Strategia Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata 2009-2020

Starostwo Powiatowe w Będzinie
STRATEGIA ROZWOJU
POWIATU BĘDZIŃSKIEGO
na lata 2009 – 2020
Będzin 2008
Spis treści
Wprowadzenie
3
I. Metodologia opracowania
10
II. Czynniki i uwarunkowania rozwoju Powiatu Będzińskiego
15
II.1. Wybrane informacje o Województwie Śląskim
15
II.2.Powiat Będziński na tle innych powiatów województwa
25
II.3. Specyfika Powiatu Będzińskiego
29
III. Analiza SWOT Powiatu
34
III.1. Prognoza rozwoju Powiatu Będzińskiego
36
III.1.1. Kierunki rozwoju Województwa Śląskiego
36
III.1.2. Uwarunkowania rozwoju Powiatu Będzińskiego
38
IV. Wizja
42
V. Określenie strategicznych priorytetów i celów rozwoju Powiatu Będzińskiego
44
V.1. Analiza dokumentów strategicznych jednostek samorządu terytorialnego
44
V.2. Określenie priorytetów i celów strategicznych
49
V.3. Strategiczne kierunki rozwoju Powiatu
51
V.3.1. Rozwój usług rekreacyjnych i turystycznych
52
V.3.2. Rozwój budownictwa mieszkaniowego
54
V.3.3. Rozwój nieuciążliwego przemysłu
55
VI. Uwarunkowania skuteczności realizacji strategii
58
VI.1. Strategia a zadania własne powiatu
58
VI.2. Uwarunkowanie realizacji przyjętych założeń strategicznych
60
VI.3. Metody i instrumenty
61
Zakończenie
64
Załącznik – spis tabel i rysunków
66
2
Wprowadzenie
Strategia jest jednym z podstawowych elementów współczesnego zarządzania.
Przywiązuje się do niej dużą wagę, ponieważ jest ona głównym warunkiem sukcesu
każdej organizacji funkcjonującej w gospodarce rynkowej. Poprzez strategie podmioty
dążą do realizacji wyznaczonych celów z myślą o jak najlepszym zaspokojeniu potrzeb
swoich interesariuszy.
Każda organizacja (w tym i samorząd terytorialny) służy do realizacji
określonego celu. Każda organizacja posiada też strategię (nawet, jeżeli ta strategia
nie została wyraźnie sformułowana), w której z jednej strony zdefiniowane są jej cele,
z drugiej – scenariusze zmian, jakie może wprowadzić w reakcji na zmiany
otoczenia.
Strategia jest podstawą sukcesu. Jest tym, co wywiera największy wpływ na
rozwój i funkcjonowanie organizacji także takich jak jednostki samorządu terytorialnego
(JST). Dlatego trzeba ją wdrażać poprzez ustalenie długoterminowych zamierzeń,
kierunków działań oraz alokację będących w dyspozycji zasobów. Trzeba ją też
modyfikować i udoskonalać, w miarę jak się starzeje, jak zmienia się otoczenie i sama
organizacja.
Strategia jest też określana jako zbiór celów oraz głównych przedsięwzięć
organizacyjnych. Cele te określają to, co chce się osiągnąć i czym chce się stać.
Powinny być one formułowane w oparciu o dokładne poznanie potrzeby klientów oraz
identyfikację możliwości ich zaspokojenia. Dopiero na tej podstawie formułowane
powinny
być
główne
przedsięwzięcia
organizacyjne
gwarantujące
osiąganie
zamierzonych celów.1
W innym ujęciu strategia rozumiana jest jako zbiór działań zmierzających do
najkorzystniejszego wyróżnienia organizacji na tle swych konkurentów. Podejście to
polega na zjednoczeniu wszystkich mocnych stron organizacji tak, aby możliwie
w największym stopniu spełniać oczekiwania klientów.2
Już z przytoczonych powyżej dwóch definicji widać, że pojęcie strategii nie jest
jednoznaczne, jednak wspólnym mianownikiem jest tu formułowanie najważniejszych
1
2
R.W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, Wyd. PWN, Warszawa 2002, s. 233.
Z. Pierścionek, Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2003 s. 18.
3
i możliwych do zrealizowania przez organizację celów, w warunkach konkretnego
otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego. Jeśli otoczenie ulega zmianie, należy również
zmieniać lub modyfikować strategię tak, aby główne cele organizacji były w przyszłych
okresach zrealizowane.
Istota strategii polega na tym, że dotyczy ona przyszłych przedziałów czasu.
Jest nakierowana na przyszłość, wyznaczając perspektywę zachowań i rozwiązując
na wyrost problemy, które jeszcze się nie pojawiły, a których pojawienie się jest
prawdopodobne. Zatem musi być bardzo dokładnie opracowana w odniesieniu do
terminu docelowego, zweryfikowana i wdrożona w praktycznym działaniu.
Pamiętać należy przy tym, że wdrożenie strategii przynosi zamierzone efekty
tylko wówczas, gdy jest dobrze zrozumiana i zaakceptowana przez pracowników
organizacji. Znać i rozumieć strategię organizacji powinno także i jej kierownictwo.
Jest ona bowiem podstawą podejmowania najważniejszych (strategicznych) decyzji.
Strategia dobrze służąca nowoczesnemu zarządzaniu musi być koncepcją
otwartą, wciąż modyfikowaną, a właściwie wciąż budowaną od nowa. Jej tworzenie
nie może odbywać się w postaci jednorazowego aktu, lecz musi być nieustannie
toczącym się procesem.3
Pierwsza „Strategia Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata 2000-2008” została
przyjęta uchwałą Rady Powiatu 27 kwietnia 2000 r.4
W ciągu ostatnich lat udało się zrealizować wiele z zapisanych w niej celów, co
znalazło odbicie w rozwoju powiatu oraz poprawie jakości i poziomu życia jego
mieszkańców. Z tego też powodu dokument ten cieszył się uznaniem, jako silnie
osadzony w realiach i wyznaczający realne, możliwe do osiągnięcia cele, dające
satysfakcjonujące rezultaty.5
Można, więc uznać, że dokument ten okazał się pomocny w realizacji celu
nadrzędnego, jakim jest:
Rozwój Powiatu Będzińskiego jako obszaru zrównoważonego rozwoju, otwartego
na potrzeby jego mieszkańców i osób, które chcą tu żyć i pracować.
3
M. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektora i konkurencji, Wyd. PWE, Warszawa 1994, s. 14-15.
Uchwała nr XVI/134/2000 z późniejszymi zmianami.
5
„Sprawozdanie z realizacji Strategii Powiatu Będzińskiego na lata 2000-2008” zostało przedstawiona na sesji
Rady Powiatu.
4
4
Mimo swojej trafności, ustalenia przyjęte w Strategii z roku 2000 z czasem zaczęły
tracić swoją „ostrość”. Z jednej strony, realizacja dużej części zaplanowanych w niej
działań wywołała potrzebę wyznaczenia nowych celów. Z drugiej, dokonały się bardzo
ważne zmiany w otoczeniu makroekonomicznym powiatu, które stworzyły nowe
możliwości rozwojowe.
Do najważniejszych zmian należy zaliczyć przyśpieszenie tempa rozwoju
gospodarczego Polski na początku tysiąclecia. To w dużym stopniu wpłynęło nie tylko
na sferę ekonomiczną życia mieszkańców – m.in. wzrost wynagrodzeń czy liczby miejsc
pracy. Znalazło to także odzwierciedlenie w sferze społecznej – spadek liczby
bezrobotnych, zmniejszenie zjawiska ubóstwa czy związanych z brakiem pracy
wykluczeń społecznych.
Jednak najważniejszą zmianą w otoczeniu zewnętrznym, nie tylko powiatu
będzińskiego, ale całego kraju było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w maju
2004 r.
Pod koniec lat 90. w naszym kraju, w coraz większym stopniu, na procesy
transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej zaczęły nakładać się procesy
związane z integracją z Unią Europejską i włączaniem się naszego kraju do jednolitego
obszaru gospodarczego krajów wspólnoty europejskiej. Powodowało i powoduje to, że
zmiany otoczenia są u nas zdecydowanie bardziej dynamiczne niż w krajach, gdzie od
lat funkcjonuje względnie stabilnie rozwijająca się gospodarka rynkowa.
Zmiany te niosą jednak ze sobą również inne zjawisko. Polskie społeczeństwo
dostało olbrzymią szansę, nie tylko na nadrobienie wieloletnich zapóźnień w sferze
gospodarki, infrastruktury itp., ale także olbrzymie pole do rozwoju tak indywidualnego,
jak i zbiorowego.
Miarą tych szans są oczywiście pieniądze, jakie trafiają do Polski z budżetu UE,
a które przeznaczone są na rozwój naszego kraju. One to otwierają nowe możliwości
realizacji przedsięwzięć, które z racji dotychczasowych możliwości budżetowych,
albo były odkładane na bliżej nieokreśloną przyszłość, albo w ogóle były niebrane
pod uwagę. Obecnie, dzięki możliwości pozyskania środków unijnych na ich
realizację, mogą stać się realną, kilkuletnią perspektywą.
5
Przystąpienie do prac nad nową Strategią Rozwoju Powiatu Będzińskiego ma
kilka przyczyn.
Formalna – wynika z faktu „wygaśnięcia” dokumentu przyjętego w roku 2000.
Najważniejszą jednak przyczyną merytoryczną jest wspomniane już przystąpienie
Polski do Unii Europejskiej i związane z tym korzystanie przez nasz kraj z funduszy
strukturalnych przeznaczonych na jego rozwój, a zapisanych w unijnym budżecie na
lata 2007-2013.6
Napływ tych środków oznacza rozpoczęcie nowego etapu w zakresie
programowania rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, co znalazło odbicie m.in.
w przyjętej 29 listopada 2006 r. przez Radę Ministrów „Strategii Rozwoju Kraju na lata
2007-2015”.
Dokument ten jest obecnie podstawowym opracowaniem strategicznym
określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz
warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia Rozwoju Kraju jest
nadrzędnym,
wieloletnim
dokumentem
strategicznym
rozwoju
społeczno-
gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii
i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu
terytorialnego (JST).
Nie bez znaczenia dla strategii Powiatu Będzińskiego są też inne dokumenty
rządowe, w tym przede wszystkim: „Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013”,
„Narodowa
Strategia
Rozwoju
Regionalnego”
oraz
„Koncepcja
Polityki
Przestrzennego Zagospodarowania Kraju”.
W pracach nad strategią powiatu należy również uwzględnić zapisy, przyjętej
4 lipca 2005 r. przez Sejmik Województwa „Strategia Rozwoju Województwa
Śląskiego na lata 2000-2020”, jako jednego z najważniejszych dokumentów
przygotowanych przez samorząd regionu.7
Uwzględnienia wymagają również dokumenty strategiczne przyjęte w ostatnich
latach przez gminy znajdujące się w granicach powiatu. W prawdzie w naszym
6
Łączna wielkość środków budżetowych UE przeznaczonych na realizację działań rozwojowych
w Polsce w latach 2007-2015 sięgnie 86 mld euro, a wraz ze środkami przeznaczonymi na współfinansowanie
krajowe ok. 108 mld euro.
7
Zarząd Województwa Śląskiego Uchwałą Nr 222/135/III/2008 z dnia 12.02.2008 r. przystąpił do prac nad
aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2020. Zgodnie z ustawą o samorządzie
województwa Sejmik Województwa uchwałą Nr III/21/9/2008 z dnia 20 lutego 2008 roku określił zasady, tryb
i harmonogram opracowania strategii rozwoju województwa, które zostały opublikowane w Dzienniku
Urzędowym Województwa nr 51 z dnia 20 marca 2008 r. (poz. 1124).
6
systemie prawnym nie istnieje formalna podległość pomiędzy jednostkami samorządu
terytorialnego I i II-go stopnia, a podstawowym zadaniem powiatu jest „wykonywanie
określonych ustawami zadań publicznych o charakterze ponadgminnym”8, to jednak
władze tego szczebla administracji samorządowej nie mogą w swych działaniach nie
uwzględniać planów i zamierzeń gmin.
Jak już wspomniano, istota strategii polega na tym, że dotyczy ona przyszłych
przedziałów czasu. Jest skierowana w przyszłość, wyznaczając perspektywę
zachowań i proponując rozwiązania problemów, które jeszcze się nie pojawiły, ale
pojawić się mogą. Zatem musi być bardzo dokładnie opracowana w odniesieniu do
terminu docelowego.
Wyznacznikiem horyzontu czasowego dla tego typu dokumentu jest jego zgodność
z terminami, jakimi objęte są działania strategiczne regionu, kraju i Unii Europejskiej.
Zgodnie z obowiązującą, także w naszym kraju, unijną metodologią planowania,
podstawowym okresem planistycznym jest okres 7-letni. Taki okres przewidują więc
wszystkie programy operacyjne określające kierunki alokacji i wielkość środków
przeznaczonych na wspieranie działań rozwojowych w poszczególnych krajach
i regionach UE. Na taki okres planowany jest również unijny budżet.
Bieżący program operacyjny UE rozpoczął się w roku 2007 i trwać będzie do
2013 roku, przy czym realizacja zadań współfinansowanych przez fundusze
uruchomione w tym czasie musi być zakończona nie później niż do roku 2015.
Dlatego też przyjęto, że horyzont czasowy strategii „nakładać się” będzie na dwa
siedmioletnie cykle planowania operacyjnego UE. Okres stosunkowo długi, ale
umożliwiający
prognozowanie
zjawisk
ekonomicznych
z
racjonalnym
prawdopodobieństwem.
Wprawdzie poniższa „Strategia Rozwoju Powiatu Będzińskiego” dotyczy okresu lat
2009-2020, należy jednak zaznaczyć, że zasadnicza część dokumentu dotyczy okresu
niewykraczającego poza okres objęty aktualnie obowiązującą Strategią Rozwoju Kraju,
czyli do roku 2015. Uwzględnienie to jest istotne w związku z możliwościami
finansowania postulowanych przedsięwzięć ze środków unijnych.
8
Art. 4. pkt. 1. ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578).
7
Trzeba od razu dodać, że wykorzystanie środków unijnych na potrzeby rozwojowe
lokalnych społeczności jest jednym z podstawowych obowiązków władz JST-ów.
W związku z wstępowaniem do Unii kolejnych państw, jak i poprawą sytuacji
ekonomicznej i społecznej naszego kraju, środki strukturalne przeznaczone dla Polski w
kolejnych budżetach UE będą najprawdopodobniej coraz mniejsze. Dlatego też,
aktualnie dostępne środki unijne to historyczna i unikalna szansa dla całego kraju.
***
Konieczność zachowania logicznej spójności oraz sekwencyjny charakter
budowania strategii rozwojowych wpłyną na układ tego opracowania.
W pierwszym rozdziale zaprezentowana została Metodologia opracowania,
pokazująca przyjęte założenia i poszczególne kroki działania.
W Rozdziale drugim Czynniki i uwarunkowania rozwoju Powiatu Będzińskiego
zaprezentowano, opartą na danych statystycznych diagnozę stanu powiatu ukazując
jego specyfikę oraz umiejscowienie na tle innych regionów Województwa Śląskiego.
Analiza SWOT9 – przedstawiona w trzeciej części – jest jedną
z najpopularniejszych technik badań jakościowych stosowaną w planowaniu
strategicznym. Jest szczególnie przydatna w sytuacjach, gdy warunki zewnętrzne
cechuje duża zmienność i niepewność odnośnie przewidywanej przyszłości.
Wynikiem analizy jest sporządzenie listy czynników stanowiących mocne i słabe
strony powiatu oraz listy uwarunkowań zewnętrznych (szans i zagrożeń) mogących
oddziaływać na jej działalność.
Wyniki przeprowadzonych analiz pozwoliły również na zarysowanie –
w Rozdziale czwartym – „obrazu” powiatu pod koniec drugiej dekady XXI w.
Zaprezentowana w nim Wizja oparta jest na prognozowanych efektach osiągniętych
w wyniku realizacji celów sformułowanych dla poszczególnych sfer życia regionu.
Zarówno priorytety, jak i najważniejsze cele strategiczne oraz sposoby ich
osiągnięcia przedstawiono w Rozdziale piątym. W tej części opracowania zawarto
9
Nazwę stanowi akronim słów angielskich: Strengths (silne strony, atuty), Weaknesses (słabości),
Opportunities (możliwości, szanse), Threats (zagrożenia).
8
przewidziane dla każdego z nich pakiety działań, podanych w formie postulatów
i sugerowanych rozwiązań programowych.
Ostatni rozdział poświęcony jest prezentacji Uwarunkowań skuteczności
realizacji strategii i postawionych w niej zadań.
9
I.
Metodologia opracowania
Klasyczny10 schemat opracowywania dokumentów związanych z budową
strategii rozwojowych organizacji ma układ sekwencyjnych działań, które rozpoczyna
określenie misji organizacji. Następnie dokonywana jest analiza jej mocnych
i słabych stron. Najczęściej używana jest do tego – jedna z najpopularniejszych
heurystycznych technik analitycznych – metoda SWOT/TOWS, stosowana we
wszystkich obszarach planowania strategicznego, jako uniwersalne narzędzie
pierwszego etapu analizy strategicznej.
Na jej podstawie określane są atuty (S) i słabości (W) organizacji, które mają
podstawowe znaczenie w gospodarce rynkowej, w której powinna ona przewidywać
i przeciwdziałać zagrożeniom (T) oraz znajdować i wykorzystywać szanse (O).
Na podstawie analizy otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego organizacji,
formułowane są cele organizacji, osiągnięcie których ma zapewnić realizację
sformułowanej w końcowym etapie strategii.
Proces może zamykać sformułowanie planów działania, sposobów realizacji
opracowanie metod monitoringu i ewaluacji.
10
Zob. np.: Strategie rozwoju współczesnych przedsiębiorstw, red.: Z. Pierścionek, K. Poznańska, Warszawa
2000.; Z. Pierścionek, Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa 2003.
10
Rys. 1 Klasyczna sekwencja tworzenia strategii
Obszar
działań
przygotow
awczych
i
koncepcyj
nych
Określenie
Misji
↓
Analiza organizacji
i jej otoczenia
↓
Określenie
Celów
↓
Formułowanie
Strategii
Obszar
działań
wdrożenio
wych
↓
Formułowanie
planów „taktycznych”
↓
Realizacja
Zadań
↓
Ewaluacja
i monitoring efektów
W tym opracowaniu autorzy postanowili jednak odejść od tego schematu
i zastosować inną drogę dojścia do sformułowania „Strategii Rozwoju Powiatu
Będzińskiego na lata 2009-2020”.
