Autoreferat dr Jarosława Czerwińskiego

dr n. med. Jarosław Czerwiński
Autoreferat
Zagadnienie: „Jakość i bezpieczeństwo pobierania i przeszczepiania narządów”
Urodziłem się 7 kwietnia 1966 r. w Wołominie. Szkołę podstawową ukończyłem w Okuniewie
(woj. mazowieckie) w 1980 roku, gdzie także mieszkałem w czasie nauki w LIII Liceum
Ogólnokształcącym pw. Św. Augustyna w Warszawie (matura w 1984 r.) oraz podczas studiów na I
Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie, który ukończyłem w roku 1990.
Po ukończeniu Akademii, posiadając dyplom lekarza medycyny założyłem rodzinę i
przeniosłem się do Warszawy, gdzie mieszkam do dziś wraz z żoną Krystyną (z wykształcenia
farmaceutą), synem Adamem (obecnie studentem matematyki oraz ekonomii) urodzonym w 1992 r.
oraz synem Michałem urodzonym w 1994 r., który w przyszłym roku przystąpi do egzaminu
maturalnego.
Roczny staż podyplomowy odbyłem w Centralnym Szpitalu Klinicznym Wojskowej Akademii
Medycznej w Warszawie, a od 1 października 1991 r. karierę zawodową chirurga związałem z Kliniką
Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Akademii Medycznej w Warszawie. Szczeble specjalizacji
zawodowej pokonałem w następujących latach: 1993 (specjalizacja I stopnia z chirurgii ogólnej), 1999
(specjalizacja II stopnia) i 2004 (specjalizacja z transplantologii klinicznej).
Przebieg zatrudnienia:
- Centralny Szpital Kliniczny Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie– 1990-91 – lekarz stażysta
- Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus w Warszawie –
od 1991 do teraz – asystent i starszy asystent
- Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant, od 1994 r. i nadal (od 2000
r. jako kierownik zespołu ds. pobierania i przeszczepiania narządów, a od 2007 r. pełnię funkcję
zastępcy dyrektora ds. medycznych)
- Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego Wydziału Nauki o Zdrowiu
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – zatrudnienie od 2006 r. na stanowisku adiunkta
1
- Podyplomowe Studia (w roku 2012 jest to Podyplomowe Szkolenie) koordynatorów
transplantacyjnych – od początku studiów tj. od 2007 r. do chwili obecnej jestem kierownikiem
Studiów (Szkolenia)
Przez te lata uczestniczyłem w szeregu polskich i zagranicznych programach, kursach oraz
szkoleniach zawodowych, z których największą wartość dla mojego rozwoju miały:
- miesięczny staż z zakresu chirurgii ogólnej w szpitalu klinicznym w Idar Oberstein, Niemcy, 1992
- Introductory Course for Central and Eastern European Transplant Coordinators, Budapeszt, 1994
- Advanced International Course on Transplant Procurement Management. TPM, Barcelona, 1994
- International Course on Organ Transplantation, Rzym, 1995
-1st Transplant – workshop, Wiedeń, 1999
- Donor Action International Training Course, Bruksela, 2001
- Podyplomowe Studium Menedżerskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2003
- EUROCET. European Registries for Organs, Tissues and Cells. Projekt KE. 2005 – 2007
- DOPKI. Improving the Knowledge and Practices in Organ Donation. Projekt KE. 2006 – 2008.
- ETPOD. European Training Program on Organ Donation. Projekt KE. 2007 – 2009.
- EULID. Euro Living Donor. Projekt KE. 2007 – 2009.
- EULOD. Living Organ Donation in Europe. Projekt KE. 2009 (początek) - program trwa
- FRANC’09, Fresenius Kabi Advanced Nutrition Course, Bad Homburg, 2009
- COORENOR. Coordinating a European Initiative among National Organizations for Organ
Transplantation. Program KE. 2010 (początek) – program trwa
- ODEQUS. Organ Donation European Quality System. Program KE. 2010 (początek) – program trwa
- ACCORD. Achieving Comprehensive Coordination in Organ Donation. 2011 – program trwa
- Conference & Workshop on Human Transplants Identification and Monitoring in European Union
Quality and Safety Standards, Katowice 2011
- Global Leadership Symposium on Transplant Donation, San Diego, 2012
2
W 1998 r. obroniłem pracę doktorską w Akademii Medycznej w Warszawie. Temat dysertacji
brzmiał: „Wpływ zaburzeń ustrojowych, sposobu pobrania i przechowywania trzustki dawcy na
izolację wysp Langerhansa”, a jej przedmiotem była ocena wpływu czynników zależnych od zmarłego
dawcy na biologiczną jakość narządu wyspowego trzustki przeznaczonego do przeszczepienia chorym
z insulinozależną cukrzycą typu pierwszego.
Po uzyskaniu stopnia doktora nauk medycznych podstawowym przedmiotem moich
zainteresowań i aktywności stanowiącej wkład w rozwój medycyny transplantacyjnej pozostały
jakość i bezpieczeństwo pobierania i przeszczepiania ludzkich narządów. Zainteresowania nie
ograniczały się obecnie wyłącznie do trzustki lecz objęły pozostałe narządy będące przedmiotem
przeszczepiania.
Taka ścieżka rozwoju i aktywności była związana min. z:
- codzienną praktyką chirurga, klinicznego transplantologa
- objęciem w Poltransplancie stanowiska kierownika zespołu ds. pobierania i przeszczepiania
narządów (2000 r.), potem zastępcy dyrektora ds. medycznych (2007 r.),
- zatrudnieniem w 2006 r. w Zakładzie Pielęgniarstwa Chirurgicznego i Transplantacyjnego
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na stanowisku adiunkta
- uczestnictwem w programach Komisji Europejskiej poświęconych tym zagadnieniom od 2005 r.
- członkostwem w zespołach roboczych Dyrekcji Generalnej Zdrowia Komisji Europejskiej od 2007 r.
- członkostwem w Krajowej Radzie Transplantacyjnej od 2010 r.
Aktywność w dziedzinie „Jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania narządów”
realizowałem w sferach:
- naukowo-badawczej,
- organizacyjnej,
- współpracy międzynarodowej,
- dydaktycznej,
- promocyjno-popularyzatorskiej.
