserwowałam ogromne zainteresowanie i zaanga owanie uczniów
nawet najsłabszych, ka dy chciał wykona cho by jedno najmniejsze, najkrótsze
do wiadczenie – co pomiesza , rozdrobni , rozpu ci , podziała magnesem itp.
Starałam si t lekcje prowadzi w zespołach 4-5 osobowych. Efektem tych lekcji na
pewno było rozbudzenie ciekawo ci uczniów, ich zainteresowa wiatem przyrody,
nabrali sprawno ci w posługiwaniu si sprz tem laboratoryjnym. Z pewno ci zaj cia takie rozwijaj zaradno , zmuszaj do wnikliwej obserwacji, wnioskowania, ale
tak e ucz pracy i współpracy z innymi.
Czwarty scenariusz dotyczy grzybów ple niowych, z którymi uczniowie zapoznaj si na przykładzie ple niaka. W trakcie lekcji wybrani uczniowie prezentuj
wyniki przeprowadzonego do wiadczenia z hodowli ple niaka w ró nych warunkach. Wszyscy uczniowie prowadz obserwacje przy pomocy lupy i mikroskopu,
musz formułowa spostrze enia i wyci ga wnioski. Na lekcji zwracam uwag na
znaczenie grzybów ple niowych, zarówno korzystne, np. przy produkcji penicyliny,
czy serów, jak i szkodliwe. Jak wskazuje praktyka niezbyt wielu uczniów wie, e
sple niała ywno nie jest i nie mo e by po ywieniem ze wzgl du na truj c , rako-
twórcz substancj (aflatoksyn ), któr te grzyby produkuj . W czasie lekcji uczniowie u wiadamiaj sobie wszechobecno grzybów ple niowych i ich zarodników,
łatwo z jak ulegaj sple nieniu ró ne produkty ywno ciowe i konieczno zabezpieczania ywno ci przed t działalno ci grzybów.
Scenariusze zaj
laboratoryjnych
1. PROSTE RADY NA ODPADY
Program: PRZYRODA. BOBRZY SKA E., STAWI SKI W., WALOSIK A., 1999.
WYDAWNICTWO KUBAJAK
Hasło programu: RÓ NORODNO KRAJOBRAZU
Cele:
Ucze po zaj ciach potrafi:
poziom wiadomo ci:
- wyja ni poj cie „ segregacja odpadów” ;
- poda przykłady własnych zachowa i działa maj cych wpływ na zmniejszenie ilo ci odpadów.
poziom umiej tno ci:
- uzasadni potrzeb sortowania mieci i wykorzystywania surowców wtórnych;
- dokonywa segregacji odpadów;
- dostrzec własn odpowiedzialno za stan rodowiska przyrodniczego.
Czas: jedna godzina lekcyjna
Przeznaczenie: klasa IV
Metody: wiczenia techniczne w grupach, prezentacja prac grup, praca z tekstem, pogadanka, pokaz
rodki dydaktyczne:
- karty pracy dla ka dej grupy;
- ulotki informacyjne z Wydziału Gospodarki Komunalnej (dotycz ce segregacji
odpadów, pojemników na odpady);
- odpady (ka dy ucze przynosi po 2-3 odpady np. opakowania po słodyczach,
sokach);
- kartki z nazwami ró nych odpadów (do przyczepienia do tablicy);
- wykonane z kolorowego brystolu modele pojemników na odpady (do przyczepienia na tablicy za pomoc magnesów);
- kserokopia
ci, s. 198. fragmentu pracy – Kalinowska A.,1991: Ekologia – wybór przyszłoPRZEBIEG ZAJ
Przygotowanie:
1. Podziałklasy na grupy.
2. Zadanie pracy domowej na tydzie przed planowan lekcj .
3. Uczniowie otrzymuj polecenie przyniesienia po 2-3 odpady ( mieci, np. papierki z cukierków, opakowania po sokach, opakowania po drugim niadaniu,
skórki z banana itp., tak, aby ka da grup dysponowała ró norodnymi mieciami).