Oparto ją na założeniu, że dokument ten stanowi kontynuację (aktualizację)
analogicznego dokumentu, który powstał osiem lat wcześniej i do tej pory
obowiązywał, czyli Strategii na lata 2000-2008.
Założenie to wynika z kilku przyczyn.
Zapisane w strategiach cele wiążą się z działaniami realizowanymi w chwili
obecnej i w ciągu następnych lat. Są więc celami ciągłymi. Należy więc je postrzegać
w kategorii dążenia do osiągnięcia określonego stanu. Jako długotrwały proces
rozwojowy, często wykraczający poza horyzont czasowy przyjęty w strategii.
Ta sytuacja powoduje, że postulaty zawarte w tym opracowaniu nie mogą
radykalnie odbiegać od zapisów poprzedniego dokumentu, nie tylko z powodów
formalnych – „zburzenia” założeń zawartych w innych opracowaniach tego typu, jak
chociażby dokumentach strategicznych gmin Powiatu Będzińskiego.
Z tego też m.in. powodu celowo nie przeprowadzono na potrzeby tego
opracowania nowej analizy SWOT, wykorzystując wnioski zawarte w dokumencie
11
z 2000 r., dokonując jedynie ich modyfikacji, związanej ze zmianami, jakie zaszły
w otoczeniu wewnętrznym powiatu.
Wprawdzie
największe
zmiany
zaszły
w
otoczeniu
zewnętrznym
–
najważniejszą z nich jest wspomniane we Wstępie przystąpienie Polski do Unii
Europejskiej, ale mają one znaczenie przede wszystkim w obszarze „Szans” (S).
Rozwój gospodarczy naszego kraju, z jakim mamy do czynienia w ostatnich
latach, z pewnością nie rozwiązał najważniejszych problemów powiatu. Mógł co
najwyżej wpłynąć na osłabienie ich „siły”, zmienić ich wagę lub hierarchię.
Przykładem może być chociażby zmniejszenie stopy bezrobocia w powiecie.
Budowę Strategii Powiatu Będzińskiego lata 2009-2020 oparto przede
wszystkim na analizie, funkcjonujących na różnych szczeblach administracji,
dokumentów strategicznych, poczynając od opracowań powstałych na szczeblu
„krajowym”.
Wiąże się to ze wspomnianym już faktem wstąpienia Polski do Unii Europejskiej
i napływem środków strukturalnych z unijnego budżetu, które są obecnie
najważniejszą szansą rozwojową dla naszego kraju na każdym poziomie.
Jednak ich wykorzystanie „obwarowane” jest celami, na które mogą być
wydatkowane, a które określone zostały w rządowych dokumentach strategicznych,
przede wszystkim zaś w „Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2013”.
Założenia
tych
opracowań
znajdują
odzwierciedlenie
w
dokumentach
tworzonych na poziomie województw: strategiach regionalnych czy programach
operacyjnych, które z kolei stanowią podstawę alokacji unijnych środków do
beneficjentów końcowych (m.in. na realizację przedsięwzięć „powiatowych”).
Trzeba również pamiętać o powstałych w ostatnich latach dokumentach
strategicznych opracowanych w gminach Powiatu Będzińskiego.
Zachodzi więc uzasadniona konieczność zachowania spójności dokumentów
strategicznych w całym układzie szczebli administracji samorządowej: gmina-powiatwojewództwo oraz kraj. Ich spójność ma znaczenie nie tylko formalne. Przede
wszystkim ma bowiem znaczenie praktyczne.
Niezgodność celów „powiatowych” z „wojewódzkimi” skutkować będzie brakiem
możliwości pozyskania środków z funduszy strukturalnych Unii. Natomiast ich
„kompatybilność” powinna skutkować nie tylko pozyskaniem tych środków, ale także
12
powstaniem efektu synergicznego działań związanych z realizacją strategii na
każdym poziomie JST–ów i zwiększanie ich końcowych efektów.
Proces opracowania „Strategii Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata 20092020” rozpoczęto więc od przedstawienia najważniejszych informacji o powiecie
i zarysowania perspektyw jego rozwoju m.in. na podstawie analizy SWOT.
Krytycznej analizie poddano też zapisy dotychczasowej strategii powiatu – co
miało na celu ustalenie „poziomu” ich aktualności. Posłużyło to również do ustalenia
jej zgodności z zapisami strategii poszczególnych gmin powiatu. Kolejnym etapem
było porównanie strategii: gminnych i powiatowej z zapisami Strategii rozwoju
województwa śląskiego.
Główną metodą było więc eksperckie badanie dokumentów oraz dostępnych
opracowań i analiza informacji oraz danych (desk research).
Jednak w opracowaniu wykorzystano także wyniki badań przeprowadzonych
metodą partycypacyjną. Uzyskanych w trakcie warsztatów, w których udział wzięli
przedstawiciele władz powiatu i pracownicy starostwa. Wykorzystano także część
postulatów przedstawionych przez przedstawicieli gmin powiatu, podczas spotkania
zorganizowanego przez Starostę Będzińskiego dnia 3 lipca 2008 r. oraz wyniki
badań marketingowych przeprowadzonych w czerwcu i lipcu na mieszkańcach
powiatu. Badania składały się z trzech części:
cz. I. Badanie ilościowe w formie ankiety audytoryjnej, wypełnianej
samodzielnie przez respondenta (młodzież w wieku szkolnym).
cz. II. Badanie ilościowe metodą CATI (komputerowo wspomagany wywiad
telefoniczny) w grupie mieszkańców powiatu w wieku 30-45 lat.
cz. III. Badanie jakościowe FGI (zintegrowany wywiad grupowy)
przeprowadzone przez moderatora wśród osób starszych.
Respondenci pytani byli o wizerunek powiatu.
13
Rys. 2 Schemat prac nad „Strategią Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata
2009-2020”
Analiza dokumentów
strategicznych: krajowych,
wojewódzkich,
powiatowych i gminnych
Obszar działań
przygotowawczych
i koncepcyjnych
Analiza SWOT
powiatu
↓
Określenie
wizji
↓
Określenie
priorytetów i celów
↓
Formułowanie strategii
↓
Obszar działań
wdrożeniowych:
Określenie
uwarunkowań
skuteczności realizacji
strategii
zapisanych
w
„Strategii”
↓
Formułowanie
planów „taktycznych”
↓
Realizacja
zadań
↓
Ewaluacja
i monitoring efektów
nie
zapisanych
w
„Strategii”
14
II. Czynniki i uwarunkowania rozwoju Powiatu Będzińskiego
II.1. Wybrane informacje o Województwie Śląskim11
Położenie geograficzne Województwa Śląskiego wyznaczają górne biegi rzek:
Wisły, Odry i Warty. Jego obszar cechuje zróżnicowana rzeźba terenu obejmująca:
Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Wyżynę Śląską, Kotlinę Oświęcimsko –
Raciborską, Nizinę Śląską, Beskid Zachodni i Pogórze Śląskie.
W wyniku wprowadzonej 1 stycznia 1999 roku reformy administracyjnej
państwa w skład Województwa Śląskiego weszło 86% obszaru byłego Województwa
Katowickiego, 70% Częstochowskiego i 60% Bielskiego.
Województwo graniczy: od zachodu z Województwem Opolskim, od północy
z Województwem Łódzkim, od wschodu z Województwami Świętokrzyskim
i Małopolskim, od południa z dwoma państwami: Republiką Czeską i Słowacką.
Ludność
W województwie – na powierzchni 12294 km2, tj. 3,9% powierzchni kraju –
zamieszkuje 4,650 mln osób, co stanowi 12,2% ludności Polski. Województwo
posiada najwyższą w kraju gęstość zaludnienia, która wynosi 396 osób/km2 i jest
wyższa od średniej krajowej wynoszącej 377 osoby/km2.
Pod względem ruchu naturalnego ludności od wielu lat na terenie województwa
utrzymuje się tendencja spadkowa. W roku 2007 wartość wskaźnika przyrostu
naturalnego wyniosła -0,32 jest ona niższa od średniej krajowej, która wynosiła 0,1.
Najniższy przyrost naturalny występuje w powiatach ziemskich: będzińskim
(-6,08), zawierciańskim (-4,57) i częstochowskim (-3,78) oraz w miastach na prawach
powiatu: Chorzowie (-3,83), Sosnowcu (-6,26) i Siemianowicach Śląskich (-1,93).
Najwyższy przyrost naturalny występuje natomiast w Żorach (3,07), Jastrzębiu Zdroju
(3,14).
Saldo migracji ludności w województwie jest również ujemne i wynosi (-2,1).
Dodatnie saldo migracji wystąpiło jedynie w powiecie bielsko-bialskim (+1,0).
Oznacza to, iż więcej osób wyjeżdża z województwa na stałe niż do niego
przyjeżdża. Najniższe saldo migracji mają Żory (-12,6) Jastrzębie Zdrój (-10,3),
11
Prezentując dane dotyczące województwa autorzy starali się zaprezentować na ich tle te dotyczące powiatu
będzińskiego. Zostały one wyróżnione pogrubioną czcionką lub „podświetleniem” tekstu.
15
Tychy (-7,2), Ruda Śląska (-6,0), Zabrze (-6,0) oraz powiat raciborski (-6,6).
Najwyższe saldo, chociaż także ujemne, ma Chorzów (-1,8), Mysłowice (-2,1),
Jaworzno (-2,4) oraz powiaty: bielski (5,8) i będziński (- 2,9).
W populacji mieszkańców Województwa Śląskiego udział ludności w wieku
przedprodukcyjnym wynosi 18%, w wieku produkcyjnym 65,5% natomiast w wieku
poprodukcyjnym 16,1%. Udział ludności w wieku produkcyjnym w porównaniu
z udziałem tejże ludności na terenie całego kraju jest wyższy o 1,3%.
Niekorzystnym zjawiskiem jest zmniejszający się udział mieszkańców w wieku
przedprodukcyjnym, co świadczy o starzeniu się ludności województwa i wskazuje na
możliwość wystąpienia w przyszłości niedoboru ludności w wieku produkcyjnym.
Najmłodsze wiekowo miasta to Jastrzębie Zdrój (20,7% ludności w wieku
przedprodukcyjnym), Rybnik (19,3%) Żory (19,3%) oraz powiaty: pszczyński (22,1%),
żywiecki (22,1%), bieruńsko-lędziński (21,5%) oraz bielski (21,2%).
Najwięcej ludności w wieku emerytalnym zamieszkuje Katowice (18,8%),
Chorzów (18,7%), i Częstochowę (17,4%) oraz powiaty: będziński (18,0%),
zawierciański (17,9%), częstochowski (17,4%) i myszkowski ( 17,3%).
Zatrudnienie
O przemysłowym profilu Województwa Śląskiego świadczy wysoka liczba
pracujących w przemyśle i budownictwie. W strukturze zatrudnienia wg sekcji
Polskiej Klasyfikacji Działalności wysokie są udziały pracujących w przetwórstwie
przemysłowym (21,5%) oraz handlu i naprawach (17,7%). Pomimo znacznej redukcji
zatrudnienia w górnictwie, która jest wynikiem zachodzących w nim wieloletnich
procesów restrukturyzacji, w dalszym ciągu w regionie pracuje w tej branży 8,2%.
Ogólnej liczby pracujących. Pozytywnie ocenić należy rosnący udział pracujących
w sekcjach: „edukacja”- 8,2% oraz „obsługa nieruchomości i firm; nauka” – 8,0%.
Atutem regionalnego rynku pracy jest duża liczba wysoko wykwalifikowanych
pracowników;
wśród
osób
pracujących
w
województwie
22,3%
posiadało
wykształcenie wyższe, 38,4% - średnie, 32,9% - zasadnicze zawodowe, a 6,4% wykształcenie gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe. Większość
pracujących (56,9%) to osoby w wieku 25 – 44 lat. Co dziesiąty był w wieku
15- 24 lat, a co trzeci – w wieku powyżej 45 lat.
16
Procesom restrukturyzacji regionu towarzyszy zmiana struktury zatrudnienia,
przejawiająca się w malejącej liczbie osób zatrudnionych w budownictwie, górnictwie,
produkcji metali, przy równoczesnym jej wzroście w sektorze usług.
W wieku produkcyjnym znajduje się min. 65% mieszkańców regionu.
Tabela 1. Wybrane dane na temat zatrudnienia w województwie
Pracujący* (dok.)
Podregiony z podziałem
na powiaty
Woj. śląskie
Podregion
bielsko- bialski
Podregion
częstochowski
Podregion centralny
śląski
będziński
bieruńsko- lędziński
gliwicki
lubliniecki
mikołowski
pszczyński
tarnogórski
zawierciański
Rolnictwo, łowiectwo,
łucznictwo
2000
2007
w % ogółem
Przemysł i
Usługi
budownictwo
rynkowe
2000
2007
2000 2007
Usługi
nierynkowe
2000
2007
0,9
0,6
48,4
44,9
28,6
31,7
22,1
22,8
1,4
0,9
45,5
44,8
29,2
30,4
23,9
23,9
2,9
1,6
53,2
52,1
16,5
17,5
27,4
28,8
0,7
1,4
0,4
2,1
4,7
1,1
2,3
1,5
2,1
0,5
0,6
0,3
2,3
2,9
0,8
2
0,8
1,7
48,4
42,4
79
60,4
37,7
63,7
64,9
46,4
47
43,7
39,3
77,1
54,7
42
58,7
59,6
40,5
46,6
29,8
31,7
10,8
15,1
24,8
19,8
14,7
26,8
26,6
33,7
36,3
12,2
20,5
22,9
23,6
18,8
33,3
26
21,1
24,4
9,7
22,4
32,8
15,4
18
25,3
24,4
22,1
23,8
10,4
22,6
32,2
17
19,6
25,4
25,7
Źródło: WUS Katowice
µ. Stan w dniu 31 XII. Według faktycznego miejsca pracy: bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9
oraz osoby zatrudnione w prywatnych farmach w agrokulturze.
Bezrobocie
Na koniec sierpnia 2008 roku stopa bezrobocia dla Śląska12 wynosiła 7,0%
i była niższa od ogólnokrajowej (10,0%). Wysokość wskaźnika plasuje województwo
na drugim miejscu w Polsce za Wielkopolską (6,6%). Najkorzystniejszy stosunek
liczby osób bezrobotnych do aktywnych zawodowo odnotowano w podregionie
tyskim – 4,9%. W podregionie katowickim stopa bezrobocia wyniosła 5,1%,
w bielskim – 6,4%, w rybnickim – 6,7%, w gliwickim 7,4%, w częstochowskim – 9,9%,
bytomskim 10,9%, a najwyższy poziom osiągnęła w podregionie sosnowieckim
– 11,7%. W mieście Katowice wartość tego wskaźnika wynosiła 2,4%.
12
Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach, Informacja o sytuacji na rynku pracy województwa śląskiego na
koniec pierwszego półrocza 2008 r., http://www.wup-katowice.pl.
17
W końcu czerwca 2008 r. liczba zarejestrowanych w śląskich powiatowych
urzędach pracy wyniosła 130 tys. W porównaniu do sytuacji z końca pierwszego
półrocza 2007 r. stan bezrobocia obniżył się już o blisko jedną trzecią – 59,6 tys.
osób (31,4%). Przy zestawieniu aktualnych danych z najwyższą liczbą bezrobotnych
zarejestrowanych na Śląsku (28.02.2003 r.) redukcja osiągnęła poziom 62,3%.
Tabela 2. Wybrane informacje o bezrobociu rejestrowanym w układzie
powiatów i podregionów
Liczba bezrobotnych (30.06.08 r.)
Podregiony z
podziałem na
powiaty
zamieszkali
na wsi
stopa
bezrobocia
(%)
(30.05.08)
Dynamika
spadku/ wzrostu
bezrobocia
31.05.08 =100%
ogółem
kobiety
udział kobiet
wśród
bezrobotnych
ogółem (%)
Woj. śląskie
130 013
80 396
61,8
17 680
25 347
7,7
94,9
Podregion bielski
15 348
8 787
57,3
2 499
7 452
6,4
96,9
Podregion
bytomski
15 187
9 619
63,3
1 642
2 255
10,9
95,4
Podregion
częstochowski
19 227
10 559
54,9
3 303
7 393
9,9
93,9
Podregion
gliwicki
13 154
8 577
65,2
1 289
803
7,4
96,0
Podregion
katowicki
17 148
10 724
62,5
2 230
0
5,1
94,3
Podregion
rybnicki
13 110
9 356
71,4
1 420
2 204
6,7
93,0
Podregion
sosnowiecki
29 598
17 935
60,6
4 267
3 681
11,7
95,3
będziński
6 288
3 852
61,3
1 098
1 276
13,2
zawierciański
7 367
4 184
56,8
1 126
2 405
16,4
96,9
m. Dąbrowa
Górnicza
5 326
3 272
61,4
686
0
9,9
92,8
m. Jaworzno
3 070
2 143
69,8
275
0
10,3
90,4
m. Sosnowiec
7 547
4 484
59,4
1 082
0
10,1
95,4
Podregion tyski
7 241
4 839
66,8
1 030
1 559
4,9
93,1
z prawem
do
zasiłku
98,3
Źródło: WUP Katowice
Gospodarka
Województwo Śląskie jest obszarem strukturalnie zróżnicowanym. Oprócz
dobrze rozwiniętego przemysłu posiada również tereny rolnicze, a także znaczące
walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz ważne miejsca kultu religijnego, sprzyjające
rozwojowi.
18
Województwo Śląskie należy do najsilniejszych gospodarczo regionów Polski.
Wytwarza się tutaj prawie 14% Produktu Krajowego Brutto (PKB), co daje
województwu drugie miejsce w kraju. PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest tu
wyższe od średniej krajowej o min. 10%.
Wyrazem przeobrażeń zachodzących w gospodarce regionu jest wyraźna
zmiana w strukturze wytwarzanej tutaj wartości dodanej brutto (wartości nowo
wytworzonej). Udział usług rynkowych i nierynkowych stanowi aktualnie 60,5%, co
w porównaniu z rokiem 1999 daje wzrost o 3,5%.
