PDF - Alpines-Hoppel-Skalniak
Transkrypt
PDF - Alpines-Hoppel-Skalniak
ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES Skalniaki szczelinowe - Crevice gardens (PL) Autor: Administrator Artykuł opublikowany w numerze 12-2011 niemieckiego magazynu GartenPRAXIS Wersja w języku polskim: Skalniaki szczelinowe z zachodniej Polsce. Michal Hoppel, Poznan, Poland - Sierpień 2011 Konstrukcjami tych skalniaków zainteresowałem się w Czechach, gdzie styl ‘szparowych skalek’ (cz.) jest bardzo popularny, a na świecie takie skalne konstrukcje nazywane są ‘Czech gardens’. Trend ten rozwijał się w Czechach od dawna, a obecnie jego głównym popularyzatorem jest mój przyjaciel Zdenek Zvolanek, autor książki ‘The Crevice Garden and its Plants’ wydany przez Alpinie Garden Society. Sporo artykułów o tych konstrukcjach można znaleźć też w bardzo interesujących biuletynach klubów roślin skalnych – NARGS, ARG, RGCP i SRGC. http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03 ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES Dlaczego zdecydowałem się na budowę takich skalniaków? Nie będę przedstawiał wyczerpującego opracowania, które można znaleźć w wymienionej wyżej książce. Rośliny skalne uprawiam w Poznaniu, gdzie klimat zbliżony jest do oddalonego 300 km na zachód Berlina. Głównymi problemami w uprawie roślin skalnych są tutaj wilgotne jesienie i ciepłe zimy. Uważam że w moich warunkach rośliny czują się w nich znakomicie z kilku powodów: szczeliny wypełnione podłożem z dobrym drenażem bardzo dobrze odprowadzają nadmiar wody od szyjek korzeniowych roślin (przy założeniu że stosowany jest powierzchniowy drenaż o grubości 1,5-2,5 cm). Jednocześnie podłoże nie wysycha zbytnio na większej głębokości, zapewniając wilgoć dla głęboko sięgających korzeni roślin. Korzenie roślin skalnych pobierają wodę przy powierzchni kamieni i widać, że rozrastają się mocno przy wilgotnych powierzchniach skalnych. Kwiaty i liście mogą wygrzewać się na słońcu, a głębokie szczeliny skalne zapewniają chłód korzeniom – tak jak w ich naturalnym górskim środowisku. Do tego bardzo łatwo można uzyskać naturalny wygląd skalniaka, pamiętając jedynie o regułach układania skalniaka szczelinowego. Tak ułożone skały można też często zobaczyć w naturze, gdzie erodują warstwowo ułożone łupki lub wapienie. Ostatnio pięknie wyglądające obszary ułożonych równolegle szczelin skalnych podziwiałem w wapiennym masywie Durmitor w Czarnogórze. Z czego najlepiej zbudować skalniak szczelinowy? http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03 ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES Wystarczy dowolny rodzaj skały łupiącej się warstwowo na płyty. Skały powinny być twarde, ponieważ mocno erodujące miękkie łupki zbyt szybko się rozpadają, tworząc jednocześnie warstwę drobnego piasku lub pyłu skalnego zatrzymującego zbyt dużo wilgoci w pobliżu szyjek korzeniowych. Mogą to być czarne łupki fyllitowe, bardzo ciężkie i najtwardsze z dostępnych w Polsce. Bardzo dobrze wyglądają też brązowo-szare twarde łupki szarogłazowe lub kwarcytowo-szarogłazowe. Łupki serycytowe i chlorytowo-serycytowe w zależności od składu mineralnego mogą być już zbyt miękkie na taki skalniak. Po 5 latach erozji część z nich będę niebawem wymieniać na twardsze łupki szarogłazowe. Łupki kwarcytowe także zbyt szybko ulegają erozji i nie polecam ich używania – ślady mocnej erozji widać już wyraźnie po pierwszym roku od wystawienie na działanie wody i mrozu. Płaskie skały występujące w centrach ogrodniczych