Gospodarcze efekty organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w

Gospodarcze efekty organizacji Mistrzostw
Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku dla
Gdańska, jako jednego z miast-gospodarzy
oraz regionu pomorskiego
Opracowanie przygotowane na zlecenie
Gminy Miasta Gdańsk
Warszawa, Lipiec 2007
Spis treści
Wstęp
3
1. Ogólny wpływ imprez sportowych na gospodarkę
4
2. Znaczenie gospodarcze Gdańska i województwa pomorskiego jako jednego
z gospodarzy EURO 2012
9
3 Gospodarcze efekty współorganizacji EURO 2012 dla Gdańska i regionu
pomorskiego
17
3.1 Efekty przed mistrzostwami (lata 2008-2011)
17
3.2 Bezpośredni efekt organizacji EURO 2012 w Gdańsku
21
3.3 Efekty gospodarcze w latach 2013-2016
27
4. Wymierne efekty makroekonomiczne w latach 2008-2016
30
5. Podsumowanie i rekomendacje
40
2
Wstęp
Raport został przygotowany na zlecenie Gminy Miasta Gdańsk. Opracowanie zawiera
opis zjawisk gospodarczych, które powinny pojawić się w Gdańsku i regionie pomorskim w
związku ze współorganizacją Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku.
Duża część efektów gospodarczych była analizowana w skali całego województwa.
Podyktowane to było zarówno dostępnością danych statystycznych, jak również zakresem
terytorialnym badanych zjawisk. Efekty organizacji mistrzostw będą bowiem odczuwane nie
tylko w Gdańsku, ale również w sąsiednich miastach i gminach. Należy jednak nadmienić, iż
ze względu na rolę Gdańska jako centrum gospodarczego i kulturalnego regionu, efekty te w
stolicy Pomorza ujawnią się w największym stopniu.
Raport został podzielony na pięć rozdziałów. W pierwszym rozdziale zawarty został
teoretyczny opis oddziaływania imprez sportowych na gospodarkę. Analizie poddano wpływ
największych imprez sportowych w ostatnich latach, na tempo wzrostu gospodarczego i
inwestycji w krajach, które były ich organizatorami. Były to, tak jak i Polska, kraje Unii
Europejskiej.
W rozdziale drugim zaprezentowano najważniejsze informacje o gospodarce
województwa pomorskiego oraz, tam gdzie było to możliwe, dotyczące samego Trójmiasta.
Kierunkowo wskazano także, jakie zmiany mogą nastąpić w strukturze gospodarczej regionu
za sprawą EURO 2012.
W rozdziale trzecim dokonano szerokiego opisu mechanizmów oddziaływania EURO
2012 na gospodarkę województwa pomorskiego. Wyodrębniono efekty związane z
przygotowaniami do mistrzostw, efekty związane z przebiegiem samej imprezy, jak również
długookresowe efekty jakie pojawią się w regionie po roku 2012.
Rozdział czwarty zawiera prognozy wzrostu gospodarczego i inwestycji w regionie,
w zestawieniu z prognozami dla całego kraju. Przedstawiono także projekcje zmian w
strukturze gospodarczej regionu oraz wzrostu znaczenia gospodarczego województwa, na
skutek zaangażowania we współorganizację EURO 2012. Zawarto również prognozy ruchu
turystycznego w województwie dla lat 2008-2013.
Raport kończy się rozdziałem, w którym zawarte zostały rekomendacje działań, jakie
powinny podjąć władze samorządowe w celu maksymalnego wykorzystania szansy na
dynamiczny rozwój miasta i regionu jaką daje EURO 2012. Wskazano także najważniejsze
zagrożenia związane z organizacją mistrzostw.
3
1. Ogólny wpływ imprez sportowych na gospodarkę
Sport odgrywa istotną rolę w życiu człowieka. Osoby aktywne fizycznie są z reguły
zdrowsze i żyją dłużej. Zdrowsze społeczeństwo to także wyższy wzrost gospodarczy i
mniejsze wydatki publiczne. Sport dla większości ludzi oznacza jednak nie tylko aktywny
tryb życia. Są to przede wszystkim wielkie wydarzenia sportowe, którymi interesują się
miliony kibiców.
Organizacja międzynarodowych imprez sportowych wymaga zazwyczaj dużych
nakładów finansowych. Mimo to, chęć organizacji igrzysk, czy mundialu zawsze zgłasza
wielu chętnych. Dzieje się tak dlatego, że korzyści z organizacji dużej imprezy sportowej
zwykle z nawiązką przewyższają poniesione koszty. „Podczas Mistrzostw Świata, czy
Olimpiady nie tylko sukcesy sportowe są istotne; sukces ekonomiczny wydarzenia jest chyba
nawet ważniejszy”1.
Do imprez sportowych o największym rozmachu należą Igrzyska Olimpijskie (letnie i
zimowe) oraz Mistrzostwa Świata (lub Europy) w Piłce Nożnej. Organizatorzy tych imprez są
wybierani odpowiednio wcześniej, nawet z wyprzedzeniem 7-8 lat. Tak długi okres
podyktowany jest koniecznością przygotowania odpowiedniej infrastruktury sportowej i
transportowej. W państwach podejmujących się organizacji tego typu zawodów, pojawiają się
zazwyczaj różne efekty gospodarcze. Można je podzielić na trzy rodzaje:
-
efekty przed imprezą,
-
efekty w trakcie trwania wydarzenia,
-
efekty po imprezie sportowej.
Każdy z efektów dotyczy innej fazy oddziaływania wydarzenia na gospodarkę.
Efekty te zostały pokrótce poniżej scharakteryzowane. W rozdziale 3 z kolei, szerzej opisano
jak będą one wyglądały w Gdańsku i regionie pomorskim w związku ze współorganizacją
EURO 2012.
a) Efekty gospodarcze przed imprezą
Efekty przed imprezą sportową związane są przede wszystkim z przygotowaniami do
zawodów, zgodnie z wymaganiami określonymi przez UEFA. Na potrzeby wydarzenia
powstają nowe obiekty sportowe: hale, stadiony, bieżnie itp. Pojawia się więc nowy popyt na
materiały i usługi budowlane, co przyczynia się do ożywienia koniunktury w budownictwie.
1
Wiesz Otman, „Trends and Problems of Sport Today and Tomorrow”, ENGSO-Forum, Vienna, October 26,
2001.
4
W fazie przygotowań pojawia się też zapotrzebowanie na rozbudowę infrastruktury obsługi
ruchu turystycznego, który zwiększy się w trakcie mistrzostw. W zależności od imprezy mogą
to być dziesiątki lub setki tysięcy osób. Tego rodzaju ponadprzeciętny napływ turystów,
kibiców i ekip sportowych pociąga zazwyczaj za sobą konieczność wcześniejszego
przygotowania i rozbudowy bazy hotelowej. Wzrastają więc też inwestycje
w sektorze
turystycznym.
Duże imprezy sportowe często są rozgrywane w kilku miastach/regionach
jednocześnie, co powoduje, że pojawia się konieczność rozbudowy lub poprawy jakości
infrastruktury komunikacyjnej łączącej zaangażowane ośrodki. W trakcie przygotowań
powstają więc nowe trasy szybkiego ruchu: autostrady i drogi ekspresowe oraz linie kolejowe
pozwalające na szybką jazdę pociągów.
b) Efekty w trakcie trwania wydarzenia
W trakcie trwania danej imprezy pojawiają się inne efekty gospodarcze niż w okresie
przygotowań. Inwestycje przeważnie nie wzrastają już tak dynamicznie, a rolę głównego
czynnika wzrostu przejmuje konsumpcja wraz z eksportem.
Do regionu, w którym będą odbywać się zawody przyjeżdżają kibice i turyści –
krajowi i zagraniczni. Wzrasta wtedy popyt na usługi turystyczne oraz na dobra
konsumpcyjne. Korzysta na tym głównie sektor turystyczny oraz sektor handlowy w regionie.
c) Efekty po imprezie sportowej
Efekty organizacji imprez sportowych to nie tylko efekty związane z przygotowaniami
i efekty pojawiające się w trakcie trwania danej imprezy. Są to także efekty długookresowe,
które pojawiają się w kolejnych latach po organizacji zawodów. Region ze względu na
wcześniejszą poprawę dostępności komunikacyjnej staje się bardziej atrakcyjnym miejscem
do lokalizowania działalności gospodarczej. Prowadzi to do stopniowego wzrostu inwestycji i
przyczynia się do częściowego podtrzymania dobrej koniunktury gospodarczej z lat
wcześniejszych.
Organizacja różnego rodzaju imprez sportowych to także szansa promocji dla
regionów i ich mieszkańców. „Liderzy społeczności lokalnych często twierdzą, że działalność
sportowa może pomóc terenom słabo rozwijającym się, a także zmienić wizerunek miasta”2.
2
Sandy Robert, Sloane J. Peter, Rosentraub S. Marks, “The economics of sport, An International Perspective”,
Palgrave Millan, New York 2004
5
Dzięki sprawnej organizacji imprezy, połączonej z aktywną promocją regionu, w kolejnych
latach następuje wzrost liczby turystów. Do przyjazdu zachęca również dobre połączenie
komunikacyjne regionu z innymi ośrodkami w kraju i za granicą. Nie bez znaczenia dla
przyjeżdżających pozostaje także dobrze rozwinięta infrastruktura turystyczna.
Doświadczenia innych krajów
Ostatnie dwie największe imprezy sportowe na świecie zorganizowano w Europie.
Były to Igrzyska Olimpijskie w Grecji w 2004 roku oraz Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej
w 2006 roku w Niemczech.
Przygotowania do olimpiady w Grecji, głównie rozbudowa szeroko rozumianej
infrastruktury, dała dodatkowy impuls dla rozwoju kraju. Przyspieszenie gospodarcze
pojawiło się już na rok przed organizacją igrzysk w Atenach. Zwraca także uwagę wysoka
dynamika inwestycji z roku 2003.
Gospodarka niemiecka w roku organizacji mundialu odnotowała najwyższe od 5 lat
tempo wzrostu gospodarczego i tempo wzrostu inwestycji. Tempo wzrostu nakładów
inwestycyjnych wzrosło w 2006 roku o ponad 5 punktów procentowych w porównaniu z
rokiem poprzednim.
Wykres 1.1 Tempo wzrostu gospodarczego i wzrostu inwestycji w Grecji w latach 1999-2008
(w procentach) (2007-2008 – prognozy)
16
14
12
10
Olimpiada
2004
8
6
4
2
0
-2
-4
1999
2000
2001
2002
2003
PKB
2004
2005
2006
2007
2008
Inwestycje
Źródło: Eurostat
6
Wykres 1.2 Tempo wzrostu gospodarczego i wzrostu inwestycji w Niemczech w latach 19992008 (w procentach) (2007-2008 – prognozy)
8
Mundial 2006
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
1999
2000
2001
2002
2003
2004
PKB
2005
2006
2007
2008
Inwestycje
Źródło: Eurostat
Wykres 1.3 Tempo wzrostu gospodarczego i wzrostu inwestycji w Portugalii w latach 19992008 (w procentach) (2007-2008 – prognozy)
8
6
4
EURO 2004
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
1999
2000
2001
2002
2003
PKB
2004
2005
2006
2007
2008
Inwestycje
Źródło: Eurostat
7
Poprawę koniunktury gospodarczej w roku organizacji imprezy można zaobserwować
również w krajach, które podejmują się organizacji piłkarskich mistrzostw Europy.
Przykładowo w Portugalii, w kraju który był gospodarzem EURO 2004, w roku organizacji
imprezy nastąpił wyraźny wzrost inwestycji, który spowodował wyjście z recesji z 2003 roku.
Na
podstawie
przedstawionych
wykresów
można
stwierdzić,
iż
efekty
makroekonomiczne oddziaływania imprez sportowych na gospodarkę kraju organizującego
mogą być różnej skali. Wynika to stąd, że siła wpływu danej imprezy na gospodarkę zależy
między innymi od struktury gospodarczej i stopnia rozwoju kraju organizującego. Mimo iż
efekty makroekonomiczne pojawiają się w każdym z krajów organizujących tego typu
imprezy, to jednak łatwiej je zaobserwować w gospodarkach rozwijających się lub słabiej
rozwiniętych. Do takich krajów można z pewnością zaliczyć Polskę i Ukrainę. Fakt
organizacji EURO 2012 powinien więc znaleźć odzwierciedlenie we wskaźnikach
makroekonomicznych dla tych państw.