19
Tabela 3. Wybrane informacje o produkcji i nakładach inwestycyjnych
w układzie powiatów i podregionów
Produkcja sprzedana przemysłu
( ceny bieżące )
Podregiony z
podziałem na
powiaty
Woj. śląskie
Podregion
częstochowski
Podregion
bielsko- bialski
Podregion
centralny śląski
będziński
bieruńskolędziński
gliwicki
lubliniecki
mikołowski
pszczyński
tarnogórski
zawierciański
W mln złotych
Nakłady inwestycyjne
w przedsiębiorstwach
Na 1 mieszkańca w
zł
2000
2006
2000
2006
2000
2006
2000
2006
77648
133191
16258
28478
10580
13377,6
2218
2860
5825,6
11571,7
10686
21588
801,5
829,7
1470
1547,8
14033,9
28374,1
21894
43790
1106,2
1642,5
1725
2534,9
49448,4
1591,7
82615,6
1190,7
16817
10347
28952
7879
7930,6
217,6
9578,6
496,6
2703
1479
3356,7
3286,1
294,8
599,8
5346
10736
141,0
179,1
2557
3205,2
313,5
607,5
2077,1
696,0
1473,4
1747,4
485,8
1069,2
1769,3
886,4
2152,8
3098,1
2645
7871
22958
6766
10472
13782
4225
13953
19438
8471
15602
24959
101,8
79,0
296,4
172,2
127,2
117,6
181,4
115,7
220,2
316,5
259,3
174,9
859
1023
3276
1674
904
927
1577,6
1510,3
2419,3
3024,8
1879,1
1408,9
Produkcja sprzedana przemysłu
( ceny bieżące )
Podregiony z
podziałem na
powiaty
Woj. śląskie
Podregion
częstochowski
Podregion
bielsko- bialski
Podregion
centralny śląski
będziński
bieruńskolędziński
gliwicki
lubliniecki
mikołowski
pszczyński
tarnogórski
zawierciański
Na 1 mieszkańca
w zł
W mln złotych
W mln złotych
Nakłady inwestycyjne
w przedsiębiorstwach
Na 1 mieszkańca w
zł
Na 1 mieszkańca
w zł
W mln złotych
2000
2006
2000
2006
2000
2006
2000
2006
77648
133191
16258
28478
10580
13377,6
2218
2860
5825,6
11571,7
10686
21588
801,5
829,7
1470
1547,8
14033,9
28374,1
21894
43790
1106,2
1642,5
1725
2534,9
49448,4
1591,7
82615,6
1190,7
16817
10347
28952
7879
7930,6
217,6
9578,6
496,6
2703
1479
3356,7
3286,1
294,8
599,8
5346
10736
141,0
179,1
2557
3205,2
313,5
607,5
2077,1
696,0
1473,4
485,8
1069,2
1769,3
886,4
2152,8
2645
7871
22958
6766
10472
4225
13953
19438
8471
15602
101,8
79,0
296,4
172,2
127,2
181,4
115,7
220,2
316,5
259,3
859
1023
3276
1674
904
1577,6
1510,3
2419,3
3024,8
1879,1
1747,4
3098,1
13782
24959
117,6
174,9
927
1408,9
Źródło: WUS Katowice, najnowsze udostępnione dane z dn. 30 grudnia 2006 r.
Województwo Śląskie dysponuje licznymi zasobami naturalnymi, do których
należą m.in.: węgiel kamienny, złoża cynku i ołowiu, pokłady metanu, gazu
ziemnego, złoża margli, wapieni, kruszywa naturalnego, a także wody lecznicze,
20
termalne i mineralne. W oparciu o istniejącą bazę surowcową powstał tu największy
w kraju okręg przemysłowy.
W regionie zlokalizowanych jest 38 czynnych kopalń węgla kamiennego, 25 hut
i zakładów hutniczych, 21 elektrowni i elektrociepłowni przemysłowych oraz
22 elektrownie zawodowe. W strukturze branżowej przemysłu po górnictwie węgla
kamiennego dominującym sektorem jest hutnictwo.
Zachodzące od kilku lat procesy restrukturyzacyjne powodują systematyczne
zmiany w strukturze gospodarki województwa. W całym przemyśle zmniejsza się
udział górnictwa i hutnictwa, branż do niedawna dominujących w gospodarce
województwa, wzrasta pozycja przemysłu elektromaszynowego, informatycznego,
energetyki, a najszybciej przemysłu spożywczego i motoryzacyjnego (region jest
największym w kraju producentem samochodów).
Udział Województwa Śląskiego w krajowej produkcji sprzedanej przemysłu
wynosi 17,2%, z czego na sektor prywatny przypada 62%.
W Województwie Śląskim zarejestrowanych jest ponad 424 tys. podmiotów
gospodarki narodowej.
Tabela 4. Liczba podmiotów gospodarczych w układzie powiatów
i podregionów
Osoby prawne i jednostki organizacyjne
osobowości prawnej
Wyszczególnienie
( A – analogiczny okres
roku )
Woj. śląskie
Podregion bielski
Podregion bytomski
Podregion
częstochowski
Podregion gliwicki
Podregion katowicki
Podregion rybnicki
Podregion
sosnowiecki
będziński
zawierciański
m. Dąbrowa Górnicza
m. Jaworzno
m. Sosnowiec
Podregion tyski
Ogółem
A
Razem
W liczbach
bezwzględnych
A
niemające
W tym
Przedsiębior
Spółdziel-stwa
nie
państwowe
426096
100,5
15115
102,4
78
1237
66955
38189
101,6
101,3
15686
10238
102,5
102,7
11
11
229
114
46225
44361
79856
46113
101,3
101,7
99,6
99,9
9247
14311
22788
10181
101,9
102,9
102,3
102,6
2
9
18
11
212
89
184
132
69223
15423
10286
11751
7574
24189
35174
99,5
99,4
100,8
99,0
98,6
99,4
100,2
14727
3403
1980
2740
1905
4699
7937
101,5
100,6
102,8
102,0
102,5
101,1
103,0
13
3
2
2
2
4
3
174
44
45
25
23
37
103
Źródło: WUS Katowice
21
Komunikacja
Poprzez swoje centralne położenie na południu Polski, Województwo Śląskie
znajduje się na trasie historycznie ukształtowanych szlaków handlowych
i komunikacyjnych łączących kraje Europy Północnej i Wschodniej z Europą
Zachodnią i Południową.
Jest
ono
bardzo
dobrze
skomunikowane
z
ogólnoeuropejską
siecią
transportową. Na jego obszarze krzyżują się główne, transeuropejskie szlaki
(korytarz III: Berlin-Wrocław-Katowice-Kraków-Lwów oraz korytarz VI: GdańskKatowice-Żylina).
Region
położony
jest
na
skrzyżowaniu
transeuropejskich
korytarzy
transportowych (A1, A4, E30, E65) – newralgicznych szlaków transportowych
i komunikacyjnych (drogowych i kolejowych) o znaczeniu krajowym i europejskim. Na
terenie tym spotykają się dwie drogi międzynarodowe Lwów – Kraków – Katowice –
Wrocław – Zgorzelec (A4) oraz Gdańsk – Bratysława (A1). Północną cześć
województwa przecina również najkrótszy szlak, łączący Kijów przez Lublin – Kielce
– Częstochowę – Opole z Dreznem i przez Kudowę z Pragą. Drogi dwujezdniowe
łączą Katowice z Łodzią i Warszawą na północy oraz na południu z Bielskiem.
Region w stosunku do reszty kraju posiada dość dobrze rozwiniętą
infrastrukturę komunikacyjną. Przecina go ponad 20 tys. km dróg publicznych
o twardej nawierzchni (8% dróg krajowych), z tego 2,6 % stanowią drogi
dwujezdniowe, co daje najwyższy wskaźnik gęstości w kraju 161,9 km/100 km²
powierzchni, przy średniej krajowej wynoszącej 79,6 km/100 km².
22
Tabela 5. Wybrane informacje o drogach publicznych w układzie powiatów
i podregionów stan na 31.12.2006 r.
Wyszczególnienie
Woj. śląskie
Podregion
częstochowski
Podregion
bielsko-bialski
Podregion
centralny śląski
będziński
bieruńsko- lędziński
gliwicki
lublinecki
mikołowski
pszczyński
tarnogórski
zawierciański
Drogi publiczne
o twardej powierzchni w km
Powiatowe
Gminne
6084,1
11591,1
W tym o nierównej powierzchni
Powiatowe
6012,4
Gminne
9933,9
1162,7
1674,0
1151,5
1244,8
1140,0
3235,1
1138,4
2741,5
3079,1
289,9
97,5
272,6
271,0
153,9
200,5
267,0
472,5
5058,9
316,6
240,0
398,0
434,7
272,1
362,3
353,9
634,9
3036,4
279,7
94,0
272,6
248,0
153,9
199,7
264,0
471,2
4453,8
283,3
219,4
338,9
244,6
241,3
335,8
290,6
500,8
Źródło: WUS Katowice; brak danych za rok 2007.
Przez obszar Województwa Śląskiego przebiegają historycznie ukształtowane
ważne szlaki kolejowe o kierunku północ-południe i wschód-zachód, z czego trzy linie
kolejowe magistralne zaliczane są do międzynarodowej sieci „E” (AGC).
W województwie realizuje się około 50% krajowych przewozów kolejowych.
Istotne znaczenie ma znajdujący się w Tarnowskich Górach węzeł kolejowy, który
należy do największych w Europie. Szybkie przemieszczanie się pomiędzy
Katowicami i Warszawą umożliwia Centralna Magistrala Kolejowa, a pomiędzy
Katowicami i Gdynią – Magistrala Portowa, którymi przewożona jest większość
towarów z terenu województwa.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż na terenie województwa – w Sławkowie
(powiat będziński) – kończy się szeroki tor łączący Polskę ze Wschodem, tzw. Linia
Hutnicza Szerokotorowa (LHS). Wykorzystując dostęp do normalno- i szerokotorowej
linii kolejowej oraz położenie (70 km od południowej, 280 km od wschodniej i 400 km od
zachodniej granicy, a także bliskość lotnisk w Katowicach i Krakowie), w Sławkowie
planuje się budowę Międzynarodowego Centrum Logistycznego. Projekt ten przewiduje
przekształcenie dotychczasowego terminalu – zajmującego się głównie przeładunkiem
rud żelaza i paliw płynnych – w nowoczesne centrum logistyczne do obsługi
kontenerowego ruchu towarowego pomiędzy Europą a Azją.
23
Atrakcyjność
komunikacyjną
województwa
w
znacznym
stopniu
podnosi
Międzynarodowy Port Lotniczy „Katowice” w Pyrzowicach („obejmuje” część
powiatu
będzińskiego
–
gminy
Mierzęcice)
oraz
bliskość
dwóch
lotnisk
międzynarodowych w Balicach (k. Krakowa) i w Ostrawie, w Republice Czeskiej.
MPL „Katowice” jest najdynamiczniej rozwijającym się lotniskiem w Europie
obsługującym w ciągu roku ponad milion pasażerów.
Urbanizacja
Województwo Śląskie jest obszarem silnie zurbanizowanym, o czym świadczy
najwyższy w Polsce wskaźnik urbanizacji kształtujący się na poziomie 79%.
Region ma charakter policentryczny – nie występuje tu jeden centralny ośrodek,
który spełniałby funkcje metropolitalne. Administracja, uczelnie, instytucje kultury,
większe firmy skoncentrowane są przede wszystkim w dużych miastach aglomeracji,
takich jak: Katowice, Sosnowiec, Bytom, Gliwice, Zabrze, Tychy i Chorzów. Istotną
rolę odgrywają również stolice subregionów: Rybnik, Bielsko-Biała i Częstochowa.
Głównymi elementami systemu osadniczego Województwa Śląskiego są
aglomeracje miejskie: Górnośląska – o znaczeniu europejskim oraz: bielska,
częstochowska i rybnicka – o znaczeniu krajowym.
O specyfice regionu decyduje Aglomeracja Górnośląska, która jest zespołem
miast praktycznie stykających się ze sobą, ciągnących się na długości około 70 km –
od Dąbrowy Górniczej do Gliwic. Zajmuje ona około 18% powierzchni województwa
(1 200 km²), a zamieszkuje ją blisko 60% mieszkańców regionu, czyli około 2,8 mln
osób. Średnia gęstość zaludnienia wynosi około 1 900 osób/km² i jest prawie
5-krotnie wyższa od wskaźnika regionalnego.
24
Tabela 6. Liczba mieszkań oddanych do użytku w I kw. 2008 r. w układzie
powiatów i podregionów
Mieszkania
Powierzchnia użytkowa w m2
Ogółem
Wyszczególnienie
W liczbach
bezwzględnych
Ogółem
A
W tym
budownictwo
indywidualne
W liczbach
bezwzględnych
W tym
budownictwo
indywidualne
A
Woj. śląskie
299
127,5
1832
365877
125,8
Podregion
557
95,7
495
77479
105,9
bielski
Podregion
221
138,1
121
22620
122,1
bytomski
Podregion
504
145,2
376
68457
139,9
Częstochowski
Podregion
137
50,9
72
18765
84,8
Gliwicki
Dane dotyczące Powiatu Będzińskiego przedstawione w kolejnym podpunkcie.
283509
71243
17106
59518
11764
Źródło: WUS Katowice
II.2. Powiat Będziński na tle innych powiatów województwa
Na strukturę administracyjną województwa śląskiego składa się 19 miast na
prawach powiatu, 17 powiatów ziemskich oraz 166 gmin, z czego 48 to gminy
miejskie, 21 miejsko-wiejskie i 97 wiejskie.
Jednym z 17 powiatów ziemskich, położonym w centralnej części regionu, jest
Powiat Będziński, który tworzy 8 gmin: miasta: Będzin, Czeladź, Sławków,
Wojkowice; gmina miejsko-wiejska Siewierz oraz gminy wiejskie: Bobrowniki,
Mierzęcice, Psary. Siedzibą Starostwa Powiatowego jest miasto Będzin.
Tabela 7. Gminy Powiatu Będzińskiego13 oraz dane budżetowe JST powiatu za
2008 r.
Liczba
ludności
Powierzchnia
Dochody
Wydatki
Będzin
58 639
37,08 km²
145 904 967
150 594 265
Bobrowniki
11 334
51,99 km²
19 832797
18 241 166
Czeladź
34 072
16,57 km²
70 776 380
76 523 393
Mierzęcice
7 282
51,27 km²
14 274 566
18 426 349
Psary
11 339
45,98 km²
19 127 661
Gmina
13
19 826 725
Dane GUS-u
25
Siewierz
12 187
115,76 km²
26 531 924
23 603 033
Sławków
6 830
36,6 km²
20 631 262
23 795 187
Wojkowice
9 368
12,77 km²
18 094 989
15 465 572
372 834 728
436 597 887
75 013 939
72 051 685
410 188 485
418 527 374
łącznie
Powiat
151 160
368,02 km²
Razem:
Powiat zamieszkuje ponad 151 tys. osób, a jego powierzchnia wynosi 331 km²,
co pod tym względem lokuje go mniej więcej w środku rankingu jednostek
terytorialnych w regionie.
Również przedstawione w poprzednim rozdziale dane statystyczne nie
wskazują na jakieś specjalne „cechy” powiatu, które wyróżniałyby go in plus lub in
minus na tle innych powiatów województwa.
Również z danych inkasowych nie wynika, że Powiat Będziński wyróżnia się
jako najbiedniejszy czy najbogatszy. Również w zestawieniach finansowych opartych
na analizie wpływów i wydatków budżetowych poszczególnych starostw zajmuje
„pozycję środkową”.
26
Tabela 8. Dochody i wydatki budżetów powiatów woj. śląskiego w 2006 r.
według działów
Dochody
W tym
Wyszczególnienie
Woj. Śląskie
Podregion
częstochowski
Częstochowski
Kłobucki
Myszkowski
m. Częstochowa
Podregion
bielsko- bialski
Bielski
Cieszyński
Żywiecki
m. Bielsko- Biała
Podregion
centralny śląski
Będziński
bieruńsko- lędziński
Gliwicki
Lubliniecki
Mikołowski
Pszczyński
Tarnogórski
Zawierciański
Oświa
ta
i
wycho
wanie
Ochr
ona
zdro
wia
Pomoc
społecz
na
i
pozostał
e
zadania
w
zakresie
polityki
społecz
nej
122478,0
94057,3
70557,
8
773980,9
193997,9
17357,9
23122,
6
16121,5
445,1
429,1
514,2
14733,1
17744,1
3937,1
2546,3
2252,6
9008,2
8438,2
4731,0
302,3
41,8
3363,2
8603,8
61,6
729,1
1163,2
6649,9
76058,5
8321,1
1360,1
3055,8
63321,4
45443,3
45443,3
2950,7
2950,7
228,6
228,6
749659,7
57379,3
105102,3
81154,2
30431,3
1420,4
1423,9
906,7
5484,1
1261,7
520,0
885,8
6030,3
594,1
547,9
717,8
8949,8
121,4
5441,4
1316,5
66202,2
5960,8
17207,2
3294,8
86,3
2,9
-
2109,5
223,4
-
2000,0
177,7
5,7
506023,9
26680,3
2816,6
4170,5
39739,4
83,4
1886,1
5932419,2
77631,7
22788,9
42195,9
59798,9
53366,1
56995,8
101865,0
72006,9
373250,4
1261,7
511,0
604,2
199,6
1726,7
808,6
694,9
1269,7
80007,8
4158,1
1589,9
3523,1
2184,2
2683,0
4097,2
6554,7
3258,2
63286,5
390,3
42,5
264,2
1329,0
374,1
410,8
2109,4
561,3
2070,5
39603,
8
1737,9
53,6
816,7
2181,2
1161,5
1362,0
2013,9
552991,4
4671,6
394,1
7951,2
12962,3
5815,6
4041,8
11153,5
6287,2
89080,2
-
2760,4
193,8
5,6
5,0
8,9
-
1816,7
18521,
0
Gospo
darka
miesz
kaniowa
Admini
stracja
public
zna
8482134,6
446733,5
786426,3
54246,5
39656,1
38376,3
654147,4
Ogółem
Gospodarka
komunalna
i
ochrona
środowi
ska
Kultur
a
i
ochron
a
dziedz
ictwa
narodoweg
o
Kultu
ra
fizyc
zna
i
sport
27
1115,4
-
Wydatki
W tym
Wydatki bieżące jednostek budżetowych
Wyszczególnienie
ogółem
dotacje
Świadcze
-nia na
rzecz
osób fizycznych
razem
Wynagrodzenia
w tym
składki
na
obowiązk
-owe
ubezpieczenia
społeczn
ei
Fundusz
Pracy
razem
Wydatki majątkowe
razem
w tym
inwestya
cyjne
8750287,
3
800179,8
909947,5
5014682,
3
2631913,
8
482535,7
1652021,
2
1710353,9
1653067,
2
Podregion
częstochowski
Częstochowski
Kłobucki
Myszkowski
m. Częstochowa
832645,0
57839,4
42553,1
37338,2
694914,3
56806,2
1692,2
344,1
2918,5
51851,4
85388,6
3421,7
3707,7
2935,8
75323,3
474666,4
41121,8
30856,6
26571,5
376116,5
272022,0
15438,9
16500,0
13887,7
226195,5
49791,1
2957,2
2784,5
2157,2
41892,1
125782,2
21348,5
9729,6
8805,8
85898,3
190623,2
11358,0
7114,2
4512,6
167638,5
189303,7
11358,0
7114,2
4512,6
166319,0
Podregion
bielsko- bialski
Bielski
Cieszyński
Żywiecki
m. Bielsko- Biała
748406,4
61343,9
110964,5
82017,9
494080,2
97745,5
5940,2
13148,2
5290,0
73367,1
62009,6
2776,6
6737,5
7368,3
45127,3
461221,3
43831,1
71604,6
65618,7
280167,0
253763,7
19437,3
41676,3
36259,3
156390,7
45588,4
3688,0
7175,3
6352,8
28372,3
136802,5
18643,1
18546,1
19541,6
80071,7
116004,7
8210,7
18784,7
2142,5
86866,9
115640,5
8210,7
18784,7
2142,5
86502,6
6115552,
6
80931,5
457071,3
2461,1
681724,1
3688,1
3579619,
0
58707,6
1859157,
4
32514,5
343058,8
5603,4
1208159,
8
16953,4
1138191,4
15300,7
24519,1
1541,9
996,4
17789,7
9122,1
1669,3
6349,0
4151,3
4151,3
45804,4
62670,4
62580,0
58151,8
107895,8
77005,9
5115,8
3314,1
4389,7
5055,9
6125,0
908,2
2080,4
2265,9
2438,0
2803,1
4743,6
4387,3
30764,6
48578,0
37654,2
39998,5
85712,9
65624,4
16107,2
27680,2
20372,9
20727,2
49001,0
34885,7
2985,8
4901,5
3509,1
3509,0
8372,5
6022,4
10541,6
13715,1
11561,5
13726,9
23377,3
21243,1
7769,9
8232,7
15840,8
8365,7
10487,8
5598,6
7769,3
8232,7
15840,8
8365,7
10446,8
5598,6
Woj. Śląskie
Podregion
centralny śląski
Będziński
bieruńskolędziński
Gliwicki
Lubliniecki
Mikołowski
Pszczyński
Tarnogórski
Zawierciański
1084511,
4
15300,7
Źródło: WUS Katowice
Podsumowując, przedstawione w pk.II.1. i II.2. dane i informacje można
stwierdzić, że Powiat Będziński jest powiatem „przeciętnym”, bez jednoznacznych
wyróżników, mogących go wyróżniać w różnego typu rankingach i zestawieniach
opartych na analizie danych liczbowych.