4. Nauczyciel przygotowuje rodki dydaktyczne potrzebne do przeprowadzenia
lekcji oraz 5 stanowisk do pracy w grupach. Na stołach ró ne kartoniki w kolorach odpowiadaj cych barwom pojemników na odpady.
Przeprowadzenie:
1. Losowanie stanowisk przez liderów grup (kolorowe karteczki identyczne z
kartonikami na stanowiskach).
2. Krótkie przypomnienie, czym jest opakowanie? po co si je stosuje? z czego
s wykonane? i jaki jest ich wpływ na rodowisko?
3. Nawi zanie do zadania domowego – ch tni uczniowie przedstawiaj obliczenia dotycz ce ilo ci wyrzucanych worków mieci – przytoczenie informacji
zamieszczonej w ksi ce A. Kalinowskiej Ekologia – wybór przyszło ci,
str.198
4. Jednym z najprostszych sposobów na odpady jest ich segregacja.
Uczniowie wykonuj zadanie nr 1, zadanie nr 2 oraz prezentuj wyniki swojej pracy, zgodnie ze wskazówkami w zadaniu nr 3.
5. Wspólna próba odpowiedzi na pytania: Czy s! jeszcze jakie inne proste rady
na odpady?
Podsumowanie:
1. Dlaczego zajmujemy si problemem odpadów?
2. Zadanie dla ch tnych
praca plastyczna „ Co z niczego” (czyli „ co ” z odpadów).
Wystawka prac uczniów.
MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA
1. Opakowanie to wyrób który:
- ochrania inny wyrób przed wpływem czynników zewn trznych lub ochrania
otoczenie przed niepo danym wpływem produktu opakowanego;
- umo liwia i ułatwia transport;
- ułatwia sprzeda ;
- informuje o wła ciwo ciach produktu.
2. Proste rady na odpady to m.in.:
- segregacja odpadów;
- kupowanie w opakowaniach wielokrotnego u ytku, a nie w jednorazowych;
- zgniatanie kartonów, puszek, butelek z tworzyw sztucznych, odkr canie
nakr tek;
- kupowanie artykułów papierniczych z nadrukiem „ wykonane z makulatury” ;
- wielokrotne wykorzystywanie ró nych opakowa" zanim si je wyrzuci;
- kupowanie produktów w opakowaniach, na których jest znak recyklingu.
3. Modele pojemników na odpady wykonano z kolorowego brystolu. S# one na
tyle du$ e, aby w „ ich wn% trzu” mo$ na umie& ci' po 5 kartek z nazwami odpadów:
PAPIER
SZKŁO
RESZTA
METAL/PLASTIK
BIOTONA
Rys. Kosze (wg: Augustyniak, Augustyniak, 1993; zmienione)
4. Dlaczego zajmujemy si% problemem odpadów?
- nasze miasto nie posiada terenów pod nowe wysypiska;
- nikt nie chce mieszka' obok takiego wysypiska;
- szpeci krajobraz;
- wyl% garnia gryzoni i innych szkodników;
- z odpadów mo$ na odzyska' wiele cennych surowców wtórnych;
- nieprzyjemny zapach.
Literatura:
Augustyniak M., Augustyniak M., 1999: Przyroda. Zeszyt ( wicze) dla klasy IV.
M. Ro* ak, Gda+ sk.
Kalinowska A., 1991: Ekologia – wybór przyszło, ci. Editions Spotkania, Warszawa.
MATERIAŁY DLA UCZNIA
Zadanie domowe
Oblicz, ile worków & mieci wyrzuca si% tygodniowo w Twoim domu.
Ile to miesi% cznie?
Ile w ci# gu roku?
Ile worków - mieci produkuj. mieszka/ cy jednego bloku?
KARTA PRACY
Zadanie nr 1
Ka0 da grupa ma swoim stole kartonik w okre- lonym kolorze. Kolor ten odpowiada okre- lonemu pojemnikowi na odpady.
Waszym zadaniem jest wybranie z tych odpadów, które przynie- li- cie na dzisiejsz. lekcj1 takich, które mo0 na wrzuci2 do waszego pojemnika.
Skorzystajcie z informacji zamieszczonych na ulotkach z Wydziału Gospodarki
Komunalnej.
