Nożownik vs Policjant

Tekst: Tomasz Maczuga* ([email protected])
Nożownik
vs Policjant
,
&^|#sa^|Tomasz Maczuga,
| Zastępca Kierownika Zakładu In^^A^jcji Poh^piych-Centrum
MzkcJlenia Pc^pji-^fLegionowie,
Zakresu taktyki i
Hlchnik: interwencji, absolwent
Akademii Wychowania Fizyczne- *
lIPNif WarsżEtyli^l^
Mit 1: „Tradycyjne techniki obrony przed atakiem nożem są skuteczne dla policjantów"
Mit 2: „Policjant nie ma żadnych szans broniąc się
przed atakiem nożem"
Ostre narzędzie staje się coraz bardziej
popularnym przedmiotem służącym
przestępcom do atakowania. Słyszymy
o przypadkach jego użycia w różnych
miejscach: na melinach, w parkach i
miejscach, gdzie szukamy odpoczynku. Używany jest nawet publicznie, na
ulicy, gdzie zazwyczaj, sparaliżowani
wrażeniem świadkowie odstępują od
jakiejkolwiek interwencji. Coraz częściej atakowani są też policjanci. Jest
to wysoce niebezpieczna sytuacja dla
zdrowia i życia podejmującego interwencję funkcjonariusza. Znane są przypadki śmierci po zaatakowaniu nożem
oraz wiele zranień policjantów przez
przestępców posługujących się tym narzędziem. Dla mnie osobiście, jako instruktora taktyki i technik interwencji,
wartością najwyższą jest życie i zdrowie szkolonych policjantów, dlatego w
swojej pracy dokładam wszelkich starań, aby wiedza przekazywana na zaję-
ciach zwiększała ich szanse w zetknięciu z bandytą uzbrojonym w nóż. Niestety, mam świadomość faktu, że mogę
jedynie zwiększyć szanse, nie dając stu
procent gwarancji...
Szkolenie w Centrum
Szkolenia Policji
Instruktorzy podczas szkolenia zawodowego podstawowego, nauczając policjantów obrony przed nożem, uświadamiają jak wysokie jest zagrożenie. W
pierwszej kolejności przedstawiają zasady taktyczne postępowania przy zagrożeniu niebezpiecznym narzędziem,
główny akcent kładąc na wykorzystanie broni palnej oraz środków przymusu bezpośredniego. Walka obronna z
wykorzystaniem „gołych rąk" jest traktowana jako ostateczność. Kursanci
ćwiczą głównie zbijanie i blokowanie
połączone z kontratakiem, a następnie,
jeśli warunki na to pozwalają, dobycie i
Fot Mariusz Mazewski
CSP
ewentualne użycie broni palnej. Podstawą do rozpoczęcia ćwiczeńjest umiejętność zachowania tzw. „bezpiecznej
odległości", czyli dystansu do napastnika dającego jakiekolwiek szanse na reakcje. W warunkach szkoleniowych
przyjmuje się, że jest to dystans dwóch
wyciągniętych ramion — pozwala to na
odebranie dokumentów od osoby legitymowanej, ajednocześnie napastnik bez
zrobienia kroku niejest w stanie uderzyć
i kopnąć. Na tym etapie szkolenia policjanci mają za sobą około czterdzieści
treningów i potrafią (przynajmniej są
zapoznani...) uderzać, kopać, sprowadzać do parteru, wykorzystywać obalenia, dźwignie, duszenia, posługiwać się
pistoletem. Celem priorytetowym, jaki
nam przyświeca podczas szkolenia, jest
wyrobienie u kursantów właściwych reakcji zwiększających szanse na przeżycie.
Celem drugoplanowym jest kształtowanie umiejętności związanych z dokonaniem zatrzymania napastnika.
Według mojej oceny obezwładnienie i zatrzymania napastnika atakującego nożem jest niewiarygodnie trudnym
i niebezpiecznym zadaniem. Policjant
może próbować to zrobić w sytuacji,
kiedy w wyniku kontrataku napastnik
został oszołomiony i chwilowo nie
stwarza bezpośredniego zagrożenia.