mogą się różnie nazywać i z reguły trudno uzyskać o nich dokładne informacje. Najlepiej więc kupować kamienie bezpośrednio w kamieniołomie, pod warunkiem że kamienie można wybrać samodzielnie. Przy okazji nie należy zapominać o zakupie mniejszych kamieni oraz sporej ilości pokruszonej skały prosto z urobiska. Jest to dla mnie bardzo ważny element naturalnie wyglądającego skalniaka: drenaż powierzchniowy z pokruszonej skały, a nie z kamiennego grysu, który nie wygląda zbyt naturalnie. Nawet różne wielkości grysów pomieszane ze sobą nie będą przypominać powierzchni skalnej czy piargu. W centrum ogrodniczym też warto upewnić się, że dostępne są połupane kamienie z tej samej skały (nie grys) i zakupić ich sporą ilość na drenaż powierzchniowy i wypełnienie części szczelin pomiędzy większymi kamieniami tworzącymi układ warstw. Praca nad wierzchnią warstwą skał i układanie małych kamieni zgodnie z kierunkiem warstw jest dość mozolna, daje jednak rewelacyjny naturalny efekt. Do takich zakupów wystarczy tylko przepuszczalny substrat, sporo wolnego czasu oraz odrobina uczucia – i skalniak szczelinowy będzie za chwilę gotowy Pierwszą taką konstrukcję zbudowałem ze złoto-srebrnego łupka serycytowo-chlorytowego, wypełniając szczeliny tłuczniem z tej samej skały zmieszanym z grysem granitowym 1-2mm, piaskiem i małą ilością ziemii ogrodowej. Skała ta powstaje przez przeobrażenie łupka ilastego i wykazuje bardzo różną łupliwość w zależności od składu mineralnego, dlatego w jednym kamieniołomie mogą występować skały o różnej odporności na czynniki zewnętrzne. Przy większym udziale łyszczyków i miki skała jest bardzo miękka i rozpada się na ilasty pył oraz zatrzymuje przy powierzchni więcej wilgoci, co nie jest pożądane jesienią dla wielu roślin. Skład mineralny tych skał jest bardzo korzystny, ponieważ jest w nich dużo związków krzemu będących źródłem mikroelementów, a pH skały wynosi według moich pomiarów pomiędzy 5 i 6. Warunki atmosferyczne znosi dużo lepiej sekcja zbudowana z czarnego łupka fylitowego, który jest twardy i odporny na działanie wody oraz mrozu, ale jednocześnie nie oddaje roślinom tak wielu składników mineralnych. Przy zakupie skał na ten niewielki skalniak (około 1,5 tony) udało mi się pozyskać potłuczone skały na podłoże, których przywiozłem dwukrotnie więcej niż samych kamieni (około 3 ton). Dzięki temu przestrzeń do głębokości 25 cm poniżej powierzchni ziemi oraz 30cm wokół http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03 ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES wypełniona jest substratem z pokruszonej skały. Z perspektywy czasu jestem z niego zadowolony, ale rosną na nim inne rośliny niż wcześniej zakładałem. Bardzo dobrze czują się tam Eritrichum nanum, średnio-trudne Draba: D.paysoni, D.oligosperma, D.polytricha, D.molissima; rośliny z rodzaju Androsace (A. sericea, A.robusta var. purpurascens, A.Villona, a także Tetraneurisy (T. acaulis oraz T.lapidicola) i łatwiejsze Eriogonum (np. E.umbellatum var porteri), Erigeron scopulinus, Asperula gussonii i A.sintenisii, a na północno-wschodnich ścianach dobrze rosną Ramondy i Haberleye. Nie czują się na nim zbyt dobrze rośliny wymagające bardzo mocnego drenażu przy szyjce korzeniowej, ponieważ z czasem wietrzejąca skała powoduje zamulanie podłoża i zmniejsza jego przepuszczalność. Kolejny skalniak szczelinowy umieszczony pod przewisem dachu od południowej i wschodniej strony domu jest przestrzenną kontynuacją poprzedniego. Do jego budowy użyłem twardego łupka