3
Działalność naukowo badawcza
Głównym przedmiotem moich badań, opracowań, publikacji naukowych oraz doniesień
zjazdowych była jakość i bezpieczeństwo ludzkich narządów przeznaczonych do przeszczepienia, a w
szczególności:
- charakterystyka oraz kwalifikacja zmarłego dawcy narządów
- wykorzystanie narządów od dawców o rozszerzonych kryteriach
- ocena ryzyka i korzyści wykorzystania narządów w kontekście bezpieczeństwa biorcy przeszczepu
- wpływ cech dawcy na wyniki przeszczepienia i możliwości przewidywania tych wyników
- ryzyko przeniesienia niebezpiecznych chorób od dawcy do biorcy przeszczepu
- alokacja narządów pobranych od specjalnych dawców w oparciu o szacowany wynik przeszczepienia
- monitorowanie losów przeszczepu i biorcy w odległym okresie po przeszczepieniu
- powikłania u biorców przeszczepów zależnych od cech zmarłego dawcy
-
monitorowanie
istotnych
zdarzeń
i
reakcji
niepożądanych
w
procesach
pobierania,
przechowywania, alokacji i przeszczepiania ludzkich narządów
Osiągnięcia naukowo-badawcze miałem okazję publikować łącznie 312 razy jako:
- pełnotekstowe artykuły w czasopismach posiadających Impact Factor w liczbie 24 (jako pierwszy
autor w 7 przypadkach)
- prace naukowe, poglądowe i popularno-naukowe w innych czasopismach w liczbie 86 (jako
pierwszy autor w 37 przypadkach)
- rozdziały w książkach i podręcznikach oraz monografie w języku angielskim w liczbie 12 (jako
pierwszy autor w 8 przypadkach)
- streszczenia ze zjazdów międzynarodowych w liczbie 72 (jako pierwszy autor w 27 przypadkach)
- streszczenia ze zjazdów krajowych w liczbie 118 (jako pierwszy autor w 54 przypadkach)
Znakomita większość prac wydrukowanych w czasopismach posiadających IF została napisana
po obronie pracy doktorskiej (23 z 24), podobnie było w przypadku prac z czasopism nie
4
posiadających IF (77 z 86), streszczeń ze zjazdów międzynarodowych (62 z 72), krajowych (97 ze 118)
oraz rozdziałami w podręcznikach (9 z 12) - Tabela 1.
Tabela 1. Zbiorcze zestawienie publikacji i doniesień zjazdowych przed i po uzyskaniu stopnia
doktora nauk medycznych
Oryginalne
pełnote-
Prace
Rozdziały w
kstowe
naukowe i
podręcznikach,
prace
poglądowe w
monografie w
naukowe
czasopismach
języku
w czasopi-
bez IF
angielskim
Streszczenia
ze zjazdów
międzynarodowych
Streszczenia
ze zjazdów
Łącznie
krajowych
smach z IF
Przed
1
9
3
10
21
44
doktoratem
(1/-)
(5/4)
(2/1)
(3/7)
(14/7)
(25/19)
Po
23
77
9
62
97
268
doktoracie
(6/17)
(32/45)
(6/3)
(24/38)
(40/57
107/161)
24
86
12
72
118
312
(7/17)
(37/49
8/4)
(27/45)
(54/64
(132/180)
Łącznie
(pierwszy autor / współautor)
Kopię pełnej analizy bibliometrycznej publikacji mojego autorstwa, sporządzonej 23
października 2012 r. w Bibliotece Głównej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – załączam, a
podsumowanie analizy wyrażone liczbą punktów przedstawiam w Tabeli 2.
Tabela 2. Podsumowanie analizy bibliometrycznej, liczba punktów IF, KBN/MNiSW oraz IC.
IF
KBN / MNiSW IC
Oryginalne, pełnotekstowe prace naukowe 20,914 400
181,81
Opisy przypadków
-
31
18,99
Prace poglądowe
4,008
120
30,78
Razem
24,922 551
Liczba cytowań z bazy Scopus
120
231,58
(przed / po doktoracie)
5
Dokonania
naukowo-badawcze
dotyczące
jakości
i
bezpieczeństwa
pobierania
i
przeszczepiania narządów zostały szereg razy docenione w sposób szczególny; zaowocowały
przyznaniem nagród lub wyróżnień (Załącznik 1), zaproszeniem do członkostwa w komitetach
naukowych i prowadzenia sesji podczas konferencji naukowych (Załącznik 2) oraz referatami na
zaproszenie (Załącznik 3) podczas zjazdów i sympozjów polskich i zagranicznych towarzystw
naukowych.
Za najważniejsze swoje osiągnięcia naukowo-badawcze, mające znaczący wpływ na „Jakość i
bezpieczeństwo pobierania i przeszczepiania narządów” w Polsce uważam:
Analizę zagadnień związanych z ryzykiem wykorzystania narządów do przeszczepienia od
dawców o rozszerzonych kryteriach (Załącznik 4). Ponieważ prace wymienione w części A Załącznika
4 to spójny zbiór 10 oryginalnych prac opublikowanych najczęściej w czasopismach posiadających
Impact Factor, wskazuję je jako osiągnięcie naukowe w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14
marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, załączam
ich kopie oraz oświadczenia współautorów o indywidualnym wkładzie w pracę i publikację.
Badanie problematyki ryzyka przeniesienia nowotworu od dawcy do biorcy przeszczepu w
tym opracowanie wskazówek mających na celu pomniejszenie ryzyka wystąpienia tej niepożądanej
reakcji oraz dotyczących sposobu postępowania z biorcą przeszczepu pochodzącego od dawcy z
nowotworem (Załącznik 5). Ważnym wkładem w tę problematykę jest rzeczowe zajęcie stanowiska w
sprawie oznaczania i interpretacji wyników oznaczenia markerów nowotworowych u potencjalnych,
zmarłych dawców narządów (Załącznik 6).
Opracowanie nowatorskiej koncepcji oraz przygotowanie programu „Biobank w Polsce”,
polegającego na wieloletnim przechowywaniu materiału biologicznego pobranego od zmarłych i
żywych dawców w niskiej temperaturze celem jego uzupełniającego lub powtórnego badania w
przypadku wystąpienia istotnych zdarzeń i reakcji niepożądanych u biorców przeszczepów (Załącznik
7). Projekt ten jest zgłoszony jako przedmiot konkursu na rok 2013 w ramach Narodowego Programu
Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej na lata 2011 – 2020.