Wszelkie próby przechwytywania ręki
napastnika uzbrojonego w nóż mogą
Obezwładnienie i zatrzymania napastnika atakującego nożem jest niewiarygodnie trudnym i niebezpiecznym zadaniem.
moti
13
ności danego zdarzenia, nie j est możliwe, policjant ma prawo użycia broni
palnej w dziewięciu określonych przypadkach. W pierwszym przypadku użycia broni palnej możemy przeczytać, że
policjant ma prawo użyć broni w celu
odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność policjanta bądź innej osoby oraz
w celu przeciwdziałania czynnościom
zmierzającym bezpośrednio do takiego
zamachu. Świadomość prawna w połączeniu z odpowiednimi umiejętnościami może stworzyć skutecznego policjanta, który zareaguje w sposób dla
siebie bezpieczny, skuteczny i adekwatny do zaistniałej sytuacji.
skończyć się dla policjanta tragicznie!
Dlatego w Centrum Szkolenia Policji
w Legionowie w procesie szkolenia z
zakresu taktyki i technik interwencji staramy się wskazywać właściwą taktykę
interwencji, wzmacniać naturalne odruchy obronne szkolonych policjantów
i dopiero na końcu demonstrować przyjęte rozwiązania techniczne. Nauczanie
przeciętnie sprawnych osób, technik
polegających na chwytaniu atakującej
ręki uzbrojonej w nóż, a następnie na
wykonaniu rzutu lub dźwigni, może
narazić te osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub
życia! A moralną odpowiedzialność za
to powinien brać instruktor. Mniejszym
nieszczęściem będzie, jeśli szkolony
policjant nie uwierzy w techniki, które
demonstruje instruktor i poszuka wiedzy u innych źródeł niż miałby ślepo
wierzyć w archaiczne techniki, które w
ekstremalnej sytuacji mogą doprowadzić do dużej tragedii... Sytuacja dodatkowo komplikuje się, jeśli napastnik
jest pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Jego postrzeganie
sytuacji, reakcja na bodźce zewnętrzne
oraz próg bólu są zupełnie inne niż u
osoby trzeźwej. .
Przepisy prawa
Dodatkowym elementem mającym
wpływ na skuteczność działania policjantów są normy prawne, których
funkcjonariusz musi przestrzegać. Z
technicznego punktu widzenia łatwo
jest człowieka nauczyć zabijać, łatwo
jest nauczyć kaleczyć inne osoby, trudniej jest nauczyć bronić się przed atakiem nie zważając na zdrowie napastnika, natomiast od policjanta częstokroć
wymaga się sztuki najtrudniejszej —
obronić się i obezwładnić napastnika
nie robiąc mu krzywdy... Policjant
14
Tematem dalszych rozważań może
być sfera psychiki... Czy wyszkolony
policjant w sytuacji silnego stresu związanego z bezpośrednim zagrożeniem
zdrowia lub życia będzie w stanie właściwie zareagować? Właściwie to znaczy bezpiecznie i skutecznie, stosując
przymus bezpośredni w adekwatnych
do zagrożenia granicach.
musi opanować te sztukę w 137 godzin zrealizowanych w przeciągu sześciu miesięcy! Z czego na obronę przed
atakiem niebezpiecznym narzędziem
(nóż, kij, szantaż bronią palną) poświęca się kilka godzin lekcyjnych...
Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że przepisy wskazują policjantom
na możliwość podjęcia skutecznych i
adekwatnych do sytuacji działań. W
rozporządzeniu Rady Ministrów w
sprawie określenia przypadków oraz
warunków i sposobów użycia przez
policjantów środków przymusu bezpośredniego można przeczytać, że siłę fizyczną stosuje się w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo
Wymiana doświadczeń
Obecnie w Polsce jest olbrzymi wybór
szkół, systemów i instruktorów, którzy
zapewniają, że potrafią każdego nauczyć
obrony przed atakiem nożem... W
Centrum Szkolenia Policji nieustannie
analizujemy różne systemy i techniki
walki pod kątem ich przydatności w
zmuszenia do wykonania polecenia.