Zadanie nr 2 „Oszcz3 dzanie surowców”
Przeczytajcie polecenie. Wybierzcie spo- ród wymienionych - mieci te, które
mo0 ecie umie- ci2 w swoim koszu. W razie trudno- ci z wyborem macie podpowied4
w postaci ulotek informacyjnych z Wydziału Gospodarki Komunalnej.
Ja5 postanowił posegregowa6 5 mieci w swoim koszu, tak by mo7 na je wrzuci6
do pi8 ciu pojemników na: papier, szkło, metal/plastik, biotona i reszta. Nazwy
5 mieci z poni7 szej listy wypisz na odpowiednich pojemnikach (Augustyniak, Augustyniak, 1993).
Ogryzki z jabłka, dziurawy garnek, papierowa torebka po m9 ce, obierki z
ziemniaków, pudełko po margarynie, słoik po d7 emie, stary zeszyt, skórki z bananów, zardzewiała 5 ruba, stare gazety, puszka po konserwie, rozbita butelka,
obierki z ogórka, stary nó7 , złamany długopis, worek po mleku, kartonik po soku,
pudełko po ciastkach, puszka po kawie, ko5 ci z kurczaka. (Augustyniak, Augustyniak, 1993).
PAPIER
SZKŁO
RESZTA
METAL/PLASTIK
BIOTONA
danie nr 3
Prezentacja – wskazówki do prezentacji:
- jakimi odpadami zajmowała si1 Wasza grupa?
Zad
- do pojemnika o jakim kolorze mo: na je wrzuci; ?
Wybierzcie karteczki z nazwami < mieci i za pomoc= magnesów przypnijcie do
tablicy – na model pojemnika w danym kolorze.
2. POZNAJEMY WŁA> CIWO > CI, WYST? POWANIE I POCHODZENIE
W? GLA KAMIENNEGO
Program: PRZYRODA. BOBRZY@ SKA E., STAWI@ SKI W., WALOSIK A., 1999. WYDAWNICTWO KUBAJAK
Hasło programu: WŁAA CIWOA CI RÓB NYCH SUBSTANCJI I ICH ZASTOSOWANIE
Cele:
UczeC potrafi:
poziom wiadomo< ci:
- wymieni; wła < ciwo< ci wD gla;
- poda; przykłady zastosowania wD gla;
- wyja < ni; pochodzenie wD gla;
poziom umiejD tno< ci:
- wskaza; na mapie hipsometrycznej Polski miejsce wystD powania bogatych złó: wD gla;
- wykona; do< wiadczenia obrazuj= ce wła < ciwo< ci wD gla;
- wyci= ga; wnioski z przeprowadzonych do< wiadczeC i obserwacji.
Czas: jedna godzina lekcyjna
Przeznaczenie: klasa IV
Metody: pogadanka, do< wiadczenia, obserwacja, praca z tekstem.
> rodki dydaktyczne: kserokopie materiałów dla ucznia, mapa tematyczna Polska – surowce mineralne, kawałki wD gla i łupki wD glowe z odciskami ro< lin,
sprzD t laboratoryjny.
PRZEBIEG ZAJ?E
Planowanie i przygotowanie:
1. Przygotowanie < rodków dydaktycznych potrzebnych do przeprowadzenia
lekcji.
2. Podziałklasy na grupy.
Przeprowadzenie:
1. Nauczyciel odwołuje siD do wiadomo< ci zdobytych przez uczniów na poprzedniej lekcji dotycz= cej substancji i ich wła < ciwo< ci. Uczniowie podaj=
przykłady ró: nych substancji.
2. Jakie wła < ciwo< ci ma wD giel?
Uczniowie wykonuj= zadanie nr 1.
3. Gdzie w Polsce wydobywa siD wD giel kamienny?
Uczniowie wyszukuj= na mapie tematycznej Polska – surowce mineralne
miejsc zalegania bogatych złó: wD gla kamiennego i uzupełniaj= zadanie nr 2.
4. W jaki sposób powstałwF giel?
Uczniowie w grupach wykonujG zadanie nr 3. Nauczyciel sprawdza poprawnoH I wykonywania poleceJ .