Opracowanie koncepcji oraz przygotowanie programu kalkulacyjnego „Charakterystyka
zmarłych dawców i biorców narządów. Profil oraz kalkulacja wyników przeszczepienia”.
Strategicznym celem projektu jest stworzenie i dostarczenie ośrodkom transplantacyjnym możliwości
przewidywania wyników przeszczepienia narządów pozyskanych od osób zmarłych w oparciu o
dowody medyczne. Cel ten zostanie osiągnięty dzięki medycznej i statystycznej analizie
nagromadzonego bazowego materiału dotyczącego profilu przeszczepień wykonanych w latach 1998-
6
2011, na który składać się będą: charakterystyka zmarłych dawców narządów, charakterystyka
biorców narządów oraz rzeczywiste wyniki przeszczepienia z myślą o wykorzystaniu pozyskanych
informacji w procesie alokacji i poprawie standardów jakości i bezpieczeństwa pobierania i
przeszczepiania narządów. Projekt ten został zatwierdzony do realizacji w 2012 r. przez Ministra
Zdrowia i będzie finansowany ze środków Narodowego Programu Rozwoju Medycyny
Transplantacyjnej na lata 2011-2020.
Jak dotąd nie miałem okazji przedstawić szerzej koncepcji kalkulatora (poza pracą wygłoszoną w 2011
r. na kongresie International Society for Organ Donation (Czerwiński J., Małkowski P., Danielewicz R.
Transplant Outcome Calculator Concept in Poland. Project: Characteristic of organ donor and of
organ recipient predict transplantation outcome. Profile of transplantations and results calculator.
2011 Organ Donation Congress. November 27-30, Buenos-Aires. Argentina. 13.EP156. Book of
Abstracts). Dlatego w Załączniku 8 przedstawiam przygotowany do publikacji tekst opisujący ideę
projektu, a w Załączniku 9 krok po kroku techniczne etapy projektu przewidziane do realizacji w
najbliższych miesiącach.
Analizę powikłań septycznych u biorców narządów ze szczególnym uwzględnieniem
zakażeń pochodzących i przeniesionych od zmarłego dawcy przeszczepu. W tej części aktywności
oprócz współautorstwa licznych opublikowanych opracowań i doniesień zjazdowych (Załącznik 10),
jako ważny, własny wkład uznaję wprowadzenie w życie systemu gromadzenia wyników wszystkich
posiewów pochodzących od zmarłego dawcy i w przypadku stwierdzenia zakażeń potencjalnie
groźnych dla biorcy przeszczepu, ich natychmiastowe udostępnianie pozostałym ośrodkom
transplantacyjnym, które wykorzystały narządy od tego dawcy (Załącznik 11).
Opracowania powyższych zagadnień, oprócz licznych publikacji w zagranicznych i polskich
czasopismach, referatów na zjazdach i konferencjach, zostały przełożone na stosowane w praktyce
zasady postępowania jako organizacyjne normy. Były także przedmiotem wymiany doświadczeń na
międzynarodowych forach oraz tematem szkoleń dla osób, których czynności bezpośrednio wpływają
na jakość komórek, tkanek i narządów, a także bezpieczeństwo dawców i biorców, czyli
koordynatorów pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów (patrz części poświęcone
osiągnięciom organizacyjnym i dydaktycznym).
Pełny wykaz opublikowanych prac naukowych, których jestem autorem lub współautorem
wraz z opisem i procentowym oszacowaniem własnego wkładu w powstanie pracy – załączam.
7
Działalność organizacyjna
Jakość i bezpieczeństwo pobierania i przeszczepiania narządów ma swój wymiar naukowy i
medyczny (osiągnięcia w tym zakresie opisałem wyżej) oraz wymiar organizacyjny. Ponad 20 lat
kariery lekarskiej i zawodowej poświęciłem organizacji przestrzeni transplantacyjnej w Polsce pod
tym kątem;
- jako członek Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego (od początku, czyli od 1993 r.)
- jako chirurg realizujący program transplantacyjny Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej od
1993 r. (specjalista transplantolog od 2004 r.),
- nauczyciel akademicki (od 2006 r.),
- kierownik zespołu ds. koordynacji pobierania i przeszczepiania narządów w Centrum OrganizacyjnoKoordynacyjnym Poltransplant od 2000 r.,
-
kierownik
Podyplomowych
Studiów
Koordynatorów
Transplantacyjnych
Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
- zastępca dyrektora Poltransplantu ds. medycznych od 2007 r.