Dlatego też, poszukiwanie elementów mogących stanowić jego wyróżnik należy
szukać nie na płaszczyźnie „ilościowej”, ale „jakościowej”, analizują inne, niż
liczbowe i statystyczne dane.
28
II.3. Specyfika Powiatu Będzińskiego
Zgodna z art. 1 Statutu Powiatu Będzińskiego14: „Powiat Będziński (…) stanowi
lokalną wspólnotę samorządową tworzoną przez mieszkańców powiatu oraz
terytorium obejmujące następujące gminy: Będzin, Czeladź, Wojkowice, Sławków,
Siewierz, Bobrowniki, Mierzęcice, Psary”.
W ujęciu historycznym wspólnota ta ma już ponad 140 letnią tradycję, co
w dużym stopniu rzutuje na jej obecny charakter.
Odrębność historyczna
Powiat Będziński został utworzony w 1867 r. przez władze carskie po upadku
Powstania Styczniowego, w swej najbardziej rozległej formie obejmował 1390 km2,
na których zamieszkiwało około 80 tysięcy mieszkańców. Był obszarem b. Królestwa
Polskiego (Kongresowego) stanowiącego już wówczas integralną część Rosji.
Graniczył z Cesarstwem Austriackim i Niemieckim, tą uprzemysłowioną częścią
Małopolski, która z czasem stała się Zagłębiem (które w swym „najpewniejszym
kształcie" obejmuje także miasta na prawach powiatu: Sosnowiec i Dąbrowę
Górniczą oraz część powiatu tarnogórskiego).
Wprawdzie dla mieszkańców pozostałej części kraju, głównie z powodów
geograficznych, administracyjnych, geologicznych i urbanistycznych, region ten jest
tylko fragmentem Górnego Śląska, „województwa śląskiego”, jednak mieszkańcy
Powiatu Będzińskiego to Zagłębiacy, szczycący się własną historią i tożsamością.
Opiera się ona przede wszystkim na ukształtowanym w XIX w. poczuciu odrębności
historycznej i językowej od „niemieckiego” Śląska oraz „austriackiej” Galicji, jak
również poczuciu wspólnoty z „rosyjską” historią Królestwa Kongresowego.
Współcześnie takie postrzeganie regionu przejawia się m.in. w odrębnych
„zagłębiowskich” jednostkach administracyjnych, jak okręg wyborczy nr 32 (do
Sejmu) i 31 (do Senatu), jednostka NUTS, utworzona w 1992 r. diecezja
sosnowiecka czy Zagłębiowska Strefa Gospodarcza.
14
Uchwała nr V/60/03 Rady Powiatu Będzińskiego z dnia 25 lutego 2003 r.
29
Niespójność terytorialna
Funkcjonujący obecnie od roku 1999 Powiat Będziński pod względem obszaru
różni się dość istotnie od swego historycznego pierwowzoru. Utracił swoje wschodnie
i zachodnie krańce, zyskując nieco na północy (Siewierz). W wyniku decyzji
administracyjnej do powiatu włączono Sławków, nie posiadający bezpośredniej
łączności terytorialnej, co stanowi swoisty ewenement w skali kraju. Pewnym
posunięciem idącym w poprzek wielowiekowej historii jest także wyłączenie z
Powiatu Będzińskiego jego północno-wschodniego obszaru, który stanowi Gmina
Ożarowice (z Międzynarodowym Portem Lotniczym „Katowice” w Pyrzowicach) i
przyłączeniu go do górnośląskiego powiatu tarnogórskiego, łamiąc tym samym
historyczną granicę między Śląskiem a Zagłębiem.
Specyfika gospodarcza15
Głównym
bogactwem
Powiatu
Będzińskiego,
podobnie
jak
całego
województwa, był do niedawna węgiel kamienny. Dlatego też przez długi czas o
przemysłowym wizerunku tego regionu decydowały przede wszystkim kopalnie i
przemysł wydobywczy. Stopniowy zanik tej gałęzi przemysłu sprawił, że coraz
większe znaczenie uzyskał sektor usługowo – handlowy. Obecnie w powiecie
będzińskim działa 15 570 podmiotów gospodarczych w tym 93 spółki z udziałem
kapitału zagranicznego. Większość z nich to małe i średnie przedsiębiorstwa, które
powstały po upadku dużych, państwowych zakładów pracy.
Coraz większą rolę zaczyna odgrywać przemysł energetyczny. Największą
firmą tej branży są Będzińskie Zakłady Elektroenergetyczne ENION S.A. oraz
Elektrownia Łagisza, w której powstaje nowy blok energetyczny o mocy 460 MW.
Inwestycja ta zakończona zostanie w 2009 r., a wartość jej wynosi 500 mln euro.
Będzin jako stolica powiatu ma wiodącą rolę w promowaniu całego okręgu.
Powstałe już inicjatywy mają w wydatny sposób zwiększyć atrakcyjność terenów.
W planach jest wykonanie fragmentu obwodnicy Grodźca, która odciąży zniszczone
ulice Barlickiego i Wolności, co znacznie podwyższy standard życia okolicznych
mieszkańców.
Fundusze przeznaczone będą także na adaptację i budowę nowych obiektów
na cele Parku Technologiczno-Przemysłowego „Zagłębie”, na terenie pokopalnianym
15
Informacja ze stron internetowych Starostwa Będzińskiego:
http://www.starostwo.bedzin.pl/default.aspx?docId=2121, pobrano 23.09.08 r.
30
w
Grodźcu,
rekultywację
oraz
uzbrojenie
w
drogi
i
kanalizację
terenów
inwestycyjnych na obszarze dzielnicy Warpie -Wschód.
W gospodarczą mapę powiatu na stałe wpisany jest już magazynowy skład
Ahold w będzińskiej dzielnicy Łagisza, Fabryka Klejów i Zapraw „Kreisel”.
Każda z gmin powiatu we własnym zakresie stara się także rozbudowywać
swoją infrastrukturę i przyciągać inwestorów. Dużą szansą na ożywienie i rozwój
społeczno-gospodarczy regionu upatruje się w rozwijającym się największym
Europejskim
Terminalu
Przeładunkowym
i
Międzynarodowym
Centrum
Gospodarczym w Sławkowie. Ta inwestycja jest jednym z głównych priorytetowych
działań władz samorządowych od 2002 roku, czyli od włączenia gminy Sławków do
Powiatu Będzińskiego. Rozwój centrum logistycznego to nie tylko ożywienie
gospodarcze regionu, ale przede wszystkim ponad 2 tysiące miejsc pracy.
Obiektem starań i zabiegów władz jest również rozwój Międzynarodowego
Portu Lotniczego „Katowice” w Pyrzowicach. Jego usytuowanie w pobliżu
istniejących i planowanych autostrad, możliwości przeładunkowe i bliskość
Euroterminalu w Sławkowie jest kolejnym atutem dla rozwoju regionu.
W okolicy portu lotniczego mają powstać MOP-y, czyli Miejsca Obsługi
Podróżujących, każdy o powierzchni 20 hektarów. Rozwojowi lotniska ma służyć
budowa drogi S-1, przy której powstaną punkty handlowe, co wpłynie na ożywienie
gospodarcze szczególnie w sąsiadującej z lotniskiem gminie Mierzęcice.
Wspomnieć należy także o gminie Czeladź, której korzystne położenie
w samym centrum węzła komunikacyjnego w niedalekiej odległości od stolicy
województwa, przyciąga handlowców i inwestorów. Właśnie w Czeladzi istnieje
ogromne Centrum Handlowe M1, które spowodowało ożywienie handlu i powstanie
wielu miejsc pracy. W 2007 roku w Czeladź, w rejonie ul. Wiejskiej i Handlowej,
ruszyła budowa centrum logistyczno-dystrybucyjnego z dojazdami i placami
manewrowymi firmy Alliance Silesia Sp. z o. o. Inwestor zamierza wybudować
w sąsiedztwie centrum M1 hale magazynowo-produkcyjne wysokiego składowania,
z powierzchniami magazynowymi i biurowymi do wynajęcia pod działalność
handlową, usługową i produkcyjną o niskiej uciążliwości. Przewiduje się, iż w tym
rejonie w przeciągu kilku lat stanie kilka hal, w zależności od popytu klientów na
powierzchnie. Pracę może znaleźć tu ponad tysiąc osób. Docelowa wielkość
inwestycji to ok. 86 500 m².
31
Nowe inwestycje planuje również Siewierz. Najważniejsze z nich to budowa
obwodnicy, która przesunie ciężki transport poza miasto oraz remont i modernizacja
Rynku. Kolejne zadania do realizacji to budowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej
w zachodniej części miasta oraz budowa drogi zbiorczej przy Drodze Krajowej nr 1,
która pozwoli na uruchomienie około 100 ha terenów inwestycyjnych.
W ostatnich latach w powiecie można zaobserwować ożywienie
w budownictwie mieszkaniowym. Powstały nowe osiedla w zabudowie jedno
i wielorodzinnej. Osiedla Górki Małobądzkie, Podskarpie i Malinowice, sprawiły, że
region jest śląskim liderem budownictwa mieszkaniowego. Wciąż przygotowywane
są nowe tereny pod budownictwo mieszkaniowe.
Ogółem w Powiecie zarejestrowanych w rejestrze REGON (stan 31.12.2006 r.)
jest ogółem 15 570 podmiotów gospodarczych (sektor publiczny 685, prywatny
14 885). W tej liczbie zamykają się spółki prawa halowego - 699 podmioty
(z udziałem kapitału zagranicznego 93), spółki cywilne - 1412, spółdzielnie - 45 oraz
12 199 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
Bezrobocie w powiecie wynosi 13,2% (czerwiec 2008 r.).
Dostępność komunikacyjna
W Powiecie Będzińskim przecina się kilka ważnych szlaków komunikacyjnych,
m.in. drogi DK 1, DK 4, A4 i S1. Najważniejsza jest jednak trasa A1. Jest ona osią
komunikacyjną powiatu i łączy go bezpośrednio z aglomeracją katowicką, jak
również jest drogą tranzytową na trasie Śląsk – Polska północna.
Walor ten został wykorzystany m.in. w Czeladzi, gdzie powstało wspomniane
wyżej centrum handlowe M1 obsługujące aglomerację katowicką.
Ważna jest też bliskość portów lotniczych. Szczególne znaczenie ma lotnisko
w Pyrzowicach, wprawdzie pod względem administracyjnym pozostające poza
granicami powiatu, ale bezpośrednio z nim sąsiadując ma olbrzymi wpływ na
dostępność komunikacyjną regionu.
Atrakcyjność turystyczna
Ze względu na swoje położenie oraz walory turystyczne Powiat Będziński może
stanowić naturalne zaplecze rekreacyjne dla Aglomeracji Śląskiej. Może bowiem
zaoferować różnorodną ofertę obejmującą praktycznie wszystkie formy rekreacji.
Bogata historia tych ziem pozostawiła na nich liczne zabytki, a przyroda wiele
32
atrakcji, które powodują, że może on być atrakcyjnym miejscem do czynnego
wypoczynku nie tylko dla jego mieszkańców.
Ofertę turystyczną powiatu stanowią: otwarte zbiorniki wodne (w Rogoźniku,
Zalew Przeczycko–Siewierski, szlaki wodne Czarnej i Białej Przemszy, rzeki Brynicy
oraz potoków Jaworznik i Brzozowickiego itp.), kompleksy parkowe (Pałacu
Ciechanowskich w Grodźcu oraz Mieroszewskich w Gzichowie) i lasy (Grodzieckie,
Dębowej Góry, Żurawinieckie), wzgórza (z najwyższym wzniesieniem w powiecie
i jednocześnie całej Wyżyny Śląskiej Górą Dorotką). Uzupełniają ją liczne szlaki
piesze i trasy rowerowe w dużym stopniu uwzględniające najważniejsze obiekty
zabytkowe regionu: będzińskie Wzgórze Zamkowe, ruiny Zamku Biskupów
Krakowskich w Siewierzu, średniowieczne układy miast Czeladzi i Sławkowa,
zabytkowe dwory i obiekty sakralne, zabytki architektury drewnianej.
Listę atrakcji turystycznych uzupełniają muzea, aktywnie działające ośrodki
kultury, regionalne obiekty gastronomiczne, ośrodki wypoczynkowe, jazdy konnej
oraz ogólnodostępne, nowoczesne kompleksy sportowe.
Rozwój turystyki jest jednym z głównych priorytetów w strategiach rozwoju
samorządów gminnych, opartych na wykorzystaniu posiadanych walorów, niewielkiej
odległość od stolicy województwa oraz największych miast regionu, bardzo dobremu
połączeniu drogowemu oraz bliskości lotniska w Pyrzowicach.
Atrakcyjność osadnicza
Komunikacyjna bliskość aglomeracji katowickiej oraz relatywnie wysoka
atrakcyjność
przyrodnicza16
powiatu
(szczególnie
na
terenach
mniej
zurbanizowanych gmin wiejskich lub wiejsko-miejskiech) może być siłą napędową
rozwoju budownictwa mieszkaniowego (jedno i wielorodzinnego) opartego na
zaspakajaniu popytu osób pracujących w aglomeracji, szukających atrakcyjniejszych
(spokojniejszych i czystszych) miejsc do zamieszkania.
16
Informacje na temat przyrody powiatu można znaleźć m.in. na stronach internetowych Starostwa:
http://www.starostwo.bedzin.pl/default.aspx?docId=2146
33
III. Analiza SWOT powiatu
Przedstawienie specyfiki regionu wiąże się z oceną mocnych i słabych stron
Powiatu oraz szans i zagrożeń jego rozwoju. Jak już wspomniano w Metodologii,
analiza SWOT została zaczerpnięta ze „Strategii” rozwoju Powiatu Będzińskiego na
lata 2000-2008. Uznano bowiem, że zawarty tam opis stanu powiatu nie uległ
radykalnym zmianom, i po aktualizacji i z pewnymi uwagami może być wykorzystany
do dalszych prac.17
Mocne strony powiatu
1. Korzystne położenie, umożliwiające szybkie połączenie komunikacyjne ze
stolicą województwa i centrum kraju.
2. Dobrze rozwinięta i zorganizowana infrastruktura szkolnictwa.
3. Atrakcyjne tereny wypoczynkowe - kompleksy leśne, zbiorniki wodne, szlaki
turystyczne.
4. Duży potencjał gospodarczy i wytwórczy.
5. Zróżnicowana struktura branżowa i własnościowa.
6. Wysoki poziom infrastruktury handlowej.
7. Duża
aktywność
mieszkańców
w
zakresie
własnej
działalności
gospodarczej.18
8. Wysokie walory historyczne i kulturowe o znaczeniu ponadlokalnym.
9. Atrakcyjność inwestycyjna związana z dogodnym położeniem oraz wolnymi
terenami do zagospodarowania.
Szanse rozwoju powiatu
1. Wzrost
zapotrzebowania
na
usługi
edukacyjne,
dostosowujące
profil
kształcenia do potrzeb rynku pracy.
2. Podnoszący się poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa.
3. Zwiększający się popyt na usługi turystyczno - rekreacyjne.
17
Cechą analizy SWOT jest to, że jest to metoda jakościowego, a nie ilościowego opisu zjawisk. Tym samym,
poprzez swoją „niedokładność” pozwala na zarysowanie „pola gry strategicznej”, określenie ogólnych ram
zasobów i możliwości oraz ujawnia zakres koniecznych działań. Pomaga w ten sposób wykryć złe i dobre strony
określonej sytuacji i dzięki temu stanowi podstawę wyboru zjawisk, jakie pomogą wytyczyć cele strategiczne,
wiązki celów taktycznych, zaplanować działania.
18
Według danych statystycznych: jeden zarejestrowany podmiotu gospodarczy przypada na
10 mieszkańców powiatu.
34
4. Restrukturyzacja przemysłu.
5. Tworzenie na szczeblu państwowym instrumentów polityki regionalnej.
6. Integracja z Unią Europejską, stwarzająca możliwości pozyskania
środków z funduszy strukturalnych.19
7. Tworzenie możliwości ubiegania się o normy jakościowe w standardach UE.20
8. Postępujące procesy prywatyzacyjne.
9. Powstawanie podmiotów gospodarczych o silnej orientacji innowacyjnotechnologicznej
10. Tworzenie lokalnych rynków hurtowych.
Słabe strony powiatu
1. Niedostateczny rozwój infrastruktury technicznej, zwłaszcza telekomunikacji i dróg.
2. Wysoki wskaźnik bezrobocia 21 i słabe generowanie nowych miejsc pracy.
3. Niekorzystne tendencje demograficzne.
4. Brak centrum edukacyjnego na poziomie wyższym.22
5. Brak „lokomotyw” gospodarczych, wyznaczających tempo i kierunki rozwoju.23
Zagrożenia rozwoju powiatu
1. Niedoszacowanie budżetu powiatu, uniemożliwiające właściwe wykonywanie
ustawowych zadań.