szarogłazowego, który ma kolor brunatno-brązowy i ciemnoszary. Jest on zdecydowanie twardszy od opisanego wcześniej i nie ulega erozji. Kamienne płyty są najczęściej grubsze, ale można je z łatwością łupać na cieńsze kawałki z zachowanymi płaszczyznami oraz kątami łamania. Dzięki temu można je układać w naturalne warstwy, ponieważ poszczególne kawałki skały dobrze do siebie pasują. Z mniejszych kawałków skał przygotowuję bardzo przydatny naturalnie wyglądający tłuczeń do powierzchniowego drenażu. Przy typowych opadach oraz wiatrach od zachodniej strony skalniak pozostaje suchy po wschodniej stronie domu, a część południowa otrzymuje znacznie mniej opadów niż reszta ogrodu. Dzięki temu bardzo dobrze czują się na nim rośliny wymagające suchego okresu jesienno-zimowego. Przestrzenie pomiędzy skałami są proporcjonalne do grubości warstw łupka i wypełnione są w całości podłożem mineralnym powstałym z pokruszonych kamieni, włączając pył kamienny zatrzymujący nieco wody. Dodatkowo pod warstwą drenażu powierzchniowego zainstalowane jest nawadnianie kropelkowe, dzięki któremu woda jest podawana bliżej korzeni nie powodując zawilgocenia górnych części roślin. To wyłącznie mineralne podłoże znajduje się do głębokości 30cm poniżej powierzchni gruntu, więc długie korzenie mogą poszukiwać wilgoci głęboko w podłożu skalnym, tak jak w naturze. W jego wąskich szczelinach dobrze czują się rośliny z Turcji i Ameryki Północnej: Convolvulus compactus i C.boissieri, Asperula (boissieri, arcadiensis, daphneola, sucholubne Centaurea, Erigeron (linearis, chrysopsidis, montanensis, montanus, uncialis ), Phlox (bryoides, pulvinata, missoulensis, tumulosa, albomarginata), Tetraneuris (grandiflora, acaulis, http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03 ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES lapidicola), Townsendia (parryi, condensata, montana, leptotes, hookeri, incana), Lesquerella, Eriogonum (ovallifolium, shockleyi, kennedyi, caespitosum), Tallinum, Triforium i mrozoodporne kaktusy. Korzenie roślin często układają się wzdłuż równoległych płaszczyzn kamieni ułożonych pod kątem około 80 stopni i z ich chłodniejszych powierzchni czerpią wilgoć. W tych warunkach nie rosną zbyt intensywnie, ale nie są niszczone przez grzyby i pleśnie, a silne promieniowanie słoneczne pomaga im zachować naturalny charakter i dobrze przygotować się do mroźnej zimy. Najnowszy skalniak powstał na powierzchni około 12 m2 i jest połączeniem piaskowego zagonu i skalniaka szczelinowego. Zbudowany jest z bardzo twardych gnejsów łupiących się na grubsze płyty niż wcześniej opisane łupki. Są to przeobrażone skały pochodzenia wulkanicznego o odczynie neutralnym z wyraźnie widocznymi śladami fałdowań powstałych na dużych głębokościach. Warstwy plaskich skał ułożone są prostopadle, a wypełnione są czystym żwirem używanym do produkcji betonu zmieszanym z kamieniami o wielkości 3-8mm. Warstwa drenażu powierzchniowego jest gruba na 2-3 mm, a z braku dużej ilości połupanych gnejsów używam podobnie wyglądającego grysu z granitodiorytu o grubości 3-8 mm. Jedynie górna warstwa przykrywana jest połupanym gneisem. Po posadzeniu roślin przestrzenie pomiędzy dużymi kamieniami wypełniam małymi kawałkami gnejsów ułożonymi zgodnie z kierunkiem warstw, co przypomina układanie naturalnego puzzle. Ścieżki wokół skalniaka ułożyłem też z warstw kamienia, tak że tworzą naturalne przedłużenie skalnej powierzchni i łączą optycznie z sąsiednim skalnikiem. Tak uformowana powierzchnia przypomina