Mobbing. Nie daj się poniżyć!

Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Mobbing. Nie daj si
poni
y
!
Mobbing? Co to takiego? Wi kszo
pracowników zapewne słyszała to okre lenie, wielu by
mo e intuicyjnie kojarzy to zjawisko jako negatywne, ale nie do ko ca potrafi doprecyzowa ,
kiedy mobbing wyst puje, jak z nim walczy , a przede wszystkim, jak mu przeciwdziała .
Pokazujemy, jak pracowa , ale nie da si poni y .
I wła nie „poni enie to słowo-klucz w definicji mobbingu (z j zyka angielskiego:
mob ‒ tłum, ale
te napastowa ), która mówi, e jest to działanie lub zachowanie skierowane przeciwko
pracownikowi, polegaj ce na uporczywym i długotrwałym n kaniu lub zastraszaniu pracownika,
powoduj ce lub maj ce na celu jego poni enie lub o mieszenie. Ta definicja, pochodz ca z
kodeksu pracy (art. 94 [3] par. 2), zawiera równie „izolowanie lub wyeliminowanie pracownika z
zespołu współpracowników . A zatem mobbing jest te swoistym zaprzeczeniem solidarno ci,
ma na celu skłócenie ludzi i pozbawienie ich osobistej, ale i wspólnotowej godno ci. Mobbing
mo na równie zaliczy do form przemocy psychicznej, rzadziej fizycznej.
1/7
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
W tym miejscu warto zatrzyma si na chwil i odpowiedzie na pytanie, czym mobbing nie
jest? Mobbing najcz
ciej myli si z dyskryminacj (łamaniem zasady równego traktowania) ze
wzgl du na płe , wiek, ras , religi lub inne czynniki. Klasycznym przykładem jest tu
molestowanie seksualne, które równie wi
e si z poni eniem i upokorzeniem pracowników,
ale dotyczy jedynie nieakceptowanych zachowa odnosz cych si do ich płci i odnosi si raczej
do sfery fizycznej ni psychicznej.
U
miechnij si
do kserokopiarki
Oczywi cie mobbingiem nie jest egzekwowanie przez pracodawc wykonywania obowi zków
przez osob zatrudnion na danym stanowisku. Ale i tu nie wszystko szefowi wolno. Zmuszanie
do pozostania w pracy „po godzinach oraz wyznaczanie nierealnych, bardzo krótkich terminów
na wykonanie konkretnych zada , to ju mobbing. Wa ne jest zatem, aby pracownicy potrafili
wła ciwie ocenia ogóln sytuacj firmy, jako
i rzetelno
swojej pracy oraz sposób
zachowania przeło onych. W ka dej pracy zdarzaj si sytuacje nadzwyczajne (kryzysowe
b d przeciwnie ‒ „okazje, które trzeba wykorzysta ), w których trzeba si spr
y ,
zmobilizowa i wykona wyj tkowo du o zada w wyj tkowo krótkim czasie. Z drugiej strony,
je li pracownik czuje si przytłoczony obowi zkami i systematycznie otrzymuje od szefa
zadania „na wczoraj , powinna zapali si mu lampka z napisem „mobbing .
2/7
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Trudno wymieni wszystkie mo liwe rodzaje n kania. Przykładem „kreatywno ci mo e by
szef, który jednej z pracownic nakazał… u miechanie si do kserokopiarki. Mobbing to tak e
obra liwe arty, rozsiewanie plotek, ignorowanie podczas rozmowy, sprawdzanie rzeczy
osobistych pracownika, sprzeczne polecenia, pomniejszanie kwalifikacji zawodowych,
nieprzydzielanie zada i wiele innych działa . Nale y pami ta , e mobbing to nie jednorazowe
zdarzenie, a długotrwały, uporczywy ci g szykan. Ponad 80 procent przypadków n kania w
Polsce trwa co najmniej pół roku, z czego 50 procent ‒ dwa lata lub dłu ej.
Mobbing kosztuje!
Szacunkowe straty samej gospodarki niemieckiej z powodu mobbingu to 15 mld euro rocznie!