2. Brak wyposażenia powiatu w majątek własny, który mógłby stanowić istotne
źródło jego dochodów.
3. Niski udział budżetu państwa w restrukturyzacji technologicznej i społecznej.
4. Niedostateczny poziom działań osłonowych dla osób, które utraciły pracę.24
19
Punkt zmieniony w stosunku do wersji pierwotnej z 2000 r., gdzie zapis brzmiał następująco: Integracja z
Unią Europejską, stwarzająca możliwości pozyskania funduszy pomocowych.
20
W starostwie Powiatowym w Będzinie jest wdrożona i stale aktualizowana Polityka Jakości. Poprzez System
Zarządzania Jakością, oparty o Normę PN-EN ISO 9001:2001.
21
Trzeba jednak pamiętać, że wskaźnik ten, wraz z poprawą sytuacji gospodarczej w kraju, także w powiecie
systematycznie spada.
22
Od października 2003 r., staraniem władz Powiatu, w Będzinie uruchomiony został zamiejscowy ośrodek
Politechniki Częstochowskiej.
23
Konstatacja nie do końca dziś aktualna, bowiem do grupy „lokomotyw” zaliczyć jednak należy, wymienione
w pkt. II.3. Specyfika gospodarcza: lotnisko w Pyrzowicach, Będzińskie Zakłady Elektroenergetyczne ENION
S.A. oraz Elektrownia Łagisza, Europejski Terminal Przeładunkowy i Międzynarodowe Centrum Gospodarcze
w Sławkowie oraz Centrum Handlowe M1 w Czeladzi.
24
W Strategii z roku 2000 wymieniane były jeszcze trzy konstatacje związane z „Zagrożeniami rozwoju
powiatu”: trudna sytuacja przedsiębiorstw, wzrost bezrobocia spowodowany restrukturyzacją zakładów pracy,
rosnąca liczba ludzi ubogich - jednak od tego czasu, zważywszy na tempo rozwoju kraju utraciły one znaczenie.
35
III.1. Prognoza rozwoju Powiatu Będzińskiego
III.1.1. Kierunki rozwoju Województwa Śląskiego
Jak już wspomniano we Wstępie, podstawowe kierunki rozwoju Powiatu
Będzińskiego, podobnie jak całego kraju, wyznacza „Strategia Rozwoju Kraju na lata
2007-2015”.
Zawarte w niej priorytety strategiczne to:
1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki.
2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej.
3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości.
4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwo.
5. Rozwój obszarów wiejskich.
6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.
Realizacja
powyższych
postulatów
wiązać
się
będzie
z
działaniami
regulacyjnymi, decyzyjnymi i wdrożeniowymi centralnych władz państwowych
i administracji publicznej (w tym także powiatów, jako jednostek samorządu
wykonujących określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym),
jak i innych podmiotów życia społeczno-gospodarczego.
Realizacja krajowej „Strategii” wiązać się będzie również ze stosowną alokacją
środków finansowych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. A to w największym
stopniu decydować będzie o wykonalności lub nie zamierzeń strategicznych.
Kolejnym, już bezpośrednim wyznacznikiem kierunków rozwoju regionu jest
„Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 – 2020”. Dokument ściśle
wpleciony w układ istniejących, bądź tworzonych dokumentów programowych, do
których
należy
„Narodowy
Plan
Rozwoju”
oraz
„Plan
Zagospodarowania
Przestrzennego”. Tworzy ona warunki do realizacji „Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013”, który jest podstawowym
instrumentem wdrażania „Strategii” wojewódzkiej.
Strategia zakłada rozwój Śląska w następujących aspektach:
•
Społeczny – edukacja, otwartość, tożsamość, kompetencje.
•
Gospodarczy – zdywersyfikowana i innowacyjna gospodarka.
•
Środowiskowy – bioróżnorodność i zdrowe życie.
•
Infratechniczny – dostępność transeuropejska.
36
Rozwój w wyżej wymienionych aspektach będzie realizowany poprzez cele:
•
Wzrost wykształcenia mieszkańców oraz ich zdolności adaptacyjnych do
zmian społecznych i gospodarczych w poczuciu bezpieczeństwa
społecznego i publicznego.
•
Rozbudowa oraz unowocześnienie systemów infrastruktury technicznej.
•
Wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.
•
Poprawa jakości środowiska naturalnego i kulturowego oraz zwiększenie
atrakcyjności przestrzeni.
Realizacja wymienionych celów i wprowadzenie regionu śląskiego na ścieżkę
dynamicznego wzrostu wymaga stworzenia korzystnych warunków do przeobrażenia
gospodarki opartej na przemyśle ciężkim w gospodarkę opartą na wiedzy i informacji.
Sukces regionu zależy w dużej mierze również od przezwyciężenia barier stojących
na drodze zrównoważonego rozwoju, takich jak: zły stan środowiska, niedrożny
system transportowy, liczne zdegradowane obszary miejskie, w których kumulują się
problemy społeczne i gospodarcze, czy wysoki stopień zużycia infrastruktury
edukacyjnej i zdrowotnej. Wzrost gospodarczy i poprawa jakości życia wspomagana
będzie także przez umiejętne wykorzystanie potencjału turystycznego i kulturowego.
Rozwój regionalny województwa jest nierozdzielny z rozwojem lokalnym,
a sukces będzie w dużej mierze zależał od racjonalnej przestrzennej organizacji
procesów rozwojowych. Decentralizacja procesu zarządzania rozwojem może
przyczynić się do wzrostu jego efektywności i zaktywizowania lokalnych aktorów.
W porozumieniu z samorządami lokalnymi zdecydowano więc o wydatkowaniu 40%
środków za pośrednictwem programów subregionalnych, tworzonych zgodnie
z
zasadą
partnerstwa
w
ramach
czterech
obszarów
polityki
rozwoju
zidentyfikowanych w „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 –
2020” i projektów kluczowych zgłoszonych m.in. przez subregiony.
Należy pamiętać, że na podstawie „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego
na lata 2000-2015” powstało wiele innych dokumentów, m.in.: „Regionalna Strategia
Innowacji Województwa
Śląskiego
na
lata
2003-2013”,
„Program
Ochrony
Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku
2015”, „Plan gospodarki odpadami dla Województwa Śląskiego”, „Kompleksowy
37
program gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie Polski południowej”, itd.
Stanowią one podstawę realizacji „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata
2000-2020”.25
III.1.2. Uwarunkowania rozwoju Powiatu Będzińskiego
Powiat jest skomplikowanym systemem, w którym realizowane są różnorodne
funkcje związane z zaspokojeniem różnych zbiorowych potrzeb społeczności
lokalnej. Dlatego też kierunki jego rozwoju muszą uwzględniać harmonijny rozwój
wszystkich elementów składających się na system społeczno-gospodarczy.
W zarządzaniu strategicznym istotne jest rozpoznanie tych elementów, które są
dla funkcjonowania i rozwoju powiatu najważniejsze oraz tych, które mają charakter
tylko „pomocniczy”. Ważne jest też zidentyfikowanie elementów specyficznych
i niepowtarzalnych, które mogą stanowić wyróżnik jednostki terytorialnej.
Fundamentem dotychczasowego rozwoju powiatu była, uchwalona 27 kwietnia
2000 r., „Strategia Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata 2000-2008”.
Wyodrębniono w niej sześć zasadniczych obszarów rozwoju regionu:
•
edukacja, dokształcanie i przekwalifikowanie,
•
ochrona i rewitalizacja środowiska,
•
rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
•
kultura, turystyka i rekreacja,
•
współpraca międzyregionalna i międzynarodowa,
•
rozwój infrastrukturalny terenów wiejskich i podmiejskich oraz redystrybucji
produktów rolnych.
Na tej podstawie wyznaczono również sześć priorytetów strategicznych
i powiązanych z nimi celów do osiągnięcia powiązanych z kierunkami działań
planistycznych i decyzyjnych:
25
„Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 - 2020” powstała w wyniku przeprowadzenia
aktualizacji „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 - 2015”. Jedną z podstawowych
przesłanek aktualizacji było pojawienie się kilku strategicznych dokumentów szczebla unijnego i krajowego.
W wyniku aktualizacji powstał dokument o uproszczonej strukturze, przejrzysty, wykorzystujący doświadczenia
minionych lat, uwzględniający zmiany uwarunkowań, które zaszły w otoczeniu, w tym przede wszystkim
przystąpienie Polski do Unii Europejskiej.
38
I
Priorytet:
Podniesienie
poziomu
wykształcenia
i
kwalifikacji
zawodowych
społeczności powiatu.
Cel: Wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym oraz średnim ogólnym
i technicznym.
Kierunek 1. Utworzenie na terenie powiatu uczelni wyższej o profilu dostosowanym
do potrzeb gospodarczych i społecznych, występujących na terenie powiatu.
Kierunek 2. Racjonalizacja sieci szkół ponadgimnazjalnych – dostosowanie
szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy.
Kierunek 3. Unowocześnienie bazy edukacyjnej powiatu.
II Priorytet: Zwiększenie efektywności ochrony środowiska i rewitalizacji obszarów
zdegradowanych.
Cel: Poprawa jakości środowiska powiatu poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do
powietrza, zrzutu nieoczyszczonych ścieków oraz ochronę ziemi.
Kierunek 1. Poprawa jakości powietrza poprzez redukcję emisji pyłów i gazów.
Kierunek 2. Poprawa odprowadzania i oczyszczania ścieków przemysłowych
i komunalnych.
Kierunek 3. Poprawa ochrony ziemi poprzez rekultywację terenów zdegradowanych,
uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi oraz uczestnictwo w pracach
związanych
z
przygotowaniem
systemu
gospodarki
odpadami
w
ujęciu
ponadlokalnym.
III Priorytet: Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze usług i działalności
produkcyjnej.
Cel: Zahamowanie spadku miejsc pracy w powiecie i odtwarzanie tych, które
utracono wskutek restrukturyzacji tradycyjnych przemysłów (górnictwa i hutnictwa)
poprzez wzrost sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz zwiększenie udziału
tego sektora w działalności produkcyjnej i usługowej.
Kierunek 1. Tworzenie warunków dla zakładania nowych przedsiębiorstw.
Kierunek 2. Wspieranie MŚP przez rozwój otoczenia biznesu.
Kierunek 3. Utworzenie Europejskiego Terminalu Przeładunkowego w Sławkowie.
IV Priorytet: Tworzenie warunków dla rozwoju kultury, rekreacji i turystyki w powiecie.
39
Cel: Wzrost upowszechnienia dorobku kulturowego powiatu oraz zwiększenie liczby
turystów odwiedzających powiat.
Kierunek 1. Ochrona i promocja zabytków kultury.
Kierunek 2. Promocja kultury, turystyki i rekreacji.
V Priorytet: Intensyfikacja współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej, podnoszenie
standardu usług świadczonych dla mieszkańców powiatu i przyszłych inwestorów.
Cel: Polepszenie wizerunku powiatu poprzez jego promocję, modernizację i adaptację
obiektów, informatyzację oraz intensyfikację współpracy z tradycyjnymi partnerami w kraju
i zagranicą, jak również poszukiwanie nowych, atrakcyjnych kontaktów.
Kierunek 1. Promocja pozytywnego wizerunku powiatu, skierowana na kraj,
zagranicę oraz do jego mieszkańców.
Kierunek 2. Zwiększenie zdolności powiatu do absorpcji zewnętrznych środków
finansowych i ich efektywne wykorzystanie.
Kierunek 3. Przygotowanie infrastruktury technicznej pod potrzeby społeczeństwa
informacyjnego.
VI Priorytet: Rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej, transportowej, obiektów
opieki zdrowotnej i społecznej powiatu.
Cel: Podniesienie konkurencyjności powiatu poprzez sukcesywne dostosowanie
infrastruktury technicznej do wymogów i standardów Unii Europejskiej.
Kierunek 1. Porządkowanie przestrzeni poprzez systematyczną regulację stanów
prawnych gruntów oraz identyfikację i promocję terenów inwestycyjnych.
Kierunek 2. Unowocześnienie i standaryzacja obiektów służby zdrowia i opieki
społecznej.
Kierunek 3. Poprawa infrastruktury drogowej na terenie powiatu.
Kierunek 4. Rozwój Międzynarodowego Portu Lotniczego „KATOWICE”
w Pyrzowicach – przebudowa infrastruktury technicznej.
Trzeba jednak pamiętać, że powiat, jako jednostka terytorialna, tworzony jest
przez
gminy,
podstawowe
w
naszym
ustroju
administracyjnym
wspólnoty
samorządowe mieszkańców. To wypadkowa ich rozwoju decyduje o rozwoju
jednostek II i III szczebla administracji samorządowej, jak i całego kraju.
40
W okresie ostatnich lat samorządy gmin Powiatu Będzińskiego wypracowały
własne strategie, w których znalazły się zapisy dotyczące priorytetów ich działania,
celów, jakie zamierzają osiągnąć w najbliższej i dalszej perspektywie.
Tabela 9. Zestawienie informacji o dokumentach określających strategie
rozwoju gmin Powiatu Będzińskiego
Gmina
Nazwa dokumentu
Data uchwalenia
Będzin
Strategii Rozwoju Miasta Będzina
Uchwała Rady Miejskiej w Będzinie
nr XII/109/99 z dnia 28.06.99 r.
Bobrowniki
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy
Bobrowniki na lata 2005-2013
Uchwała Rady Gminy w Bobrownikach
nr XIX/191/08 z dnia 30.05.08 r.
Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy
Bobrowniki na lata 2008-2011
Czeladź
Strategia Rozwoju Miasta Czeladź
na lata 2005 - 2015
Uchwała Rady Miejskiej w Czeladzi
nr XLII/607/2004 z dnia 30.12.04 r.
Mierzęcice
Plan rozwoju lokalnego
gminy Mierzęcice
Uchwała Rady Gminy Mierzęcice
nr XX/115/2008 z dnia 29.05.08.
Psary
Strategia Rozwoju Gminy Psary
na lata 2007 - 2013
Uchwała Rady Gminy Psary
nr XII/83/2007 z dnia 28.09.07 r.
Siewierz
Strategia Rozwoju Miasta i Gminy
Siewierz na lata 2004 – 2015
Uchwała Rady Miejskiej w Siewierzu
nr XLIV/326/05 z dnia 22.12.05 r.
Sławków
Strategia Zrównoważonego
Rozwoju Miasta Sławkowa na lata
2004 – 2018
Uchwała Rady Miasta Sławkowa
nr XVIII/122/04 z dnia 27.02.04 r.
Wojkowice
Strategia Rozwoju Miasta
Wojkowice na lata 2000-2010
Uchwała Rady Miasta Wojkowice
nr XVIII/104/2000 z dnia 26.06.00 r.
Jak widać z powyższego zestawienia w większości przypadków dokumenty te są
stosunkowo nowe, tym samym zawarte w nich zapisy są dopiero wdrażane w życie.
Trzeba też pamiętać, że przygotowywane były m.in. w oparciu o obowiązującą
w czasie ich tworzenia „Strategię Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata 2000-2008”
(z pewnością brana była też pod uwagę przy formułowaniu „Strategii Rozwoju
Województwa Śląskiego na lata 2000-2020”).
41
IV. Wizja
Dla potrzeb niniejszej strategii wizję w procesie strategicznego zarządzania
powiatem zdefiniowano jako: opis stanu pełni potencjału, jaki powiat chce osiągnąć
dzięki implementacji swojej strategii, w końcu przyjętego horyzontu czasowego
(w roku 2020).
Z oczywistych względów, tak zdefiniowana wizja – obraz powiatu w roku 2020 będzie ułomny i to przede wszystkim z dwóch powodów.
Po pierwsze mówimy o 12-letnie perspektywie, która jest okresem niezwykle
odległym, zważywszy na tempo zachodzących przemian w życiu społecznogospodarczym. Prognozowanie w tych warunkach, w oparciu o stan aktualny może
i powinno wzbudzać wątpliwości.
Wiadomo też, że powiat jest systemem otwartym, żywym, w którym
dynamicznie dokonują się wielorakie przekształcenia społeczne, gospodarcze,
przestrzenne i ekologiczne. Nierzadko też dokonują się one spontanicznie, czy też
mają charakter zdarzeń losowych, przypadków. Mogą jednak mieć wpływ na życie
regionu i jego mieszkańców, chociaż nie zostały uwzględnione w planach,
prognozach czy strategii.
Mimo tych zastrzeżeń, na podstawie przeprowadzonej analizy potencjału
czynników, przy założeniu ceteris paribus rozwojowych, można przedstawić zarys
opisu rezultatów, jakiego wspólnota samorządowa powiatu może i powinna
oczekiwać
w
końcu
przyjętego
horyzontu
czasowego.
Oczywiście,
jeśli
konsekwentnie będą osiągane cele i wdrażane postanowienia przyjęte w strategii.
W roku 2020 Powiat Będziński będzie:
- nowoczesnym organizmem społecznym, w pełni zaspokajającym potrzeby
zarówno własnej wspólnoty, jak i osób przybywających z zewnątrz;
- rozwiniętym gospodarczo regionem dzięki wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki, dysponującym bogatą i dostępną infrastrukturą techniczną i społeczną;
- zawdzięczającym swój dobrobyt świadomości obywatelskiej, samorządności
i przedsiębiorczości mieszkańców oraz poszanowaniu środowiska i dorobku
dziedzictwa kulturowego.
42
Jest to scenariusz najbardziej optymistyczny, który przewiduje, że dla rozwoju
powiatu wykorzystane będą w stopniu maksymalnym wszystkie posiadane zasoby.
Oczywiście możliwe są też inne scenariusze – mniej optymistyczne. Zostaną
zrealizowane w sytuacji, w której zasoby ludzkie, przyrodnicze, gospodarcze itd.
niewykorzystane zostaną na potrzeby rozwoju powiatu lub też wykorzystane zostaną
w niedostatecznym stopniu.
W tym przypadku można sobie wyobrazić rozwój wydarzeń, który sprawi, że: w
roku 2020 Powiat Będziński będzie dla jego mieszkańców miejscem na tyle mało
atrakcyjnym, że w poszukiwaniu szkoły, pracy czy domu, będą z niego „uciekać” już
od najmłodszych lat. A jedynym „atutem” powiatu będzie droga A1 i lotnisko
w Pyrzowicach, pozwalająca na wygodne jego opuszczenie.