naturalne scenerie skalne. Dzięki grubej warstwie drenażu powierzchniowego woda szybko odpływa z okolic szyjek korzeniowych, uniemożliwiając rozwój pleśniom i grzybom. Jednocześnie wilgoć z niższych warstw zbyt szybko nie paruje. Część skalniaka obsadzona bardziej delikatnymi roślinami będzie jesienią i zimą chroniona przed wilgocią dachem z poliwęglanu. Za rok będę mógł ocenić czy rośliny będą w nim tak szczęśliwe jak się spodziewam. http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03 ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES Bardzo podobnie można tworzyć mniejsze kompozycje skalne umieszczane w kamiennych korytach lub misach. Najczęściej testuję nowe rodzaje skał w tych małych formach, a jeżeli rośliny dobrze w nich rosną, a skał nie niszczy erozja – wtedy buduję z nich nieco większe skalniaki. Podczas testów widać też, jakie rośliny czyją się w nich najlepiej i jaki utrzymuje się odczyn podłoża. Moje skalne koryta są nawadniane kropelkowo przy pomocy małych wężyków wprowadzanych od spodu przez otwory drenażowe (dzięki temu są niewidoczne). Grube piaskowcowe ściany koryt tworzą dobry bufor cieplny i rośliny nie są przegrzewane podczas upałów. Niestety zimą są nieco bardziej narażone na przemarzanie, co warto wziąć pod uwagę przy wyborze roślin. Najwygodniej jest uprawiać trudne rośliny skalne pod dachem lub w zimnej szklarni. Niedawno zbudowałem małą szklarnię z poliwęglanu, w której umieściłem także mały skalniak szczelinowy dla najtrudniejszych roślin. Szklarnia ma całkowicie zdejmowane boczne ściany, więc latem nie nagrzewa się mocniej niż otoczenie, tworząc coś w rodzaju dachu z krótkimi bocznymi ścianami. W tych warunkach w miejscu lekko osłoniętym od mocnego słońca dobrze rosną trudniejsze Androsace (A.vandelii, A.hirtella, A.cylindrica, A.hybryda, A.pyrenaica) oraz Lewisie tweedy. W miejscach nasłonecznionych, które są wystawione bezpośrednio na dzianie słońca (choć 16mm poliwęglan komorowy rozprasza i zatrzymuje część promieniowania) posadziłem najbardziej sucholubne i wrażliwe na wilgoć rośliny z Dzikiego Zachodu takie jak Phlox (P. pungens, P. hoodii, P.albomarginata, P.tumulosa i inne), , Astragalus (A.utahensis, A.loanus, A.chamaeleuce, A.barrii), najtrudniejsze Townsendie (T. jonesii, T.mensana, T.incana, T.condensata), Veronica bombycina, Acantholimony i innye. Ostatnio wysiewam nasiona Astragalusów, Oxytropisów i Townsendii bezpośrednio do szczelin skalnych i jestem bardzo zadowolony z efektów, ponieważ wrażliwe korzenie tych roślin nie cierpią podczas przesadzania. W stromych szczelinach dobrze rosną dzwonki pochodzące z suchych obszarów, które mają owłosione liście i nie tolerują zbytniej wilgoci (np. Campanula fragilis, C.thessala, C.masalskyi). Na dalsze wnioski z uprawy trzeba poczekać kilka lat. http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03 ALPINES.PL : ROŚLINY SKALNE - SKALNICKY - ALPINES ' Ostatnio coraz więcej mówi się i pisze o skalnikach szczelinowych, jednak nie jest to tylko kwestia mody – ostatnino przekonałem się, że na prawdę tworzą bardzo dobre warunki dla trudniejszych roślin w naszym klimacie. Dodatkowo mają jeszcze jedną zaletę – w wielu miejscach można na nich postawić kawę lub kufel piwa. Literatura: Rock Garden Quarterly, Volume 68/2 Spring 2010, 'Rock Gardening In Western Poland', Autor: Michał Hoppel ‘The Crevice Garden and its Plants’ ,Alpinie Garden Society, Autor: Zdenek Zvolanek http://www.alpines.home.pl/p/Joomla Kreator PDF Utworzono 2 March, 2017, 21:03