Strona Urzędu Miasta i Gminy Piwniczna

AKTUALNOŚCI
DZIECKO W RODZINIE Z PROBLEMEM ALKOHOLOWYM
02/04/2013
Alkoholizm nosi często nazwę "choroby rodziny". Określenie to zwraca uwagę na niezwykle silny
wpływ, jaki alkoholicy wywierają na swoje najbliższe otoczenie. Rodzina nie jest w stanie zignorować
problemu lub od niego uciec. U alkoholika najbardziej upośledzona zostaje sfera zachowań, z którymi
członkowie rodziny stykają się na co dzień. Początkowo domownicy wydają się mieć luźny związek z
piciem, z biegiem czasu wywołuje on niepewność, zakłopotanie, gniew, lęk i staje sie początkiem
procesu współ uzależnienia.
Jednym z bardziej wrażliwych problemów w rodzinie alkoholowej są dzieci, które zasługują na
szczególną uwagę. W atmosferze konfliktu, napięcia, lęku może pozostawać niezaspokojona potrzeba
bezpieczeństwa, ciepła, serdeczności i właściwie pojętej opieki. W rodzinach, w których role dorosłych są
pełnione niewłaściwie, niekonsekwentnie, dzieci nie mają wzorca dla ukształtowania swojej tożsamości.
Będą mogły prawdopodobnie mieć większe trudności niż ich rówieśnicy wówczas, gdy zaczną wchodzić
w relacje międzyludzkie poza domem np. w szkole, w grupie rówieśniczej. Doświadczenia dzieci z rodzin
alkoholowych mogą znacznie różnić się między sobą, podobnie, jak wzorce picia, zachowania związane z
piciem, wiek rodziców, wiek dzieci, odporność psychiczna wspierana przesz dalszą rodzinę, nauczycieli,
organizacje młodzieżowe, rodziców rówieśników. Jak może wyglądać życie dziecka, którego rodzic
nadużywa
alkoholu?
Już w dziecięcym łóżeczku przysłuchuje się odgłosom
kłótni rodziców, boi się krzyku, hałasu, bójek. Przeżywa brak przygotowanego do szkoły śniadania,
nieodebrania go z miejsca zbiórki, podczas gdy wszystkie dzieci zostały zabrane do domu. Ma zakaz
zapraszania kolegów do domu, boi się poprosić o niewielką kwotę na planowaną klasową wycieczkę.
Jakie jest samopoczucie dorastającego dziecka, kiedy mama prosi je, aby zadzwoniło do jej zakładu
pracy, bo właśnie upadła podbijając sobie oko, albo gdy pieniądze zarobione przez dziecko (np. przy
rozładowaniu węgla), zginęły z jego biurka. Nastolatek uczestniczy w ważnych rozgrywkach sportowych,
a nikt z rodziny mimo wielu próśb "nie może przyjść" na te zawody.
W wielu przypadkach mamy do czynienia z jawnymi problemami dzieci alkoholików, czasem jednak
spotykamy uderzająco sprytne radzenie sobie dziecka z problemem alkoholizmu dorosłych.
Terapeuci zajmujący się leczeniem rodzin alkoholowych, wyróżnili kilka wzorców przystosowywania się
dzieci do sytuacji, w jakiej są zmuszone funkcjonować. Jednym z nich jest branie na siebie roli
"odpowiedzialnego" (rola najstarszego z rodzeństwa lub jedynaka). Dziecko przyjmuje
odpowiedzialność za siebie ale i za młodsze rodzeństwo. Przejmuje wiele codziennych, trudnych
obowiązków, czuwa nad zaspokajaniem podstawowych potrzeb. Są to próby kompensowania braku
równowagi i stabilizacji będącej efektem alkoholizmu któregoś z rodziców.