Używając siły fizycznej nie wolno zadawać uderzeń, chyba, że policjant działa w obronie koniecznej albo w celu
odparcia zamachu na życie, zdrowie
ludzkie lub mienie. Z kolei w Ustawie
o Policji ustawodawca daje uprawnienia policjantom dotyczące użycia broni
palnej: jeśli środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające
lub ich użycie, ze względu na okolicz-
pracy policjanta. Zapraszamy do wymiany doświadczeń wielu wartościowych instruktorów zarówno krajowych,
jak i zagranicznych. Dobierając metody do szkolenia policjantów musimy
opierać się na wskaźnikach z analiz wydarzeń nadzwyczajnych w służbie
(czynna napaść na policjanta), na
zdolnościach motorycznych kandydatów do Policji oraz niestety dostosowujemy się do ilości godzin dydaktycznych
określonych w programie. Wielu instruktorów z branży sztuk i systemów
walki w swoich reklamach szczyci się
tym, że prowadzili szkolenie dla służb
mundurowych. Każdy z instruktorów
w CSP takich zajęć przeprowadza około 1000 godzin rocznie.. .Jednym z bardziej wartościowych przedsięwzięć w
zakresie wymiany doświadczeń były
zorganizowane w dniach 6-7 maja 2009
roku przez Zakład Interwencji Policyjnych CSP warsztaty szkoleniowe Taktyczne i metodyczne aspekty nauczania odpierania czynnej napaści na policjanta z
użyciem niebezpiecznego narzędzia. Pierwszy dzień miał za zadanie uświadomić
uczestnikom warsztatów skalę zagrożenia w Polsce. Z posiadanej przez nas
wiedzy bezpośrednio na służbie od ran
zwłaszcza w tak krótkim czasie, należy
zadanych nożem zginął jeden policjant,
unikać technik polegających na chwya kilkudziesięciu odniosło obrażenia
taniu i wykonywaniu dźwigni i rzutów.
(lata 1990-2009). Analizie poddano spoKadra Zakładu Interwencji Policyjnych
soby dokonywania czynnej napaści oraz
ćwiczyła wspólnie z zaproszonymi eksjakie obrażenia odnieśli ranni policjanpertami z zakresu walki nożem i walki
ci - wbrew pozorom w zdecydowanej
w kontakcie bezpośrednim.
większości policjanci ze starcia z osobą
uzbrojoną w nóż wyszli obronną ręką.
Wnioski
Do ataków z nożem najczęściej dochoNie wszystkie techniki są właściwe w
dziło w mieszkaniach prywatnych podszkoleniu policjantów, nawet te uznaczas interwencji domowych, w okoliwane przez wielu instruktorów za skucach lokali gastronomicznych (puby,
teczne (dla nich...). Nie wszystkie atarestauracje, dyskoteki). Policjanci spoki nożem kończą się śmiertelnie.
tkali się z sytuacjami, kiedy napastnik
trzymał nóż w ręku oraz z sytuacjami, Właściwa taktyka działania i umiejętne
stosowanie środków przymusu bezpokiedy dobył nóż z ukrycia i zaatakował.
średniego znacznie zmniejszają ryzyko
W tym miejscu zbadano skuteczność
odniesienia obrażeń zadanych nożem w
przyjętych procedur dotyczących legiczasie interwencji. W sytuacji bezpotymowania i zatrzymywania osób (ustaśredniego ataku sprawdzają się najprostwienie policjantów, obezwładnianie,
sze ruchowo techniki, które powinny
zakładanie kajdanek, przeszukania osozostać przećwiczone w sytuacjach makby). W dalszej kolejności dokonano tesymalnie zbliżonych do realnych. Postów kamizelek kuloodpornych pod
winny one zostać dobrane w odniesiekątem nożoodporności. Wynik nie był
niu do policyjnej
taktyki i
zaskoczeniem - kamizelki, które są kuobowiązujących przepisów prawa.
loodporne nie zawsze są nożo- czy też
Mimo niewielkich szans na przeżycie
odłamkoodporne. Zaskoczeniem był
ataku zdesperowanego napastnika z
fakt, że niektóre ostrza „wchodziły jak
nożem, policjant musi podjąć obronę!!!
w masło"... W części praktycznej odbyły się zajęcia z walki nożem według
Na szczęście dla nas wszystkich,
systemów filipińskich oraz tzw. szkoły
osób, które z łatwością potrafią wykoeuropejskiej.
rzystać nóż do zabijania innych, po naszych ulicach zbyt wiele nie chodzi.