Podsumowanie:
Uczniowie za pomocG naprowadzajG cych pytaJ nauczyciela oraz informacji
w podrF czniku (str.192) podajG przykłady zastosowaJ wF gla. NazywajG zakłady
zajmujG ce siF wydobywaniem wF gla.
MATERIAŁY DLA UCZNIA
Zadanie nr 1 – Wła H ciwoH ci wF gla kamiennego.
Masz przed sobG bryłki wF gla kamiennego. OkreH l:
- stan skupienia,
- barwF ,
- połysk,
- kruchoH I – włóK kawałek wF gla do woreczka foliowego, uderz lekko młotkiem,
- rozpuszczalnoH I w wodzie – włóK kilka kawałków wF gla do zlewki z wodG , zamieszaj,
- zapach,
- reakcjF z magnesem.
Wyniki doH wiadczenia zapisz uzupełniajG c schemat:
jest .....................
połysk - ................
stan skupienia ..............
.................. siF w wodzie
właL ciwo L ci wM gla
barwa ................
reagowanie z magnesem - .............
zapach ..................
Zadanie nr 2
KorzystajG c z mapy Polska – surowce mineralne, uzupełnij zdania:
NajwiF ksze pokłady wF gla kamiennego znajdujG siF na ........................... i w
okolicach ........................ .
Zadanie nr 3 – Pochodzenie wF gla kamiennego.
a) Przeczytaj uwaK nie poniK szy tekst:
„ Przed około 300 milionami lat, w okresie geologicznym, zwanym karbonem lub
okresem wN glowym wiele ówczesnych paprotników miało postaO potN P nych
drzew. W wiN kszej czN Q ci Europy, w tym równieP na obszarze zajmowanym dzisiaj przez nasze paR stwo, panował klimat ciepły i wilgotny, w którym roQ liny te
mogły doskonale siN rozwijaO i osiS gaO ogromne rozmiary. Rozlegle ówczesne
bagna pokryte były roQ linnoQ ciS złoP onS z olbrzymich widłaków, skrzypów i paproci. Ze szczS tków obumarłych drzewiastych paprotników w bagnach tworzyły
siN złoP a torfu, z którego z czasem powstał wN giel kamienny. W złoP ach wN gla
zachowały siN liczne skamieniałoQ ci i odciski roQ lin okresu karboR skiego. Czasem
moP na je znaleT O w dostarczanych do naszych mieszkaR wN glu opałowym. (wg:
Frejlak, Koszowska, Podbielkowska, 1989).
b) Obejrzyj odciski roQ lin na wN glu i łupkach zgromadzone na ławce. MoP esz
wykonaO odbitkN wybranego odcisku.
c) Uzupełnij zdania:
WN giel kamienny powstał przed ......................... lat z .............................
......................, które rosły na bagnistych terenach w .......................... i
............................. klimacie. Dowodem na to sS ....................tych roQ lin na wN glu
i towarzyszS cych mu łupkach.
MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA
Literatura:
BobrzyU ska E., StawiU ski W., Walosik A.;1999: Przyroda wokół nas dla klasy IV szkoły
podstawowej. Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice.
Frejlak S., Koszowska B., Podbielkowska M., i in.; 1989: Biologia – podrV cznik dla klasy
VI szkoły podstawowej. WSiP, Warszawa.
Ad. zadanie nr 1
Uzupełnij schemat.
połysk - jest
kruchy
stan skupienia -stały
nie rozpuszcza siN w wodzie
właW ciwo W ci wX gla
barwa - czarna
nie reaguje z magnesem
zapach - brak
Ad. zadanie nr 2
NajwiN ksze pokłady wN gla kamiennego znajdujS siN na
Lublina.
Ad. zadanie nr 3
Y lS
sku i w okolicach
WZ giel kamienny powstał przed milionami lat z drzewiastych paprotników (paproci, skrzypów i widłaków), które rosły na bagnistych terenach w ciepłym i
wilgotnym klimacie. Dowodem na to s[ odciski tych ro\ lin na wZ glu i towarzysz[ cych mu łupkach.
