4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO 4.1. Przedmioty
Transkrypt
4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO 4.1. Przedmioty
4. ETYCZNE ASPEKTY PRAWA PATENTOWEGO Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. "Prawo własności przemysłowej" (Dz.U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117, z późniejszymi zmianami) 4.1. Przedmioty własności przemysłowej ♦ Projekty wynalazcze: − wynalazki, − wzory użytkowe, − wzory przemysłowe, − topografie układów scalonych, − projekty racjonalizatorskie). ♦ Znaki towarowe ♦ Oznaczenia geograficzne. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-1 4.2. Definicja patentu ♦ Patent (od łac. patere = otworzyć, udostępnić dla publicznego wglądu) to prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez osobę fizyczną lub prawną, udzielane przez urząd patentowy i potwierdzane dokumentem patentowym, zawierającym opis wynalazku i zastrzeżenia patentowe. ♦ Patent jest ważny przez 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku i tylko na terytorium państw, w których zgłoszono go do ochrony. ♦ Zastrzeżenia patentowe, wyznaczające zakres przedmiotowy patentu, umożliwiają prawne ściganie osób, które wykorzystują wynalazek bez zgody jego właściciela. ♦ Patent nie zawsze jednak daje prawo użycia wynalazku jego właścicielowi; przykład: − Dr X ma patent na ulepszenie pewnego typu lasera. − Nie może on jednak sprzedać projektu ulepszonego lasera, jeśli nie ma licencji na użytkowanie wcześniejszego patentu dotyczącego lasera nieulepszonego. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-2 ♦ Posiadacz patentu nie może zabronić korzystania z wynalazku: − z uwagi na ważny interes państwowy (za wynagrodzeniem); − dla celów naukowo-badawczych; − w celu wykonania leku w aptece na podstawie recepty; − w dobrej wierze (przez podmiot, który korzystał z tego wynalazku przed jego zastrzeżeniem). ♦ Możliwością opatentowania objęte są: − produkty, maszyny i urządzenia; − sposoby wytwarzania oraz sposoby eksploatacji; − wytwory materialne określone za pomocą cech technicznych (odnoszących się do budowy lub składu wynalazku); − określone sposoby technicznego oddziaływania na materię. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-3 ♦ Z ochrony patentowej wyłączone są: − odkrycia naukowe, teorie naukowe i metody matematyczne; − wytwory o charakterze jedynie estetycznym; − plany, zasady i metody działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry; − wytwory niemożliwe do wykorzystania w świetle powszechnie uznanych zasad nauki (np. perpetum mobile); − oprogramowanie komputerowe (wyjątek: USA); − wynalazki, których wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub etyką (klonowanie ludzi, modyfikacje tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka, …). R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-4 4.3. Międzynarodowa procedura patentowa ♦ Osoba zainteresowana zastrzeżeniem wynalazku składa wniosek obejmujący: − wstęp teoretyczny, wyjaśniający naukowe podstawy oraz praktyczne znaczenie wynalazku; − precyzyjną techniczną definicję wynalazku. ♦ Wniosek patentowy jest przez 6-18 miesięcy poddawany ocenie merytoryczno-prawnej i, jeśli spełnia kryteria, jest publikowany w całości. ♦ Przez 6 miesięcy po publikacji osoby zainteresowane mogą składać protesty, jeśli uważają, że wniosek patentowy dotyczy już wcześniej opatentowanego wynalazku lub jest niepoprawny merytorycznie (można pokazać, że "nie działa"). ♦ Po rozpatrzeniu zastrzeżeń urząd udziela patentu lub nie; jeśli udziela, to rozsyła do wszystkich innych urzędów patentowych na świecie informację o jego udzieleniu. ♦ W ciągu 12 miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku uprawniony (zgłaszający wynalazek, bądź jego następca prawny) może zgłosić ten wynalazek we wszystkich krajach należących do Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności Przemysłowej, korzystając z tzw. prawa pierwszeństwa; każdy, kto tym czasie zgłosi taki sam lub bardzo podobny wynalazek, nie uzyska na niego patentu. ♦ W UE toczy się publiczny spór na temat patentowalności oprogramowania (kwestia przyjęcia lub odrzucenia regulacji opartych na prawie patentowym USA). R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-5 4.4. Uzasadnienie systemu patentowego ♦ System patentowy stwarza zachęty do inwestowania w prace typu R&D; gdyby go nie było: − Przedsiębiorstwa byłyby mniej skłonne do prowadzenia takich prac, bo ich wyniki mogłyby być swobodnie wykorzystane przez konkurencję. − W konsekwencji ogólne nakłady na prace typu R&D byłyby mniejsze, a postęp wolniejszy. ♦ System patentowy ułatwia społeczną penetrację innowacji: − Szczegóły nowych technologii stają się szybko dostępne dla potencjalnych wynalazców ich dalszych ulepszeń. − Po 20 latach kończy się ochrona patentowa i wynalazki mogą być swobodnie wykorzystywane przez społeczeństwo. ♦ W takich dziedzinach techniki jak procesory, oprogramowanie czy farmaceutyki, gdzie koszty "reverse-engineering" są stosunkowo niskie: − Koszty komercjalizacji produktów są istotnie wyższe niż koszty R&D. − Gdyby nie było SP, przedsiębiorstwa byłyby mniej skłonne do inwestowania w produkcję. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-6 4.5. Krytyka systemu patentowego ♦ Patent daje jego posiadaczowi jedynie negatywne uprawnienie do eliminowania konkurencji, nawet jeśli jest ona w stanie niezależnie dokonać identycznego wynalazku. ♦ Patent przyznany monopoliście może zdławić konkurencję, co zwykle skutkuje wzrostem cen lub spadkiem jakości lub brakami na rynku. ♦ Wiedza chroniona patentami może ulec fragmentacji uniemożliwiającej jej efektywne wykorzystanie przemysłowe. ♦ Patentowa ochrona oprogramowania (USA) hamuje raczej innowacyjność niż stymuluje jej rozwój. R. Z. Morawski: "Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej – 3. Etyczne aspekty prawa patentowego", semestr zimowy 2008/2009 4-7