8
2. Znaczenie gospodarcze Gdańska i województwa pomorskiego jako
jednego z gospodarzy EURO 2012
Województwo pomorskie jako jedno z czterech województw, na terenie których będą
rozgrywane mecze w ramach EURO 2012, staje przed szansą zwiększenia swego znaczenia w
polskiej gospodarce. Według danych GUS z końca 2006 roku, w województwie mieszka
około 5,8 procent ludności Polski. Z kolei znaczenie gospodarcze regionu jest nieco mniejsze,
gdyż produkt krajowy brutto województwa pomorskiego stanowi około 5,6 procent
krajowego PKB. Daje to regionowi siódme miejsce w Polsce (według danych Głównego
Urzędu Statystycznego z 2004 roku). Udział ten od kilku lat pozostaje na stałym poziomie, co
oznacza, że region rozwija się w tempie zbliżonym do tempa wzrostu całej gospodarki
krajowej. Stabilny udział może też oznaczać, że województwo pomorskie nie dostaje
dodatkowych impulsów, które by pobudzały je do szybszego rozwoju niż reszta kraju.
Współorganizacja przez region mistrzostw Europy w piłce nożnej, ze względu na rozmach
imprezy i konieczność poniesienia dużych nakładów inwestycyjnych, może przyczynić się do
trwałego wzrostu udziału województwa pomorskiego w gospodarce Polski.
PKB na 1 mieszkańca w województwie pomorskim jest niewiele niższy od średniej
krajowej. W 2002 roku PKB per capita w pomorskim stanowił 99,8 procent produktu
przypadającego na statystycznego Polaka. W latach 2003 i 2004 pojawiła się niekorzystna
tendencja spadkowa, wskutek której w 2004 roku wskaźnik PKB per capita w regionie był o
2,4 punktu procentowego niższy od wartości dla całego kraju. Trudno jednak na podstawie
tak krótkiego szeregu czasowego przesądzać o trwałości wzrostu PKB per capita w
województwie pomorskim.
Tabela 2.1 PKB w województwie pomorskim ogółem oraz per capita w latach 2000–2004
2000
Ogółem (mld zł)
Polska = 100
per capita (zł)
Polska = 100
2001
2002
2003
2004
41,9
43,4
46,0
47,5
51,8
5,6
5,6
5,7
5,6
5,6
19 340
19 968
21 079
21 708
23 616
99,4
98,0
99,8
98,5
97,6
Źródło: Województwa w latach 1995-2005, GUS.
Najsilniejszą gospodarczo częścią województwa pomorskiego jest Trójmiasto. Produkt
krajowy brutto tam wytwarzany w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest wyraźnie wyższy
niż w pozostałych podregionach województwa. Poziom dobrobytu w aglomeracji
trójmiejskiej jest też o blisko połowę większy niż przeciętnie w Polsce. Świadczy to o dużym
9
zróżnicowaniu gospodarczym w województwie pomorskim. Współorganizacja EURO 2012 z
pewnością nie przyczyni się do osłabienia dominującej pozycji Trójmiasta i wyrównania
różnic między tą aglomeracją a pozostałymi podregionami. Może natomiast częściowo
przyczynić się do poprawy dobrobytu (PKB per capita) w podregionie gdańskim. Okoliczne
gminy siłą rzeczy będą zaangażowane w proces przygotowań do mistrzostw (napływ siły
roboczej, produkcja różnych artykułów na potrzeby mistrzostw), a następnie w trakcie
imprezy będą uczestniczyły w obsłudze ruchu turystycznego.
Tabela 2.2 Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w podregionach województwa
pomorskiego w 2004 roku
PKB (zł)
Polska = 100
Woj. pomorskie = 100
Słupski
18 082
74,8
76,6
Gdański
17 626
72,9
74,6
Gdańsk-Gdynia-Sopot
34 733
143,6
147,1
Woj. pomorskie
23 616
97,7
100,0
Źródło: Produkt krajowy brutto - Rachunki regionalne 2004, GUS, Katowice 2006.
Województwo pomorskie nie odbiega znacząco od reszty kraju pod względem
struktury wytwarzanego PKB. Zwraca jednak uwagę niższy udział rolnictwa w produkcji
regionu, jak również wyższy niż przeciętnie w Polsce udział przetwórstwa przemysłowego
(o 1,7 punktu) i usług rynkowych (o 1,9 punktu). Można zatem stwierdzić, iż struktura
gospodarcza województwa pomorskiego z punktu widzenia efektywności gospodarki
rynkowej jest nieco korzystniejsza niż w całym kraju. Organizacja EURO 2012 powinna dać
dalszy impuls do rozwoju dla sektora usług rynkowych w regionie (głównie dla handlu i
turystyki). Możliwe więc, iż po roku 2012 struktura gospodarcza w województwie pomorskim
stanie się jeszcze bardziej korzystna.
Tabela 2.3 Struktura gospodarcza Polski i województwa pomorskiego (PKB) w latach 2000 i
2004 (w procentach)
Jednostka
terytorialna
Rolnictwo,
łowiectwo,
Ogółem
leśnictwo;
rybactwo
Przemysł
Usługi
w tym
Budownictwo
przetwórstwo
przemysłowe
razem
rynkowe nierynkowe
2000
Polska
100,0
5,0
23,3
18,4
7,1
50,9
13,7
Pomorskie
100,0
3,3
23,5
2004
21,0
7,8
51,5
14,0
Polska
100,0
5,0
24,9
19,6
5,3
49,9
14,8
5,6
51,8
15,4
Pomorskie
100,0
3,4
23,8
21,3
Źródło: Produkt krajowy brutto - Rachunki regionalne 2004, GUS, Katowice 2006.
10
Wykres 2.1 Struktura gospodarcza podregionu Gdańsk-Gdynia-Sopot w 2004 roku
Rolnictwo,
łowiectwo i
leśnictwo, rybactwo
0,2%
Usługi
74,1%
Przemysł i
budownictwo
25,8%
Źródło: Produkt krajowy brutto - Rachunki regionalne 2004, GUS, Katowice 2006.
W wytwarzaniu trójmiejskiego PKB dominuje sektor usług, które stanowią niemal
trzy czwarte całej produkcji podregionu. Organizacja EURO 2012 powinna przyczynić się do
dalszego przesunięcia popytu w stronę usług, w szczególności do sektora obsługi ruchu
turystycznego oraz do segmentu rekreacji i sportu.
Powiązania między koniunkturą gospodarczą w kraju a koniunkturą w województwie
pomorskim
Współorganizacja przez Polskę piłkarskich mistrzostw Europy przyczyni się do
poprawy koniunktury w gospodarce. Powstałe w ten sposób ożywienie powinno
spowodować, iż w regionach silnie uzależnionych od koniunktury ogólnopolskiej nastąpi
wzrost aktywności gospodarczej. Województwo pomorskie w ten sposób, oprócz impulsów
wewnętrznych wynikających ze współorganizacji EURO 2012, może dodatkowo dostać
zewnętrzne impulsy do rozwoju, które będą pochodzić z innych regionów zaangażowanych
bezpośrednio lub pośrednio w przygotowania do mistrzostw.
W celu zbadania jak reaguje koniunktura w województwie pomorskim na zmiany
sytuacji ogólnokrajowej, wykorzystane zostały wyniki badań koniunktury gospodarczej w
województwach, prowadzonych od stycznia 2001 roku przez Instytut Badań nad Gospodarką
Rynkową,. Analiza graficzna (wykres 2.2) wskazuje, że koniunktura gospodarcza w
województwie pomorskim zwykle zmienia się w podobnych kierunkach co koniunktura
ogólnopolska, różne są jednak relacje dotyczące opóźnienia bądź wyprzedzenia tych zmian.
11
Widać także, że przedsiębiorstwa działające w województwie pomorskim są nieco bardziej
czułe na zmiany koniunktury niż można to obserwować dla próby ogólnopolskiej. Wyrazem
tego zjawiska jest większa zmienność wskaźnika koniunktury w województwie niż w całej
Polsce. Inaczej mówiąc, jeśli koniunktura w całej Polsce się pogarsza, to w Pomorskiem
pogarsza się nieco bardziej. Podobnie w przypadku poprawy – w województwie pomorskim
jest ona zazwyczaj nieco bardziej wyraźna niż przeciętnie w Polsce.
Wykres 2.2 Wskaźnik bieżący koniunktury gospodarczej dla Polski i województwa
pomorskiego w latach 2001– 2007. Skala <-100, 100>.
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
-10,0
-20,0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
III
IV
V
-30,0
2001
2002
2003
Polska
2004
2005
2006
2007
Pomorskie
Źródło: Wyniki badań koniunktury wojewódzkiej, prowadzonych przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
Reasumując, poprawa koniunktury będąca wynikiem przygotowań i przebiegu EURO
2012, powinna być względnie większa w województwie pomorskim niż przeciętnie w Polsce.
Wniosek ten może świadczyć o zbliżającej się poprawie sytuacji gospodarczej regionu.
Nakłady inwestycyjne i atrakcyjność inwestycyjna województwa pomorskiego
Udział województwa pomorskiego w tworzeniu nakładów brutto na środki trwałe jest
zbliżony do udziału w krajowym PKB i wynosi 5,6 procent (według danych za 2005 rok).
Wartość nakładów inwestycyjnych w województwie w przeliczeniu na 1 mieszkańca była w
latach 2002-2005 średnio o około 3,7 procent niższa niż przeciętnie w Polsce. Jednak od 2003
roku wskaźnik ten odznacza się tendencją wzrostową. Może to oznaczać, iż województwo
12
pomorskie będzie w kolejnych latach jednym z regionów, w których nakłady inwestycyjne
będą rosły szybciej niż przeciętnie w Polsce.
Tabela 2.4 Nakłady inwestycyjne w województwie pomorskim w przeliczeniu na
1 mieszkańca (Polska =100)
Woj. pomorskie
2002
2003
2004
2005
98,1
91,2
97,7
98,1
Źródło: Roczniki Statystyczne Województw 2003-2006, GUS.
Struktura
nakładów
inwestycyjnych
w
województwie
pomorskim
jest
charakterystyczna dla rozwijającej się gospodarki rynkowej – największym udziałem
charakteryzują się usługi rynkowe, stanowiące około 54 procent. Województwo pomorskie
odznacza się większym udziałem tej części gospodarki w nakładach brutto na środki trwałe
niż ma to miejsce średnio w Polsce. Przygotowania do mistrzostw – prawdopodobnie –
spowodują dalszy wzrost tej różnicy. Działania przygotowawcze będą bowiem odznaczały się
wzrostem nakładów na środki trwałe w wielu gałęziach gospodarki województwa
pomorskiego. Najdynamiczniej powinny zaś wzrosnąć nakłady w sektorze usług rynkowych,
przede wszystkim w branżach powiązanych z turystyką, co nastąpi głównie za sprawą
inwestycji w bazę hotelarską i w środki transportu.
Tabela 2.5 Struktura nakładów inwestycyjnych w Polsce i w województwie pomorskim w
2005 roku
Jednostka
terytorialna
Polska
Rolnictwo,
łowiectwo,
Ogółem
leśnictwo;
rybactwo
100,0%
2,3%
Przemysł
razem
34,5%
Usługi
w tym
Budownictwo
przetwórstwo
przemysłowe
rynkowe nierynkowe
24,7%
8,6%
45,7%
8,9%
Pomorskie
100,0%
2,2%
26,9%
20,4%
Źródło: Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2005 roku, GUS 2006.
8,6%
54,0%
8,3%
Województwo pomorskie jest regionem względnie atrakcyjnym dla inwestorów.
