Katalog dobrych praktyk

Załącznik do opinii Grupy Roboczej ds. Górnictwa Węgla Kamiennego
z posiedzenia w dniu 25.04.2012 r.
Katalog dobrych praktyk
Niniejszy katalog zawiera działania, których wdrożenie w kopalniach węgla
kamiennego powinno:
- obniżyć narażenie pracowników na działanie pyłów szkodliwych dla zdrowia
poprzez obniżenie zapylenia powietrza na stanowiskach pracy,
- zwiększyć skuteczność poziomu ochrony półmasek filtrujących,
- poprawić bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładach przeróbczych.
I. Dobre praktyki mające na celu obniżenie zachorowalności na pylicę płuc.
1. Poprawa skuteczności ochrony zbiorowej – kompleksowe działania
zmierzające do znaczącego obniżenia zapylenia powietrza na stanowiskach
pracy:
a. Powołanie w KWK zespołów odpowiedzialnych za:
- wykonywanie szczegółowych analiz poszczególnych źródeł zapylenia
powietrza oraz kontroli kształtowania się zapylenia na stanowiskach
pracy,
- aktualizowanie listy stanowisk pracy gdzie występują przekroczenia
NDS, analiza wzrostu i spadku zapylenia oraz stanowisk z największym
jego poziomem,
- planowanie i realizację przedsięwzięć mających na celu obniżenie
zapylenia powietrza na stanowiskach pracy ze szczególnym
uwzględnieniem stanowisk z przekroczeniami NDS pyłów
oraz wlotów powietrza do ścian wydobywczych,
- przedstawianie okresowych sprawozdań z prac ww. zespołu KRZG, wraz
z oceną skuteczności zastosowanych rozwiązań technicznych i
wnioskami.
- wykonywanie doraźnych pomiarów stężenia zapylenia powietrza, dla
dokonywania bieżącej oceny skuteczności wprowadzonych rozwiązań
technicznych poprzez porównanie wyników pomiarów przed i po ich
wprowadzeniu (pomiary te powinny być prowadzone niezależnie od
pomiarów akredytowanych laboratoriów dla oceny higienicznej),
- wykonywanie pomiarów rzeczywistego wskaźnika ochrony stosowanych
półmasek filtrujących na wybranych stanowiskach
pracy.
2
b. Zatrudnienie w dziale BHP profesjonalnie przygotowanych specjalistów:
- sztygara pyłowego,
- mierniczego zapylenia,
- specjalisty ds. higieny pracy, którzy m. innymi:
- byliby odpowiedzialni za poprawę skuteczności profilaktyki chorób
zawodowych,
- brali czynny udział w pracach zespołu o którym mowa w punkcie a,
- wykonywali szczegółowe analizy zachorowalności na choroby
zawodowe w poszczególnych latach z uwzględnieniem okresów
zatrudnienia każdego pracownika w górnictwie,
- uczestniczyli w procesie doboru środków ochrony indywidualnej,
- zbierali i analizowali indywidualne opinie załogi na temat właściwości
użytkowych stosowanych środków ochrony indywidualnej.
c. Wykorzystywanie w procesie wyboru skuteczniejszych środków
technicznych obniżających zapylenie w ramach ochrony zbiorowej oraz
rozwiązań, które okazały się najbardziej skuteczne w innych kopalniach jak
np.:
- systemy mgłowe,
- lanca wodna,
- wymiana rur metalowych na rury z tworzyw sztucznych w rurociągach
doprowadzających wodę do układów i systemów zraszających,
- stosowanie centralnego dozowania środka zwilżającego,
- stosowanie najbardziej efektywnych systemów filtracji wody.
d. Utworzenie na szczeblu poszczególnych spółek węglowych, jak również
w Wyższym Urzędzie Górniczym, forów umożliwiających prezentowanie
i wymianę informacji i doświadczeń dotyczących rozwiązań technicznych
obniżających zapylenie powietrza (o których mowa w punkcie c), które
w poszczególnych kopalniach okazały się najbardziej skuteczne.
e. Na etapie projektowania eksploatacji stosować takie rozwiązania, które
będą sprzyjały minimalizacji emisji pyłów np:
- unikanie projektowania drążenia przodków w sposób powodujący
konieczność odprowadzania zapylonego powietrza z wentylacji odrębnej
do prądu powietrza świeżego przewietrzającego ścianę,
- minimalizacja ilości przesypów przenośników odstawy urobku,
- większe gabaryty wyrobisk,
- preferowanie takich rozwiązań technicznych, których wysoka skuteczność
w obniżaniu zapylenia powietrza została już wcześniej potwierdzona
i uznana.