Fachowiec, który będzie chciał zabić
Drugi dzień warsztatów był poświępolicjanta nożem raczej wcześniej się
cony taktyce i technikom obrony przed
nim nie pochwali... Wybierze miejsce
atakiem nożem. Ćwiczenia odbyły się
i moment, kiedy będzie mógł to zrobić
w terenie oraz w symulatorni do ćwiw sposób niewidoczny, szybki i skuczeń taktyki interwencji. Preferowane
teczny. Tutaj może tylko pomóc włatechniki to zbicia atakującej ręki, połączone z zejściem z linii ataku i dobyciem ściwa taktyka podejmowania interwencji. Młodzieńców, którzy finezyjnie
pistoletu oraz blokowanie połączone z
wymachują nożem przed policjantem
kontratakiem, zakończone zwiększeniem dystansu i dobyciem broni. Wszy- należałoby potraktować w najlepszym
wypadku paralizatorem elektryczscy uczestnicy warsztatów zgodzili się
nym... Sytuacja, z jaką najczęściej
z faktem, że w szkoleniu policjantów,
mamy do czynienia, to interwencja domowa lub w okolicach knajpy, kiedy
nagle jedna z osób sięga po scyzoryk lub
nóż kuchenny. Przede wszystkim na takie sytuacje policjant powinien być przygotowany. Nie wyczerpuje to katalogu
zagrożeń, ajedynie przygotowuje na najczęściej występujące w Polsce zagrożenia. Niestety istnieje ryzyko, że nóż stanie się coraz bardziej popularnym
narzędziem w rękach przestępców.
Policyjne techniki interwencji
przeszły w ostatnich latach dużą ewolucję. Począwszy od technik samoobrony opartych na judo, sztukach
walki takich jak ju-jitsu, karate, vieto
vo dao poprzez systemy takie jak krav
maga, ESDS lub sporty walki do dnia
dzisiejszego. Obecnie są częścią przedmiotu zawodowego dotyczącego taktyki interwencji policyjnych. Z całą
pewnością nie zostało jeszcze powiedziane ostatnie słowo. Drogą ewolucji, dzięki doświadczeniom policjantów na co dzień pracujących na ulicy
oraz wiedzy i doświadczeniom ekspertów sztuk, sportów i systemów walki
szkoleniowcy z CSP będą pracowali
nad ciągłym doskonaleniem metodyki
i technik interwencji. Takjak nieustannie zmieniają się sposoby działania
przestępców, tak jak postępuje brutalizacja ich działań. Wszystko po to, aby
zwiększać szanse podejmujących na co
dzień ryzyko policjantów. Okaleczony lub martwy policjant już nigdy nikomu nie pomoże...
^ f i U
15
I
Przetrwać •na
Tomasz Maczuga
Zdjęcia: Marcin Magiera
i
I
I
13
i
Sposób ataku
Przeprowadzona analiza policyjnej dokumentacji oraz nagrań z monitoringu
pozwoliła na wyodrębnienie pewnych
prawidłowości co do sposobów działania sprawców napaści, bójek i pobić.
Wyniki potwierdzają codzienną obserwacje ludzi, którzy zetknęli się z brutalnym atakiem „na ulicy". Dodatkowo
należy zwrócić uwagę, że część z napastników była pod wpływem alkoholu. W
tym przypadku agresja, brak hamulców
moralnych oraz obniżony próg odczuwania bólu nietrzeźwych lub będących
pod wpływem środków odurzających,
znacznie zwiększają zagrożenie.
Zgodnie z oczekiwaniami techniki ataku nie należą do bardzo wyszu-
18 I
kanych. Najczęściej występującymi
formami ataku były: uderzenie ręką,
szarpanie, odpychanie, kopnięcie, atak
tępym lub ostrym narzędziem. Napastnicy uderzając ręką, najczęściej
atakowali głowę (ponad 84% ataków
ręką), natomiast stosując kopnięcia,
najczęściej kopali w nogi (ponad 75%
wszystkich kopnięć). Na podkreślenie
zasługuje fakt, że po przewróceniu
ofiary sprawcy często kopali ją po całym ciele. Duża część napaści jest poprzedzona agresją słowną i groźbami,
a następnie szarpaniem za ubranie.
Zaobserwowano, że najczęściej szarpanie było połączone z uderzeniem ręką,
kopnięciem oraz uderzeniem głową.
W około 1/3 przypadków mieliśmy do
czynienia z co najmniej dwoma napast-^
nikami.
Pod względem technicznym nie są
to zbyt skomplikowane ataki. Ich skuteczność zasadza się na determinacji
napastnika i często zaskoczeniu.