Z badań Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową wynika, iż region zajmuje 6-te miejsce w
rankingu atrakcyjności inwestycyjnej województw. Swoją pozycję zawdzięcza głównie dzięki
relatywnie dużemu chłonnemu rynkowi i względnie dobrze rozwiniętej infrastrukturze
gospodarczej (wysoka gęstość instytucji otoczenia biznesu, a także sprzyjająca inwestycjom
13
w działalności pracochłonne oferta strefy ekonomicznej)3. Najsłabszą stroną regionu jest z
kolei dostępność transportowa oraz poziom bezpieczeństwa publicznego. Inwestycje
związane z budową infrastruktury transportowej przed EURO 2012 powinny poprawić
sytuację województwa w tym względzie. Miasto bowiem czeka rozwój nie tylko
infrastruktury drogowej, kolejowej i lotniczej, ale także wodnej. Do roku 2012 zakończone
zostaną rozpoczęte już budowy szybkich i wysokoprzepustowych połączeń transportowych
(budowa autostrady A-1 i modernizacja linii kolejowej E-65) z najważniejszymi ośrodkami w
kraju (Warszawa, Poznań, Wrocław, Kraków), dzięki czemu zwiększy się dostępność
komunikacyjna całego regionu. Poprawa dostępności transportowej względem środkowej i
południowej Polski powinna więc wpłynąć na wzrost atrakcyjności inwestycyjnej
województwa pomorskiego. Również nakłady związane z przygotowaniami mającymi na celu
zapewnienie bezpieczeństwa w trakcie imprezy mogą w pewnym stopniu przyczynić się do
wzrostu ogólnego poczucia bezpieczeństwa. Może to też okazać się nie bez znaczenia dla
poprawy ogólnej atrakcyjności inwestycyjnej.
Tabela 2.6 Atrakcyjność inwestycyjna województwa pomorskiego w 2006 r.
Czynnik atrakcyjności inwestycyjnej
Lokata województwa w rankingu 16 regionów
Dostępność transportowa
11
Zasoby i koszty pracy
7
Rynek zbytu
3
Infrastruktura gospodarcza
4
Infrastruktura społeczna
5
Poziom bezpieczeństwa powszechnego
Aktywność województw wobec inwestorów
Atrakcyjność inwestycyjna ogółem
Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006. IBnGR Gdańsk 2006.
16
5
6
Rynek pracy w województwie pomorskim
Województwo pomorskie odznacza się korzystniejszą strukturą pracujących niż cała
gospodarka krajowa. Wyraźnie niższy jest odsetek osób pracujących w rolnictwie (o 7,7
punktów procentowych) oraz wyższy jest odsetek osób pracujących w usługach rynkowych
(o 4,1 punktów procentowych). Można oczekiwać, iż przy takiej strukturze lokalny rynek
3
Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006. IBnGR Gdańsk 2006
14
pracy będzie reagował w sposób dość elastyczny na pojawiające się zapotrzebowanie ze
strony pracodawców.
Przygotowania do EURO 2012 powinny przyczynić się do wzrostu udziału
pracujących w budownictwie w województwie pomorskim. Pracochłonne nakłady
inwestycyjne na budowę infrastruktury transportowej, sportowej i turystycznej będą bowiem
wymagały zapewnienia odpowiednio dużych zasobów siły roboczej. Mogą pojawić się więc
częściowe przesunięcia w strukturze pracujących, bowiem zatrudnienie w budownictwie
może stać się bardziej atrakcyjne dla osób obecnie pracujących w innych sektorach.
W roku organizacji mistrzostw może natomiast wzrosnąć udział zatrudnienia w
usługach rynkowych, głównie za sprawą wspomnianej wcześniej konieczności obsługi ruchu
turystycznego.
Tabela 2.7 Struktura pracujących w Polsce i województwie pomorskim w 2005 roku (stan w
dniu 31 XII) (w procentach)
Polska
Województwo pomorskie
Ogółem
100,0
100,0
Rolnictwo
17,0
9,3
Przemysł i budownictwo
27,9
30,1
Usługi rynkowe
36,9
41,0
Usługi nierynkowe
18,2
Źródło: Pracujący w gospodarce narodowej, GUS, Warszawa 2006.
19,6
Tabela 2.8 Wydajność pracy (wartość dodana brutto na 1 pracującego) w Polsce i w
województwie pomorskim w 2004 roku
Jednostka
terytorialna
Rolnictwo,
łowiectwo,
Ogółem
leśnictwo;
rybactwo
Przemysł
razem
Usługi
w tym
Budownictwo
przetwórstwo
przemysłowe
rynkowe nierynkowe
Polska=100
Pomorskie
106,6
132,8
95,7
100,4
102,6
97,8
102,3
Źródło: Produkt krajowy brutto - Rachunki regionalne 2004, GUS, Katowice 2006.
Dane z tabeli 2.8 wskazują, iż ogólna wydajność pracy w całym województwie
pomorskim jest wyższa niż przeciętnie w Polsce. Zasadniczy wpływ na wyższą wydajność
pracy w regionie ma niski udział rolnictwa w strukturze pracujących. Zwraca natomiast
uwagę niższa niż średnio w kraju wydajność pracy w usługach rynkowych. Może to wynikać
ze względnie dużego udziału liczby pracujących w tym sektorze w województwie.
Organizacja EURO 2012 może w pewnym stopniu przyczynić się do poprawy wydajności
15
tego sektora, o ile wzrost zatrudnienia będzie odbywał się w branżach odznaczających się
dużym udziałem wartości dodanej w wytwarzanej produkcji globalnej. Do takich branż należą
między innymi, działalność hotelarska i gastronomiczna.
Znaczenie turystyczne województwa pomorskiego
Województwo pomorskie ze względu na swoje położenie geograficzne jest regionem
atrakcyjnym turystycznie. Jest więc ono jednym z najważniejszych województw dla ruchu
turystycznego w Polsce. Według danych GUS w 2005 roku w województwie pomorskim
udzielono 5,2 mln noclegów, co stanowiło 10,8 procent noclegów w całym kraju. Więcej
udzielono ich tylko w województwie zachodniopomorskim i małopolskim. W województwie
pomorskim nocleg znalazło także 8,1 procent korzystających z noclegów w Polsce.
Tabela 2.9 Podstawowe dane o bazie noclegowej i ruchu turystycznym w województwie
pomorskim w 2005 roku
Obiekty
Miejsca
zakwaterowania
noclegowe
ogółem
Województwo
pomorskie,
w tym:
Podregion
gdański
GdańskGdynia-Sopot
Polska
Udzielone
noclegi
(dobowo)
Stopień
Stopień
Korzystający wykorzystania
wykorzystania
z noclegów
miejsc
pokoi
(turyści)
noclegowych
w%
w%
788
85 348
5 249 226
1 345 074
35,7
39,8
386
36 530
1 977 942
460 411
32,1
29,1
124
15 611
1 505 979
598 887
39,4
50,8
6723
569 896
48 618 414
16 597 202
35,0
40,5
Źródło: Rocznik Statystyczny Województw 2004 r., GUS.
Konieczność zapewnienia noclegu tysiącom kibiców, którzy przyjadą na mecze
grupowe lub ćwierćfinał, spowoduje iż w województwie pomorskim, a w szczególności w
Trójmieście, wystąpi w najbliższych latach boom hotelarski. Obecne możliwości noclegowe
bazy hotelarskiej są niewystarczające, a stopień ich wykorzystania ze względu na
atrakcyjność turystyczną regionu jest dość wysoki. Według szacunków IBnGR, do roku 2012
powinny w Trójmieście zostać wybudowane obiekty hotelarskie zapewniające około 20
tysięcy dodatkowych miejsc noclegowych. Powinny to być hotele o różnych klasach
turystycznych, tak aby można było dopasować ofertę noclegową do zróżnicowanych
preferencji i możliwości finansowych osób przyjezdnych.
16
3. Gospodarcze efekty współorganizacji EURO 2012 dla Gdańska i regionu
pomorskiego
3.1 Efekty przed mistrzostwami (lata 2008-2011)
Okres przygotowań do mistrzostw to przede wszystkim lata dużych inwestycji
infrastrukturalnych. Ich skala będzie wynikać z faktu, że Polska – jak do tej pory – nie była
gospodarzem imprezy sportowej o takim rozmachu. Na dodatek wieloletnie zaniedbania w
dziedzinie
rozwoju
infrastruktury
sportowej
i
transportowej
wymagają
wręcz
natychmiastowego rozpoczęcia procesów inwestycyjnych.
Nakłady inwestycyjne determinowane przez EURO 2012, jakie pojawią się w
województwie pomorskim, można będzie podzielić na następujące grupy:
-
inwestycje w infrastrukturę transportową,
-
inwestycje w infrastrukturę sportową,
-
inwestycje w infrastrukturę obsługi ruchu turystycznego,
-
pozostałe inwestycje.
Najważniejsze z punktu widzenia rozwoju gospodarczego województwa są inwestycje
w infrastrukturę transportową i sportową – zostaną one dokładniej omówione w dalszej części
rozdziału. Natomiast w przypadku infrastruktury obsługi ruchu turystycznego należy
oczekiwać, iż w najbliższych latach Trójmiasto czeka boom hotelarski. Powinny powstać
obiekty hotelowe będące w stanie przyjąć co najmniej około 20 tysięcy kibiców. Oznacza to,
że potencjał trójmiejskiej bazy noclegowej będzie musiał zwiększyć się w ciągu najbliższych
4-5 lat ponad dwukrotnie.
Pozostałe inwestycje w regionie również będą determinowane przyjazdem większej
liczby turystów. Przygotowania do EURO 2012 będą prowadzone przez większość branż w
regionie. Największych inwestycji można oczekiwać w sektorze handlowym, który
prawdopodobnie będzie jednym z bezpośrednich beneficjentów mistrzostw.
Inwestycje w infrastrukturę transportową
Organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku niesie za sobą
konieczność zapewnienia kanałów transportowych dla bezproblemowego przejazdu tysięcy
kibiców. Z jednej strony należy zapewnić dobrą organizację ruchu wewnątrz miejscowości
(regionu), w których będą rozgrywane mecze. Z drugiej strony należy zadbać o dobre
powiązania komunikacyjne z innymi regionami, w których będą odbywały się pozostałe
mecze, a także z pozostałą częścią kraju.
17
Głównym korytarzem drogowym łączącym województwo pomorskie z resztą kraju ma
być autostrada A1. Zapewnienie dobrych połączeń dojazdowych z Trójmiasta do autostrady
jest szczególnie istotne z punktu powiązań Gdańska z innymi miastami na czas rozgrywania
EURO 2012. Za wykonanie dróg dojazdowych do A1 odpowiada Zarząd Dróg
Wojewódzkich w Gdańsku. Wartość inwestycji szacuje się na 95,6 mln euro4. Pieniądze te
będą pochodzić ze środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, jak również
ze środków własnych województwa. Szacuje się, że inwestycje te powinny być zakończone w
2011 roku.
Kolejnym istotnym zadaniem inwestycyjnym będzie zapewnienie połączeń Baltic
Areny z najważniejszymi punktami na mapie komunikacyjnej miasta, tj. z samym centrum,
z dworcami kolejowymi, portem lotniczym i morskim. Równie istotna będzie budowa i
modernizacja istniejących połączeń transportowych w obrębie całej aglomeracji trójmiejskiej,
w tym także zakup nowych środków transportu – autobusów oraz taboru kolejowego i
pozostałego szynowego. Szacuje się, iż koszt tego rodzaju inwestycji łącznie wyniesie 938
mln euro. Inwestycje te będą finansowane z różnych źródeł – zaangażowane zostaną środki z
budżetów samorządowych (Gdańsk, Gdynia, Sopot, województwo pomorskie), z budżetu
centralnego, środki z funduszy europejskich oraz środki własne przedsiębiorstw (np. PKP).
Inwestycje w infrastrukturę komunikacyjną będą wymagały zaangażowania środków
w wysokości ponad 1 mld euro. W zależności od poziomu kursu wartość inwestycji w złotych
może się różnić. Warto także zauważyć, iż stosunkowo niewielkie zmiany kursu euro
(osłabienie względem złotego) mogą oznaczać konieczność zapewnienia dodatkowych setek
milionów złotych w celu zakończenia inwestycji.