Przyczyn co pi tego samobójstwa u naszych zachodnich s siadów jest wła nie n kanie w
miejscu pracy. W Stanach Zjednoczonych w efekcie mobbingu mier ponosi co roku ok.
tysi ca pracowników. S to zarówno samobójstwa, jak i zabójstwa dokonywane w afekcie przez
3/7
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
zdesperowanych pracowników. Co roku w Ameryce ginie prawie 150 szefów.
Koszty mobbingu ponosz wszyscy ‒ ofiara, zakład pracy, gospodarka i całe społecze stwo.
Osoby mobbingowane do wiadczaj chorób i zaburze zachowania ‒ chorób serca i
oł dkowych, dermatologicznych, depresji, agresji, alkoholizmu, a nawet prób samobójczych.
Mobbing cz sto ko czy si równie rozpadem wi zów rodzinnych, utrat pracy i wykluczeniem
społecznym.
Koszty firmy, w której dochodzi do mobbingu, to m.in. obni enie wydajno ci pracy, zmniejszenie
zaanga owania pracowników, wzrost absencji, utrata wiarygodno ci i koszty ewentualnych
odszkodowa .
Natomiast społeczne koszty mobbingu to m.in. obci
enie systemu ubezpiecze społecznych
kosztami leczenia, zasiłków, rent i wcze niejszych emerytur, wzrost bezrobocia, ni szy wzrost
gospodarczy, mniejsza wydajno
i konkurencyjno
, wzrost patologii społecznych.
Polska niechlubnym liderem
Wspomniany na wst pie zapis w polskim prawie pracy dotycz cy mobbingu wprowadzono w
2004 roku. Oznacza to, e dostrze ono skal i wag tego zjawiska. Według Europejskiej
Fundacji na rzecz Poprawy Warunków ycia i Pracy z Dublina, w krajach Unii mobbing
stosowany jest wobec 12 procent pracowników. Tymczasem wyniki bada przeprowadzonych w
Polsce (CBOS) mówi , e mobbingowanymi czuje si a 40 procent pracowników! Jeszcze
gorzej sytuacja wygl da w konkretnych bran ach. Z bada Pomorskiego Instytutu
Demokratycznego oraz Uniwersytetu Łódzkiego wynika, e mobbing jest stosowany wobec 60
procent pracowników placówek edukacyjnych oraz a 80 procent piel gniarek!
Jedn z przyczyn du ej skali mobbingu w naszym kraju, podobnie jak w przypadku innych
patologii w stosunkach pracy, jest gorsza ni w wi kszo ci krajów europejskich sytuacja na
rynku pracy. Brak pracy skłania prze ladowanych pracowników do bierno ci i akceptacji
mobbingu. Z kolei wiadomi swojej przewagi mobberzy czuj si bezkarni.
Jasne reguły
Jak walczy z mobbingiem? Cho jest to równie jednostka chorobowa i cz sto wynika z
zaburze psychicznych osób, które szykanuj innych, kluczowa w zapobieganiu
prze ladowania pracowników jest transparentno
i dobra organizacja pracy. Mobbingowi
sprzyjaj , wr cz go prowokuj , nieczytelne zasady oceniania pracowników, brak
sprecyzowanych wymaga i zakresów obowi zków, generalnie ‒ niejasne reguły „gry
społecznej . Nieczytelny zbiór praw i obowi zków zatrudnionych umo liwia bezpo rednim
przeło onym wykorzystywanie i okazywanie swojej uprzywilejowanej pozycji, natomiast kadrze
4/7
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
kierowniczej wy szego szczebla i szefostwu danego przedsi biorstwa utrudnia lub wr
uniemo liwia zdiagnozowanie sytuacji konfliktowych, np. wła nie mobbingu.
cz
Dlatego tak wa ne jest tworzenie strategii przeciwdziałania mobbingowi na poziomie pa stwa i
przedsi biorstwa. Jedn z dobrych praktyk w tym kontek cie jest tworzenie regulaminów polityki
antymobbingowej w poszczególnych firmach, które powinny stanowi zał czniki do
regulaminów pracy. Wskazane jest równie powoływanie komisji antymobbingowych,
składaj cych si z przedstawicieli pracodawcy, zwi zków zawodowych, społecznego inspektora
pracy oraz osoby wskazanej wspólnie przez pracodawc i zwi zki, np. psychologa lub lekarza
medycyny pracy.
Nie jeste
sam!