43
V. Określenie strategicznych priorytetów i celów rozwoju Powiatu
Będzińskiego
V.1.
Analiza
dokumentów
strategicznych
jednostek
samorządu
terytorialnego
Generalnym priorytetem strategii rozwoju każdej organizacji jest realizacja jego
misji, wynikającej z powodu jej istnienia, jej uprawnień, kompetencji itp. Podobnie
rzecz ma się z ze strategią Powiatu Będzińskiego.
Właśnie dla jak najlepszego wypełniania swojej misji, po to, aby Powiat
Będziński był obszarem zrównoważonego rozwoju, otwartym na potrzeby jego
mieszkańców i osób, które chciałyby tu żyć i pracować, wspólnota samorządowa
podejmuje trud tworzenia i realizacji strategii rozwoju.
Jednak Strategia to przede wszystkim priorytety bardziej szczegółowe,
utylitarne oraz związane z nimi cele strategiczne długookresowego rozwoju.
Zgodnie z przyjętą metodologią, aby ustalić priorytety, cele i kierunki działań
rozwojach Powiatu Będzińskiego, przede wszystkim26 analizie poddano strategię
rozwoju województwa śląskiego oraz dokumenty strategiczne gmin Powiatu
Będzińskiego, jak również zapisy dotychczasowej strategii powiatu (zestawiono je
w tab. 10).
Tabela 10. Cele strategiczne i kierunki działań zawarte w strategii rozwoju
województwa śląskiego, strategii powiatu (na lata 2000-2008) oraz
dokumentach strategicznych gmin Powiatu Będzińskiego
Województwo Śląskie
I Cel strategiczny: Wzrost wykształcenia mieszkańców oraz ich zdolności adaptacyjnych do zmian
społecznych i gospodarczych w poczuciu bezpieczeństwa społecznego i publicznego.
Kierunek działań 1: Poprawa jakości i dostępności szkolnictwa oraz jego dostosowanie do
aktualnych i prognozowanych potrzeb rynku pracy.
Kierunek działań 2: Rozszerzenie skali i zasięgu przekwalifikowań zawodowych i kształcenia
ustawicznego.
Kierunek działań 3: Zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w kulturze i wzmocnienie środowisk
twórczych.
Kierunek działań 4: Upowszechnienie wśród społeczeństwa aktywnego stylu życia.
Kierunek działań 5: Zintegrowanie systemu pomocy społecznej, aktywna polityka społeczna.
Kierunek działań 6: Poprawa stanu zdrowia mieszkańców regionu oraz zapewnienie
powszechności dostępu do świadczeń zdrowotnych.
Kierunek działań 7: Poprawa warunków mieszkalnych.
Kierunek działań 8: Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego i przeciwdziałanie dezorganizacji
i patologii społecznej.
26
Analiza został wsparta konsultacjami społecznymi, o których mowa w części I.
44
II Cel strategiczny: Rozbudowa oraz unowocześnienie systemów infrastruktury technicznej.
Kierunek działań 1: Optymalizacja i integracja systemu transportowego.
Kierunek działań 2: Rozbudowa i unowocześnienie systemów energetycznych.
Kierunek działań 3: Rozwój informatyki i telekomunikacji.
Kierunek działań 4: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury komunalnej.
III Cel Strategiczny: Wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarki
Kierunek działań 1: Tworzenie warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.
Kierunek działań 2: Wspieranie sektora B+R i wdrożeń nowych technologii.
Kierunek działań 3: Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Kierunek działań 4: Modernizacja sektora rolno-spożywczego i rozwijanie działalności
pozarolniczej.
Kierunek działań 5: Zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu.
Kierunek działań 6: Wspieranie procesów poprawy efektywności i adaptacji rynkowej tradycyjnych
gałęzi przemysłu.
IV Cel strategiczny: Poprawa jakości środowiska naturalnego i kulturowego oraz zwiększenie
atrakcyjności przestrzeni.
Kierunek działań 1: Wspieranie rozwoju obszarów metropolitalnych.
Kierunek działań 2: Zagospodarowanie centrów miast oraz zdegradowanych dzielnic.
Kierunek działań 3: Rewitalizacja terenów zdegradowanych.
Kierunek działań 4: Kształtowanie ośrodków wiejskich.
Kierunek działań 5: Uporządkowanie i wdrożenie systemu gospodarki odpadami.
Kierunek działań 6: Utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych.
Kierunek działań 7: Polepszenie jakości powietrza.
Kierunek działań 8: Ochrona przed hałasem.
Kierunek działań 9: Ukształtowanie regionalnego systemu obszarów chronionych.
Powiat Będziński
(strategia na lata 2000-2008)
I Priorytet: Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych społeczności powiatu.
Cel: Wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym oraz średnim ogólnym i technicznym.
II Priorytet: Zwiększenie efektywności ochrony środowiska i rewitalizacji obszarów zdegradowanych.
Cel: Poprawa jakości środowiska powiatu poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do
powietrza, zrzutu nieoczyszczonych ścieków oraz ochronę ziemi.
III Priorytet: Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze usług i działalności produkcyjnej.
Cel: Zahamowanie spadku miejsc pracy w powiecie i odtwarzanie tych, które utracono wskutek
restrukturyzacji tradycyjnych przemysłów (górnictwa i hutnictwa) poprzez wzrost sektora małych
i średnich przedsiębiorstw oraz zwiększenie udziału tego sektora w działalności produkcyjnej
i usługowej.
IV Priorytet: Tworzenie warunków dla rozwoju kultury, rekreacji i turystyki w powiecie.
Cel: Wzrost upowszechnienia dorobku kulturowego powiatu oraz zwiększenie liczby turystów
odwiedzających powiat.
V Priorytet: Intensyfikacja współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej, podnoszenie standardu
usług świadczonych dla mieszkańców powiatu i przyszłych inwestorów.
Cel: Polepszenie wizerunku powiatu poprzez jego promocję, modernizację i adaptację obiektów,
informatyzację oraz intensyfikację współpracy z tradycyjnymi partnerami w kraju i zagranicą, jak
również poszukiwanie nowych, atrakcyjnych kontaktów.
VI Priorytet: Rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej, transportowej, obiektów opieki zdrowotnej
i społecznej powiatu.
Cel: Podniesienie konkurencyjności powiatu poprzez sukcesywne dostosowanie infrastruktury
technicznej do wymogów i standardów Unii Europejskiej.
Miasto Będzin
Strategiczne kierunki rozwoju
1. Waloryzacja kulturowego dziedzictwa miasta.
2. Waloryzacja środowiska przyrodniczego miasta.
3. Wspieranie rozwoju edukacji i przekwalifikowań zawodowych.
4. Wzmacnianie konkurencyjności firm i miasta w otoczeniu.
5. Wzmacnianie potencjału infrastrukturalnego miasta.
6. Rozwijanie współpracy międzygminnej i regionalnej.
45
Priorytety rozwoju:
a) Rekonstrukcja centrum wraz z odbudową starego miasta oraz uatrakcyjnienie parku na górze
zamkowej.
b) Prywatyzacja zakładów budżetowych świadczących usługi publiczne w mieście.
c) Finansowanie długookresowego programu uzbrajania terenów miejskich (komunalnych) pod
tworzące nowe miejsca pracy inwestycje produkcyjne.
d) Stosowanie wobec przedsiębiorców ułatwień inwestycyjnych.
e) Stosowanie wobec przedsiębiorców uproszczonych procedur administracyjnych.
f) Podniesienie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej góry Dorotka i jej otoczenia.
g) Aktywizacja terenów poprzemysłowych.
Miasto Czeladź
(W Strategii Rozwoju Miasta zawarto 21 kierunki-cele, z których za priorytetowe uznane zostały:)
Priorytety w obszar zarządzania miastem
1. Dokończenie prac związanych z uchwaleniem planu zagospodarowania przestrzennego
i planów miejscowych.
2. Scalanie gruntów pod inwestycje, zacieśnianie współpracy z innymi właścicielami celem
przygotowania terenów inwestycyjnych na terenie miasta.
3. Stworzenie stref aktywności gospodarczej i miejsc pracy.
4. Rozwój obszaru centralnego miasta.
5. Aktywizacja terenów mieszkaniowych.
Priorytety w obszarze rozwoju gospodarczego
1. Przygotowanie terenów pod inwestycje (w tym pełne uzbrojenie WSE); zagospodarowanie
nieużytków
2. Rozwój funkcji sprzyjających napływowi nowych mieszkańców do miasta.
3. Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych na potrzeby rozwoju funkcji gospodarczych,
w tym także możliwość utworzenia Parku Przemysłowo-Technologicznego na terenie dawnej
KWK SATURN przy ul. Dehnelow.
Priorytety w obszarze problematyki społecznej
1. Realizacja celów „Miejskiego Programu Edukacyjnego”; wprowadzenie zajęć zorientowanych
na wykorzystanie zdolności i zainteresowań uczniów – poszerzenie i unowocześnienie oferty
edukacyjnej.
Priorytety w obszarze infrastruktury technicznej
1. Realizacja uzbrojenia na terenach przeznaczonych pod nowe budownictwo.
2. Wyposażenie terenów inwestycyjnych w infrastrukturę techniczną, w tym uzbrojenie terenów
poprzemysłowych oraz kontynuacja uzbrojenia Wschodniej Strefy Ekonomicznej
w infrastrukturę techniczną.
Gmina Psary
I Priorytet: Gospodarka
Cel 1 Poprawa zaopatrzenia mieszkańców w wodę oraz poprawa jakości wody pitnej.
Cel 2 Utworzenie trenów pod budownictwo mieszkaniowe, usługi i produkcję nieuciążliwą dla
środowiska.
Cel 3 Poprawa stanu jakości infrastruktury drogowej i bezpieczeństwa.
Cel 4 Zmniejszenie liczby awarii wodociągowych oraz strat wody.
Cel 5 Rozbudowa sieci wodociągowych w miejscach przyszłej zabudowy mieszkaniowej.
II Priorytet: Administracja
Cel 1 Budowanie społeczeństwa informacyjnego.
Cel 2 Przyjazny Urząd.
III Priorytet: Edukacja
Cel 1 Rozszerzenie oferty edukacyjnej placówek oświatowych.
Cel 2 Likwidacja barier architektonicznych utrudniających dostęp uczniów niepełnosprawnych do
usług edukacyjnych.
Cel 3 Upowszechnianie wśród społeczności szkolnej aktywnego stylu życia.
Cel 4 Rozszerzenie oferty zajęć o charakterze korekcyjno – kompensacyjnym.
Cel 5Wspomaganie wczesnego rozwoju dzieci.
Cel 6 Kształtowanie pozytywnych postaw w celu eliminacji zachowań agresywnych.
Cel 7 Systematyczna modernizacja i wzbogacanie wyposażenia placówek oświatowych.
46
IV Priorytet: Pomoc Społeczna
Cel 1 Realizacja założeń Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Psarach na
lata 2006 -2013.
Cel 2 Realizacja założeń rocznych gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych oraz przeciwdziałania przemocy.
Cel 3 Realizacja założeń Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006 – 2008.
V Priorytet: Środowisko
Cel 1 Uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej.
Cel 2 Uporządkowanie gospodarki odpadami.
Cel 3 Polepszenie jakości powietrza.
Cel 4 Podnoszenie jakości środowiska i ochrony walorów przyrodniczych.
VI Priorytet: Bezpieczeństwo
Cel 1 Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy.
Cel 2 Poprawa bezpieczeństwa w szkołach.
Cel 3 Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
VII Priorytet: Kultura
Cel 1 Polepszenie stanu technicznego obiektów kultury.
Cel 2 Zacieśnianie współpracy międzygminnej, międzyregionalnej i międzynarodowej.
Cel 3 Rozwój oferty kulturalnej zgodnie z zapotrzebowaniem i oczekiwaniami społecznymi.
Cel 4 Rozwijanie działalności GOK w kierunku centrum aktywności lokalnej.
VIII Priorytet: Kultura Fizyczna
Cel 1 Rozbudowa oferty sportowo-rekreacyjnej dla dzieci i młodzieży.
Cel 2 Wprowadzenie programu „GAT” (Gmina Atrakcyjna Turystycznie).
Miasto i Gmina Siewierz
1 Cel strategiczny- Poprawa wykorzystania walorów geograficzno – przyrodniczych oraz dziedzictwa
historyczno – kulturowego dla rozwoju gospodarczego gminy.
Cel operacyjny 1: Opracowanie systemu działań promocyjnych gminy Siewierz we współpracy
z lokalnymi przedsiębiorcami.
Cel operacyjny 2: Dbanie o wizerunek i estetykę gminy.
Cel operacyjny 3: Wykreowanie przyjaznego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości.
Cel operacyjny 4: Szeroka promocja walorów geograficzno – przyrodniczych gminy.
Cel operacyjny 5: Wykorzystanie dziedzictwa historyczno – kulturowego i bazy kulturalnej.
Cel operacyjny 6: Rozbudowa i racjonalnie wykorzystanie bazy sportowo – rekreacyjnej.
2 Cel strategiczny - Rozbudowa oraz unowocześnianie infrastruktury technicznej gminy, między
innymi poprzez zwiększenie aktywności inwestycyjnej z wykorzystaniem programów pomocowych
kraju i Unii Europejskiej.
Cel operacyjny 1: Tworzenie warunków do inwestowania w gminie i pozyskiwanie inwestorów
zewnętrznych.
Cel operacyjny 2: Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej gminy.
3 Cel strategiczny - Poprawa jakości życia w zakresie bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska
naturalnego.
Cel operacyjny nr 1: Systemowe rozwiązania w dziedzinie edukacji poprawiające warunki
zdobywania wiedzy, umiejętności i wychowania.
Cel operacyjny nr 2: Rozwój społeczeństwa informacyjnego.
Cel operacyjny nr 3: Poprawienie warunków do rozwoju aktywności obywatelskiej mieszkańców
gminy.
Cel operacyjny nr 4: Budowa lokalnej tożsamości i integrowanie mieszkańców.
Cel operacyjny nr 5: Stwarzanie warunków do dywersyfikacji dochodów ludności wiejskiej.
4 Cel strategiczny - Wzrost wykształcenia mieszkańców, ich świadomości społecznej oraz zdolności
adaptacyjnej do zmian społecznych i gospodarczych.
Cel operacyjny nr 1: Pozyskiwanie funduszy pozabudżetowych na rozwój opieki medycznej
i oświaty zdrowotnej.
Cel operacyjny nr 2: Poprawa bezpieczeństwa publicznego i przeciwpożarowego.
Cel operacyjny nr 3: Ochrona środowiska naturalnego.
47
Miasto Sławków
Cel strategiczny A - Osiągnięcie wysokich standardów cywilizacyjnych życia mieszkańców i wysokiej
jakości kapitału ludzkiego („Sławków – miasto ludzi wykształconych, pracujących, zdrowych
i wypoczętych ognisko rozwoju kulturalnego – „Sławków nad Przemszą”).
Cel A.1. Poprawa jakości usług placówek oświatowych Sławkowa oraz dostosowanie oferty
edukacyjnej szkół do potrzeb rynku pracy.
Cel A.2. Wspieranie rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy oraz stworzenie warunków do
aktywnego uczestnictwa mieszkańców Sławkowa w życiu społecznym i gospodarczym miasta oraz
regionu.
Cel A.3. Zapewnienie skutecznego systemu pomocy społecznej.
Cel A.4. Zapewnienie wysokiego poziomu opieki zdrowotnej.
Cel A.5. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.
Cel A.6. Wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego oraz poprawa warunków
mieszkaniowych.
Cel A.7. Integracja społeczności, zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w kulturze.
Cel strategiczny B - Kreowanie i wspieranie pozytywnych zmian w sferze gospodarczej miasta
Sławków (Sławków – ośrodkiem gospodarczym znaczącym w regionie).
Cel B.1. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej miasta Sławkowa.
Cel B.2. Tworzenie warunków rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost ich potencjału
konkurencyjnego.
Cel B.3. Zapewnienie warunków wykorzystania potencjału gospodarczego Zespołu Terminali
Przeładunkowych LHS.
Cel B.4. Stworzenie warunków dla rozwoju rekreacji i turystyki.
Cel strategiczny C - Ochrona środowiska przyrodniczego miasta Sławkowa (Zachowane dziedzictwo
przyrodnicze i środowiskowe dla przyszłych pokoleń mieszkańców miasta).
Cel C.1. Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej i ochrona zasobów wodnych.
Cel C.2. Uporządkowanie gospodarki odpadami.
Cel C.3. Polepszenie jakości powietrza.
Cel C.4. Podnoszenie jakości i ochrona walorów przyrodniczych i przestrzennych.
Cel strategiczny D - Osiągnięcie wysokiego poziomu zarządzania gminą (Sławków – miastem
sprawnie zarządzanym, otwartym na współpracę i partnerstwo w Zjednoczonej Europie)
Cel D.1. Podniesienie efektywności funkcjonowania organów miasta.
Cel D.2. Rozwijanie współpracy z partnerami społecznymi, innymi jednostkami samorządu
terytorialnego oraz instytucjami ponadlokalnymi.
Cel D.3. Kształtowanie pozytywnego wizerunku gminy i promocja jej walorów.
Miasto Wojkowice
1. Cel strategiczny- Ożywienie gospodarcze miasta - tworzenie nowych miejsc pracy
Cele pośrednie:
a) Rozwój i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw.
b) Rozwój współpracy i wymiany z gminami partnerskimi krajów UE.
c) Podniesienie atrakcyjności i konkurencyjności gminy dla inwestorów.
d) Ukształtowanie nowego wizerunku gminy.
e) Aktywizacja terenów poprzemysłowych.
2. Cel strategiczny - Wzrost potencjału intelektualnego gminy.
Cel pośredni: Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców.
3. Cel strategiczny- Poprawa stanu zdrowia mieszkańców.
Cel pośredni: Profilaktyka medyczna i edukacja pro zdrowotna.
4. Cel strategiczny- Poprawa stanu środowiska naturalnego.
Cele pośrednie:
a) Rozwiązanie problemu kanalizacji i oczyszczalni ścieków.
b) Zagospodarowanie odpadów poprzez stworzenie systemu racjonalnej gospodarki odpadami.
c) Rewitalizacja obszarów zdewastowanych i zdegradowanych.
d) Ochrona terenów leśnych i zieleni miejskiej.
e) Likwidacja źródeł niskiej emisji na terenach zurbanizowanych.
5. Cel strategiczny- Poprawa komfortu życia mieszkańców.
Cel pośredni: Poprawa funkcjonowania układów komunikacyjnych.
48
6. Cel strategiczny - Stworzenie warunków do wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców.
Cel pośredni: Stworzenie bazy turystyczno-wypocznkowej.