Inwestycje w infrastrukturę sportową
Przeprowadzenie EURO 2012 wymaga przygotowania odpowiedniej bazy sportowej i
infrastruktury jej towarzyszącej. Inwestycje w tym zakresie nie ograniczają się jedynie do
budowy stadionu, na którym będą rozgrywane mecze piłkarskie. Obejmują one także
doprowadzenie do odpowiednich standardów dwóch stadionów treningowych dla
rywalizujących drużyn. Ponadto w regionie powstaną boiska piłkarskie (do przeprowadzenia
imprez promujących mistrzostwa), a także infrastruktura towarzysząca stadionom tj. parkingi
oraz urządzenia wodociągowo-kanalizacyjne (nawadnianie murawy itp.).
4
Informacje uzyskane w Urzędzie Miasta Gdańska.
18
Wymienione inwestycje będą finansowane z różnych źródeł. Zaangażowane będą
zarówno środki publiczne – samorządowe i rządowe (w tym także środki pochodzące z
funduszy europejskich), jak również środki od sponsorów i inwestorów prywatnych.
Odpowiedniemu udziałowi sektora prywatnego powinna sprzyjać nowa ustawa o partnerstwie
publiczno-prywatnym.
Inwestycją o największych rozmiarach będzie budowa stadionu piłkarskiego Baltic
Areny w dzielnicy Gdańsk-Letnica. Szacowany koszt powstania stadionu wynosi około 177
mln euro (około 670 mln złotych). W przypadku wzrostu cen materiałów budowlanych oraz
problemów z zapewnieniem odpowiedniej wielkości siły roboczej budowa stadionu może
pochłonąć znacznie większe koszty – sięgające rzędu nawet 1 mld złotych.
Termin zakończenia inwestycji wstępnie szacowany jest na rok 2010. Oznacza to, że
na niecałe dwa lata przed rozpoczęciem mistrzostw stadion będzie mógł być z powodzeniem
wykorzystywany do różnego rodzaju imprez, nie tylko sportowych. Ponadto oddanie do
użytku Baltic Areny powinno przyczynić się do budowy w bezpośrednim sąsiedztwie
obiektów handlowych i usługowych. W ten sposób powinny pojawić się dodatkowe impulsy
do rozwoju gospodarczego miasta.
Nieco mniejszych nakładów inwestycyjnych będzie wymagać modernizacja dwóch
stadionów piłkarskich, mających służyć jako miejsca treningowe dla drużyn piłkarskich
uczestniczących w EURO 2012. Szacuje się, że łączny koszt obu inwestycji zamknie się w
kwocie 32 mln euro. Będą one finansowane środkami z Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Pomorskiego (RPO WP).
Pozostałe inwestycje w infrastrukturę sportową będą wynosiły około 58 mln euro.
Będą one również finansowane środkami pochodzącymi z RPO WP, a także środkami z
Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Łączna wartość inwestycji infrastrukturalnych w bazę sportową w regionie powinna
wynieść około 267 mln euro, co przy zakładanym kursie 1 euro = 3,788 zł oznacza kwotę
ponad 1 mld złotych. Warto podkreślić, że szacunki te zostały przeprowadzone przy
ustalonym kursie euro i przy założeniu, że ceny materiałów budowlanych i wynagrodzeń
pracujących w budownictwie nie wzrosną w sposób wymagający zaangażowania
dodatkowych źródeł finansowania. W przeciwnym razie wartość inwestycji w infrastrukturę
sportową może okazać się znacznie większa.
19
Łączna wartość inwestycji w budowę infrastruktury sportowej i transportowej w
województwie pomorskim wyniesie co najmniej 5 mld złotych. Inwestycje te powinny
zakończyć się częściowo w 2010 (inwestycje w infrastrukturę sportową, zgodnie z
zaleceniami UEFA), a częściowo w 2011 roku. Roczna wartość nakładów inwestycyjnych w
województwie pomorskim wynosi około 7,4 mld złotych (dane GUS za 2005 rok).
Dodatkowy popyt inwestycyjny spowoduje więc w województwie wyraźny wzrost produkcji
budowlano-montażowej, co może oznaczać przyspieszenie wzrostu cen materiałów
budowlanych i wzrastające problemy z zapewnieniem wykwalifikowanej siły roboczej.
Znajdzie to swoje odzwierciedlenie w sytuacji na regionalnym rynku pracy. Regiony, w
których będą odbywały się mecze w ramach EURO 2012, będą charakteryzowały się
prawdopodobnie szybszym niż wcześniej spadkiem liczby bezrobotnych. Oczywiście
budownictwo nie będzie jedyną branżą zwiększającą zatrudnienie na skutek przygotowań do
mistrzostw. Wyraźny wzrost liczby pracujących pojawi się także w innych branżach.
Dodatkowe miejsca pracy powstaną również w sektorze hotelarsko-gastronomicznym,
transportowym i handlowym.
Pośrednim efektem organizacji EURO 2012 będzie koncentracja i zwiększenie
efektywności wykorzystania środków z funduszy unijnych w województwie pomorskim.
Zdecydowana większość inwestycji infrastrukturalnych w źródłach finansowania uwzględnia
środki z Unii Europejskiej przyznane na lata 2007-2013. Pewna ich cześć, ze względu na
specyfikę mistrzostw i regulację UEFA, będzie musiała być wykorzystana do roku 2010 lub
2011, czyli na kilka lat przed końcem unijnego okresu budżetowego. Zdobycie umiejętności
zaabsorbowania tej wielkości środków w relatywnie krótkim okresie, z pewnością przyniesie
wymierne korzyści w przyszłości. Najważniejszym efektem będzie wzrost doświadczenia
firm i instytucji z województwa pomorskiego w zdobywaniu środków z funduszy unijnych.
Ponadto lepsze wykorzystanie środków unijnych oznacza przeważnie szansę na uzyskanie
dostępu do większej puli w przyszłości. Większe prawdopodobieństwo otrzymania
dodatkowych środków istnieje w tych regionach, które potrafią efektywnie wykorzystać
przyznane wcześniej kwoty.
20
3.2. Bezpośredni efekt organizacji EURO 2012 w Gdańsku
Okres trwania piłkarskich Mistrzostw Europy w porównaniu do długości okresu
przygotowawczego będzie stosunkowo krótki. Biorąc jednak pod uwagę bezprecedensową
rangę i skalę planowanej imprezy jej wpływ na gospodarkę regionu będzie niewątpliwie
istotny. Podczas około dwóch tygodni gdańskiej części przebiegu mistrzostw, skumulują się
szczyty natężenia napływu osób odwiedzających Trójmiasto, obciążenia infrastruktury
hotelowej, komunikacyjnej, handlowej i gastronomicznej oraz sieci transportowej. Głównym
motorem napędzającym ponadprzeciętne ożywienie koniunktury gospodarczej w dniach
trwania mistrzostw będą zakupy konsumpcyjne związane z przyjazdem kibiców, osób w
szerokim tego określenia znaczeniu zaangażowanych w organizację mistrzostw oraz samych
zawodników wraz ze sztabami i ekipami towarzyszącymi. Pamiętać należy również o
spodziewanym wzroście wydatków konsumpcyjnych mieszkańców Trójmiasta.
Nienotowany nigdy wcześniej w historii Gdańska jednoczesny przyjazd tak dużej
grupy osób, przedłużający się na cały okres gdańskiego przebiegu mistrzostw, skutkować
będzie pełnym wykorzystaniem bazy hotelowej w Trójmieście oraz znacznie zwiększonym w
stosunku do przeciętnego w najbliższej okolicy. Podejmowane w okresie przygotowawczym
inwestycje w rozbudowę bazy noclegowej z całą pewnością nie okażą się zbyt wielkie w
stosunku
do
spodziewanego
jej
wykorzystania
podczas
mistrzostw.
Zwiększone
zapotrzebowanie na miejsca hotelowe dotyczyć będzie wszystkich kategorii noclegów: od
luksusowych poprzez miejsca średniej klasy, aż po najtańsze. Niewątpliwie, istotny będzie
również wzrost popytu na wynajem prywatnych pokoi gościnnych, między innymi ze strony
osób na co dzień nie zajmujących się obsługą ruchu turystycznego. Zjawisko takie wystąpi
najprawdopodobniej przede wszystkim w dzielnicach sąsiadujących z lokalizacją Areny
Bałtyckiej oraz najlepiej powiązanych komunikacyjnie z miejscem rozgrywania meczów. Ze
strony władz miejskich wydaje się dość istotne wydanie odpowiednich regulacji, w
maksymalny sposób ułatwiających osobom planującym wynajmowanie miejsc noclegowych
rejestrację liczby udzielonych noclegów i odprowadzanie z tego tytułu należnych podatków
oraz lokalnych opłat. Pamiętać przy tym należy, że podatki te powinny być na tyle niskie, by
nie zachęcały do, nawet ograniczonego czasowo, podejmowania działalności gospodarczej w
szarej strefie.
Przebywanie na terenie aglomeracji trójmiejskiej dużej liczby osób przyjezdnych
wiązać
się
będzie
z
koniecznością
zapewnienia
im
wyżywienia
w
obiektach
gastronomicznych. Podobnie jak w przypadku bazy hotelowej, natężony popyt na korzystanie
21
z obiektów gastronomicznych wystąpi we wszystkich segmentach rynku. Poza podmiotami
funkcjonującymi na rynku obecnie oraz powstałymi w latach 2007-2012, z myślą o
wykorzystaniu podczas mistrzostw, restauracjami wszystkich kategorii, barami, stołówkami i
punktami gastronomicznymi, w okresie rozgrywania mistrzostw pojawi się na terenie miasta
duża liczba objazdowych punktów gastronomicznych, specjalizujących się w obsłudze
dużych imprez masowych. Wiązać się to będzie z koniecznością zapewnienia im terenów pod
uruchomienie działalności oraz zadbania o utrzymanie odpowiednich standardów i wymogów
sanitarno-epidemiologicznych. Stacjonarne obiekty gastronomiczne, ze względu na
konieczność obsłużenia natężonego ruchu turystycznego, niewątpliwie będą musiały
wydłużyć godziny pracy oraz zwiększyć zatrudnienie. W wielu przypadkach zatrudnieni
sezonowo pracownicy pochodzić będą spoza okolic Gdańska, co wiązać się będzie z
szukaniem przez nich miejsc stosunkowo niedrogiego zakwaterowania. Obecność
przyjezdnych pracowników sezonowych, nie tylko z branży gastronomicznej, powodować
będzie zatem powstanie efektu ciągnionego, dodatkowo zwiększającego popyt na miejsca
noclegowe.
Istotną kwestią, z punktu widzenia bezpośredniego efektu organizacji mistrzostw, jest
zwrócenie uwagi na sposoby spędzania czasu przez osoby przybyłe do Trójmiasta z okazji
trwania mistrzostw. Pamiętać należy, że poza chęcią doświadczenia emocji czysto
sportowych, będą one nastawione przede wszystkim na zapewnienie sobie szeroko
rozumianej rozrywki. W tygodniach, w których rozgrywane będą w Gdańsku mecze
piłkarskich Mistrzostw Europy, znaczny wzrost przychodów wystąpi więc także w sektorze
usługowym. Wzrost obrotów i liczby gości odnotują zapewne parki rozrywki, kluby nocne,
dyskoteki itp. Na wizycie licznej grupy kibiców piłkarskich zyskają także firmy
bukmacherskie oraz prowadzące działalność w sektorze usług finansowych. W sektorze
usługowym warto również wspomnieć o wzroście obrotów firm reklamowych (przede
wszystkim outdoor) i PR. Duża liczba potencjalnych odbiorców reklamy na miejscu oraz
liczne transmisje telewizyjne przekazywane z miejsc rozgrywania meczów wpłyną zapewne
na znaczne zwiększenie skłonności reklamodawców do wydawania istotnej części swoich
budżetów reklamowych między innymi w Trójmieście. Znacząco wzrośnie również
zapotrzebowanie na przewozy towarów i ludzi. Wzrost przewozów towarowych podczas
mistrzostw w dużej mierze związany będzie z koniecznością zapewnienia transportu
zaopatrzenia dla licznej grupy odwiedzających Gdańsk i okolice. Ponadto odwiedzającym
Trójmiasto
z
okazji
mistrzostw
zapewnić
trzeba
będzie
możliwość
sprawnego
przemieszczania się w obrębie aglomeracji. Wiązać się to będzie z koniecznością okresowego
22
powiększenia eksploatowanego taboru komunikacyjnego. Znaczący wzrost przewozów
odnotowany zostanie z pewnością zarówno w obrębie komunikacji publicznej, jak i prywatnej
(taksówki).
