Żywienie niosek – czyli jak i czym karmić kury, by

Żywienie niosek – czyli jak i czym karmić kury,
by znosiły dużo jaj
Odpowiednie żywienie kur niosek jest niezwykle istotną kwestią, ponieważ pozwala
ono nie tylko na utrzymanie ptaków w dobrej kondycji przy wysokim poziomie
nieśności, ale i na uzyskanie jaj o pożądanych walorach konsumpcyjnych i dobrej
jakości, która gwarantowałaby prawidłowy przebieg lęgów.
Warto pamiętać, że specyfika żywienia niosek związana jest z budową
anatomiczną przewodu pokarmowego, który jest dość krótki zwłaszcza w stosunku do
długości ciała. Ponadto specyfika ta wynika również z wczesnego dojrzewana płciowego
i bardzo intensywnego wzrostu kur.
Nioski potrzebują pasz o wysokiej koncentracji składników pokarmowych, ale
niewielkiej ilości włókna. Ich potrzeby energetyczne są większe niż przeciętnej kury,
ponieważ cechuje je szybsza przemiana materii, większa nieśność i ruchliwość. Istotne
jest także zapewnienie ptakom odpowiedniej ilości składników mineralnych
niezbędnych do budowy kośćca i skorupy jaj zwłaszcza, że w paszach występują na
ogół ich niedobory, szczególnie Ca, P i Na. Powinno się więc w żywieniu drobiu
uwzględniać dodatki mineralne, np. kredę pastewną, fosforan paszowy, sól kuchenną
czy mieszanki mineralne. Właściwy stosunek Ca i P dla kur wynosi 2:1, ale w przypadku
niosek stanowi już 6:1. Dlatego aby osiągać wysokie wyniki produkcyjne niezbędne jest
podawanie ptakom różnych dodatków.
W stadach reprodukcyjnych nioski powinny otrzymywać w paszy większe ilości
witamin A, E i tzw. witamin lęgowych (B2 i B6) oraz kwasu nikotynowego,
pantotenowego, foliowego i biotyny. Jednocześnie w żywieniu tych ptaków należy
ograniczyć do minimum stosowanie dodatków paszowych, które dość często wpływają
na wyniki lęgów i zdrowie potomstwa.
Największe znaczenie w żywieniu niosek ma śruta kukurydziana, pszenna oraz
poekstrakcyjna śruta sojowa. Pozostałe zaś, czyli śruta zbożowa i śruta nasion
strączkowych, ze względu na dużą zawartość włókna surowego i składników
antyodżywczych powinny być stosowane z umiarem. W przypadku, gdy zboża stanowią
podstawę mieszanki, powinno się je uzupełniać paszami o większej koncentracji białka
(np. śruty poekstrakcyjne i mączki zwierzęce). Jeśli chce się zaś uzyskać intensywne
zabarwienie żółtek, powinno się podawać nioskom zielonki i susze intensywnie
zabarwionych warzyw. Nie należy zapominać też o tym, by zwierzęta miały stały
dostęp do świeżej wody. „Normalna” kura potrzebuje 1,6-1,7 g wody na 1g pobranej
paszy, natomiast nioska wymaga jej trochę więcej, 1,8-2,0 g wody na 1g pobranej
paszy.
Jednak liczy się nie tylko skład i jakość paszy, ale i jej forma. Preferowana jest
raczej pasza niegranulowana, która umożliwia selektywne wyjadanie przez kury
składników mieszanki. Pasze granulowane są zbyt szybko zjadane przez ptaki, co
sprzyja występowaniu zjawiska pterofagii i kanibalizmu. Dość dobrym rozwiązaniem
jest stosowanie mieszanek w formie kruszonych granul. Jednak nie są one zbyt
popularne ze względu na wysoką cenę.
W żywieniu kur ważne jest także przestrzeganie zasad dotyczących zapewnienia
ptakom dobrostanu, który z kolei przekłada się na wyniki produkcyjne. Istotne jest więc
wyeliminowanie wszelkiego rodzaju sytuacji stresowych. Powinno się unikać zbyt
szybkiego podawania paszy, a także zachowywać stałe pory karmienia, zapewnić
swobodny dostęp do karmideł i poideł oraz utrzymywać stałą temperaturę otoczenia.