7. Cel strategiczny - Poprawa jakości i standardów zaopatrzenia mieszkańców w media.
Cele pośrednie
a) Rozwój systemu ciepłowniczego.
b) Rozbudowa systemu sieci gazowej.
c) Polepszenie systemu zaopatrzenia w wodę.
8. Cel strategiczny - Pełne zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych wspólnoty.
Cele pośrednie:
a) Zwiększenie zasobów mieszkaniowych i ogólnej dostępności mieszkań.
b) Modernizacja i rewitalizacja osiedli mieszkaniowych.
W niniejszym opracowaniu nie zostały przedstawione opisy strategii Mierzęcic
i Bobrownik, gdyż nie posiadają one takowych dokumentów, a jedynie PLANY ROZWOJU.
Analiza informacji zawartych w powyższej tabeli pozwala na wyciągnięcie kilku
wniosków:
1. Można uznać, że zawarte w „Strategii Rozwoju Powiatu Będzińskiego na lata
2000 -2008” priorytety i cele, chociaż w dużym stopniu zrealizowane27, nie straciły na
aktualności. Gdyby zmianie nie uległy czynniki zewnętrzne można by (z pewnymi
modyfikacjami) odnieść je do kolejnej perspektywy czasowej,
2. W większości pokrywają się one również z celami zapisanymi w „Strategii
Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 - 2020”, z zastrzeżeniem, że zapisy
strategii wojewódzkiej mówią o rozwoju gospodarki innowacyjnej, zaawansowanej
technologicznie, a zapisy strategii powiatowej o rozwoju gospodarczym w ogólności.
3. Pominąwszy cele bardzo lokalne, również w strategiach gmin można
doszukać się elementów tożsamych z zapisami strategii powiatowej.
V.2. Określenie priorytetów i celów strategicznych
Analizując dokumenty strategiczne JST-ów województwa śląskiego można więc
sformułować
następujące,
ściśle
powiązane
ze
sobą,
priorytety28
działań
strategicznych powiatu (spójne dla wszystkich szczebli samorządu terytorialnego):
27
Zob.: „Sprawozdanie z realizacji Strategii Powiatu Będzińskiego na lata 2000-2008”.
Jak widać to w tabeli nr 10, w aparacie pojęciowym związanym z zagadnieniami strategicznymi nie
wypracowano jeszcze jednej ogólnie przyjętej definicji dotyczących hierarchizacji działań. Dlatego, w tym
opracowaniu została przyjęta sekwencja: priorytet → cel → kierunek strategiczny.
28
49
I Priorytet: Pełniejsze zaspokojenie potrzeb mieszkańców we wszystkich
sferach: edukacyjnej, bytowej, socjalnej, społecznej i ekonomicznej, a tym
samym poprawa komfortu ich życia.
II Priorytet: Ożywienie życia gospodarczego regionu poprzez różnego typu
przedsięwzięcia:
przygotowanie
poprawę
terenów
jakości
pod
obsługi
inwestycje,
podmiotów
inwestycje
gospodarczych,
infrastrukturalne,
przygotowanie kadr.
III Priorytet: Ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego.
Cele strategiczne związane z tymi priorytetami to:
Cel I. Podnoszenie komfortu życia mieszkańców powiatu.
(Realizacja tego celu służyć powinna przede wszystkim zatrzymaniu niekorzystnych
tendencji demograficznych w powiecie związanych z ujemnym saldem migracji
i przyrostem naturalnym)
Cel II. Rozwój gospodarczy regionu w oparciu o jego zasoby naturalne
oraz dogodną lokalizacje.
(Realizacja celu II powinna wpływać przede wszystkim na poprawę sytuacji na rynku
pracy i obniżeniu wskaźników bezrobocia w regionie. Pośrednio wpływać też będzie
na cel I)
Cel III. Wykorzystanie środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego
powiatu do podnoszenia jego atrakcyjności i konkurencyjności.
(Realizacja tego celu zmierza do „skomercjalizowania” zasobów przyrodniczych
regionu, a tym samym rozwoju gałęzi gospodarki, jaką jest turystyka. Jest on więc
powiązany bezpośrednio z celem II i pośrednio, poprzez niezbędną dla rozwoju
turystyki dbałość o środowiska, także z celem I)
50
Cel IV Rozwój szkolnictwa na wszystkich poziomach kształcenia29
zmierzający do podniesienia zasobów intelektualnych powiatu i stworzenia
podaży wykwalifikowanych pracowników dla lokalnego rynku pracy.
(Poprzez działanie rynkowych mechanizmów na rynku pracy - podaż i popyt realizacja tego celu wpływać będzie na efekty w obszarze celu II, i, w trochę
mniejszym stopniu, celu III)
Cele strategiczne odzwierciedlają kierunki zmian, jakie są pożądane
w obszarach składających się na przedmiot strategii, mają jednak charakter
postulatywny, nie dając odpowiedzi na pytanie „jak?”.
Na
to
pytanie
odpowiadają
cele
taktyczne,
kierunki
działań30,
które
pogrupowane w wiązki celów niższego rzędu skierowane są na realizację
poszczególnych (jednego lub więcej) celów strategicznych. Cel taktyczny jest
osiągany w wyniku działań o charakterze jednostkowym lub stanowiących przedmiot
wielozadaniowych, średniookresowych programów taktycznych.
V.3. Strategiczne kierunki rozwoju powiatu
Analiza danych dotyczących Powiatu Będzińskiego pokazujących jego bardzo
zróżnicowany charakter (przeplatanie się obszarów miejskich i wiejskich, terenów
przemysłowych i rekreacyjnych, etc.) oraz sformułowanie kilku priorytetów i celów
strategicznych skłania do konstatacji, że niemożliwe jest wyznaczanie jednego
kierunku jego rozwoju. Rozwój ten musi odbywać się w kilku powiązanych ze sobą
kierunkach strategicznych, wykorzystujących mocne strony regionu, a więc przede
wszystkim jego najważniejsze zasoby, jakimi są jego położenie oraz walory
przyrodnicze. Stąd też można stwierdzić, że:
Rozwoju Powiatu Będzińskiego powinien odbywać się poprzez zrównoważony
i powiązany ze sobą rozwój:
29
Chociaż, na podstawie oceny potencjału ludnościowego powiatu (tylko ok. 150 tys. mieszkańców) oraz
faktów: utrzymującego się niżu demograficznego i dużego „nasycenia” uczelniami pobliskiej aglomeracji
katowickiej, można postawić tezę, że perspektywa pojawienia się w powiecie „samodzielnej” szkoły wyższej
wydaje się mało realna, nie można wykluczyć utworzenia kolejnych filii, którejś ze śląskich uczelni.
30
W literaturze określane są również jako sposoby osiągnięcia celów strategicznych, kierunki działań, cele
operacyjne itp.
51
1. usług rekreacyjnych i turystycznych;
2. budownictwa mieszkaniowego;
3. nieuciążliwego przemysłu, oparty na partnerskiej współpracy pomiędzy
Starostwem, samorządami gminnymi oraz innymi interesariuszami.
V.3.1. Rozwój usług rekreacyjnych i turystycznych
Rozwój sektora turystycznego31 w Powiecie Będzińskim opiera się na dwóch
zasadniczych filarach: relatywnie bogatej ofercie przyrodniczo-kulturowej regionu
i bliskości potencjalnego rynku zbytu tych usług w postaci mieszkańców najbliższych
miast Aglomeracji Śląskiej.
Jego celem jest aktywizacja gospodarcza powiatu poprzez efektywniejsze
wykorzystanie istniejącego potencjału oraz budowanie nowej oferty, stworzenie
nowych miejsc pracy, jak również może służyć jego promocji gospodarczej.
Pełne wykorzystanie tego zasobu wymagać będzie jednak podjęcia działań,
których szczegółowy opis powinien zostać zawarty w dokumencie pod roboczym
tytułem „Strategii Rozwoju Turystyki w Powiecie Będzińskim”.
W nim powinny znaleźć się zapisy dotyczące m.in.: rozwój oferty produktowej32
integrującej walory turystyczne regionu dostosowanej do potrzeb odbiorców,
opracowania i wdrożenia systemu identyfikacji wizualnej powiatu, opracowania
„regionalnej biblioteczki” materiałów promocyjno-informacyjnych, opracowania
i wdrożenia cyfrowego systemu informacji turystycznej, dostosowywanie struktur
organizacyjnych urzędów do potrzeb turystyki, określenia wydatków i sposobów
promocji turystyki.
Powstanie takiego dokumentu i wcielanie w życie jego zapisów wymagać
będzie współpracy ze strony wszystkich interesariuszy związanych z branżą
turystyczną
działających
w
regionie:
władz
administracyjnych,
organizacji
turystycznych, podmiotów działających w tej branży, stowarzyszeń i fundacji osób
indywidualnych.
31
W praktyce pojęcia „turystyka” i „rekreacja” funkcjonują zamiennie, jednak w ujęciach definicyjnych
„rekreacja” to przede wszystkim, krótkotrwały wypoczynek, a „turystyka” wiązana jest z dłuższymi
opuszczeniem miejsca zamieszkania w celu aktywnego skorzystania z oferowanych produktów turystycznych.
32
Produkt turystyczny, jakim jest powiat (obszar) definiowany jest m.in. jako: wewnętrznie złożony zbiór
elementów wyróżnionych ze względu na swoją konkretną lokalizację w przestrzeni, charakteryzującą się
walorami turystycznymi.
52
Rolą Starostwa powinno być inicjowanie i koordynowanie działań, poprzez
zbudowanie efektywnego systemu instytucjonalnego działającego na rzecz
rozwoju turystyki w powiecie, a jego domeną - pozyskiwanie, gromadzenie,
przetwarzania oraz dystrybucji informacji z turystyką związanych.
Niektóre postulowane działania związane z tym kierunkiem rozwoju:
•
Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej służącej ochronie czystości
wód, gleby i powietrza.
•
Ochrona fauny i flory regionu.
•
Udostępnienie nowych i zwiększenie atrakcyjności istniejących terenów
inwestycyjnych dla potrzeb gospodarki turystycznej (wskazanie i uzbrojenie
infrastrukturalne).
•
Inicjowanie i realizacja kompleksowych przedsięwzięć z zakresu ochrony,
rewaloryzacji i udostępniania obszarów przyrodniczych, obejmujące np.
budowę, rozbudowę lub modernizację infrastruktury kierunkującej ruch
turystyczny w wyznaczone miejsca na obszarach cennych przyrodniczo (szlaki
turystyczne, ścieżki rowerowe, ścieżki dydaktyczne, pomosty komunikacyjne,
platformy widokowe, wieże obserwacyjne, parkingi).
•
Inicjowanie i wspieranie programów i inicjatyw zmierzających do modernizacji,
rewaloryzacji, renowacji, konserwacji oraz adaptacja budynków i budowli
o znaczeniu historycznym, w celu nadawania im nowych funkcji użytkowych:
kulturowych oraz turystycznych.
•
Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury i obiektów dla potrzeb
różnych form turystyki, urządzeń rekreacyjnych i sportowych o znaczeniu
regionalnym i ponadregionalnym.
•
Integracja działań na rzecz współpracy lokalnych instytucji i przedsiębiorstw
branży turystycznej.
•
Tworzenie
warunków
(materialnych
i
organizacyjnych)
ułatwiających
funkcjonowanie zespołów, związków, zrzeszeń i stowarzyszeń, których celem
jest kultywowanie folkloru, tradycji i wartości kulturowych swoich środowisk.
•
Opracowanie, rozwój i promocja produktów turystycznych i kulturowych
wykorzystujących zasoby lokalne.
53
•
Nawiązywanie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej w zakresie
promocji tematycznych szlaków turystycznych, jak również w celu wymiany
wiedzy i doświadczeń w zakresie pozyskiwania środków UE.
V.3.2. Rozwój budownictwa mieszkaniowego
Podobnie jak w przypadku usług turystycznych, tak i w tym obszarze działań
Powiat może wykorzystać dwa swoje atuty: relatywnie czyste środowisko naturalne
oraz bliskość Aglomeracji Katowickiej (z dogodnymi połączeniami komunikacyjnymi).
To powoduje, że zamieszkanie w Powiecie Będzińskim i praca w miastach
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego może być atrakcyjnym rozwiązaniem.
Jak
wynika
z analizy dokumentów,
gminy Powiatu
dysponują sporą
powierzchnią atrakcyjnych gruntów nadających się pod jedno- i wielorodzinną
zabudowę.
Na całym świecie rozwój budownictwa mieszkaniowego jest lokomotywą
gospodarczą. Jak szacują specjaliści – jedna zainwestowana w budowę mieszkania
złotówka powoduje wydatkowanie trzech kolejnych na cele z nim związane. Efekt
mnożnikowy wynika z kreowania przez budownictwo popytu na związane z nim usługi
(różnego typu serwisy, prace instalacyjne) oraz produkty (sprzęt AGD, meble, itp.).
Realizacja inwestycji budowlanych powoduje rozwój sektorów handlu i usług,
a w dalszej konsekwencji, może także prowadzić do lokalizacji mniejszych lub
większych zakładów produkcyjnych.
Jednak rozwój tego sektora wiąże się z koniecznością poniesienia sporych
nakładów inwestycyjnych ze strony samorządów – właścicieli gruntów, a związanych
z uzbrojeniem terenów oraz późniejszym zapewnienia usług komunalnych.
W ostatecznym rozrachunku jest to jednak inwestycja zawsze opłacalna, tak
w kategoriach finansowych, jak i społecznych (miejsca pracy, przyrost liczby ludności,
itp.). Jak pokazuje doświadczenie, jedynym warunkiem powodzenia przedsięwzięcia jest
realizowanie inwestycji przez podmioty prywatne, a nie samodzielnie przez samorządy.
Dlatego też, w tym zakresie rola samorządów powinna ograniczać się do
opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego, uzbrajania terenów i ich
54
sprzedaży po jak najkorzystniejszej cenie firmom deweloperskim, czy budowlanym.33
Z tego też powodu, ważną rolę powinny odgrywać działania koordynujące tego typu
przedsięwzięcia
ze
strony poszczególnych
samorządów gminnych
(w celu
racjonalizacji kosztów), jaki i działania marketingowe, zmierzające nie tylko do
znalezienia kupców, ale i uzyskania najwyższych cen.
Naturalnym koordynatorem planów inwestycyjnych gmin związanych
z uzbrajaniem terenów pod budownictwo mieszkaniowe, jak i działań
marketingowych związanych z ich oferowaniem na rynku nieruchomości
powinno być Starostwo.
Niektóre postulowane działania związane z tym kierunkiem rozwoju:
•
Planowanie
gospodarki
własnościowych
oraz
gruntami
poprzez
długookresowe
ich
porządkowanie
pozyskiwanie
stosunków
w
drodze
komunalizacji, wykupów i zamiany.
•
Współpraca i koordynacja planowania przestrzennego w obszarze powiatu
i ościennych jednostek samorządu terytorialnego.
•
Tworzenie
porozumień
i
związków
z
innymi
samorządami
w
celu
podejmowania wspólnych przedsięwzięć, wymiany wiedzy i doświadczeń
w zakresie zarządzania i pozyskiwania środków UE.
•
Tworzenie warunków do lokalizowania usług publicznych (ochrona zdrowia,
sport) na terenach z przewidywaną funkcją mieszkaniową.
•
Rozbudowa systemu komunikacyjnego oraz poprawa stanu technicznego
i nawierzchni istniejących dróg.
•
Projektowanie rozwiązań w zakresie lokalnego transportu zbiorowego ludności
m.in. poprzez wykorzystanie infrastruktury PKP dla potrzeb przewozów
zbiorowych ludności oraz systemu transportu kombinowanego.
V.3.3. Rozwój nieuciążliwego przemysłu.
Jednym z najważniejszych atutów powiatu w zakresie rozwoju gospodarczego
jest jego dostępność komunikacyjna, oparta przede wszystkim na: wykorzystaniu
33
Rozwiązaniem zmierzającym do zwiększania efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia, prowadzącym do
udziału samorządów w sprzedaży gotowych już domów czy mieszkań, jest Partnerstwo Publiczno-Prywatne
z firmami budowlanymi. W naszym kraju, głównie z przyczyn politycznych, jest jednak mało popularne.
55
trasy A1, rozbudowanej sieci kolejowej, lotnisku w Pyrzowicach oraz, w mniejszym
stopniu, szerokotorowej trasy kolejowej, łączącej go z krajami b. ZSRR. Do atutów
dołączyć należy również sporo, będących w gestii samorządów, wolnych terenów
przeznaczonych pod inwestycje przemysłowe34, jak również spore zasoby wolnych
rąk do pracy, co związane jest z relatywnie wysokim bezrobociem. To stwarza
korzystne warunki do rozwoju przemysłu.
Jednak, do skutecznego pozyskiwania inwestorów potrzebne jest spełnienie
jeszcze
kilku
warunków:
wykreowanie
przyjaznego
klimatu
dla
rozwoju
przedsiębiorczości, przede wszystkim poprzez stworzenie systemu szybkiej
i profesjonalnej obsługi ze strony urzędów, zapewnienie atrakcyjnych, z punktu
widzenia
przedsiębiorców,
uzbrojonych
terenów
oraz
skuteczna
promocja
gospodarcza powiatu.35
Pamiętać przy tym trzeba o przyjętym założeniu zrównoważonego
i powiązanego ze sobą rozwoju powiatu w trzech obszarach, a tym samym
o uwzględnianiu warunków niezbędnych do rozwoju, zarówno sektora turystycznego,
jak i budownictwa mieszkaniowego (z czego wnika m.in. zapis o nieuciążliwości
środowiskowej inwestycji).
Podobnie jak w przypadku budownictwa mieszkaniowego, naturalnym
koordynatorem planów inwestycyjnych gmin związanych z uzbrajaniem
terenów pod inwestycje powinno być Starostwo. Ono też powinno wspierać
gminy w procesie poszukiwania inwestorów poprzez kreowanie różnego typu
inicjatyw gospodarczych we współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami
i organizacjami gospodarczymi.
Niektóre działania związane z tym kierunkiem rozwoju:
•
Kreowanie atrakcyjnego wizerunku powiatu wśród inwestorów w oparciu
o strategię promocji gospodarczej.
•
Inicjowanie i kreowanie przedsięwzięć podnoszących skłonność i zdolności
firm do inwestowania. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej
34
Nie bez znaczenia jest tu także element marketingowy, jakim jest lokalizacja w Czeladzi kompleksu
handlowego M1.
35
Podobnie jak w pkt. V.5.1. Rozwój usług rekreacyjnych i turystycznych, niezbędne wydaje się przygotowanie
dokumentu określającego strategię promocji gospodarczej powiatu. Jednak „Strategia” w swojej zawartości
merytorycznej powinna obejmować wszystkie główne kierunki rozwoju, a więc dotyczyć tak promocji
gospodarcze jak i turystycznej powiatu.