Inny wzorzec to rola "dostosowującego się". Dziecko nie bierze na siebie odpowiedzialności za
załatwianie spraw rodziny, natomiast wypełnia wszystkie otrzymane polecenia i łatwo przystosowuje się
do zmieniających się warunków. Potrafi sobie poradzić z wieloma trudnymi sytuacjami.
Przyjmowanie roli "niosącego ulgę", to kolejny wzorzec przyswajany przez dzieci z rodzin
alkoholowych. Polega on na zaspakajaniu potrzeb emocjonalnych, okazując swoją uwagę i wrażliwość,
często rodzicowi alkoholikowi, innym razem drugiemu z rodziców. Takie postępowanie jest próbą
załagodzenia ich wzajemnej wrogości. Każda z tych ról jest sposobem na przeżycie, przez
przystosowanie się do sytuacji na jaką dziecko jest zdane.
Inna typologia ról odgrywanych przez dzieci w rodzinach alkoholowych wyróżnia: "bohatera
rodziny", "zagubione dziecko", "maskotkę rodziny", "kozła ofiarnego". Pierwsze trzy mają wiele
wspólnego z rolami opisanymi wyżej, lecz niezależnie od nazwy przyjętej roli, dziecko w rodzinie
alkoholowej musi rozwijać w sobie wzorce przystosowania się do realiów w jakich żyje. Większość
występujących zachowań nie zwraca uwagi osób spoza rodziny, nie prowokuje do interwencji z zewnątrz.
Wyjątkiem są "kozły ofiarne", które często popadają w konflikt ze szkołą i prawem. Ich problemy
szybko stają się widoczne: wagarują, przejawiają zachowania agresywne, odbiegające od
obowiązujących zasad i norm, często sięgają po środki psychoaktywne. Problem alkoholowy w rodzinie
wypływa na światło dzienne dzięki zwróceniu uwagi na dziecko przez kogoś z rodziny lub jego otoczenia
(szkoły). Uważa się, że centralnym problemem w rodzinie jest dziecko, a ryzykowne zachowania "kozła
ofiarnego" odwracają uwagę od alkoholizmu rodziców. Zdarza się również, że pijący rodzic odwraca
sytuację, tłumacząc, że to problemowe zachowanie dziecka jest powodem nasilania się picia.
Poznawanie wpływu alkoholizmu rodziców na ich dzieci, stało sie możliwe dzięki powstaniu
samopomocowych grup Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA). Bez względu na to czy rodzic porzucił
rodzinę, zmarł z powodu swej choroby, czy też zaprzestał picia, dzieci przeżywają w dorosłym życiu
trudności, których korzenie tkwią w doświadczeniach wyniesionych z rodziny alkoholowej. Najczęstsze z
nich to: lęk przed sytuacjami konfliktowymi, nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności, poczucie
winy, niemożność odprężenia się, duży samokrytycyzm, łatwość zaprzeczania, trudności przeżywane w
związkach intymnych, przeżywanie rzeczywistości z pozycji ofiary, mylenie miłości z litością, skłonność
do widzenia świata w czarno-białych barwach, częste cierpienie wywołane spóźnionym żalem i
umiejętność przetrwania trudnych sytuacji.
Nie można zakładać, że każde dziecko które wzrastało, czy wzrasta w rodzinie alkoholowej, będzie
posiadało wyżej wymieniony zestaw cech i zachowań. Podobnie nie można wszelkich problemów
dorosłego życia przypisywać faktowi bycia dzieckiem alkoholika. Pojęcie DDA wraz z przypisywanym mu
zespołem charakterystycznych zachowań, może jednak okazać się pomocne dla osób z problemami o
różnorakim podłożu, które w swym dorosłym życiu, poszukują dróg wyjścia z impasu, w jakim znalazły
się próbując dokonać potrzebnych, pozytywnych zmian.
ABC gminnej profilaktyki
Na podstawie materiałów Fundacji ETOH "Świat Problemów"
opracowała MaŹ.
GK RPAiN w Piwnicznej - Zdroju