Kolejnym sektorem czerpiącym korzyści z bezpośredniego efektu organizacji EURO
2012 w Gdańsku będzie handel. W trakcie trwania mistrzostw wzrost popytu generowany
będzie zarówno przez osoby przyjezdne, jak i mieszkańców regionu. Ze strony pierwszej
grupy pojawi się zapotrzebowanie przede wszystkim na artykuły żywnościowe (w tym
specyficzne, takie jak np. napoje, przekąski itp.), atrybuty kibiców (np. koszulki, szaliki,
nakrycia głów w narodowych barwach drużyn itp.) oraz pamiątki związane z mistrzostwami i
miejscem ich rozgrywania. W grupie ludności miejscowej wzrośnie prawdopodobnie popyt na
te same produkty oraz dodatkowo na telewizory i inny sprzęt RTV. Ponadto liczyć się trzeba
z licznymi promocjami handlowymi nastawionymi na piłkarskie Mistrzostwa Europy, przez
co popyt konsumpcyjny wzrośnie na wiele grup produktów, nie powiązanych bezpośrednio z
piłką nożną i mistrzostwami.
Wzrost obrotów wymienionych wyżej branż wiązać się będzie z koniecznością
zwiększenia zatrudnienia przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie
Trójmiasta. W dużej części zatrudnienie to będzie miało charakter sezonowy i pociągać
będzie za sobą okresowe migracje ludności. Z punktu widzenia interesu ekonomicznego
miasta konieczne stanie się zwrócenie uwagi na możliwość nasilenia się zjawiska pracy w
ramach szarej strefy i sposoby ograniczenia tego procederu. Największe przyrosty
zatrudnienia sezonowego odnotowane zostaną w sektorze gastronomicznym i handlowym.
Skala tego zjawiska na razie nie jest jednak możliwa do oszacowania, głównie ze względu na
nieznaną
jeszcze
strukturę
istniejących
w
2012
roku
obiektów
handlowych
i
gastronomicznych. Podobnie, ewentualne projekcje sezonowego wzrostu zatrudnienia
podczas trwania mistrzostw dla pozostałych branż obarczone byłyby zbyt wysokim błędem
szacunku.
Możliwa do oszacowania jest natomiast przybliżona liczba osób odwiedzających
Gdańsk w trakcie trwania mistrzostw. Według projekcji Instytutu Badań nad Gospodarką
Rynkową, liczba ta powinna wynieść co najmniej 250 tysięcy osób. Wśród osób tych
wyodrębnić można kilka oddzielnych grup:
•
zawodnicy drużyn piłkarskich wraz z ekipami towarzyszącymi,
•
sędziowie, przedstawiciele UEFA, FIFA i narodowych związków piłkarskich;
•
przedstawiciele mediów;
23
•
sponsorzy i goście honorowi (VIP);
•
kibice i turyści z Polski i zagranicy.
W odniesieniu do pierwszej grupy (zawodnicy i ekipy) należy liczyć się z przyjazdem
około 50 osób na każdą drużynę. Pamiętać jednak trzeba, że mimo stosunkowo najdłuższego
okresu pobytu tej grupy w Polsce, nie muszą oni być zakwaterowani w samym mieście
rozgrywania meczów. Najbardziej prawdopodobny jest scenariusz, że osoby z tej grupy
znajdą zakwaterowanie w innej miejscowości, a do Gdańska przyjadą bezpośrednio przed
meczem. Grupy te nie będą więc kreowały popytu na miejsca hotelowe, a ich wydatki na cele
konsumpcyjne będą stosunkowo wysokie.
W Trójmieście, przez cały okres rozgrywania na Pomorzu mistrzostw, przebywać
będzie grupa działaczy i sędziów piłkarskich. Wydatki konsumpcyjne w tej grupie
kształtować się będą na poziomie podobnym jak w pierwszej. Grupa ta zainteresowana będzie
raczej zakwaterowaniem w hotelach najwyższych klas (cztero- i pięciogwiazdkowych).
Przedstawiciele mediów obecni będą na terenie Trójmiasta przez cały okres
rozgrywania mistrzostw w Gdańsku, jednak szczyt pobytów przypadał będzie na dni
rozgrywania meczów oraz dni sąsiadujące. Wydatki konsumpcyjne w tej grupie będą nieco
niższe niż dwóch wcześniej scharakteryzowanych grup. Zakwaterowanie dziennikarzy
rozkładać się będzie głównie na hotele trzy- i czterogwiazdkowe.
W grupie sponsorów i gości honorowych wydatki związane z pobytem na terenie
Gdańska będą na najwyższym poziomie spośród opisanych grup. Z punktu widzenia efektu
gospodarczego nie ma znaczenia, że wydatki te pokrywane będą z budżetu organizatorów,
bądź innych podmiotów goszczących przedstawicieli tej grupy. Sponsorzy i goście honorowi
powinni znaleźć zakwaterowanie w hotelach pięciogwiazdkowych.
Najliczniejszą grupę osób odwiedzających Gdańsk i okolice podczas EURO 2012,
wielokrotnie większą niż wszystkie wyżej wymienione, stanowić będą kibice i turyści. W
grupie tej wyodrębnić można gości (z Polski i z zagranicy), spędzających w Gdańsku mniej
niż jedną dobę i nie korzystających w związku z tym z miejsc noclegowych oraz gości
(również z Polski i z zagranicy) spędzających w Gdańsku od 1 do 3 dni. Na podstawie
doświadczeń państw organizujących poprzednie edycje piłkarskich Mistrzostw Europy
spodziewać się można, że osoby nie korzystające z bazy noclegowej i przebywające w
miejscach związanych z mistrzostwami krócej niż dobę może być nawet 1/3 ogólnej liczby
kibiców. Z punktu widzenia bezpośredniego efektu gospodarczego pamiętać należy, że osoby
te jednak dokonują istotnych wydatków konsumpcyjnych, równych przeciętnie co do
wysokości wydatkom pozostałej części grupy kibiców. Liczba kibiców przybywających do
24
Gdańska na mecze Mistrzostw Europy z pewnością będzie wyższa niż liczba miejsc
dostępnych na stadionie. Osoby nie posiadające biletów będą chciały grupowo kibicować
wybranym drużynom piłkarskim oglądając mecze na dużych telebimach ustawionych w
pobliżu stadionu, lub po prostu „otrzeć się” o atmosferę wielkiej imprezy sportowej. Należy
zwrócić również uwagę, że liczba osób przyjeżdżających do Gdańska z zagranicy znacznie by
się zwiększyła, w przypadku gdyby na Arenie Bałtyckiej mecze rozgrywała reprezentacja
któregoś z krajów leżących relatywnie blisko od północnej Polski (np. reprezentacja Niemiec,
Szwecji, Danii).
Ożywienie koniunktury w regionie będzie miało pozytywny wpływ na dochody
zarówno budżetu Miasta Gdańska, jak również dochody budżetu województwa pomorskiego.
Można wskazać na następujące kanały bezpośredniego oddziaływania rozgrywanych
mistrzostw na finanse obu jednostek samorządu terytorialnego:
•
wzrost całkowitej kwoty przychodów przedsiębiorstw zarejestrowanych w Gdańsku i
ogólnie w województwie pomorskim (a więc zarówno ogólny wzrost liczby
przedsiębiorstw, jak i wzrost przychodów przedsiębiorstw już działających) skutkował
będzie zwiększonym napływem środków budżetowych z tytułu udziałów w podatku
dochodowym od osób prawnych i osób fizycznych. Wzrost zatrudnienia natomiast
spowoduje wzrost przychodów budżetowych z udziałów samorządu w podatku PIT,
•
zwiększenie liczby turystów i przyjazdy kibiców wiązać się będą ze zwiększonym
napływem środków z opłat lokalnych (np. opłata „klimatyczna”),
•
lokalizacja przenośnych punktów handlowych i usługowych przynieść powinna
przychody z tytułu opłat za udostępnienie miejsca do prowadzenia działalności
gospodarczej. Przyjazd dużej liczby samochodów osobowych i autokarów
wykorzystać można do zwiększenia wpływów z tytułu opłat parkingowych.
Najważniejszy efekt gospodarczy EURO 2012 dla budżetów samorządowych będą
stanowiły dodatkowe wpływy z podatków dochodowych. Wpływy z pozostałych źródeł, ze
względu na swą skalę, nie będą odgrywały zbyt dużego znaczenia.
IBnGR prognozuje, iż wpływy z podatku dochodowego będą wzrastały szybciej od
tempa wzrostu gospodarczego w regionie. Należy oczekiwać, iż ze względu na szybszy
rozwój Gdańska, jako ośrodka bezpośrednio zaangażowanego w organizację mistrzostw i
będącego centrum gospodarczym regionu, wpływy do budżetu miasta będą rosły szybciej niż
do budżetu województwa.
25
Tabela 3.1 Prognozowane wpływy z podatku dochodowego do budżetu Gdańska w latach
2008-2016 (mln zł, ceny stałe roku 2005).
Gdańsk
CIT+PIT
w tym efekt
EURO 2012
Źródło: GUS, IBnGR
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
540
600
680
780
910
1 010
1 110
1 200
1 300
10
20
28
42
63
42
36
32
32
Tabela 3.2 Prognozowane wpływy z podatku dochodowego do budżetu województwa
pomorskiego w latach 2008-2016 (mln zł, ceny stałe roku 2005).
Woj. pomorskie
CIT+PIT
w tym efekt
EURO 2012
Źródło: GUS, IBnGR
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
310
340
370
420
480
520
570
610
650
5
7
10
16
20
16
12
10
10
Największe dodatkowe wpływy do budżetów z tytułu podatku dochodowego obie
jednostki odnotują w 2012 roku. Dla budżetu Gdańska będzie to około 63 mln złotych, a dla
budżetu województwa około 20 mln złotych. Należy jednak nadmienić, że są to wartości
wyrażone w cenach stałych z roku 2005. Rzeczywiste wartości nominalne będą zatem
większe.
Na podstawie analizy samych wpływów podatkowych trudno przesądzić o efekcie
netto dla obu budżetów, wynikającym z EURO 2012. Nie wiadomo, czy będzie on dodatni
czy ujemny. Prawdopodobnie w lepszej sytuacji finansowej netto będzie województwo, gdyż
główny ciężar wydatków związanych z organizacją i przebiegiem mistrzostw będzie leżał po
stronie Gdańska. Budżet miejski bowiem, oprócz wydatków infrastrukturalnych powinien
zapewnić m. in. pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem porządku w mieście,
bezpieczeństwa przyjezdnych oraz organizacją miejsc dla rzeszy kibiców nie posiadających
biletów wstępu na stadion, a decydujących się na oglądanie meczów w sąsiedztwie stadionu
na telebimach.
26
3.3 Efekty gospodarcze w latach 2013 – 2016
W dwóch poprzednich podrozdziałach przedstawione zostały gospodarcze efekty
organizacji EURO 2012, które odczuwalne będą przed mistrzostwami oraz w trakcie ich
trwania. Jednak także przez kilka lat po zakończeniu imprezy polska gospodarka będzie
odczuwać jej pozytywne efekty.
Po pierwsze, po zakończeniu Mistrzostw Europy pozostaną obiekty infrastrukturalne,
które zostały wybudowane lub przebudowane w ramach przygotowań do tej imprezy. Chodzi
tutaj przede wszystkim o infrastrukturę transportową – drogową, kolejową, lotniczą. Dobrej
jakości drogi, unowocześnione linie i dworce kolejowe oraz zmodernizowane i rozbudowane
lotniska zwiększą dostępność komunikacyjną Polski. Będzie to miało szczególne znaczenie w
miastach i regionach, w których rozgrywane będą mecze Mistrzostw Europy, gdyż tam
inwestycje o charakterze komunikacyjnym będą największe.
