substancje uzale niaj ące ró nych kontynentów kiedy ś i dziś
Transkrypt
substancje uzale niaj ące ró nych kontynentów kiedy ś i dziś
RYS HISTORYCZNY – substancje uzależniające różnych kontynentów kiedyś i dziś • substancje wpływające na nastrój i procesy myślowe • znane są ludzkości od zarania dziejów • obecne w każdej kulturze • substancje kultowe, używane w obrządkach religijnych, leki NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA 1. WYWAR Z MUCHOMORA CZERWONEGO (Amanita muscaria) • stosowany w neolicie (10 tys. lat temu) • wywar podstawą napojów rytualnych kultur Wschodu: • halucynogeny bufoteina i muscymol • używany jedynie w obrządkach religijnych, obłożony tabu 2. OPIUM • substancja psychotropowa – morfina • mleczko z niedojrzałych makówek maku Papaver somniferum • używane w celach medycznych oraz rekreacyjnych 3. PREPARATY Z KONOPII INDYJSKICH (Cannabis sativa) • roślina o bardzo szerokim zasięgu geograficznym • haszysz – produkowany z ekstraktu żywicznego (zmiażdżone łodygi) • marihuana – wysuszone kwiaty konopii • substancje psychoaktywne – grupa kannabinoidów (w tym tetrahydrokannabinol THC) • haszysz znany 5 tys. lat temu, Chiny, Azja Środkowa 4. ALKOHOL • rozpowszechniony na całym świecie • można go produkować praktycznie z każdego materiału organicznego, ulegającego działaniu drożdży • stosowany rekreacyjnie lub do celów religijnych • znany wszystkim kulturom świata oprócz wysp Oceanii i Indian Ameryki Pł. 5. BIELUŃ DZIĘDZIERZAWA (Datura stramonium) • substancje halucynogenne – skopolamina, atropina, hioscyjamina • silnie trujący, o nieprzyjemnym działaniu • do celów rytualnych • popularny w Chinach, w Indiach, a także wśród Indian meksykańskich 6. IBOGAINA • otrzymywana z korzenia Tabernanthe iboga • stosowana w obrządkach synkretycznej religii Bwiti w Środkowej Afryce, w plemieniu Fang, w rytuałach pełnoletniości • własności hamowania chęci zażywania narkotyków NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA 7. NIKOTYNA • alkaloid obecny w roślinach Nicotiana (tytoń) • Nicotiana tabacum (Ameryka Pd. główne źródło, uprawiana obecnie na całym świecie) • Nicotiana rustica (Ameryka Pł. i zachodnie Indie) • stosowany przez Indian w celach medycznych i do różnych ceremonii • w XVI w Europie uważany za roślinę leczniczą - panaceum • aktywny składnik tytoniu wyizolowano w 1828 r. • nikotyna stanowi 2-7% suchej masy liścia • tabaka, prymka (liście tytoniu), papierosy 8. KOKAINA • alkaloid z liści krzewu Erythroxylon coca • występuje w Peru, Boliwii i Ekwadorze • liście koki, zmieszane z wapnem lub popiołem roślinnym żuli górale andyjscy • cel rekreacyjny oraz pomoc w przetrwaniu na dużych wysokościach w czasie ciężkiej pracy • kokaina w XIX w stała się modną używką w Europie i Ameryce • Vin Mariani – opatentowany przez korsykańskiego aptekarza Angelo Mariani ekstrakt z liści koki w winie, stosowane na wszystkie dolegliwości (depresje, bóle gardła, zaburzenia gastryczne) • Mariani został uhonorowany przez Leona XIII specjalnym orderem za zasługi dla ludzkości • w USA bezalkoholowa wersja tego wina, opracowana przez Johna Pembertona Coca Cola (wino zastąpiono ekstraktem z orzeszków kola, a kokainę kofeiną) 9. HALUCYNOGENY Z GRZYBÓW • Psilocibe mexicana i Stropharia cubensis • zawierają aktywne psylocybinę (pochodna tryptaminy) psylocynę • grzyby były przedmiotem kultu Majów, u Asteków zwane były bożym ciałem 10. PEYOTE • działanie psychoaktywne wykazują wysuszone szczytowe pędy kaktusa Lophophora williamsi • substancja czynna meskalina • Indianie Amerykańscy byli prześladowani z powodu stosowania peyote, założyli Narodowy Kościół Amerykański (1918 r.) w obrządkach którego obecna jest meskalina, nie odnotowano też niekorzystnego jej wpływu NARKOTYKI SYNTETYCZNE 11. BARBITURANY • syntetyczne związki stosowane jako leki nasenne i przeciwpadaczkowe • charakteryzują się wysokim potencjałem uzależniającym • fenobarbital (Luminal – stosowany do dzisiaj), cyklobarbital (Fanodorm) 12. BENZODIAZEPINY • zsyntetyzowane w 30-tych latach XX w przez Leo Sternbacha na UJ • okazały się substancjami silnie uzależniającymi • stosowane jako leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, uspokajające oraz przeciwdrgawkowe • diazepam (Relanium, Valium), klonazepam (Clonazepamum) 13. AMFETAMINA • zsyntetyzowana jako lek przeciwko astmie (wcześniej stosowano efedrynę z krzewu Ephedra vulgaris, który jest rzadki i drogi • szeroko stosowana w latach 30-tych XX w • w czasie II wojny światowej dodawano ją do czekolady dla lotników, znosiła senność i zmęczenie, nasilała uwagę (Anglia, Niemcy, Japonia) • tragedia amfetaminowa w powojennej Japonii – 1946-1948, 20% uzależnionych młodych Japończyków 14. LSD • dietyloamid kwasu lizergowego • pochodna alkaloidu sporyszu • związek halucynogeny ZMIANY W STOSOWANIU SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH W MIARĘ POSTĘPU CYWILIZACJI SPOŁECZEŃSTWA PIERWOTNE 1. środki medyczne, cele religijne, militarne lub rekreacyjne 2. stosowane w ściśle określonych warunkach i w zrytualizowany sposób 3. pod silną kontrolą duchownych grup 4. poza ceremoniami – tabu 5. substancje nie uzależniały i nie działały szkodliwie 6. proces przyswojenia – akulturacji (opium niebezpieczne w Anglii, ale nie w Indiach, peyote nie szkodliwe dla wiernych Narodowego Kościoła Amerykańskiego) 7. mała moc – pochodzenie naturalne, materiał roślinny świeży, suszony lub niezbyt stężone roztwory WSPÓŁCZEŚNIE 1. cele rekreacyjne, wywołanie przyjemności 2. przyjmowanie w sposób niekontrolowany 3. skuteczne metody oczyszczania produktów naturalnych - stosowanie stężonych substancji aktywnych - skrócony czas penetracji substancji do mózgu - szybsze i silniejsze działanie związku - wzrost potencjału uzależniającego 4. kryminalizacja używania narkotyków - stres u ludzi biorących narkotyki (kara) - stres uwrażliwia na działanie psychostymulanta - zwiększenie potencjału uzależniającego