- członek Krajowej Rady Transplantacyjnej na kadencję 2010-2014
Obszary tej aktywności były i są następujące:
- ustalanie norm jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania narządów, w tym:
- zasad pozyskiwania narządów do przeszczepienia,
- zasad koordynacji pobrań wielonarządowych,
- zasad alokacji i dystrybucji narządów,
- procedowanie istotnych zdarzeń i reakcji niepożądanych
- zasad pobierania nerek od żywych dawców
- zasad leczenia obcokrajowców przeszczepieniem narządów w Polsce
- działania zmierzające do poprawy w zakresie identyfikacji możliwości pobierania narządów od
zmarłych w każdym szpitalu, w którym potencjał dawstwa istnieje, w tym:
8
- wdrożenie systemu szpitalnych koordynatorów transplantacyjnych,
- monitorowanie potencjału dawstwa w szpitalach,
- próby wdrożenia w wybranych szpitalach utrwalonych i spisanych systemów jakości w
zakresie pozyskiwania narządów do przeszczepienia od zmarłych i żywych dawców,
- zapewnienie szkoleń personelu, o czym napiszę więcej w części poświęconej osiągnięciom
dydaktycznym
- procedowanie pozwoleń wydawanych przez Ministra Zdrowia dla podmiotów leczniczych w zakresie
pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów (jako osoba dokonująca
oceny wniosków oraz kontroler upoważniony przez Ministra Zdrowia)
- ustawiczna współpraca nad budową i unowocześnianiem narzędzia sieciowego www.rejestry.net
łączącego wszystkie podmioty uczestniczące w przestrzeni przeszczepiania narządów
- opracowania formalne i statystyczne dotyczące pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce w
zakresie listy oczekujących, aktywności szpitali w zakresie pobierania i przeszczepiania narządów,
wyników przeszczepiania narządów
Jako najważniejsze osiągnięcia organizacyjne mające na celu poprawę jakości i
bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania ludzkich narządów uważam:
Udział w zbudowaniu systemu koordynatorów transplantacyjnych w Polsce, w tym przede
wszystkim sieci szpitalnych koordynatorów pobierania narządów, których na koniec 2011 r. było w
Polsce łącznie 203 osoby zatrudnione w 186 szpitalach. Polski wzorzec stanowiska szpitalnego
koordynatora transplantacyjnego udało się zbudować po 20 latach starań całego środowiska
transplantacyjnego (Załącznik 12) dopiero w połowie 2010 r. Liczba pobrań w szpitalach
zatrudniających szpitalnych koordynatorów pobierania narządów wzrosła średnio w ciągu 11
miesięcy o 13%, zaś liczba pozyskanych w tych szpitalach narządów o 8%. Nie do przecenienia w tym
procesie jest system ustawicznego szkolenia koordynatorów transplantacyjnych, jako osób, których
czynności wpływają bezpośrednio na jakość pobierania i przeszczepiania narządów, a także na
bezpieczeństwo dawców i biorców („Konferencje Koordynatorów Poltransplantu”), który został z
moim udziałem wprowadzony już w 1994 r. W październiku br. odbyła się już XXVII, zorganizowana z
moim udziałem Konferencja. W każdej z nich prowadziłem wykłady i warsztaty głównie z zakresu
jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania narządów (Załącznik 13). Swoistym,
9
niepowtarzalnym i rozpoznawalnym już w świecie systemem szkolenia koordynatorów
transplantacyjnych są Podyplomowe Studia Koordynatorów Transplantacyjnych prowadzone od 2007
r. w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, o czym napiszę w części poświęconej osiągnięciom
dydaktycznym.
Opracowanie i wdrożenie systemu monitorowania i dyskontowania potencjału dawstwa w
polskich szpitalach poprzez raportowanie każdego przypadku śmierci w oddziale intensywnej terapii
z uwzględnieniem faktu rozpoznania śmierci mózgu oraz wykorzystania narządów do przeszczepienia.
System ten:
- jest autorskim i dopasowanym do polskich warunków opracowaniem strategicznych celów
programu DOPKI (Improving the Knowledge and Practices in Organ Donation), którego byłem
uczestnikiem (więcej o programie DOPKI w części poświęconej osiągnięciom w dziedzinie współpracy
międzynarodowej)
- został wprowadzony jako obowiązujący w szpitalach zatrudniających szpitalnych koordynatorów
pobierania narządów
- raportowany jest na opracowanym przeze mnie formularzu (Załącznik 14), obecnie z zastosowaniem
powszechnie dostępnego programu – arkusza kalkulacyjnego
- realizuje zadania nałożone przez Komisję Europejską na kraje członkowskie Unii Europejskiej ujęte w
Komunikacie Komisji „Plan działania dotyczący dawstwa i przeszczepiania narządów (2009-2015):
zacieśnianie współpracy między państwami członkowskimi” z 8 grudnia 2008 r.
Wdrożenie systemu monitorowania potencjału dawstwa jest wstępem do opracowania i
wprowadzenia w szpitalach systemu jakości w zakresie pozyskiwania narządów do przeszczepienia od
zmarłych i żywych dawców. Wzorce europejskie w tym zakresie wypracowujemy aktualnie wspólnie z
innymi uczestnikami programu europejskiego ODEQUS (Organ Donation European Quality System), a
wstępne założenia zostały przedstawione podczas XVI Konferencji „Jakość w Opiece Zdrowotnej”
(Czerwiński J. Europejski program ODEQUS – European Donor Quality System. XVI Konferencja Jakość
w Opiece Zdrowotnej. Krajów 28 – 29 maja 2012 r.) oraz opublikowane w pamiętniku z tej
konferencji (Czerwiński J. Europejski program ODEQUS – Organ Donation European Quality System.
Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia (red.). XVI Ogólnopolska Konferencja Jakość w
Medycynie. Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, Kraków 2012, ISBN 978-83907597-7-7, ss. 114-121). Moim strategicznym celem w tym obszarze są: wprowadzenie szpitalnego
systemu jakości w obszarze dawstwa narzadów w każdym polskim szpitalu z potencjałem dawstwa
10
oraz spowodowanie, by obecność takiego system była jednym z wymaganych do spełnienia kryteriów
w przypadku starań szpitali o nadanie akredytacji.
Współpracę przy budowie narzędzia sieciowego www.rejestry.net obejmującego szereg
modułów (koordynacja pobrania narządów, moduł kontroli jakości, krajową listę oczekujących na
przeszczepienie narządów, rejestr przeszczepień, rejestr żywych dawców, moduł rejestrowania
istotnych zdarzeń i reakcji niepożądanych) scalającego w informatyczny sposób historyczne i aktualne
wydarzenia dotyczące pobrań i przeszczepień, podmioty uczestniczące w tych wydarzeniach oraz
zapewniającego transparentność informacji nt. pobrań i przeszczepień. Oprócz praktycznego
wykorzystania tego narzędzia on-line przez uczestników przestrzeni transplantacyjnej korzystanie z
poszczególnych modułów www.rejestry.net umożliwia mi formalne i statystyczne opracowania
wyników pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce. Opracowania te były wielokrotnie
publikowane oraz pokazywane na zjazdach i konferencjach (Załącznik 15).
Opracowanie systemu rejestracji, zgłaszania i sposobu procedowania istotnych zdarzeń i
reakcji niepożądanych w zakresie pobierania, przechowywania, alokacji i przeszczepiania narządów
(współautorstwo). Od 2012 r. w www.rejestry.net działa moduł „Zdarzenia i reakcje niepożądane”,
dostępny dla uprawnionych użytkowników z ośrodków transplantacyjnych. Jako szczególny własny
wkład w tę część zapewnienia jakości i bezpieczeństwa w medycynie transplantacyjnej w Polsce
widzę stworzenie katalogu istotnych zdarzeń i reakcji oraz opracowanie sposobu postępowania, gdy
wystąpią (Załącznik 16).