3. POZNAJEMY NIEMETALE I ICH WŁA] CIWO ] CI NA PRZYKŁADZIE SIARKI
Program: PRZYRODA. BOBRZY^ SKA E., STAWI^ SKI W., WALOSIK A., 1999.
WYDAWNICTWO KUBAJAK
Hasło programu: WŁA_ CIWO_ CI RÓ` NYCH SUBSTANCJI I ICH ZASTOSOWANIE.
Cele:
Uczea potrafi:
poziom wiadomo\ ci:
- wymienib wła \ ciwo\ ci siarki;
- wymienib przykłady innych niemetali;
- podab przykłady zastosowaa siarki;
poziom umiejZ tno\ ci:
- wskazab na mapie hipsometrycznej Polski miejsce wystZ powania złóc
siarki;
- samodzielnie badab i opisywab wła \ ciwo\ ci substancji i wyci[ gab wnioski z przeprowadzonych do\ wiadczea .
Czas: jedna godzina lekcyjna
Przeznaczenie: klasa IV
Metody: do\ wiadczenia, pogadanka, pokaz, praca z tekstem .
d
rodki dydaktyczne: karty pracy, okazy siarki, sprzZ t laboratoryjny, mapa „ Polska – surowce mineralne” .
PRZEBIEG ZAJef
Planowanie i przygotowanie
1. Nauczyciel opracowuje karty pracy oraz przygotowuje zestaw potrzebnych
pomocy.
2. Podziałklasy na grupy.
Przeprowadzenie
1. Przypomnienie wła \ ciwo\ ci metali, przykłady metali.
2. Nauczyciel informuje, c e w przyrodzie oprócz metali wystZ puj[ równiec inne
substancje, które okre\ lamy nazw[ niemetali.
3. Uczniowie, korzystaj[ c z podrZ cznika, wyszukuj[ nazwy substancji zaliczanych do niemetali i uzupełniaj[ zadanie nr 1.
4. Uczniowie badaj[ wła \ ciwo\ ci siarki i na przykładzie tej substancji zapoznaj[
siZ z wła \ ciwo\ ciami niemetali – zadanie nr 2.
5. Nauczyciel demonstruje spalanie siarki. Uczniowie wykonuj[ zadanie nr 3.
6. Uczniowie wyszukujg na mapie tematycznej Polska – surowce mineralne
miejsca zalegania bogatych złóh siarki w Polsce.
7. Nauczyciel zapoznaje uczniów z fragmentem ksig h ki Chemia wokół nas
(str. 234) dotyczg cym wydobycia siarki na i wiecie.
8. Uczniowie zapoznajg sij z zastosowaniem siarki – podrj cznik (s. 203) oraz
Chemia wokół nas (s. 234).
Podsumowanie
Uczniowie wykonujg zadanie nr 4.
MATERIAŁ Y DLA UCZNIA
Zadanie nr 1
Korzystajg c z podrj cznika(str. 202) uzupełnij:
Do niemetali zaliczamy nastj pujg ce substancje:
- ................................................. - ................................................
- ................................................. - ................................................
- ................................................. - ...............................................
Zadanie nr 2
Masz przed sobg grudki siarki. Okrei l:
- stan skupienia,
- barwj ,
- połysk,
- obejrzyj kryształy siarki pod lupg ,
- potrzyj kilka razy grudkj siarki o wełniang tkaninj po czym zblih do skrawków
papieru,
- twardoi k -włóh kawałek siarki do woreczka foliowego, uderz lekko młotkiem,
- reagowanie na magnes,
- rozpuszczalnoi k w wodzie – 2-3 kawałeczki siarki wrzuk do probówki z wodg ,
wymieszaj.
Wyniki zapisz uzupełniajg c schemat:
jest .....................
barwa ...........
połysk ...............
potarta o sukno ................
włal ciwo l ci siarki
stan skupienia
................... z magnesem
............................... sij w wodzie
Zadanie nr 3.
W wyniku spalania siarki powstałtrujm cy ................... - ...................................... .
Podobny proces zachodzi w n rodowisku. Powstajm cy w wyniku spalania paliw
dwutlenek siarki łm czy sio z wodm zawartm w atmosferze i spada jako tzw. „ kwan ny deszcz” .