Ofiary mobbingu cz sto czuj si pozostawione same sobie ze swoim problemem. Zgodnie z
goebbelsowsk zasad powtarzanego tysi c razy kłamstwa, które w ko cu staje si prawd ,
wiele osób prze ladowanych uznaje, e to one s winne dotykaj cych ich szykan. Mo e to ja go
sprowokowałem, mo e to ja jestem „niedopasowany ? ‒ pytaj si osoby mobbingowane. Je li
dotknie nas taka sytuacja, pami tajmy, e nie jeste my sami. Pomocy mo na szuka m.in. w
Pa stwowej Inspekcji Pracy, Pomorskim Instytucie Demokratycznym lub Regionie Gda skim
NSZZ „Solidarno
. Godna praca to nie przywilej!
Adam Chmielecki
Wykorzystano m.in. opracowania: „Jak walczy z mobbingiem (poradnik „Dziennika Gazety
Prawnej ) oraz „Mobbing. Zagro enie współczesnego miejsca pracy (K. Kmiecik-Baran, J.
Rybicki, Gda sk 2004).
Tomasz Gryczan ‒ prawnik, Dział Prawny Regionu Gda
„Solidarno
skiego NSZZ
‒ Uregulowania dotycz ce mobbingu s stosunkowo now instytucj prawn , co powoduje,
problem ten nie zaistniał jeszcze
3
w pełni w wiadomo ci zarówno pracodawców, jak i pracowników. W przepisie art. 94
kodeksu
pracy znalazła si definicja mobbingu, zobowi zanie pracodawcy do przeciwdziałania temu
negatywnemu zjawisku oraz wykaz sytuacji, w jakich pracownik mo e dochodzi swoich
roszcze . W przepisie zostały rozró nione dwie sytuacje zaistniałe w wyniku mobbingu:
1. Pracownik doznał uszczerbku zdrowia
2. Rozwi
zał z pracodawc
umow
o prac
.
5/7
e
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
W zale no ci od działania mobbingowego mamy do czynienia z odszkodowaniem lub
zado
uczynieniem. W pierwszym przypadku oszacowanie nale no ci jest stosunkowo proste:
koszty leczenia, utracone wynagrodzenie. Trudniejsz spraw jest zado
uczynienie za
poniesione szkody, np. moralne.
W przepisie znalazło si stwierdzenie, e powinna by to „odpowiednia suma . W Polsce jak
dot d było stosunkowo mało spraw dotycz cych mobbingu, zapewne dlatego s bardzo trudne.
Udowodnione musz by działania mobbingowe oraz negatywne skutki, jakie one przyniosły.
Nie mo e to by stwierdzenie pogorszenia samopoczucia, musi by wykazana konkretna
jednostka chorobowa, np. nerwica lub depresja. W naszej praktyce w Dziale Prawnym Regionu
Gda skiego mieli my stosunkowo niewiele spraw dotycz cych mobbingu, zapewne wynika to z
wymieniomnych przyczyn, ale równie z faktu, e tam, gdzie istnieje zwi zek zawodowy,
pracownicy potrafi przeciwdziała mobbingowi wewn trz zakładu pracy.
Rady dla ofiar mobbingu
Zapisuj wszystkie szykany, notuj miejsce i czas oraz okoliczno ci im towarzysz ce.
Rozmawiaj na ten temat z jak najwi ksz liczb osób.
Nie czuj si odpowiedzialny za zachowanie sprawcy.
Szukaj pomocy poza prac .
Nie spotykaj si z mobberem sam na sam.
Rozmawiaj o mo liwo ci rozwi zania problemu w obecno ci osoby trzeciej.
Przechowuj zapisy wszystkich incydentów, nawet je li nie ma na to wiadków.
Pami taj, e tyrani utrzymuj swój proceder tylko dlatego, e ich ofiary milcz .
Pami taj, e tyrani działaj w ukryciu (za zamkni tymi drzwiami).
Pro o pomoc innych.
Porozmawiaj z rodzin , z kolegami, ze zwi zkami zawodowymi od razu, je li zauwa ysz
pierwsze oznaki szykanowania.
Szukaj mo liwo ci mediacji.
Zacznij si uczy , jak odpowiada na słowne zaczepki.
Znajd chocia jedn osob (najlepiej z autorytetem) w miejscu pracy, która b dzie po
twojej stronie.