Opracowanie i wprowadzenie w życie zasad alokacji i dystrybucji narządów oraz rogówek
pobranych od zmarłych dawców (współautorstwo). Obecność oraz przestrzeganie ścisłych reguł
wyboru biorcy dla narządów oraz rogówek pobranych od zmarłych dawców (model alokacji
nastawionej na pacjenta) oraz wybór zespołu transplantacyjnego, który dokona przeszczepienia
(model alokacji nastawionej na ośrodek transplantacyjny) opartych m.in. na kryteriach pilności
wskazań
do
przeszczepienia,
stwierdzeniu
lub
wykluczeniu
zgodności lub
niezgodności
immunologicznych, przewidywaniu wyników przeszczepienia (patrz podrozdział poświęcony
„kalkulatorowi wyników przeszczepienia”), kryterium czasu oczekiwania na przeszczep, kryterium
doboru wieku pomiędzy dawcą i biorcą jest doskonałym wskaźnikiem właściwego systemu jakości w
organizacji przestrzeni transplantacyjnej. Mam duży wkład merytoryczny (wiedza, własne
opracowania i doświadczenia), organizacyjny (organizacja grup eksperckich omawiających sposób
alokacji i dystrybucji), formalny (konstrukcja i spisanie zasad oraz ich procedowanie w Krajowej
Radzie Transplantacyjnej) oraz praktyczny (zastosowanie i nadzór nad przestrzeganiem zasad) w
powstanie obecnie obowiązujących zasad alokacji i dystrybucji nerek, wątroby, serca, trzustki oraz
11
rogówek pobranych od zmarłych dawców. Zostały one w większości opublikowane w wydanym w br.
Biuletynie
Poltransplantu
http://www.poltransplant.pl/Download/Biuletyn2012/003.pdf,
a
opracowane w bieżącym roku zasady alokacji i dystrybucji rogówek podaję w Załączniku 17.
Zaangażowanie w statutową działalność Krajowej Rady Transplantacyjnej, która jest
organem doradczym i opiniodawczym dla Ministra Zdrowia. W 2010 r. zostałem powołany przez
Ministra Zdrowia na członka tego szacownego gremium, gdzie pełnię funkcję przewodniczącego
zespołu do spraw kontroli i pozwoleń Ministerstwa Zdrowia, członka zespołu ds. opinii prawnych i
regulacji międzynarodowych, członka zespołu ds. organizacyjnych pobierania i przeszczepiania
narządów i oceny jakości świadczeń w transplantologii. Jako swój największy wkład w prace Krajowej
Rady Transplantacyjnej uważam:
- Procedowanie i opiniowanie wniosków kierowanych do Ministra Zdrowia o udzielenie pozwoleń na
czynności polegające na pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.
Forma akredytacji i autoryzacji ośrodków zajmujących się pobieraniem i przeszczepianiem to
wymagany przez polskie prawo oraz europejską Dyrektywę w Sprawie Norm Jakości i Bezpieczeństwa
Narządów Ludzkich Przeznaczonych do Przeszczepienia wzorzec jakości systemów transplantacyjnych
krajów członkowskich Wspólnoty Europejskiej. W latach 2008 – 2012 procedowałem około 100
wniosków. Swoistym wkładem merytorycznym było opracowanie stanowiska w sprawie
implementacji
prawa
z zakresu medycyny
transplantacyjnej
do
stosowania
produktów
zaawansowanej terapii medycznej (ATMP).
- Udział w Opracowaniu Wytycznych Zespołu Prawnego Krajowej Rady Transplantacyjnej dla Komisji
Etycznej w zakresie interpretacji klauzuli „szczególnych względów osobistych” przy pobraniu
narządów od żywych dawców niespokrewnionych (Załącznik 18)
- Udział w opracowaniu Wytycznych Zespołu Prawnego Krajowej Rady Transplantacyjnej w zakresie
zasad umieszczania cudzoziemców na polskiej liście oczekujących na przeszczepienie narządu
pobranego od dawcy zmarłego (Załącznik 19).
Ponadto byłem i jestem członkiem szeregu komitetów organizacyjnych zjazdów oraz
konferencji naukowych, grup eksperckich i komitetów wykonawczych z zakresu chirurgii oraz
medycyny transplantacyjnej (Załącznik 20).
12
Współpraca międzynarodowa
Uczestniczyłem w kilku programach Komisji Europejskiej, których strategicznym celem była
poprawa jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania ludzkich narządów:
- EUROCET. European Registries for Organs, Tissues and Cells (lata 2005 – 2007), którego trwałym
efektem jest systematyczna wymiana informacji o wynikach pobierania i przeszczepiania komórek,
tkanek i narządów w Europie
- DOPKI. Improving the Knowledge and Practices in Organ Donation (lata 2006 – 2008), którego
trwałym efektem jest system szacowania potencjału dawstwa w szpitalach oraz wprowadzony przeze
mnie i opisany wcześniej system monitorowania potencjału dawstwa
- ETPOD. European Training Program on Organ Donation (lata 2007 – 2009), którego trwałym
efektem jest zorganizowany system szkoleń “Podstawy dawstwa narządów” organizowany przeze
mnie i realizowany w wybranych szpitalach w Polsce o czym szerzej będzie w części poświęconej
osiągnięciom dydaktycznym
- EULID. Euro Living Donor (lata 2007 – 2009), którego trwałym efektem jest zaprowadzenie dobrych
praktyk w zakresie jakości I bezpieczeństwa pobierania nerek od żywych dawców i ujednolicona w
Europie „Broszura informacyjna o przeszczepianiu narządów od żywych dawców” – dostępna pod
adresem http://www.poltransplant.pl/Download/ulotka_EULID.pdf
i w ramach promowania
dawstwa nerek od żywych dawców przesyłana każdemu potencjalnemu biorcy nerki, który został
wpisany na listę oczekujących na przeszczepienie
- EULOD. Living Organ Donation in Europe (lata 2009-2012), którego efektem jest zgromadzenie i
analiza etycznych, prawnych i psycho-społecznych aspektów pobierania narządów od żywych
dawców
- COORENOR. Coordinating a European Initiative among National Organizations for Organ
Transplantation (program trwa od 2010 r.), którego trwałym dotychczasowym efektem było
stworzenie i uruchomienie elektronicznej platformy do wymiany narządów pomiędzy krajami
uczestniczącymi w projekcie. Polska już kilkukrotnie z tej możliwości skorzystała.