Należy również pamiętać, by nie stosować ograniczonego żywienia w określonych
przypadkach, tzn.: w dniu szczepienia, przed i po przycięciu dziobów, w czasie choroby
lub zaburzeń pracy przewodu pokarmowego, a także jeżeli masa ciała zmniejszy się
poniżej określonych standardów lub gdy spadnie temperatura otoczenia.
W przypadku kur niosek lekkich może pojawić się dodatkowo problem dotyczący
trudności z uzyskaniem zalecanej masy ciała w chwili rozpoczęcia nieśności. Wówczas
stosuje się różne zabiegi mające na celu pobudzenie apetytu u ptaków i zachęcenie ich
do zwiększonego pobierania paszy. Z popularniejszych sposobów można wyrożnić:
wydłużanie czasu oświetlania kurnika, zapalanie światła w czasie chłodniejszych części
doby oraz częstsze podawanie paszy.
Aby karmić nioski prawidłowo, należy zwrócić również uwagę na dwa okresy:
odchów (wzrost kur) oraz użytkowanie nieśne, które można podzielić jeszcze na: okres
przednieśny i okres nieśności.
W pierwszym okresie ważne jest przede wszystkim zaspokojenie potrzeb
żywieniowych kur na białko o wysokiej wartości biologicznej. Żywienie w tym czasie ma
niewielki wpływ na późniejszą użytkowość nieśną, czy przyspieszenie tempa wzrostu,
ale wpływa za to na osiągnięcie dojrzałości płciowej w wieku i przy masie ciała z góry
ustalonej oraz przy minimalnym zużyciu paszy. W okresie odchowu zwraca się
szczególna uwagę na zaspokajanie potrzeb pokarmowych ptaków związanych z ich
wzrostem, procesem kostnienia i zmianą upierzenia. W tym czasie zapotrzebowanie
pokarmowe młodych kur zmienia się szybko i stale rośnie ilość pobranej paszy w ciągu
dnia. Jednak zbyt intensywne żywienie kurcząt w tym okresie wysokobiałkowymi
paszami może mieć też niekorzystne skutki, ponieważ nioski, które osiągnęły
dojrzałość płciową zbyt szybko mogą mieć niską odporność na choroby i znosić małe
jaja. Nadmiar energii może zaś doprowadzić do zatuczenia młodych ptaków i
opóźnienia nieśności. Zahamowanie tempa wzrostu, osłabienie i spadek odporności
może być również wynikiem niedoborów: białka, energii, czy braku witamin i
składników mineralnych w paszy.
Przygotowując nioski do użytkowania nieśnego już od pierwszego dnia powinno się
im podawać przemysłowe mieszanki pełnoporcjowe. Natomiast w przypadku chowu
przydomowego przez pierwsze trzy tygodnie dobrze jest dawać młodym kurom
mieszankę treściwą opartą na kaszy kukurydzianej, pszennej lub płatkach owsianych,
siekanej zielonce z dodatkiem białka zwierzęcego (np. jaja ze skorupą, ser). W
kolejnym tygodniu życia można już stosować śruty zbożowe i całe ziarna zbóż. Należy
także pamiętać, że w okresie przednieśnym następuje szybki rozwój układu
rozrodczego oraz konieczność gromadzenia w organizmie kury rezerw wapnia, które
zostaną później wykorzystane na potrzeby kalcyfikacji skorup jaj. W tym czasie rośnie
ilość dziennej pobranej paszy w porównaniu z poprzednim okresem.