Zadanie nr 4.
Wymiep dwie cechy siarki n wiadczm ce o tym, q e nie jest ona metalem.
.................................................................................................................
.................................................................................................................
MATERIAŁ Y DLA NAUCZYCIELA
Literatura:
Bobrzyr ska E., Stawir ski W., Walosik A.;1999: Przyroda wokół nas dla klasy IV szkoły
podstawowej. Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice.
Hulanicki A., Ss kowski S.;1962: Chemia wokół nas. Wiedza Powszechna. Warszawa.
Klimuszko B., Wilczyr ska-Wołoszyn M.; 2000: Przyroda klasa V. Wydawnictwo t ak,
Warszawa.
Ad. zadanie nr 1
Do niemetali zaliczamy: siarko , tlen, fosfor, krzem, brom, wo giel, azot.
Ad zadanie nr 2
Wła n ciwon ci siarki:
- stan skupienia – stały;
- barwa – jasnoq ółta;
- połysk – niemetaliczny;
- nie reaguje z magnesem;
- potarta o sukno elektryzuje sio ;
- nie rozpuszcza sio w wodzie;
- jest krucha.
Ad zadanie nr 3
Przebieg don wiadczenia demonstrowanego przez nauczyciela (wg Klimuszko,
Wilczyp ska-Wołoszyn; 2000; zmienione)
1. Nauczyciel przygotowuje: grudko siarki, kolbo (ewentualnie duq y słoik, np. po
kawie), metalowm łyq eczko do spalap , korek (nakro tko ) z otworkiem dopasowanym do uchwytu łyq eczki, zapałki, palnik, papierek wskau nikowy lub wywar z czerwonej kapusty.
2. Umieszcza siarko na łyq eczce do spalap i zapala jm w płomieniu palnika, a
nasto pnie wkłada do kolby. Uczniowie obserwujm płomiep siarki i to, co sio
dzieje w kolbie.
3. Wlewa trocho wody na dno kolby, zamyka kolbo korkiem, miesza.
4. Za pomocm papierka wskau nikowego lub wywaru z czerwonej kapusty sprawdza odczyn roztworu.
W wyniku spalania siarki powstał trujv cy gaz – dwutlenek siarki. Podobny
proces zachodzi w w rodowisku. Powstajv cy w wyniku spalania paliw dwutlenek
siarki łv czy six z wodv zawartv w atmosferze i spada jako tzw. „ kwa w ny deszcz” .
Ad zadanie nr 4
Cechy w wiadczv ce o tym, y e siarka nie jest metalem to np.:
- nie przewodzi ciepła ani prv du,
- połysk – niemetaliczny,
- barwa jasnoy ółta.
4. POZNAJEMY WARUNKI z YCIA, BUDOW{ ORAZ WYBRANE
CZYNNO | CI z YCIOWE PLE| NIAKA
Program: PRZYRODA. BOBRZY} SKA E., STAWI} SKI W., WALOSIK A., 1999.
WYDAWNICTWO KUBAJAK
Hasło programu: RÓ~ NORODNO € FORM ORGANIZMÓW RO LIN, ZWIERZ T I
GRZYBÓW
Cele:
Ucze‚ po zajx ciach potrafi:
poziom wiadomow ci:
- wymieniƒ warunki niezbx dne do y ycia plew niaka;
- omówiƒ budowx , rozmnay anie six , sposób ody ywiania six plew niaka;
- wymieniƒ inne grzyby plew niowe;
- okrew liƒ znaczenie grzybów plew niowych;
- wyja w niƒ pojx cia: strzx pki, grzybnia, komórczak, zarodnia, zarodniki;
poziom umiejx tnow ci:
- poprawnie obserwowaƒ , formułowaƒ spostrzey enia oraz wnioski;
- posługiwaƒ six lupv i prowadziƒ obserwacje mikroskopowe.