- ODEQUS. Organ Donation European Quality System (program trwa od 2010 r.), którego już teraz
trwałym efektem jest stworzenie wzorców dla szpitalnych systemów jakości (obszary jakości, kryteria
i wskaźniki jakości) w zakresie dawstwa narządów od zmarłych i żywych dawców. Próby
wprowadzania systemów jakości w szpitalach w Polsce, które podjąłem zostały omówione w części
poświęconej osiągnięciom w obszarze organizacyjnym
13
- ACCORD. Achieving Comprehensive Coordination in Organ Donation (program właśnie się
rozpoczął)
–
będę
uczestniczył
w
części
projektu
poświęconego
rozwojowi
rejestrów
transplantacyjnych, głównie rejestru żywych dawców.
Informacje dotyczące udziału w ww. programach i o programach miałem okazję publikować
oraz pokazywać na konferencjach naukowych (Załącznik 21).
Od 2007 r. uczestniczę w pracach zespołów roboczych Dyrekcji Generalnej Zdrowia Komisji
Europejskiej w obszarze jakości i bezpieczeństwa pobierania i przeszczepiania ludzkich narządów:
- Competent Authority on Organ Donation and Transplantation
- National expert group on organ donation and transplantation at community level
- Group on quality and safety aspects of organ donation and transplantation
- Technical Working Group on indicators
- Expert group of the Organs Action Plan
- Expert group on Deceased Donation
- Working Group on Organ and Donor Characterisation
- Technical Working Group on Organ Donation and Transplantation
Przedmiotem prac wymienionych grup doradczych i roboczych były oraz są:
- budowa Communication from the Commission Action plan on Organ Donation and Transplantation
(2009-2015): Strengthened Cooperation between Member States
- europejskie ramy jakości i bezpieczeństwa dawstwa, pobierania, testowania, transportu,
przechowywania, przeszczepiania i charakterystyki ludzkich narządów
- współpraca pomiędzy krajami UE w dziedzinie wymiany narządów do przeszczepienia
- wzmocnienie systemów transplantacyjnych w państwach unii europejskiej
- stworzenie modelu współpracy szpitalnego koordynatora pobierania narządów z personelem OIT-u
- europejskie wyzwania dla jakości pobierania i przeszczepiania narządów
14
-
stworzenie
wskazówek
dotyczących
sposobu
organizacji
systemu
koordynatorów
transplantacyjnych
- budowa i ewaluacja wskaźników wydolności systemów transplantacyjnych
Przygotowanie polskiego wkładu merytorycznego w zakresie medycyny transplantacyjnej
na czas polskiej prezydencji w Unii Europejskiej w 2011 r.
Opracowany
tekst
zawierał
oryginalne
„polskie
ścieżki”
w
zakresie
medycyny
transplantacyjnej, które jako wzorce były promowane w Europie w czasie sprawowania przez Polskę
prezydencji, była w nim mowa o: Biobanku, koordynatorach pobierania narządów, monitorowaniu
wyników przeszczepienia, rejestrze żywych dawców, niepowtarzalnym systemie kodowania
narządów, harmonizacji polskich i europejskich przepisów prawnych w zakresie pobierania i
przeszczepiania narządów (Załącznik 22).
Pełnię funkcje eksperta w zakresie medycyny transplantacyjnej w europejskim narzędziu
wspierania krajów rozwijających się TAIEX (Technical Assistance and Information Exchange
Instrument,
Directorate-General
Enlargement
of
the
European
Commission).
Swoimi
doświadczeniami w ramach platformy TAIEX miałem okazję dzielić się podczas:
- Workshop on Legislative, Organisational and Economical Aspects of Donation and Transplantation.
TAIEX. 30 Sept. - 01 Oct. 2010 Chisinau, Moldova. Gdzie przedstawiłem “Educational System for
Transplant Coordinators in Poland” oraz
- Workshop on Training for ICU Doctors Hospital Transplant Coordinators. TAIEX. 13 – 14 Dec 2010.
Zagreb, gdzie miałem dwa specjalistyczne wykłady: “Barriers in Donor Detection Practice in Hospital;
How to Improve It?” oraz “The Role of Transplant Coordinator. Workshop on Training for ICU
Doctors Hospital Transplant Coordinators”
Od stycznia 2010 r. jestem członkiem Board of Transplant Coordination, Division of
Transplantation, Section of Surgery, Union of European Medical Specialist. Jednym z zadań tego
gremium jest organizacja europejskich egzaminów certyfikujacych koordynatorów transplantacyjnych
– CETC (Certificate of European Transplant Coordinators). We wrześniu 2010 r. podczas Organ
15
Donation Congress and 22nd ETCO Congress w Cardiff przyjmowałem egzaminy od kandydatów do
tytułu europejskiego koordynatora.
Współpraca ze Światową Organizacją Zdrowia. Od 2011 r. jestem członkiem WHO Advisory
Group for the SONG Project (Standardization of Organ Nomenclature Globally). Zadaniem tej
doradczej grupy jest ujednolicenie nazewnictwa przeszczepów (co już się niemal dokonało – Załącznik
23) jako wstępu do wprowadzenia jednolitego systemu znakowania narządów (podobnie jak to jest w
przypadku krwi i przeszczepów tkankowych).
Recenzowanie europejskich regulacji prawnych pod kątem harmonizacji polskiego prawa z
obszaru medycyny transplantacyjnej z europejskim.