f. Wytypowanie rejonów, w których występują największe wartości
przekroczeń
NDS/NDN
czynników
szkodliwych
dla
zdrowia,
z uwzględnieniem rejonów ścian wydobywczych, gdzie na wlotach
występują przekroczenia NDS pyłów szkodliwych dla zdrowia. Objęcie tych
rejonów szczególnym nadzorem oraz bieżące monitorowanie skuteczności
3
działań podejmowanych przez kopalnie dla obniżenia zapylenia powietrza
na stanowiskach pracy.
g. Inicjowanie
zmian
legislacyjnych
wymuszających
wprowadzanie
skuteczniejszych
środków
technicznych
obniżających
zapylenie.
Przykładem jest wprowadzenie do projektu rozporządzenia Ministra
Gospodarki w sprawie prowadzenia ruchu podziemnych zakładów
górniczych następujących zapisów:
§ 674
8. Zabrania się zatrudniania pracow ników na stanow iskach pracy,
na których w ystępują przekroczenia najw yższych dopuszczalnych
stężeń pył ów szkodliw ych dla zdrow ia w iększe od 8 x NDS
w zakresie frakcji cał kow itej lub w iększe od 5 x NDS w zakresie
frakcji respirabilnej (nie dotyczy prow adzenia akcji ratow niczej oraz
prow adzenia prac mających na celu obniżenie zapylenia pow ietrza
na stanow iskach pracy).
9. Stężenie zapylenia pył ami szkodliw ymi dla zdrow ia w e
w lotow ych prądach pow ietrza ś w ieżego do ś cian (na
skrzyżow aniach z w yrobiskami przyś cianow ymi) nie może
przekraczać najw yższych dopuszczalnych stężeń.
Przepisy przejś ciow e i końcow e
§ 674 ust. 8 i ust.9, które w chodzą w życie z dniem 1 stycznia
2017 r.,
h. Stosowanie na większą skalę rotacji pracowników na stanowiskach pracy:
- nie zatrudnianie tych samych pracowników przez długi okres czasu na
stanowiskach pracy z najwyższymi przekroczeniami NDS zapylenia,
- opracowanie i wdrożenie wytycznych w powyższym zakresie.
i.
Wprowadzanie w rejonach z największymi przekroczeniami NDS zapylenia
systemów ciągłego monitorowania stężenia zapylenia powietrza.
2. Poprawa skuteczności
filtrujących:
a. Dokonywanie zakupów
charakteryzujących się:
ochrony
pracowników
półmasek
filtrujących
w
zakresie
danej
klasy
półmasek
ochronnej,
- możliwością łatwego i dobrego dopasowania do różnych kształtów
i wielkości twarzy,
- możliwością zapewnienia jak najlepszej szczelności w warunkach
dołowych,
- możliwością zapewnienia jak najniższych oporów oddychania,
- wysoką chłonnością pyłową,
(dwa ostatnie parametry są szczególnie istotne dla stanowisk pracy, na
których występują trudne warunki mikroklimatu oraz, na których pracownicy
wykonują ciężką pracę fizyczną).
stosowanie w kopalniach węgla kamiennego skuteczniejszych środków
zwalczania zapylenia w ramach ochrony zbiorowej, dokonywania
4
szczegółowej analizy kształtowania się zapylenia na stanowiskach pracy,
wykonywanie doraźnych pomiarów zapylenia dla oceny skuteczności
wprowadzonych rozwiązań technicznych,
b. Stopniowe eliminowanie półmasek jednorazowego użytku na rzecz półmasek
wielokrotnego użytku z wymiennymi filtrami w pierwszej kolejności dla
stanowisk pracy, na których występują największe przekroczenia NDS pyłów
szkodliwych dla zdrowia.
c. Poddanie ocenie stosowanych na dole modeli półmasek filtrujących,
szczególnie jednorazowego użytku poprzez pomiar rzeczywistego wskaźnika
ochrony na wybranych stanowiskach pracy w trudnych warunkach dołowych.
d. Opracowanie i konsekwentne realizowanie procedur kontroli prawidłowego
stosowania półmasek filtrujących.
e. Każdorazowe określanie podczas doboru półmasek filtrujących dla
poszczególnych stanowisk pracy, okresów zmiany roboczej, podczas których
stosowanie półmaski jest obligatoryjnie wymagane. Powyższe ustalenia
powinny wynikać z analizy kształtowania się zapylenia powietrza na danym
stanowisku pracy w poszczególnych okresach zmiany roboczej w zależności
od przebiegu procesów technologicznych oraz aktywności źródeł emisji pyłów.
f. Poprawę efektywności szkoleń załogi w zakresie profilaktyki pylicy płuc.