Czas: jedna godzina lekcyjna
Przeznaczenie: klasa V
Metody: do„ wiadczenie, obserwacja, pokaz, praca z tekstem, pogadanka
…
rodki dydaktyczne: karty pracy, ró† ne okazy grzybów (huby, grzyby kapeluszowe, dro† d† e, ple„ niak z hodowli ucznia prowadzonej w szkole), sple„ niałe
produkty † ywno„ ciowe, ser Camembert i Brie, lupy, mikroskopy, przyrz‡ dy do
mikroskopowania, podrˆ cznik, tablica pogl‡ dowa „ Budowa grzybów” .
PRZEBIEG ZAJ‰Š
Planowanie i przygotowanie
1. Chˆ tni uczniowie zakładaj‡ i prowadz‡ hodowlˆ ple„ niaka w ró† nych warunkach.
2. Nauczyciel przygotowuje zestaw potrzebnych pomocy.
Przeprowadzenie
1. Warunki niezbˆ dne do † ycia i rozwoju ple„ niaka.
- Wybrani uczniowie przedstawiaj‡ wyniki z przeprowadzonej hodowli ple„ niaka w ró† nych warunkach
- Uczniowie ustalaj‡ warunki niezbˆ dne ple„ nikowi do † ycia oraz wyci‡ gaj‡
wnioski dotycz‡ ce sposobu od† ywiania siˆ ple„ niaka
- Uczniowie zapisuj‡ spostrze† enia i wnioski w zadaniu nr 1
2. Budowa ple„ niaka:
- Uczniowie prowadz‡ obserwacjˆ makroskopow‡ i mikroskopow‡ ple„ niaka, porównuj‡ widziany obraz z ilustracj‡ w podrˆ czniku (str.100) – zadanie nr 1.
- Zapisuj‡ spostrze† enia z obserwacji.
3. Rozmna† anie siˆ ple„ niaka:
- Na podstawie wcze„ niejszych obserwacji i podrˆ cznika uczniowie ustalaj‡
sposoby rozmna† ania siˆ ple„ niaka.
- Wyniki zapisuj‡ w postaci schematu w zadaniu nr 3.
4. Inne grzyby ple„ niowe:
Nauczyciel demonstruje uczniom:
- ró† ne produkty spo† ywcze (w zamkniˆ tych słoikach) pokryte zielonym
nalotem ple„ ni wywołanym głównie przez pˆ dzlaka i kropidlaka informuj‡ c o szkodliwo„ ci takich produktów;
- sery ple„ niowe: Camembert i Brie jako przykład pozytywnego znaczenia
niektórych grzybów ple„ niowych.
Nauczyciel informuje o wykorzystaniu niektórych gatunków pˆ dzlaka w
medycynie, do wyrobu antybiotyku – penicyliny.
Uczniowie wykonuj‡ zadanie nr 4.
Podsumowanie
1. Uczniowie wykonuj‡ zadanie nr 5.
2. Nauczyciel zadaje i omawia pracˆ domow‡ .
MATERIAŁ Y DLA UCZNIA
Zadanie nr 1
Analiza wyników z przeprowadzonej hodowli ple‹ niaka.
SpostrzeΠenia:
Warunkami niezb dnymi do Ž ycia i rozwoju ple‹ niaka s :
- ..........................................................................................................
- ..........................................................................................................
- ..........................................................................................................
Wniosek:
Ple‹ niak jest organizmem ........................ , naleŽ y do ...........................................
Zadanie nr 2
Budowa ple‹ niaka
a) obejrzyj okazy ple‹ niaka znajduj ce si w słoiku – makroskopowo – „ gołym
okiem” i przy uŽ yciu lupy.
NIE OTWIERAJ SŁOIKA
Zwró uwag na wygl d ple‹ niaka. Z czego zbudowane jest jego ciało? Poszukaj informacji w podr czniku – str.100;
b) obejrzyj przygotowany preparat ple‹ niaka pod mikroskopem.
- Porównaj obraz spod mikroskopu z rys. w podr czniku – str.100
- Wykonaj rysunek ple‹ niaka; zaznacz strz pki i zarodni z zarodnikami.
- SpostrzeŽ enia z obserwacji zapisz w zadaniu nr 2b.
W razie trudno‹ ci poszukaj informacji w podr czniku – str.101.