Recenzowałem na zapotrzebowanie Ministerstwa Zdrowia następujące regulacje prawne:
- DIRECTIVE 2010/53/EU OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 7 July 2010 on
standards of quality and safety of human organs intended for transplantation
- COMMUNICATION FROM THE COMMISSION Action plan on Organ Donation and Transplantation
(2009-2015): Strengthened Cooperation between Member States
- DIRECTIVE 2011/24/EU OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 9 March 2011 on
the application of patients’ rights in cross-border healthcare
- Preliminary draft Council of Europe Convention against Trafficking in Human Organs
- Convention on Human Rights and Biomedicine 1997 Oviedo & Additional Protocol to the
Convention on Human Rights and Biomedicine Concerning Transplantation of Organs and Tissues of
Human Origin
16
Działalność dydaktyczna
Nauczanie akademickie
Nauczycielem akademickim, zatrudnionym w Zakładzie Pielęgniarstwa Chirurgicznego i
Transplantacyjnego Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego jestem od
2006 r., ale zajęcia z zakresu chirurgii ogólnej i medycyny transplantacyjnej dla studentów wydziału
lekarskiego, oddziału stomatologicznego oraz oddziału pielęgniarstwa prowadziłem już w latach 90.
Obecnie, jako mianowany adiunkt zakładu prowadzę zajęcia z chirurgii ogólnej w oddziale Kliniki
Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej oraz w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym ze studentami 3-go
roku ratownictwa medycznego. Jestem ponadto odpowiedzialny za organizowanie egzaminów dla
ratowników medycznych z chirurgii ogólnej i te egzaminy przyjmuję.
W każdym semestrze prowadzę także cykliczne wykłady dla studentów wydziału
pielęgniarstwa z zakresu organizacji pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce oraz regulacji
prawnych z tego obszaru medycyny.
Od blisko 10 lat moja wiedza i doświadczenie w tym zakresie są wykorzystywane podczas
kursów
specjalizacyjnych
organizowanych
przez
Centrum
Kształcenia
Podyplomowego
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego dla chirurgów ogólnych, nefrologów, transplantologów
klinicznych. Tytuły moich wykładów brzmią: „Poltransplant – organizacyjne aspekty pobierania i
przeszczepiania narządów”, „Sytuacja prawna pobierania i przeszczepiania narządów”, „Prawo oraz
organizacja pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce”.
Inną moją aktywnością na polu dydaktyki akademickiej były i są promocje 14 i recenzje
kilkunastu prac magisterskich oraz promocje 4 i recenzje kilkunastu prac licencjackich. Olbrzymia
część, bo 16 spośród promowanych przeze mnie prac poświęconych jest tematyce transplantacyjnej.
Z tej liczby 3 prace były pokazane na krajowych i międzynarodowych zjazdach, jedna z nich doczekała
się publikacji w Transplantation Proceedings (Załącznik 24).
Podyplomowe
Studia
Koordynatorów
Transplantacyjnych
Warszawskiego
Uniwersytetu
Medycznego
Kierowanie
Studiami
oraz
nauczanie
koordynatorów
transplantacyjnych
w
takiej
akademickiej formie uważam za największy swój dydaktyczny sukces. Studia powstały z inicjatywy
Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej w 2007 r., gospodarzem jest Warszawski Uniwersytet
Medyczny, a finansowane są ze środków Ministerstwa Zdrowia w ramach Narodowych Programów
17
Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej (początkowo był to program „Polgraft”, obecnie „Program
Wieloletni na lata 2011-2020”). Zadaniem studiów jest wykształcenie szpitalnego koordynatora
pobierania narządów dla każdego szpitala w Polsce, w którym istnieje możliwość identyfikacji
możliwości pobrania narządów od zmarłych dawców. Nauczanie akademickie przyszłych
koordynatorów jest ściśle związane z budową sieci szpitalnych koordynatorów, o czym pisałem w
części poświęconej osiągnięciom organizacyjnym.
W latach 2007- 2011 odbyło się 10 edycji Studiów. Ukończyło je dotychczas 316 osób ze 173
szpitali w całej Polsce. Wśród absolwentów jest 167 osób z wykształceniem pielęgniarskim, 130
lekarzy i 19 osób z innym wyższym wykształceniem. Absolwenci stanowią podstawową kadrę
zatrudnionych w szpitalach koordynatorów, 117 spośród 203 koordynatorów to absolwenci Studiów.
W semestrze zimowym 2012 r. rozpoczęła się 11 edycja, która zakończy się egzaminem w grudniu br.,
ukończy ją kolejne 30 osób.
Polski, akademicki model wyższego kształcenia koordynatorów jest wyjątkowy w skali świata i
w skali świata jest rozpoznawalny, także dzięki licznym i będącym mojego autorstwa publikacjom i
doniesieniom zjazdowym na ten temat (Załącznik 25).
Szkolenia ETPOD (European Training System on Organ Donation)
Udział w programie Komisji Europejskiej ETPOD, doświadczenia tam nabyte i zaczerpnięte
wzorce znalazły dzięki mojej aktywności i nabytej „licencji” zastosowanie praktyczne w szkoleniach
pod nazwą „Podstawy Dawstwa Narządów” przeprowadzanych dla personelu medycznego w polskich
szpitalach. Zorganizowałem (już po formalnym zakończeniu programu, dzięki wsparciu Polskiej Unii
Medycyny Transplantacyjnej i środkom finansowym pozyskanym w ramach ministerialnych
programów rozwoju medycyny transplantacyjnej) kilka takich szkoleń w latach 2010 – 2012,
prowadziłem także w czasie ich trwania wykłady nt. identyfikacji i kwalifikacji zmarłego dawcy
narządów, organizacji pobierania i przeszczepiania narządów oraz systemu alokacji w Polsce.
W szkolenia uczestniczyło łącznie kilkaset osób. Więcej o metodologii szkoleń ETPOD w Załączniku 26,
a lista kierowanych przeze mnie szkoleń znajduje się w Załączniku 27. Kolejne szkolenia są
przewidziane na rok 2013, w Ministerstwie Zdrowia został złożony wniosek o sfinansowanie
kolejnych 16 szkoleń.
18
Szkolenia dla lekarzy oraz personelu oddziałów kluczowych dla pozyskiwania narządów od
zmarłych dotyczące jakości i bezpieczeństwa pozyskiwania narządów do przeszczepienia od osób
zmarłych. Szkoleń tego rodzaju zorganizowałem lub w nich aktywnie uczestniczyłem kilkadziesiąt. Te
najważniejsze pokazałem w Załączniku 28. Oceniam, że brało w nich udział łącznie kilka tysięcy osób.