Ujmowanie w szkoleniach m. innymi takich zagadnień jak:
- wpływ dobrego dopasowania do twarzy i szczelności półmaski na poziom
ochrony,
- najważniejsze informacje na temat prawidłowego stosowania dostępnych
w kopalni półmasek filtrujących m. innymi wynikające z instrukcji
użytkowania,
- metody sprawdzenia szczelności półmaski,
- brak możliwości jednoznacznej oceny poziomu zagrożenia pyłami
szkodliwymi dla zdrowia na podstawie oceny wzrokowej – najbardziej
szkodliwy pył respirabilny nie jest tak dobrze widoczny w powietrzu jak pył,
który tworzą mniej szkodliwe ziarna o większej średnicy.
- zasady stosowania półmasek w poszczególnych okresach zmiany roboczej,
wewnętrzne ustalenia obowiązujące w zakładzie górniczym,
- najważniejsze elementy wynikające z analiz przeprowadzanych przez
zakładowego specjalistę ds. higieny.
g. Podejmowanie kompleksowych działań mających na celu maksymalne
ograniczenie negatywnych czynników i zjawisk związanych ze stosowaniem
półmasek filtrujących w warunkach znacznego zapylenia i niekorzystnych
parametrów mikroklimatu. Działania te powinny polegać na:
- znaczącym obniżeniu poziomu zapylenia w takich rejonach,
- znaczącej poprawie warunków mikroklimatu,
poprzez zastosowanie najbardziej skutecznych rozwiązań technicznych.
5
Równocześnie w takich rejonach powinno się stosować wyłącznie
półmaski filtrujące wielokrotnego użytku z wymiennymi filtrami w wymaganej
klasie ochronnej o najniższych oporach oddychania oraz najwyższej
chłonności pyłowej.
Niepodejmowanie takich działań można będzie odbierać jako
zaniechanie wobec występowania opisanych poniżej negatywnych czynników
i zjawisk.
Jednoczesne oddziaływanie dwóch czynników:
- dużego zapylenia,
- trudnych warunków mikroklimatu
powoduje szybszy wzrost oporów oddychania z uwagi na szybsze
deponowanie pyłu w materiale filtracyjnym półmaski (z powodu większego
stężenia pyłu w powietrzu oraz szybszego oddechu podczas którego więcej
powietrza, w tym również pyłu przechodzi przez materiał filtracyjny).
W takich warunkach półmaski o wysokich oporach oddychania oraz niskiej
pyłochłonności:
- uniemożliwiają pracownikom wydajną pracę,
- powodują znaczną uciążliwość w stosowaniu,
- stają się powodem uzasadniającym niestosowanie półmaski
tym bardziej, że pracownik powinien ją stosować przez dłuższy, liczony
w godzinach, okres czasu zachowując warunek szczelnego dopasowania,
- wysokie opory oddychania i trudne warunki mikroklimatu powodują szybsze
zmęczenie i przyspieszenie oddechu, co w konsekwencji powoduje szybszą
wymianę powietrza w płucach podczas której więcej szkodliwego pyłu
przedostaje się do płuc.
II. Uwagi dotyczące poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach
przeróbczych:
Po zapoznaniu się z „Wnioskami Związku Zawodowego „PRZERÓBKA” oraz
informacją WUG dotyczącą problematyki bezpieczeństwa pracy w zakładach
przeróbczych, Grupa Robocza uważa za wskazane przeprowadzenie
w 2012 roku kontroli w zakresie warunków pracy, we wszystkich zakładach
przeróbczych węgla kamiennego ze szczególnym uwzględnieniem następujących
zagadnień:
- dostępności wody w instalacjach p. poż. szczególnie w okresie zimowym,
- sprawności systemów alarmowania zagrożenia pożarowego na pomostach,
- obecności materiałów łatwopalnych w obiektach zakładów przeróbczych,
w tym nagromadzonego urobku,
6
- normatywów zatrudnienia w zakładach przeróbczych,
- luki pokoleniowej i kadrowej w zakładach przeróbczych,
- skuteczniejszej profilaktyki medycznej w związku z większą ilością zgonów
naturalnych pracowników w wieku powyżej 50 lat.
- stanu technicznego maszyn i urządzeń,
- obniżenia zapylenia na stanowiskach pracy.
Katowice, 17.05.2012 r.