Gdańsk i Pomorze skorzystają szczególnie na poprawie dostępności komunikacyjnej.
Będzie to miało pozytywny wpływ zarówno na zainteresowanie inwestorów regionem, jak i
na wzrost liczby przyjazdów o charakterze turystycznym. Inwestorzy (krajowi i zagraniczni)
przywiązują zazwyczaj duże znaczenie do jakości infrastruktury komunikacyjnej w regionie,
w którym inwestują swój kapitał. Dotyczy to przede wszystkim inwestycji w sektorach
przemysłowych, gdzie dużą role odgrywa logistyka – transport materiałów produkcyjnych do
zakładu i transport produktów do miejsc ich sprzedaży. Obecnie stosowane rozwiązania
logistyczne umożliwiają niezwykle precyzyjne zarządzanie materiałami, półproduktami i
produktami, co ma na celu minimalizację kosztów magazynowania. Warunkiem koniecznym
do sprawnego zarządzania procesami logistycznymi jest dobra infrastruktura komunikacyjna,
która nie powoduje opóźnień w transporcie, co zawsze generuje dodatkowe koszty. Poprawa
jakości infrastruktury komunikacyjnej w województwie pomorskim i dobre połączenia
komunikacyjne z resztą kraju staną się więc niezwykle ważnym atutem w pozyskiwaniu
inwestorów, zwiększą atrakcyjność inwestycyjną Pomorza i w bezpośredni sposób wpływać
będą na wzrost inwestycji podejmowanych w regionie.
Pomorze jest regionem, dla którego duże znaczenie ma turystyka. Jedną z
poważniejszych barier dla rozwoju turystyki w regionie pomorskim jest obecnie jego słaba
dostępność komunikacyjna5. Zła jakość dróg i linii kolejowych powodują, że dojazd do
Gdańska i okolic z Polski centralnej i południowej zajmuje dużo czasu. Sytuacji tej nie
5
Nie jest to oczywiście charakterystyczne jedynie dla województwa pomorskiego – problem ten ma charakter
ogólnopolski.
27
poprawia mała przepustowość miejscowego lotniska. Długi czas podróży zniechęca wiele
osób do wyjazdów turystycznych na Pomorze. Poprawa dostępności komunikacyjnej powinna
więc być czynnikiem pozytywnie wpływającym na liczbę turystów odwiedzających region.
Oprócz szybszego rozwoju tradycyjnej turystyki, spodziewać się można wzrostu liczby
turystów odwiedzających województwo pomorskie w ramach krótkich, dwu-trzydniowych
przyjazdów. Promocja tego typu turystyki powinna więc być dla władz samorządowych
szczególnie ważna po zakończeniu Mistrzostw Europy.
Drugi pozytywny efekt organizacji Mistrzostw Europy związany będzie z ich
wymiarem promocyjnym, szczególnie poza granicami kraju. Polska staje się coraz częściej
celem wypraw turystów zagranicznych. Znaczący wzrost liczby przyjazdów miał miejsce po
wejściu naszego kraju do Unii Europejskiej. Kolejnym wydarzeniem, które pozytywnie
wpłynie na wzrost liczby zagranicznych turystów odwiedzających Polskę będą Mistrzostwa
Europy. Organizacja tak wielkiej imprezy niesie bowiem zawsze ze sobą skuteczny efekt
promocyjny. Obecnie Gdańsk lokuje się wyraźnie za Warszawą, Krakowem i Poznaniem pod
względem liczby przyjazdów turystów zagranicznych. Organizacja meczów Mistrzostw
Europy powinna znacznie zwiększyć atrakcyjność miasta i regionu dla turystów z zagranicy.
Efekt promocyjny będzie wzmocniony wspomnianą powyżej lepszą dostępnością
komunikacyjną miasta. Kluczowe znaczenie będzie miała rozbudowa i unowocześnienie
portu lotniczego oraz objęcie Gdańska zasięgiem jak największej liczby tzw. tanich
przewoźników lotniczych, którzy decydować będą w coraz większym stopniu o obliczu
transportu lotniczego w Europie.
Wymiar promocyjny organizacji Mistrzostw Europy w piłce nożnej będzie znaczący,
co jednak nie oznacza, że po roku 2012 Gdańsk i Pomorze będą promowały się samoczynnie.
Niezmiernie istotne jest opracowanie odpowiedniej strategii promocyjnej miasta i regionu, w
której w sposób przemyślany wykorzystany będzie motyw Mistrzostw Europy. Kapitał
promocyjny EURO 2012 musi być bowiem odpowiednio wykorzystany i wzmacniany przy
pomocy działań marketingowych władz samorządowych. W innym przypadku pojawi się
niebezpieczeństwo, że efekt promocyjny nie będzie w pełni wykorzystany.
Szybki rozwój turystyki krajowej i zagranicznej wynikający z nakładania się na siebie
dwóch powyższych efektów – poprawy dostępności komunikacyjnej oraz efektu
promocyjnego – będzie dodatkowo wzmacniany przez poprawę zaplecza turystycznego w
regionie. Do roku 2012 należy spodziewać się znacznego wzrostu liczby miejsc noclegowych
w Gdańsku i okolicach, rozbudowy zaplecza gastronomicznego oraz poprawy jakości obsługi
klientów w branży turystycznej. Sektor turystyczny będzie jednym z sektorów, które w
28
największym stopniu skorzystają na organizacji mistrzostw, przy czym największe zyski
zostaną odnotowane w czasie trwania imprezy oraz w okresie bezpośrednio przed i po
Mistrzostwach Europy. Rozwój sektora turystycznego będzie ważnym elementem
zwiększającym atrakcyjność Pomorza dla turystów po roku 2012. Jednocześnie jednak pojawi
się zagrożenie polegające na zbyt niskim obłożeniu miejsc hotelowych po zakończeniu
mistrzostw co może skutkować falą bankructw i narastającymi problemami społecznymi
związanymi z gorszą koniunkturą w branży turystycznej po mistrzostwach. Dlatego ważne
jest aby powstające w ramach przygotowań do EURO 2012 obiekty turystyczne nie były
nastawione wyłącznie na kibiców, którzy przecież po mistrzostwach opuszczą region, ale aby
mogły być w sposób elastyczny dostosowane do nowych okoliczności po zakończeniu
imprezy. Z uwagi na rozbudowę bazy turystycznej do roku 2012 w Gdańsku i regionie
niezmiernie istotne są wspomniane powyżej działania promocyjne mające na celu
przyciągnięcie turystów po roku 2012. Dzięki temu efekt nieuniknionego pogorszenia
koniunktury w turystyce i gastronomii
po zakończeniu mistrzostw będzie przebiegał
łagodniej.
Po roku 2012 spodziewać się można także krótkookresowych bodźców rozwojowych
dla regionu związanych z wykorzystaniem nowoczesnego stadionu Baltic Arena. Na stadionie
organizowane mogą być zarówno imprezy sportowe jak i wydarzenia kulturalne – koncerty,
festiwale, pokazy. Północna Polska nie ma obecnie obiektu spełniającego warunki organizacji
dużych imprez tego typu. Na koncerty gwiazd światowej muzyki mieszkańcy Pomorza
zmuszeni są jeździć na Śląsk (Stadion Śląski, Spodek) lub w najlepszym razie do Warszawy.
Sytuacja ta ma szansę się zmienić. Organizacja dużych koncertów to przychody dla regionu –
przede wszystkim dla branży turystycznej i innych branż usługowych. Dodatkowe korzyści,
także w tym przypadku, związane są z promocją miasta i regionu.
29
4. Wymierne efekty makroekonomiczne w latach 2006 - 2016
Opisane wcześniej mechanizmy oddziaływania EURO 2012 na gospodarkę znajdą
swoje odzwierciedlenie we wskaźnikach makroekonomicznych dla całego kraju i dla
województwa pomorskiego. W niniejszym rozdziale przedstawiony zostanie wpływ
organizacji Mistrzostw Europy na produkt krajowy brutto, strukturę gospodarki, dynamikę
nakładów inwestycyjnych oraz wielkość ruchu turystycznego. Przyjęta metodologia
szacunków pozwala na porównanie scenariusza zakładającego organizację mistrzostw
z teoretycznym scenariuszem bez mistrzostw. Umożliwia to wyodrębnienia czystego efektu
związanego z organizacją imprezy. Ponadto, porównane zostały także wskaźniki
ogólnopolskie ze wskaźnikami dla województwa pomorskiego, co daje możliwość oceny w
jaki sposób region skorzysta na organizacji mistrzostw.
Wykres 4.1 Tempo wzrostu PKB w Polsce w latach 2006–2016 (w proc.) (rok
poprzedni=100)
7,0
6,0
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
2006
2007
2008
2009
2010
Bez EURO 2012
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Wzrost z powodu EURO 2012
Źródło: GUS, IBnGR.
Najważniejszym i najczęściej stosowanym syntetycznym miernikiem rozwoju
gospodarczego jest produkt krajowy brutto. Według szacunków IBnGR wymierny wpływ
organizacji EURO 2012 pojawi się już w roku 2008, kiedy to tempo wzrostu PKB zwiększy
się z tego tytułu o 0,3 punktu proc. W kolejnych latach efekt będzie coraz większy: w 2009
dodatkowy wzrost wyniesie 0,6, a w roku 2010 sięgnie 0,7 punktu proc. Kulminacja
pozytywnych efektów gospodarczych powinna mieć miejsce w roku 2011, kiedy to
dodatkowy przyrost PKB wyniesie 0,9 punktu proc. W roku 2012 i w latach kolejnych
30
dodatkowy przyrost PKB z tytułu organizacji Mistrzostw Europy będzie coraz mniejszy – od
0,6 punktu w roku 2012 do 0,3 punktu w roku 2016.
Wyższy wzrost gospodarczy w kraju będący efektem przygotowań i organizacji
piłkarskich Mistrzostw Europy rozłoży się nierównomiernie między regiony Polski.
Największych efektów spodziewać się należy w regionach bezpośrednio zaangażowanych w
organizację meczów – do tej grupy zalicza się województwo pomorskie.
Tabela 4.1 Prognozy PKB województwa pomorskiego oraz w podregionie Gdańsk-GdyniaSopot w latach 2007-2016 w mln zł, w cenach stałych roku 2005.
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
PKB
62 929 66 966 72 019 77 591 84 463 91 252 97 318 103 156 109 105
Przyrost
4 037 5 053 5 572 6 871 6 789 6 067
5 838
5 949
w tym: podregion Gdańsk-Gdynia-Sopot
PKB
31 642 33 880 36 658 39 729 43 670 47 723 50 693 54 031 57 456
Przyrost
2 238 2 778 3 071 3 940 4 054 2 970
3 338
3 426
Źródło: IBnGR
2016
114 872
5 767
60 815
3 359
W tabeli 4.1 przedstawiono prognozowane wartości produktu krajowego brutto w
województwie pomorskim oraz w podregionie Gdańsk-Gdynia-Sopot. Coroczne przyrosty
PKB stanowią przewidywane wartości wzrostu gospodarczego wyrażone w jednostkach
pieniężnych. Odpowiadające im dynamiki wzrostu gospodarczego (dla całego województwa)
zostały przedstawione na wykresie 4.2 w zestawieniu z dynamikami wzrostu dla całej Polski.
Wykres 4.2 Dynamika wzrostu PKB w Polsce i w województwie pomorskim w latach 20062016 (rok poprzedni = 100)
110
109
108
107
106
105
104
103
102
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Pomorskie
2012
2013
2014
2015
2016
Polska
Źródło: GUS, IBnGR
31
W ocenie IBnGR, w latach 2008 – 2016 tempo wzrostu PKB w województwie
pomorskim będzie wyraźnie wyższe niż w całej Polsce. Według IBnGR, w roku 2008 tempo
wzrostu PKB w województwie pomorskim powinno o 1 punkt proc. przewyższyć tempo
wzrostu krajowego PKB, a rok później różnica ta wynosić już może 2 punkty proc. W roku
2011 województwo pomorskie rozwijać się może o prawie 3 punkty proc. szybciej od
średniego tempa wzrostu polskiej gospodarki. Szybsze tempo rozwoju województwa do roku
2011 związane będzie przede wszystkim z inwestycjami mającymi na celu przygotowanie się
do organizacji mistrzostw. Wymienić tu należy inwestycje w infrastrukturę drogową, budowę
stadionu i przygotowanie jego okolic oraz rozbudowę zaplecza turystycznego.