Część szkoleń wzorowała się na European Donor Hospital Educational Program, większość była
zaplanowanym przez szpitale dawców, ośrodki transplantacyjne, Klinikę Chirurgiczną, w której
pracuję, Izby Lekarskie, Polską Unię Medycyny Transplantacyjnej, program Partnerstwo dla
Transplantacji, Polskie Towarzystwo Lekarskie lub jednostki akademickie narzędziem służącym
poprawie świadomości specjalistów i personelu szpitali w zakresie dawstwa narządów oraz wiedzy w
tym zakresie. Najważniejsze w mojej ocenie wydarzenia oraz mój w nich udział zgromadziłem w
Załączniku 28.
19
Działalność promocyjno-popularyzatorska
Odbiór społeczny oraz poparcie społeczne dla medycyny transplantacyjnej, pobierania
narządów od zmarłych i żywych dawców i ich przeszczepiania jest bodajże najważniejszym
czynnikiem rozwoju medycyny transplantacyjnej. Znalazło to wyraz m.in. we wspominanym już
„Planie działania dotyczącym dawstwa i przeszczepiania narządów (2009-2015): zacieśnianie
współpracy między państwami członkowskimi” (jedno z zadań priorytetowych).
Od początku pracy w Klinice Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej organizowałem oraz
aktywnie uczestniczyłem (wykłady, prezentacje) w ponad 100 wydarzeniach (spotkaniach,
konferencjach, szkoleniach, warsztatach, sympozjach) nastawionych na różne grupy docelowe
odbiorców i mających na celu popularyzację i promocję medycyny transplantacyjnej w
społeczeństwie. W Załączniku 29 zestawiłem te najważniejsze moim zdaniem. Łączna liczba
odbiorców tych spotkań może być liczona w tysiącach.
Redakcja czasopisma „Poltransplant Biuletyn Informacyjny”
Pierwszy numer Biuletynu Poltransplantu ukazał się w 1997 r., następne numery pisma były
drukowane w kolejnych latach, w bieżącym roku został wydany numer 20. Biuletyn wydawany jest w
języku polskim przez Poltransplant, ma symbol ISSN 1428-0825 i ma zasięg krajowy.
Z Biuletynem jestem związany od jego pierwszego numeru, jestem jego redaktorem od 2004
r., opublikowałem w Biuletynie łącznie 56 prac, których zadaniem była popularyzacja i promocja
wiedzy i informacji o polskiej przestrzeni transplantacyjnej, w szczególności dotyczących:
- wyników pobierania i przeszczepiania narządów, komórek oraz tkanek w Polsce
- obowiązujących w Polsce regulacji prawnych w tym zakresie
- współpracy międzynarodowej w obszarze medycyny transplantacyjnej
- organizacji pobierania i przeszczepiania narządów
- jakości i bezpieczeństwa wykorzystania ludzkich narządów do przeszczepienia
- badaniu postaw społecznych wobec przeszczepiania narządów
- kampaniom promującym medycynę transplantacyjną
- ważnych wydarzeń naukowych i społecznych w tym zakresie
20
Społeczne aspekty medycyny transplantacyjnej
Właściwy społeczny odbiór medycyny transplantacyjnej, a w szczególności akceptacja
pobierania narządów od żywych i zmarłych dawców celem przeszczepienia to jeden z podstawowych
czynników rozwoju tej dziedziny. Badaniu tego problemu poświęciłem szereg publikacji oraz
doniesień z krajowych i zagranicznych konferencji naukowych (Załącznik 30) oraz pracę dyplomową,
jaką napisałem na koniec szkolenia w Podyplomowym Studium Menedżerskim Uniwersytetu
Warszawskiego, które ukończyłem w 2003 r. („Wieloinstrumentalna kampania promocyjna
zmierzająca do rozpowszechnienia formularza zgłoszenia sprzeciwu na pobranie po śmierci komórek,
tkanek i narządów prowadzona przez Poltransplant od października do grudnia 2002 r.”).
Zbadałem w szczególności następujące zagadnienia:
- jakość życia chorych po przeszczepieniu narządów
- postawy różnych grup społecznych wobec tego problemu
- sposoby i narzędzia promocji medycyny transplantacyjnej w społeczeństwie
- wiedzę na temat medycyny transplantacyjnej w społeczeństwie
- role i zadania grup pacjenckich w promowaniu idei transplantacji
Współpraca z organizacjami pacjenckimi chorych po przeszczepieniu narządów.
Na koniec pragnę poszczycić się swoją wieloletnią i ustawiczną współpracą z organizacjami
pacjenckimi chorych po przeszczepieniu narządów. Poniżej wymienię najważniejsze wydarzenia w
tym obszarze, w których miałem okazje aktywnie uczestniczyć.
- IV Światowe Igrzyska Zimowe dla Dzieci po Przeszczepieniu Narządów w Zakopanem – 2005
(współorganizator z ramienia Kliniki Chirrugii Ogolnej i Transplantacyjnej)
- XV World Transplant Games. 16 – 24 lipca 2005. London, Kanada (Ontario) – lekarz i opiekun
drużyny
- Konferencja „Pobieranie narządów do transplantacji w województwie świętokrzyskim”
zorganizowana przez stowarzyszenie osób z niewydolnością nerek „Sztuczna nerka”, Kielce
2006.09.19. wygłoszenie referatu: „Zadania krajowego biura koordynacji Poltransplant”
21
- Obchody Światowego Dnia Donacji i Transplantacji, 2007.10.26. Warszawa, organizacja wspólnie z
Fundacją Dialtransplant
- 4th Day on Organ Donation and Transplantation, 2008.09.18. Warszawa, organizacja wspólnie z
Fundacja Dialtransplant
22
Nagrody, odznaczenia, wyróżnienia
1. Za mój wkład w akademickie nauczanie koordynatorów transplantacyjnych została mi
przyznana Nagroda indywidualna III stopnia Rektora Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego za „aktywny udział w stworzeniu i realizacji programu Studiów Podyplomowych
Koordynatorów Pobierania i Przeszczepiania Narządów, którą otrzymałem 29 października
2007 r.
2. We wrześniu 2009 r. został mi przyznany brązowy Krzyż Zasług.
3. W 2012 r. otrzymałem Medal Jubileuszowy 110-lecia Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie
„Za zasługi dla Szpitala”
23