Szybkość reakcji
W sytuacji samoobrony zdolność
szybkiej reakcji motorycznej pozwala
na szybkie zainicjowanie i wykonanie
techniki obrony, w którą może być
zaangażowane całe ciało. Reakcja powinna nastąpić w odpowiednim momencie i z właściwą szybkością. Sygnał
o zagrożeniu może być optyczny, akustyczny lub dotykowy. Przeciętnie czas
reakcji prostej u człowieka wynosi 0,5
m
g
.
-
pozwól do siebie podejść, poklepywać
się po plecach czy popychać ręką lub
„groźnie" wypiętą klatką piersiową.
Nie wdawaj się w dyskusję, nie potęguj agresji, nie groź mu i nie zaprzeczaj
jego uwagom. Przyjmij postawę ciała z
zachowaniem dobrej równowagi. To
bardzo ważne. Ręce uniesione przed
sobą, dłonie otwarte pozwalają zachować dystans i są przygotowane do
odparcia ataku. Ustawiając się we właściwy sposób zwiększasz swoje szanse
na obronę. Pamiętaj o czasie reakcji.
Nigdy nie można wykluczyć większej
liczby napastników. Zadbaj o to, żeby
cię nie otoczyli. W sytuacji zagrożenia
występuje zjawisko tzw. „widzenia tunelowego", które polega na zawężeniu
pola widzenia z około 180° do zaledwie dwóch. Koniecznie rozejrzyj się i
skontroluj otoczenie - dwa stopnie to
bardzo, bardzo mało.
„Naturalne reakcje ciała"
Sformułowanie „naturalne reakcje ciała" było w ostatnich latach tak często
- 1 sek., u osób posiadających wybitne
predyspozycje może wynieść ok. 0,2
sek (cecha ta jest w znacznym stopniu
uwarunkowana genetycznie). Oznacza
to, że nasza reakcja obronna w przypadku nagłego ataku może się rozpocząć dopiero po sekundzie od momentu dostrzeżenia, usłyszenia bądź
poczucia ataku! Do tego należy doliczyć czas wykonania techniki przez
broniącego się... Sytuacja może się
jeszcze bardziej skomplikować kiedy
w sytuacji stresu związanego z bezpośrednim zagrożeniem mamy do wyboru wiele technik walki wręcz. Badania
naukowe dowodzą, że czas reakcji na
jeden bodziec (atak), gdy mamy jedną
odpowiedź (obrona), wynosi właśnie
0,5 - 1 sek., ale kiedy na jeden bodziec
mamy już dwie odpowiedzi (np. dwie
techniki obrony) czas reakcji wydłuża
się o 58%! Czas ten rośnie proporcjonalnie do pewnego pułapu. Do własnej refleksji ćwiczących pozostawiam
w tym kontekście ilość trenowanych
sposobów obrony przed wymienionymi wyżej formami ataków.
W sytuacji kiedy konfrontacja
jest nieunikniona i stajemy w obronie
zdrowia lub życia własnego lub innej
osoby, proponuję rozważyć możliwość nadużywane, że mocno się zdezawuwyprzedzenia ataku bandyty i spowo- owało. W założeniu miało świadczyć
dowanie, żeby to on martwił się o swój o łatwości nauczania i wykorzystania
proponowanych technik oraz taktyki
czas reakcji...
działania w sytuacji obrony. Jednak
wielu ćwiczących mimo wieloletniego
Dystans
Szansę na właściwą reakcję na atak treningu, zdawałoby się profesjonalmamy tylko i wyłącznie wtedy, kiedy nych systemów walki wręcz dostrzeustawimy się w bezpiecznej odległości gła, że proponowane rozwiązania nie
od napastnika. W „bezpiecznej" zna- są ich „naturalnymi reakcjami ciała",
czy poza zasięgiem jego rąk i nóg. Nie a ich wykorzystanie w sytuacji nagłe««MUS
19
OBOZY SZTUK WALKI
J O R O W O
Z A P R A S Z A M Y S Z K O Ł Y O R A Z S E K C J E T R E N I N G O W E I K O N D Y C Y J N E D O WIKTOROWA!
DYSPONUJEMY:
- 2 SALAMI O POWIERZCHNIACH 2 4 0 M 2 ORAZ 1 1 0 M 2 ,
- NAMIOTEM Z PODŁOGĄ O POWIERZCHNI 30GM2.