56
i
komunikacyjnej,
mającej
podstawowe
znaczenie
dla
wzrostu
konkurencyjności gospodarczej powiatu.
•
Inicjowanie tworzenia instrumentów ułatwiających dostępność do wsparcia
finansowego dla przedsiębiorców.
•
Tworzenie
międzygminnych
instrumentów
wspierania
rozwoju
przedsiębiorczości w oparciu o porozumienia zawierane z instytucjami
otoczenia biznesu i bankami.
•
Promocja przedsiębiorczości i dobrych praktyk gospodarczych we współpracy
władz samorządu terytorialnego z instytucjami samorządu gospodarczego
i organizacji pozarządowych.
•
Planowanie
gospodarki
własnościowych
oraz
gruntami
poprzez
długookresowe
porządkowanie
ich
pozyskiwanie
stosunków
w
drodze
komunalizacji, wykupów i zamiany oraz kompleksowe uzbrojenie terenów pod
nowe inwestycje gospodarcze.
•
Tworzenie zinstytucjonalizowanych form wspierania innowacyjności
i współpracy pomiędzy sferą naukowo-badawczą a biznesem w różnych
dziedzinach gospodarczych.
•
Aktywizacja zawodowa mieszkańców poprzez podnoszenie poziomu wiedzy
i umiejętności pracowniczych.
•
Integracja działań organizacji pozarządowych działających w obszarze rynku
pracy.
•
Systemowe
wspieranie
badania
i
analizy,
dotyczącej
działalności
gospodarczej w powiecie.
•
Rozwój gospodarczej współpracy transgranicznej.
57
VI. Uwarunkowania skuteczności realizacji strategii
VI.1. Strategia a zadania własne powiatu
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 nr 91
poz. 578) mówi w art. 4., że podstawowym zadaniem powiatu jest wykonywanie
określonych ustawami, wymienionych enumeratywnie, zadań publicznych
o charakterze ponadgminnym.
Dlatego też, priorytetem działań władz samorządowych powiatu jest ich jak
najlepsza realizacjia, mająca na celu zaspokojenie w najpełniejszy sposób potrzeb
społeczności, co znalazło odzwierciedlenie w misji powiatu:
Misją Starostwa Powiatowego w Będzinie jest skuteczna realizacja zadań
publicznych na rzecz mieszkańców Powiatu Będzińskiego w sposób zgodny
z przepisami prawa.
Mają one w tych działaniach „wolną rękę” (oczywiście w granicach prawa) art. 2 wspomnianej ustawy głosi bowiem, że powierzone mu zadania powiat
wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Jest bowiem z mocy
prawa lokalną wspólnotą samorządową tworzoną przez jego mieszkańców (art. 1).
I to ona, za pośrednictwem swoich reprezentantów – władz powiatu – decyduje
o sposobie ich realizacji.
Stąd też realizację zapisów Strategii rozwoju należy traktować jako narzędzie
pomocne do osiągnięcia tego celu, a nie cel sam w sobie.
Tak filozofia powoduję, że realizacja celów zapisanych w Strategii, w żadnym
przypadku nie może zastępować realizacji zadań własnych powiatu. Strategia może
doprecyzowywać zapisy ustawowe, nadawać kierunek działań w poszczególnych
obszarach. Tak na przykład, zadanie własne pod ogólną nazwą „gospodarki
nieruchomościami” (art. 4.1.10), w Strategii zostaje skonkretyzowane w postaci
zapisu o „rozwoju budownictwa mieszkaniowego”. Tym samym wyznacza kierunki
działań Starostwa w tym obszarze.
Bezwzględny priorytet realizacji zadań własnych powoduje, że niezależnie od
realizacji zapisów dokumentów strategicznych, przedmiotem troski władz musi być
58
stałe dążenie do podnoszenia sprawności i jakości usług świadczonych dla ludności
i innych interesariuszy.
W przypadku Powiatu Będzińskiego, znalazło to odzwierciedlenie w przyjętej
w 2007 roku „Polityce jakości”, która stwierdza, że Nadrzędnym celem Starostwa
Powiatowego w Będzinie jest zaspokajanie potrzeb i oczekiwań klienta poprzez
systematyczne doskonalenie w oparciu o System Zarządzania Jakością zgodny
z wymogami Normy PN – EN ISO 9001:2001. Realizacja odbywa się poprzez:
- sprawne i kompleksowe załatwienie spraw w terminach i trybach określonych
w przepisach prawa i obowiązujących procedurach
- szkolenie i podnoszenie kwalifikacji oraz kompetencji wszystkich pracowników
Starostwa
- ciągłe doskonalenie komunikacji pomiędzy klientem a Starostwem
- zapewnienie odpowiedniej infrastruktury technicznej informatycznej oraz
odpowiednich zasobów kadrowych
- trzymanie i ciągłe doskonalenie Systemu Zarządzania Jakością
- umacnianie roli Starostwa jako instytucji współuczestniczącej w życiu
społecznym i gospodarczym w ramach obowiązujących uregulowań prawnych
Jak widać z powyższych zapisów, „jakość” działań władz samorządowych wiąże
się nierozerwalnie z ich „sprawnością”, którą należy rozumieć przede wszystkim jako
szybkość obsługi, osiąganą w drodze organizacji pracy, jak i wyposażenia technicznego.
We współczesnym świecie, synonimem sprawność działań jest informatyzacja.
W tym kontekście, e-urząd to organizacja, która swoje zadania realizuje w oparciu
o komputerowe przetwarzanie informacji i zdalny, internetowy do niej dostęp.
Dlatego też niezmiernie istotne są wszelkie działania zmierzające do budowy
społeczeństwa informatycznego na każdym poziomie, m.in. tak urzędu, jak i jego
klienta. Ten postulat znajduje się w praktycznie każdym dokumencie Strategicznym
przygotowywanym w naszym kraju.
Budowę e-społeczeństwa traktować należy również jako cel strategiczny
działań Starostwa Powiatowego w Będzinie, chociaż jest on uniwersalny i dotyczy
działań wszystkich organizacji.
59
VI.2. Uwarunkowanie realizacji przyjętych założeń strategicznych.
Sprawność działania struktur administracji samorządowej powiatu w sposób
istotny wpływać będzie na sposób realizacji zadań postawionych w strategii. Tym
samym wpływać też będzie na jakość życia i poziom zadowolenia całej wspólnoty
samorządowej.
Wprawdzie większość zachowań jednostek samorządu terytorialnego jest
determinowana wymogami ustawowymi, jednak olbrzymim polem do skutecznej
realizacji strategii jest tzw. „kultura organizacji” i możliwość kreowania pożądanych
zachowań,
zarówno
ze
strony
najwyższego
kierownictwa,
jak
również
poszczególnych pracowników.
Pomyślna realizacja ustaleń strategii wymaga, zatem nie tylko nakładów
finansowych, ale i systematycznych, skoordynowanych działań władz powiatu oraz
pracowników Starostwa na rzecz urzeczywistnienia jej ustaleń.
Do podstawowych warunków sprzyjających realizacji Strategii rozwoju należy
zaliczyć:
-
Stały wzrost sprawności strategicznego zarządzania (poświęcenie uwagi
jedynie bieżącej efektywności, czasem dotyczącej okresu jednej kadencji,
może prowadzić do rezygnacji z realizacji długoterminowych założeń
strategicznych i niedostrzegania negatywnych skutków zaniechań);
-
Określenie dla poszczególnych polityk sektorowych zadań (działań), które
ze względu na swój bazowy charakter stanowić będą priorytety;
-
Opracowanie
szczegółowych
programów
taktyczno-operacyjnych,
realizowanych przez dobrane zespoły projektowe;
-
Opracowywanie
wieloletnich
planów
inwestycyjnych,
stanowiących
podstawę do tworzenia budżetów zadaniowych, opartych na wieloletnich
planach finansowych powiatu (stosowane metody prognostyczne oparte są
zbyt często na intuicyjnie lub życzeniowo przyjmowanych założeniach);
-
Podjęcie działań sprzyjających wyzwalaniu kreatywności i innowacyjności
wśród pracowników urzędu, poprzez uświadomienie im roli, jaką pełnią w
działaniach dla wspólnego dobra powiatu;
60
-
Odpowiednią politykę informacyjną – zarówno w komunikacji wewnętrznej,
jaki i zewnętrznej - o zamierzeniach i przedsięwzięciach rozwojowych
zmierzających do realizacji strategii rozwoju;
-
Inicjowanie i koordynowanie współpracy władz z mieszkańcami, instytucjami
i organizacjami pozarządowymi, podmiotami gospodarczymi przy realizacji
strategii rozwoju,
-
Prorozwojową
politykę
finansową
powiatu
(gospodarka
finansami
skierowana na wypracowanie nadwyżki operacyjnej poprzez racjonalizację
wydatków bieżących, podejmowanie działań zwiększających dochody
własne generowane przez efektywne gospodarowanie składnikami majątku
i maksymalizowanie nakładów na rozwój);
-
Konsulting gospodarczy i usługi wspierające dla potencjalnych inwestorów
oraz istniejących podmiotów gospodarczych.
VI.3. Metody i instrumenty.
a) Doskonalenie procedur strategicznego zarządzania rozwojem powiatu.
Doskonalenie zarządzania zasobami finansowymi, rzeczowymi i ludzkimi.
Informatyzacja procesów związanych ze świadczeniem usług administracyjnych
dla mieszkańców (zezwolenia, decyzje, dokumenty, etc).
Budowa systemu monitorowania realizacji strategii i tworzenie procedur
weryfikacji i aktualizacji planów średnio- i długookresowych.
Określenie priorytetów dla poszczególnych obszarów polityki rozwoju powiatu.
Doskonalenie procedur i narzędzi wspomagających wieloletnie planowanie
inwestycji.
Opracowywanie średniookresowych programów sektorowych uwzględniających
merytoryczne
zakresy
projektów
i
reguły
zarządzania
tymi
projektami,
realizowanymi przez dobrane zespoły projektowe.
b) Wzrost
zdolności finansowej (racjonalizacja
wydatków,
innowacyjne
instrumenty finansowania, partnerstwo publiczno-prywatne, etc).
Doskonalenie metod planowania finansowego w okresie wieloletnim.
61
Opracowanie procedur przygotowywania i powierzania zadań do realizacji
w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego.
Kompleksowe przygotowywanie projektów inwestycyjnych..
Doskonalenie umiejętności i metod kalkulacji korzyści i kosztów we współpracy
międzygminnej i publiczno-prywatnej.
Doskonalenie metod i umiejętności wykorzystywania instrumentów montażu
finansowego (inżynierii finansowej).
c)
Doskonalenie
umiejętności
w
zakresie
zarządzania
projektami
(przygotowanie, ocena wykonalności, współfinansowanie, ewaluacja) i umiejętności
kierowania pracą zespołów zadaniowych.
Tworzenie mechanizmów podejmowania decyzji o wyborze projektów do
realizacji.
Ustalenie i wdrożenie reguł wyłaniania i funkcjonowania w oparciu o przyznane
kompetencje, zespołów powoływanych do realizacji projektów.
Wdrażanie procedur i mechanizmów określających procesy realizacji zadań
w oparciu o pracę zespołową.
Wdrażanie procedur i regulacji wewnętrznych doskonalących organizację pracy
i zarządzanie projektami.
Poszerzanie wiedzy o mechanizmach rozwoju gospodarczego wśród osób
zaangażowanych w lokalne działania rozwojowe.
d) Doskonalenie struktury instytucjonalnej i organizacyjnej powiatu oraz
procesów zapewniających sprawny przebieg sekwencji działań i przepływu informacji
w powiązaniach poziomych.
Doskonalenie jakości usług administracji samorządowej i wdrażanie najlepszych
praktyk poprzez wykorzystanie najnowszego oprogramowania i technologii
informatycznych.
Okresowe
analizy
i
ocena
przydatności
pracowników
na
zajmowanych
stanowiskach pod kątem indywidualnych umiejętności i uzdolnień w celu bardziej
efektywnego wykorzystania, w tym również na innym stanowisku.
Prowadzenie analiz potrzeb szkoleniowych pod kątem przyszłych zamierzeń
rozwojowych.
62
Doskonalenie mechanizmów przekazu i przepływów informacyjno-decyzyjnych
o zamierzeniach i przedsięwzięciach rozwojowych, ułatwiających realizację
procedur i koordynację.
e)
Rozszerzanie
zakresu
stosowania
aktywnych
narzędzi
marketingu
terytorialnego Powiatu w kraju i za granicą.
Opracowanie strategii marketingowej (taktycznego programu marketingowego)
integralnie
związanej
z
przyjętymi
kierunkami
rozwoju,
skierowanej
na
zaspokajanie potrzeb klientów i interesu publicznego, określającej (kreującej)
produkty rynkowe powiatu.
Podniesienie
znaczenia
marketingu
wewnętrznego
(skierowanego
do
pracowników urzędu oraz mieszkańców powiatu).
Kierowanie
na
odpowiednio
dobrane
szkolenia
z
zakresu
marketingu
terytorialnego dla wybranych pracowników.
Wykorzystywanie
profesjonalnych
agencji
marketingowo-promocyjnych
umożliwiających zwiększenie obecności i udziału powiatu na rynkach krajowym
i zagranicznych.
f) Wspieranie rozwoju partnerstwa lokalnego.
Realizacja programu: „Urząd przyjazny mieszkańcom”.
Integracja lokalnych samorządowych systemów informatycznych z systemami
regionalnymi i rządowymi oraz sieciami europejskimi.
Tworzenie systemów (w tym rozbudowa i rozszerzenie zakresu wykorzystania
Internetu)
dystrybucji
informacji
i
kanałów
komunikacji
dwustronnej
ze
społecznością lokalną.
Kształtowanie zinstytucjonalizowanej współpracy trójstronnej między samorządem
terytorialnym, organizacjami pozarządowymi oraz lokalnym biznesem.
Tworzenie mechanizmów zwiększających zdolność organizacji pozarządowych do
wykonywania zadań publicznych.
63
Zakończenie
Przedstawione w powyższym opracowaniu cele i kierunki strategicznego
rozwoju Powiatu Będzińskiego są efektem prac zespołu, który dokonał analizy
najważniejszych czynników mogących mieć wpływ na życie społeczności lokalnej.
Przy ich formułowaniu kierowano się, z jednej stron potrzebami mieszkańców
powiatu, z drugiej – realnością i racjonalnością sposobów ich zaspokajania. Brano
przy tym pod uwagę przede wszystkim uwarunkowania prawne, w jakich funkcjonuje
powiat oraz jego możliwości ekonomiczne. Za szczególnie istotną uznano przy tym
dostępność środków finansowych mogących posłużyć do realizacji Strategii.
Zwrócić tu bowiem należy jeszcze raz uwagę na unikalne możliwości rozwoju,
jakie stworzyła dla naszego kraju akcesja Polski do Unii Europejskiej i napływ
środków strukturalnych zapisanych w budżecie unijnym na lata 2007-2013. Ich pełne
wykorzystanie stwarza bowiem niepowtarzalną i realną szansę dla mieszkańców
naszego kraju na nadrobienie zaległości cywilizacyjnych i poprawy jego dobrostanu.
Dlatego też, proponowane w Strategii działania są zgodne z zapisami
dokumentów wyższego rzędu (Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego i Strategią
Rozwoju Kraju), co jest warunkiem niezbędnym do pozyskania środków na ich
realizację.
Jednak warunkiem koniecznym do ich pozyskania, będzie przygotowanie
szczegółowych projektów, które mogłyby być sfinansowane ze środków UE.
To wymagać będzie jednak od władz powiatu podjęcia dalszych działań
zmierzających do „przekształcenia” zapisów Strategii w konkretne przedsięwzięcia
oraz
przygotowania
dalszych
dokumentów
będących
uzupełnieniem
tego
dokumentu, jak i rozwinięciem jego zapisów: różnego typu opracowań analitycznych
(np. szczegółowych i aktualizowanych raportów o stanie poszczególnych obszarów
życia
społeczności),
strategii
cząstkowych
(np.
promocji
turystycznej
czy
gospodarczej), planów taktycznych (dotyczących np. kwestii organizacyjnych,
inwestycyjnych czy finansowych), zasad monitoringu uzyskiwanych efektów
i mechanizmów wprowadzania korekt działań.
Pomocne oczywiście będą tu zapisy rozdziału VI zawierającego uwarunkowania
skutecznej realizacji strategii. Przedstawione zostały one jednak postulatywnie – nie
podano gotowych rozwiązań, bo nie jest to zadaniem Strategii.
Szczegółowe plany „taktyczne” muszą być efektem szczegółowych analiz,
dokonywanych na podstawie jak największej ilości pozyskanych informacji, danych,
64
znajomości realiów i uwarunkowań lokalnych. Jest to więc zdanie Starostwa
Powiatowego, jako jednostki, która odpowiadać będzie za efekty wdrażania Strategii.
Nie jest to zadanie łatwe, ale realne zwłaszcza, że: Misją Starostwa
Powiatowego w Będzinie jest skuteczna realizacja zadań publicznych na rzecz
mieszkańców Powiatu Będzińskiego w sposób zgodny z przepisami prawa.
65
Załącznik - spis tabel i rysunków
Rysunek 1
Rysunek 2
Tabela 1
Tabela 2
Tabela 3
Tabela 4
Tabela 5
Tabela 6
Tabela 7
Tabela 8
Tabela 9
Klasyczna sekwencja tworzenia strategii
Schemat prac nad „Strategią Rozwoju Powiatu Będzińskiego na
lata 2009-2020”
Wybrane dane na temat zatrudnienia w województwie
Wybrane informacje o bezrobociu rejestrowanym w układzie
powiatów i podregionów
Wybrane informacje o produkcji i nakładach inwestycyjnych w
układzie powiatów i podregionów
Liczba podmiotów gospodarczych w układzie powiatów i
podregionów
Wybrane informacje o drogach publicznych w układzie powiatów i
podregionów stan na 31.12.2006 r.
Liczba mieszkań oddanych do użytku w I kw. 2008 r. w układzie
powiatów i podregionów
Gminy Powiatu Będzińskiego oraz dane budżetowe JST powiatu
za 2008 r.
Dochody i wydatki budżetów powiatów woj. Śląskiego w 2006 r.
według działów
Zestawienie informacji o dokumentach określających strategie
rozwoju gmin Powiatu Będzińskiego
11
14
17
18
20
21
22
25
25
27
41
Cele strategiczne i kierunki działań zawarte w strategii rozwoju
Tabela 10
województwa śląskiego, strategii powiatu (na lata 2000-2008) oraz
44
dokumentach strategicznych gmin Powiatu Będzińskiego
66