W okresie użytkowania nieśnego podstawowym celem jest uzyskanie dużej liczby
jaj o odpowiedniej jakości. Prawidłowe żywienie niosek ma zapewnić osiągnięcie
maksymalnych możliwości produkcyjnych. Dziennie zapotrzebowanie pokarmowe
ustala się więc na podstawie masy ciała ptaków i poziomu nieśności. W tym okresie
zapotrzebowanie kur na energię zależy od typu użytkowego i ich masy ciała. Tak więc,
nioski typu lekkiego wymagają większej koncentracji energii w paszy niż drób
średniociężki i ciężki. Kurom typu lekkiego rzadko ogranicza się dostęp do paszy i
preferuje się raczej żywienie do woli (ad libitum). Natomiast u ptaków średniociężkich i
ciężkich często spotyka się tendencję do otłuszczania zwłaszcza w końcowym okresie
nieśności, co z kolei prowadzi do pogorszenia zdrowotności kur i obniżenia produkcji.
Jest to spowodowane pobieraniem przez ptaki zbyt dużych ilości pokarmu, dlatego w
tym przypadku wskazane jest ograniczenie ilości pobieranej paszy do 85-90%.
W warunkach intensywnej produkcji nioski karmi się pełnoporcjowymi mieszankami,
które są dokładnie zbilansowane i uwzględniają potrzeby określonej grupy produkcyjnej.
Najczęściej kurom tym podaje się dwa typy mieszanek: na pierwszy okres nieśności
(wysokie tempo nieśności 90%) – pasza powinna zawierać 11,3-11,7 MJ EM i
15,5-17,5% białka ogólnego w kg mieszanki; a na drugi okres (tempo nieśności na
poziomie 70-80%) – 11,1-11,5 MJ EM i 15,0-17,0% białka ogólnego.
Natomiast chów ekstensywny opiera się głównie na karmieniu zwierząt paszami
dostępnymi w gospodarstwie, czyli np. śrutami zbożowymi, pełnymi ziarnami zbóż z
koncentratem białkowym, nasionami rzepaku i roślin strączkowych (np. groch, łubin).
Nioskom można podawać w zależności od por roku siekaną marchew, pokrzywę czy
młodą zielonkę (zwłaszcza z lucerny i koniczyny). Latem zaś kury powinny korzystać z
naturalnego żerowiska, które zaspokaja ok 40% ich zapotrzebowania na składniki
pokarmowe. Dodatkowo mieszanki paszowe należy uzupełniać premiksem lub kredą
pastewną.
Odpowiednie żywienie niosek jest niezwykle istotne, ponieważ błędy żywieniowe
wpływają niekorzystnie na nieśność i cechy jakościowe jaj. Niedobory białka, energii,
aminokwasów egzogennych, kwasu linolowego lub dostępu do wody mogą powodować
zmniejszenie średniej masy jaj. Brak wapnia, fosforu, witaminy D3 czy niedobory
manganu wpływają negatywnie na grubość skorupy jaj. Natomiast intensywność barwy
żółtka zależy głównie od ilości przyjmowanych przez kurę karotenów zawartych przede
wszystkim w zielonce, suszu lub dodawanych do paszy preparatach. Przykładem może
być zawarty w śrucie bawełnianej gossypol, który odpowiada za zielone zabarwienie
żółtek i zaróżowienie białka jaja. Nadmiar mączki rybnej lub zbyt duży udział śruty
rzepakowej i rzepaku mogą spowodować pogorszenie smaku i zapachu jaj, zaś zbyt
duży dodatek do paszy bobiku wpływa niekorzystnie na ich konsystencję.
Podsumowując, należy pamiętać, że aby osiągać dobre wyniki produkcyjne, trzeba
najpierw zadbać o prawidłowe żywienie kur. Nioski potrzebują przede wszystkim pasz
energetycznych z niewielką ilością włókna. Nie wolno także zapominać o uzupełnianiu
ich diety różnymi dodatkami mineralnymi, a także o dostosowaniu żywienia do okresu,
w którym się obecnie znajdują.
Spis piśmiennictwa:
Chachułowa J i in. 1997: Żywienie zwierząt. Wydawnictwo SGGW.
Pod redakcją Dymnicka M. i Sokół J. L. 2001: Podstawy Żywienia Zwierząt. Wydawnictwo SGGW,
Warszawa.
Pod redakcją Świerczewska E. 2008: Chów drobiu. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.