- MATAMI TATAMI O ŁĄCZNEJ POWIERZCHNI 2 4 0 M 2 .
O F E R U J E M Y RÓWNIEŻ:
- BAZĘ NOCLEGOWA DLA 1 6 0 OSÓB,
- 5HA TERENÓW ZIELONYCH NAD JEZIOREM,
- SPRZĘT WODNY I SPORTOWY,
- WSPANIAŁE TRASY ROWEROWO/BIEGOWE W LASACH OTACZAJĄCYCH OŚRODEK
0S<KP<DrE(K^
'Witamy na Sztoku Piastowskim •
(gainie początków państwa po(s6$ego...
wyroczj^^ępwy
SPORT
EDUKACJA
WYPOCZYNEK
m.X.
0523153929
ZAPRASZAMY NA NASZĄ S T R O N Ę :
pc
go ataku jest niemożliwe. W związku
z powyższym w celu zweryfikowania
wspomnianych potocznych opinii i
teorii, w Centrum Szkolenia Policji w
Legionowie przeprowadzono serię badań z udziałem policjantów skierowanych na szkolenie podstawowe.
Podczas badania policjanci byli
dwukrotnie atakowani w kontrolowany sposób przez instruktora.
Pierwszy ż ataków nastąpił z użyciem rąk, natomiast w drugim zastosowano elektryczny nóż treningowy
Shocknife. Przebieg badania był rejestrowany zainstalowanymi kamerami, a następnie oceniany przez
trzech ekspertów.
Z dokonanej analizy zachowań
wyłaniają się spójne scenariusze reakcji na atak, występujące u większości
osób badanych. Przeprowadzone badania oraz przegląd literatury fachowej pozwalają w dużym uproszczeniu
wyodrębnić następujące reakcje na
atak: zasłona głowy rękoma (na różne
sposoby), odpychanie napastnika (jednorącz lub oburącz), znieruchomienie
oraz próba wycofywania się i ucieczki.
20
\tki
www.wiktorowo.com
i a m
Z punktu widzenia metodyki treningu samoobrony najistotniejsze
wydają się reakcje polegające na zasłanianiu głowy oraz odpychaniu napastnika. Reakcje te pozwalają przetrwać
pierwszy moment ataku, a ich wzmacnianie w drodze treningu pozwala na
skuteczne opanowanie podstawowych
form obrony.
Most pomiędzy salą treningową
a „ulicą"
Przygotowując się do odparcia brutalnego ataku w rzeczywistej sytuacji,
należy w trakcie treningu uwzględnić
swoiste dla tych okoliczności warunki: miejsce zdarzenia, noszony ubiór,
typowy sposób działania bandyty, reakcje szkolonego na atak, a także co
wydaje się najistotniejsze - nieznany
moment napaści. Dobrym rozwiązaniem są ćwiczenia realizowane w warunkach zbliżonych do rzeczywistych
w oparciu o scenariusze opracowane
na podstawie prawdziwych zdarzeń.
Trening tego typu jest doskonałym
połączeniem posiadanych umiejętności wyniesionych z sali treningowej z
przygotowaniem się do realnych sytuacji. Wiele współczesnych systemów
walki wręcz posiada w swoim repertuarze trening tego typu. Można tutaj
wspomnieć np. o SPEAR Toniego
Blauera, ESDS, Senshido, niektórych
szkołach kravmagi czy też Defendo.
Defendo jest systemem opracowanym
w Finlandii w 2005 r., który uwzględnia współczesne zagrożenia, opiera
się na wynikach badań naukowych i
współczesnej metodyce kształcenia
utylitarnych umiejętności. Proponowane rozwiązania taktyczne i techniczne pokrywają się z dokonanymi
w Polsce analizami, a całość systemu
w nowoczesny sposób przygotowuje
adepta do odpierania rzeczywistych
ataków.
Trenując sztuki walki, sporty walki
czy też samoobronę warto dla swojego
bezpieczeństwa stworzyć pomost łączący to, co może nas spotkać w życiu,
z naszymi nabytymi umiejętnościami.
Podsumowując, warto przytoczyć powiedzenie cytowane przez wielu instruktorów: „sposób w jaki trenujesz,
warunkuje, jak później reagujesz".
•