SpostrzeΠenia z obserwacji:
a) makroskopowej:
Ciało ple‹ niaka zbudowane jest z .......... nazywanych ..............., które tworz
grzybni .
b) mikroskopowej:
Strz pka ple‹ niaka jest .........................................................................
Tak komórk nazywamy .....................................................................
Zadanie nr 3
Uzupełnij schemat:
RozmnaŽ anie si ple‹ niaka
...............................
................................
Zadanie nr 4
Do grzybów ple‹ niowych oprócz ple‹ niaka zaliczamy takŽ e:
- ..........................................................................................................
- ..........................................................................................................
Zadanie nr 5
Poł‘ cz w pary terminy z odpowiadaj‘ cymi im okre’ leniami:
“
“
strz” pka
“
“
ciało grzyba
“
“
“
grzybnia
“
“
saprofit
jednokomórkowy twór słu• ‘ cy
do rozmna• ania
komórczak
“
cienkie nitki tworz‘ ce ciało grzyba
zarodnik
jedna wieloj‘ drowa komórka
organizm od• ywiaj‘ cy si” martwymi
szcz‘ tkami organicznymi
Zadanie domowe
Przeprowad– rozmow” z rodzicami na temat zabezpieczania • ywno’ ci przed
ple’ nieniem.
MATERIAŁ Y DLA NAUCZYCIELA
Ad zadanie nr 1 (wg Klimuszko, 1997)
Ch” tni uczniowie zakładaj‘ na tydzie— przed planowan‘ lekcj‘ hodowl” ple’ niaka i prowadz‘ j‘ w ró• nych warunkach:
1
2
woda
3
suchy
chleb
4
wilgotny
chleb
wilgotny
chleb
słoik z nakr˜ tk™
Słoiki:1, 2, 3 umieszczamy w ciepłym miejscu. Słoik 4 umieszczamy w lodówce.
Spostrzeš enia:
Warunkami niezb” dnymi do • ycia i rozwoju ple’ niaka s‘ :
- odpowiednia wilgotno’ › ,
- odpowiednia temperatura,
- podło• e organiczne.
Wniosek
Ple’ niak jest organizmem cudzo• ywnym, nale• y do roztoczy.
Ad zadanie nr 2
Obserwacja okazów pleœ niaka:
a) makroskopowa – „ gołym okiem” i przy pomocy lupy nie odkr cajž słoika z
wyhodowanym pleœ niakiem.
SpostrzeŸ enia:
Ciało pleœ niaka zbudowane jest z białych nitek nazywanych strz pkami, które tworzž grzybni .
b) mikroskopowa – preparatów mikroskopowych wykonanych przez nauczyciela tu przed lekcjž .
SpostrzeŸ enia:
Strz pka pleœ niaka jest jednž wielojž drowž komórkž .
Takž komórk nazywamy komórczakiem.
Ad. zadanie nr 3
Rozmna anie si pleœ niaka
przez fragmentacj plechy
przez zarodniki
Ad zadanie nr 4
Do grzybów pleœ niowych oprócz pleœ niaka zaliczamy tak e:
- p dzlaka,
- kropidlaka.
Ad zadanie nr 5
Połž cz w pary terminy z odpowiadajž cymi im okreœ leniami:
¡
¡
strz pka
¡
¡
ciało grzyba
jednokomórkowy twór słu ž cy
do rozmna ania
¡
komórczak
¡
grzybnia
¡
saprofit
zarodnik
¡
cienkie nitki tworzž ce ciało grzyba
¡
¡
jedna wielojž drowa komórka
organizm od ywiajž cy si martwymi
szczž tkami organicznymi
Literatura:
Klimuszko B.; 1996: Biologia 5. Podr¢ cznik. Wydawnictwo £ ak. Warszawa.
Klimuszko B. red.; 1997: Biologia 5 – scenariusze. Wydawnictwo £ ak. Warszawa.
red. Stawi¤ ski W.; 1982: Biologia. Podr¢ cznik dla klasy pi¥ tej szkoły podstawowej.
WSiP. Warszawa.
Hafner M.;1993: Ochrona ¦ rodowiska. Ksi§ ga eko-testów do pracy w szkole i w domu.
Wydawnictwo PKE. Kraków.