W roku 2012 wzrost gospodarczy będzie nadal szybszy w województwie pomorskim
niż średnio w Polsce – według szacunków IBnGR różnica ta wyniesie niecałe 2 punkty
procentowe. W roku 2012 decydującej roli nie będą już odgrywały nakłady inwestycyjne, ale
zyski związane bezpośrednio z organizacją imprezy – przyjazd kibiców i wszystkie dochody z
tym związane (patrz rozdział 3.2).
W latach 2013 – 2016 powinna utrzymać się tendencja z lat poprzednich – wzrost
gospodarczy w województwie pomorskim będzie szybszy niż średnio w Polsce. Różnica ta
będzie jednak się zmniejszać: od 1,4 punktu proc. w roku 2013 do 1 punktu proc. w roku
2016. Szybszy wzrost PKB w województwie pomorskim po roku 2013 związany będzie
przede wszystkim ze wzrostem atrakcyjności inwestycyjnej regionu (poprawa dostępności
komunikacyjnej) oraz ze wzmożonym napływem turystów.
Wykres 4.3 Udział województwa pomorskiego w krajowym PKB (w proc.) w latach 20052016
7,0%
6,5%
6,0%
5,5%
5,0%
4,5%
4,0%
3,5%
3,0%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
Źródło: GUS, IBnGR
32
Szybszy wzrost PKB w województwie pomorskim niż w całej Polsce skutkował
będzie wzrostem znaczenia województwa pomorskiego w polskiej gospodarce, mierzonego
udziałem województwa w tworzeniu krajowego PKB. Udział ten od kilku lat jest stabilny i
wynosi między 5,6 a 5,7 procent. Organizacja Mistrzostw Europy wpłynie na wzrost tego
udziału. Według szacunków IBnGR, do roku 2012 udział pomorskiego w krajowym PKB
wzrośnie do poziomu 6,3 procenta. Po roku 2012 tendencja wzrostowa utrzyma się – w roku
2016 na województwo pomorskie przypadać może 6,6 procenta krajowego PKB. Oznacza to,
że w latach 2007 – 2016 województwo pomorskie zwiększy swój udział w PKB Polski o 0,9
punktu procentowego. W ocenie IBnGR, biorąc pod uwagę dotychczasowe zmiany udziałów
poszczególnych województw w krajowym PKB, wynik ten należy uznać za znaczący.
Organizacja EURO 2012 powinna na trwałe zwiększyć znaczenie gospodarki regionu
pomorskiego dla Polski.
Wykres 4.4 Struktura PKB województwa pomorskiego w latach 2004 i 2008-2016
* - przeciętnie w
danym okresie
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2004
2008-2011*
2012
2013-2014 * 2015-2016 *
Usługi nierynkowe
15,4%
12,0%
12,6%
13,6%
12,1%
Usługi rynkowe
51,8%
53,0%
54,8%
53,5%
54,5%
Budownictwo
5,6%
9,0%
7,0%
5,9%
6,0%
Przetwórstwo przemysłowe
21,3%
21,0%
21,2%
22,9%
23,2%
Przemysł pozostały
2,5%
2,0%
1,6%
1,6%
1,7%
Rolnictwo, rybactwo itd.
3,4%
3,0%
2,8%
2,5%
2,5%
Źródło: GUS, IBnGR
Zmiana udziału województwa w tworzeniu krajowego PKB, będzie w dużej mierze
efektem wzrostu znaczenia niektórych branż w regionie. Do roku 2012 należy oczekiwać, iż z
powodu dużych inwestycji infrastrukturalnych nastąpi wzrost produkcji budowlanomontażowej. Wzrośnie więc znaczenie budownictwa, co znajdzie swoje odzwierciedlenie w
PKB regionu. Do roku 2012 wzrost znaczenia sektora usług rynkowych będzie efektem
33
ogólnego rozwoju gospodarczego regionu. Wpływ samych mistrzostw na wzrost udziału tego
sektora w regionie będzie raczej niewielki (w tym okresie). W pewnej części może on być
wynikiem ożywionego popytu turystycznego, gdyż przygotowana przed 2012 rokiem baza
turystyczna wraz z lepszą dostępnością komunikacyjną będzie przyczyniała się już wcześniej
do wzrostu ruchu turystycznego.
W 2012 roku należy oczekiwać nieco mniejszego niż w okresie przygotowań
znaczenia budownictwa w PKB województwa pomorskiego. Nastąpi natomiast wyraźny
wzrost udziału sektora usług rynkowych, głównie za sprawą większego popytu turystycznego,
jak również ze wzrostu znaczenia sektora handlowego. Dobra koniunktura w handlu może
pośrednio przyczynić się do wzrostu udziału sektora przetwórstwa przemysłowego. Wzrost
zapotrzebowania na szereg artykułów w roku organizacji mistrzostw może wiązać się ze
wzrostem produkcji przemysłowej.
W latach po organizacji EURO 2012 struktura PKB regionu może się krótkookresowo
zmienić. Udział usług rynkowych może nieznacznie zmniejszyć się, gdyż prawdopodobnie
nie pojawi się ponadprzeciętny popyt turystyczny z roku 2012. Tym samym wzrośnie udział
sektora przemysłowego w regionie. Nie będzie on jednak wynikał z większego wzrostu
produkcji przemysłowej, a jedynie nieco słabszej niż w latach wcześniejszych dynamiki usług
rynkowych. Innymi słowy wzrost znaczenia przemysłu będzie miał charakter czysto
statystyczny. Powyższe zmiany powinny jednak tylko wystąpić w latach 2013-2014.
Począwszy od 2015 roku prawdopodobnie pojawią się długookresowe efekty organizacji
EURO 2012. Lepsza infrastruktura zachęci do lokowania w województwie przemysłowej
działalności gospodarczej, a efekt promocyjny przyczyni się do szybszego wzrostu liczby
turystów. Można więc będzie oczekiwać ponownego wzrostu udziału usług rynkowych, jak
również przetwórstwa przemysłowego.
Poprawa koniunktury, będąca efektem organizacji EURO 2012, spowoduje wzrost
przychodów w większości sektorów gospodarczych w regionie. Dodatkowe obroty odnotują
przede wszystkim sektor przemysłowy, budowlany, handlowy, hotelarsko-gastronomiczny i
transportowy. W pozostałych gałęziach gospodarki w regionie, wzrost przychodów na skutek
EURO 2012 nie będzie znaczący.
W ujęciu kwotowym największą wartość dodatkowych przychodów osiągnie sektor
handlowy. Wyliczony w ten sposób efekt gospodarczy wyniesie łącznie około 16,8 mld
złotych w latach 2008-2016. Sektor handlowy zacznie osiągać dodatkowe przychody jeszcze
przed rokiem 2012, głównie za sprawą sprzedaży wielu artykułów wykorzystywanych w
trakcie przygotowań do imprezy, a także popytu kreowanego przez zwiększony ruch
34
turystyczny. Szczytowy dla sektora handlowego będzie rok 2012, kiedy to sektor odnotuje
dodatkowe przychody w wysokości około 3,4 mld złotych. W kolejnych latach efekt EURO
2012 będzie już nieco słabszy, jednakże zwiększony ruch turystyczny będzie nadal generować
dodatkowe przychody do sektora.
Podobne efekty wystąpią w sektorach stricte turystycznych tj. hotelarskogastronomicznym i transportowym. Zwiększone przychody pojawią się jeszcze na rok i dwa
przed mistrzostwami. Będą one wynikały z konieczności obsługi pojawiającego się
dodatkowego ruchu turystycznego, jak również ze świadczenia usług na potrzeby
przygotowań do zawodów. Najbardziej istotny dla obu sektorów będzie rok organizacji
imprezy oraz dwa kolejne lata. Hotele i restauracje w ciągu tych 3 lat osiągną dodatkowe
przychody w wysokości około 700 mln złotych, a sektor transportowy w wysokości 2,5 mld
złotych.
Tabela 4.2 Przewidywane dodatkowe przychody w wybranych sektorach gospodarczych w
województwie pomorskim w latach 2008-2016 (w mln zł, ceny stałe 2005)
Przemysł
Budownictwo
Hotele i
restauracje
Handel
Transport
2008
407
260
61
10
27
2009
905
620
514
30
227
2010
1 106
1 488
1 138
66
404
2011
1 365
1 364
2 050
130
696
2012
1 595
992
3 356
293
985
2013
1 294
857
2 879
230
803
2014
1 185
733
2 749
170
705
2015
874
510
2 627
151
563
726
481
1 469
85
350
2016
Źródło: IBnGR
Dla sektora budowlanego najważniejsze będą lata 2010 i 2011, kiedy to wartość
przychodów, będących efektem przygotowań do EURO 2012, wyniesie około 2,85 mld
złotych. Należy nadmienić, że przychody te będą nie tylko wynikać z realizacji inwestycji
infrastrukturalnych, ale także będą generowane poprzez nakłady inwestycyjne branż
powiązanych z turystyką.
Dodatkowe przychody pojawią się także w sektorze przemysłowym, jednak ze
względu na dużą wartość przychodów ogółem tego sektora (ponad 70 mld w 2012 roku) efekt
EURO 2012 może być dla przemysłu mało odczuwalny. Dość wyraźny może on być w tej
części sektora przemysłowego, która produkuje na potrzeby inwestycji infrastrukturalnych i
budowlanych oraz w sektorze spożywczym.
35
Nakłady inwestycyjne
Jednym z ważniejszych składników PKB wpływających na jego wzrost z związku z
organizacją piłkarskich Mistrzostw Europy są inwestycje. Znaczenie inwestycji dla wzrostu
PKB w Polsce będzie zdecydowanie większe do roku 2012 niż po tej dacie. Większość
inwestycji związana jest bowiem z przygotowaniami do organizacji imprezy. Chodzi przede
wszystkim o budowę i rozbudowę obiektów sportowych wraz z ich otoczeniem
infrastrukturalnym oraz o budowę i modernizację szlaków i obiektów komunikacyjnych:
dróg, linii i dworców kolejowych oraz lotnisk. Ogólny poziom inwestycji w Polsce do roku
2012 będzie też zwiększał się dzięki tzw. efektowi ciągnionemu – przedsiębiorstwa, które
będą uczestniczyć w realizacji dużych inwestycji infrastrukturalnych same będą zmuszone do
inwestowania, na przykład w nowe, wydajniejsze maszyny. Sporych inwestycji należy się
także spodziewać w sektorze turystycznym, gdzie dotychczasowi właściciele obiektów
turystycznych a także nowi inwestorzy kierowali będą znaczne środki na rozbudowę bazy
turystycznej.
Wykres 4.5 Dynamika nakładów inwestycyjnych w Polsce w latach 2005-2016
(rok poprzedni = 100)
125
120
115
110
105
100
95
90
2005
2006
2007
2008
2009
2010
EURO 2012
2011
2012
2013
2014
2015
2016
bez EURO 2012
Źródło: GUS, IBnGR
Po roku 2012 tempo wzrostu inwestycji w Polsce prawdopodobnie wyraźnie spadnie.
Spodziewać się należy ograniczenia na kilka lat inwestycji o charakterze infrastrukturalnym –
36
pojawi się tzw. efekt przesunięcia polegający na tym, że inwestycje pierwotnie planowane po
roku 2012 zostaną zrealizowane wcześniej. Dlatego prezentowana prognoza zakłada już tylko
nieznaczny wzrost inwestycji w roku 2013 oraz ich spadek w latach 2014 – 2015. Odrodzenie
popytu inwestycyjnego powinno jednak nastąpić już w roku 2016.