Lepiej zapobiega
ni
leczy
Jacek Rybicki, członek Prezydium ZRG NSZZ „Solidarno
‒ Mobbing w firmie to strata dla wszystkich. Traci na tym firma, poniewa pracownicy s zaj ci
innymi sprawami ni wykonywanie obowi zków zawodowych. Najwi cej traci oczywi cie ofiara
mobbingu. Cz sto w ogóle wyklucza j to z rynku pracy. Ale traci te społecze stwo, które
chocia by ponosi koszty leczenia osób szykanowanych czy koszty procesów s dowych.
Dlatego tak wa ne jest zapobieganie mobbingowi. Tak jak w przypadku choroby ‒ ta sza jest
6/7
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
profilaktyka ni leczenie. A zatem pracownicy musz mie
wiadomo
tego, czym jest mobbing
i by przygotowani do przeciwdziałania temu zjawisku na samym pocz tku. Z kolei pracodawcy
musz tworzy strategie antymobbingowe w swoich przedsi biorstwach, a nie reagowa
dopiero na pojawiaj ce si przypadki mobbingu.
Najpierw
wiadomo
Barbara Spigarska przewodnicz
Narodowym w Gda sku
ca KZ NSZZ „Solidarno
w Muzeum
‒ Pracownicy naszego muzeum od trzech lat zgłaszali przypadki nieodpowiedniego traktowania
przez przeło onych, ale równie przez współpracowników. Chodziło m.in. o zlecanie zada
poni ej kwalifikacji lub wr cz pozostawianie pracowników bez przydzielonych obowi zków
słu bowych, aroganckie zachowania (krzyki, obelgi), a nawet rzucanie przedmiotami.
Uznali my, e trzeba co z tym zrobi , przede wszystkim podnie
wiadomo
. W ci gu
ostatnich dwóch lat kilkunastu pracowników przeszło szkolenia dot. mobbingu. Porozumieli my
si z pracodawc , który zgodził si na przeprowadzenie w lipcu ankiety w ród pracowników,
która miała da odpowied na pytanie, czy rzeczywi cie wyst piło zjawisko mobbingu i w jakiej
skali. W pa dzierniku pracownik Działu Szkole ZRG przeprowadził szkolenie dla
kilkudziesi ciu pracowników w siedzibie muzeum. Planujemy warsztaty na temat mobbingu, a
pracodawca zadeklarował, e postara si znale
rodki na szkolenia z komunikacji społecznej,
aby poprawi atmosfer w miejscu pracy.
Dr Jekyll i Mr Hyde
dr Krystyna Kmiecik-Baran prof. Kaszubsko-Pomorskiej Szkoły Wy
szej
‒ Mobber (dr czyciel) to okre lenie osoby, która prze laduje wybran przez siebie ofiar .
Najcz
ciej jest to przeło ony ofiary (ponad 65 proc.), ale tak e kolega lub kole anka (ponad 25
proc.), a nawet podwładny (około 7 proc.). Je li mobberem jest przeło ony, to pracownicy
najcz
ciej staj po jego stronie (taka jest polska specyfika) i doł czaj si do prze ladowa ,
np. w postaci listów poparcia dla przeło onego, a listów dezaprobaty dla prze ladowanego
pracownika.
Mobber ma cz sto natur typu „Dr Jekyll i Mr Hyde . Potrafi by uroczy, sprawia wra enie
osoby wiarygodnej, odpowiedzialnej i wykwalifikowanej. Jego drugie oblicze to płytko
,
powierzchowno
, słu alczo
, m ciwo
, czerpanie przyjemno ci z zadawania bólu innym,
niedojrzało
emocjonalna, niepewno
, przymus kontroli innych, unikanie odpowiedzialno ci.
Je li chodzi o ofiar mobbingu, badacze podkre laj , e mo e ni by ka dy! Osobowo
osoby mobbingowanej nie jest przyczyn mobbingu. Mobbing mo e przytrafi si ka demu:
słabszym psychicznie, zamkni tym w sobie introwertykom, ale równie osobom przebojowym i
ekspansywnym. Ka dego człowieka mo na złama , zniszczy jego to samo
, doprowadzi
stanu bezradno ci i beznadziejno ci ‒ to kwestia tylko metod i czasu.
7/7
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
do