W scenariuszu „bez EURO” inwestycje po roku 2012 rosłyby dynamiczniej, ponieważ
w latach poprzednich ich poziom byłby istotnie niższy. Scenariusz „bez EURO” pokazuje
także, że w roku 2008, po dwóch latach silnego wzrostu, mogłoby nastąpić naturalne
spowolnienie tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych w Polsce. Organizacja EURO 2012
będzie czynnikiem, który przedłuży czas trwania boomu inwestycyjnego – do roku 2012
tempo wzrostu inwestycji w Polsce nie powinno spaść poniżej poziomu 15 procent.
Największa różnica pomiędzy dwoma prezentowanymi scenariuszami występuje w
roku 2008, kiedy to tempo wzrostu w scenariuszu zakładającym organizację Mistrzostw
Europy przewyższa tempo w scenariuszu „bez EURO” o 8,4 punktu proc. W kolejnych latach
różnica ta zmniejsza się do niecałych 7 punktów, a w roku 2012 wynosi 4 punkty proc. W
latach 2013 – 2014 inwestycje rosną już szybciej w scenariuszu „bez EURO” (wspomniany
efekt przesunięcia), a różnica wynosi 7 – 8 punktów proc. W roku 2016 wpływ organizacji
EURO 2012 na inwestycje w Polsce powinien zaniknąć.
Wykres 4.6 Dynamika nakładów inwestycyjnych w Polsce i w województwie pomorskim
w latach 2008-2016 (rok poprzedni = 100)
135
130
125
120
115
110
105
100
95
2008
2009
2010
2011
2012
pomorskie
2013
2014
2015
2016
Polska
Źródło: GUS, IBnGR
37
Według oceny IBnGR, w latach 2007 – 2012 nakłady inwestycyjne w województwie
pomorskim będą rosły szybciej niż średnio w Polsce. Będzie to wynikało z faktu koncentracji
części inwestycji w regionach bezpośrednio zaangażowanych w organizację mistrzostw. O ile
bowiem inwestycje drogowe czy kolejowe będą realizowane w całej Polsce (także w
województwach gdzie nie będzie mistrzostw) to na przykład inwestycje związane z
rozbudową bazy turystycznej będą prowadzone w okolicach miast, w których odbywać się
będą spotkania piłkarskie.
Po roku 2012 utrzyma się tendencja polegająca na szybszym wzroście inwestycji w
województwie pomorskim niż średnio w kraju. Będzie to związane z prezentowanymi we
wcześniejszej części raportu (rozdział 3.3) efektami pojawiającymi się po zakończeniu
Mistrzostw Europy. Dla przypomnienia – chodzi przede wszystkim o wzrost atrakcyjności
inwestycyjnej regionu związanej z poprawą jego dostępności komunikacyjnej oraz
oddziaływaniem efektu promocyjnego wielkiej imprezy sportowej.
Większe różnice pomiędzy tempem wzrostu inwestycji w województwie pomorskim a
tempem ogólnopolskim notowane powinny być w fazie przygotowań do mistrzostw. W latach
2008 – 2011 różnice na korzyść województwa wynosić będą od 6 do 13 punktów proc., a w
roku organizacji imprezy różnica wyniesie 8 punktów proc. W okresie po zakończeniu
mistrzostw różnice w dynamice inwestycji wynosić będą natomiast od niecałych 5 do 6
punktów proc. na korzyść województwa. Oznacza to, że okres przygotowań przyniesie więcej
korzyści inwestycyjnych dla województwa pomorskiego niż lata po zakończeniu imprezy,
chociaż wpływ Mistrzostw Europy na poziom inwestycji w województwie pomorskim po
roku 2012 także będzie znaczący.
Ruch turystyczny
Jednym z kluczowych czynników przyczyniającym się do szybszego wzrostu
gospodarczego województwa pomorskiego będzie zwiększony ruch turystyczny. Począwszy
od 2012 roku powinna nastąpić wyraźna poprawa tendencji w przyjazdach turystów
krajowych i zagranicznych. W roku 2012 zwiększony napływ związany będzie w oczywisty
sposób z samymi mistrzostwami – przyjazdy kibiców, ekip sportowych, dziennikarzy oraz
towarzyszących im osób. Natomiast po roku 2012 pojawi się ogólny wzrost zainteresowania
regionem, będący pochodną dobrej promocji (efekt promocyjny EURO 2012), lepszej
dostępności komunikacyjnej i rozbudowanej infrastruktury turystycznej.
38
Wykres 4.7 Prognozy ruchu turystycznego w woj. pomorskim w latach 2008-2013 (mln osób)
7,00
6,00
5,00
1,91
2,00
1,46
1,59
3,74
3,92
4,00
4,15
4,34
4,43
2008
2009
2010
2011
2012
2013
1,33
4,00
1,73
3,00
2,00
1,00
0,00
Kraj
Zagranica
Źródło: Prognozy IBnGR.
Według prognoz Instytutu Turystyki6 w 2012 roku do Polski przyjedzie 20,2 mln
turystów z zagranicy. Szacunki Ministerstwa Gospodarki są jeszcze bardziej optymistyczne7.
Zdaniem ministerstwa w roku 2012 do Polski przyjedzie około 21,4 mln turystów
zagranicznych. W opinii Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową należy oczekiwać, iż w
roku organizacji mistrzostw przyjedzie do Polski 20-21 mln osób, z czego około 1,9 mln będą
stanowić turyści, którzy przyjadą do województwa pomorskiego. Województwo zwiększy
także swój udział w turystyce krajowej. Województwo pomorskie będzie w 2012 roku
miejscem docelowym 4,34 mln krajowych podróży turystycznych.
Prognozy IBnGR powstały przy założeniu, że ze względu na organizację EURO 2012
ruch turystyczny zacznie wzrastać już w okresie przygotowań do mistrzostw. W latach 20082011 liczba przyjazdów zagranicznych do regionu powinna średnio przyrastać o 130 tysięcy,
a w samym roku 2012 o 180 tysięcy. W roku 2013 nastąpi pewne spowolnienie przyrostu
przyjazdów turystów z zagranicy – przyjedzie o około 90 tysięcy więcej osób niż w roku
poprzednim.
Podobną tendencją będzie charakteryzował się ruch krajowy w regionie. W roku 2012
liczba turystów krajowych w województwie pomorskim wzrośnie bardziej niż rok wcześniej.
Z kolei w roku 2013 nastąpi pewne osłabienie dynamiki podróży krajowych do pomorskiego.
6
7
Prognozy z maja 2007 roku, Strona internetowa Instytutu Turystyki; http://www.intur.com.pl
Wpływ EURO 2012 na rozwój polskiej gospodarki, informacja prasowa MG z maja 2007 roku
39
5. Podsumowanie i rekomendacje
Przyznanie Polsce i Ukrainie prawa organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej
EURO 2012 stanowi bezprecedensowe wyzwanie gospodarcze i organizacyjne dla miast, w
których odbędą się mecze Mistrzostw. Wymagania europejskiej federacji piłkarskiej UEFA
postawione przed miastami – organizatorami są wysokie, co oznacza potrzebę wybudowania,
często od podstaw lub poważnego zmodernizowania infrastruktury sportowej, transportowej,
hotelarskiej i pozostałej usługowej.
W dłuższej perspektywie czasowej organizacja EURO 2012 będzie dla Gdańska
przedsięwzięciem korzystnym w wymiarze ogólnogospodarczym i społecznym. Korzyści z
organizacji wydarzenia będą rozproszone w czasie i nie zawsze ponoszący wydatki
inwestycyjne staną się ostatecznymi beneficjentami.
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową szacuje efekty makroekonomiczne w
gospodarce kraju, polegające na przyspieszeniu wzrostu PKB o około 0,3 punktu
procentowego już w roku 2008, o około 0,9 pkt. proc. w roku 2012 i o około 0,3 pkt. proc. w
roku 2016. Efekty te wynikną z przyspieszenia procesów inwestycyjnych, wzrostu
przychodów przedsiębiorstw w trakcie mistrzostw oraz ze skutków działań promocyjnych.
Korzyści w miastach, w których będą organizowane spotkania mistrzostw będą oczywiście
największe. W przypadku Gdańska pozytywnym efektem będzie między innymi osiągnięcie
dostępności komunikacyjnej, której obecne niedostatki znacząco ograniczają atrakcyjność
inwestycyjną i turystyczną miasta oraz regionu.
Zdaniem Instytutu, wzrost PKB w województwie pomorskim już w roku 2008
powinien przewyższyć wzrost krajowego PKB o około 1 punkt procentowy, a w najlepszym
pod tym względem roku 2011 o około 3 pkt. procentowe. W kolejnych latach tempo wzrostu
regionalnego PKB będzie także wyższe niż w całym kraju. W efekcie, udział województwa
pomorskiego w krajowym PKB może zwiększyć się o prawie 0,9 pkt. procentowego (z 5,7
proc. obecnie do 6,6 proc. do roku 2016).
Warunkiem osiągnięcia powyższych pozytywnych efektów makroekonomicznych jest
przede wszystkim terminowe wywiązanie się z wymagań UEFA w zakresie przygotowania
infrastruktury sportowej, a także transportowej i hotelowej. Potrzebne są także działania
prowadzące do zapewnienia bezpieczeństwa łącznie co najmniej 250 tysiącom osób
(uczestników, kibiców, turystów), które w ciągu dwóch tygodni będą przyjeżdżały do
Gdańska w związku z EURO 2012 oraz zapewnienia im możliwości atrakcyjnego spędzenia
czasu o charakterze pozasportowym w trakcie ich pobytu.
40
Lokalne władze samorządowe powinny aktywnie wspierać rozwój przedsiębiorstw
związanych z przygotowywaniem i obsługą EURO 2012, dążąc do ograniczania pojawiającej
się szarej strefy gospodarczej.
Wymiar promocyjny organizacji Mistrzostw Europy powinien być nastawiony na
rozwój turystyki. Potencjał turystyczny Gdańska obecnie jest daleki od pełnego
wykorzystania, zwłaszcza ze strony przyjazdów turystów z zagranicy. Władze samorządowe
powinny więc podjąć odpowiednie działania marketingowe, aby kapitał promocyjny jaki daje
EURO 2012 nie został zmarnowany.
Przyznanie Gdańskowi statusu miasta-organizatora EURO 2012 stanowi szansę na
sukces gospodarczy i promocyjny, której wykorzystanie wymaga spełnienia wielu warunków.
Do warunków tych należą przede wszystkim sprawność organizacyjna i zgromadzenie
odpowiednich środków finansowych tak publicznych, jak i prywatnych.
Sprawność organizacyjna w dużej mierze zależy bezpośrednio od miejscowych
organizatorów i od dostosowania ogólnokrajowych regulacji prawnych do potrzeb
podejmowania szybkich decyzji i eliminujących bariery biurokratyczne i opóźnienia działań
(np. prawo zamówień publicznych, wydawanie pozwoleń na budowę). Odblokowanie barier
biurokratycznych będzie także skutkowało zwiększeniem tempa wzrostu gospodarczego w
przyszłości.
Jednym z warunków powodzenia jest opracowanie i konsekwentne realizowanie
szczegółowego planu działań. Ważna jest też współpraca z władzami centralnymi oraz
koordynacja działań na szczeblu międzywojewódzkim.
Finansowanie EURO 2012 wymaga przesunięć i koncentracji w czasie i przestrzeni
środków publicznych. Środki prywatne inwestowane w związku z EURO 2012 (głównie w
infrastrukturę usługową) powinny mieć wsparcie lokalnej administracji.
Wartość niezbędnych nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę transportową i
sportową, związanych z organizacją EURO 2012, Instytut szacuje na około 5 mld zł.
Szacunek ten jest oparty o dane Urzędu Miasta Gdańska i obliczenia własne Instytutu.
W trakcie przygotowań do EURO 2012 należy zadbać, aby ekonomiczna efektywność
powstałych inwestycji została zachowana w kolejnych latach. Inaczej mówiąc organizacja
Mistrzostw Europy powinna być potraktowana jako okazja do utworzenia infrastruktury
wspomagającej przyszły rozwój.
41