Przeczytaj fragment

Wprowadzenie
Moda dotychczas była niezmiernie rzadko przedmiotem studiów i badań
kulturowo-edukacyjnych oraz dociekań humanistyczno-artystycznych. Jest
to o tyle zastanawiające, że zjawisko to dotyczy niemalże wszystkich aspektów życia ludzi i ich środowisk społecznych dawniej, a także współcześnie.
Jednym z pierwszych myślicieli próbujących zidentyfikować i zinterpretować
zjawisko mody – zarówno w węższym rozumieniu, jako określonych trendów
w ubieraniu się, jak i w szerszym, jako pewnych tendencji w kulturze – był
Georg Simmel. Natomiast jedną z najnowszych wypowiedzi na ten temat
są analizy zjawiska mody w kontekście kultury ponowoczesnej Zygmunta
Baumana. W rodzimych badaniach pedagogicznych dotąd nie zajęto się tym
zagadnieniem w sposób kompleksowy, mimo że edukacja współczesna jest
wielowymiarowo „uwikłana” w różnego rodzaju mody.
Zakład Pedagogiki Kultury Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lub­
li­nie od kilku lat współpracuje w zakresie naukowym i artystycznym z Lwowską Narodową Akademią Sztuk Pięknych. Efektem tej współpracy jest między
in­nymi II Międzynarodowa Konferencja Interdyscyplinarna pod hasłem „…
sztu­­­­ka/twórczość – edukacja…”, której celem jest integrowanie przedstawicieli
różnych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych oraz różnych dziedzin sztuki wokół problematyki relacji między sztuką/twórczością a edukacją.
W 2010 roku w tym cyklu odbyła się w Lublinie inauguracyjna konferencja
dotycząca współczesnych problemów edukacji estetycznej i artystycznej.
W dniach 24–27 września 2012 roku odbyła się – tym razem w Lublinie i we
Lwowie – z kolei konferencja zatytułowana „Moda jako problem pedagogiczny
i artystyczny”. Prezentowany tom jest w całości zbiorem opracowań poświęconych zjawisku mody, opisywanemu i interpretowanemu w różnych kontekstach kulturowych, artystycznych i edukacyjnych, przygotowanych przez
uczestników tej konferencji.
Ten swoisty zespołowy projekt badawczy, zrealizowany we współpracy
międzyosobowej, międzyuczelnianej i międzynarodowej, od samego początku
skoncentrowany był wokół następujących zagadnień szczegółowych: istota
mody jako zjawiska kulturowego, artystycznego, pedagogicznego – między kreacją a naśladownictwem; wielkie mody w historii sztuki i jej poszczególnych
dziedzin jako zjawiska kulturowo-edukacyjne; postawy społeczne wobec mody
– style życia, tożsamość kulturowa, dylematy kształcenia; moda w szkole jako
problem wychowawczy; idol artystyczny jako wzorzec i autorytet dla współczesnej młodzieży; kobiecość i męskość we współczesnej modzie – implikacje
pedagogiczne i artystyczne; sztuka/kultura popularna – nowe media – przemysły kreatywne a współczesne dyskursy mody; moda na „nowy tradycjonalizm” we współczesnej sztuce/kulturze; aspekty medialne, konsumpcyjne,
komercyjne, marketingowe zjawiska mody; moda a upowszechnianie sztuki/
8
Wprowadzenie
kultury, animacja kulturalna/artystyczna, edukacja kulturalna/estetyczna.
Z radością należy podkreślić fakt, że założenia merytoryczne tej współpracy
naukowo-artystycznej zostały pomyślnie zrealizowane, a zawartość tematyczna
niniejszej monografii zbiorowej potwierdza, że wszystkie te zagadnienia zostały
w różnym stopniu podjęte przez autorów, a ponadto zakreślone wcześniej pole
problemowe znacznie zostało przez nich poszerzone, co może przyczynić się
do bardziej komplementarnego naświetlenia zjawiska mody w perspektywie
interdyscyplinarnej.
Monografia podzielona została na pięć zasadniczych części.
Pierwsza część poświęcona została napięciu między tradycją a nowoczesnością w modzie analizowanym w perspektywie kulturowo-edukacyjnej. Omó­
wione w niej zostały takie zagadnienia, jak: moda na „nowy tradycjonalizm”
jako charakterystyczna cecha kultury ponowoczesnej w rozumieniu marketingowym i edukacyjnym, ze szczególnym podkreśleniem procesów reanimacji,
rekonstrukcji i rewitalizacji tradycji (Dariusz Kubinowski), tradycja noszenia
abai i zasłony przez kobiety w Arabii Saudyjskiej w kontekście problemu wolności osobistej i społeczno-kulturowego zniewolenia (Anna Odrowąż-Coates),
zjawisko etnodizajnu jako trendu artystycznego, który fascynuje część młodzieży (Joanna Bartnik), problem współczesnych mód językowych i kwestia,
w jakim stopniu język „kulturowy” zachowuje swój potencjał „kulturalny”
(Anna Dąbrowska), różne postawy wobec mody jako zjawiska kulturowego,
ulokowanego między naśladownictwem a dążeniem do unikalności w nawiązaniu do koncepcji G. Simmla (Aleksandra Chmielińska).
W drugiej części zamieszczono teksty ukazujące związki mody z różnymi
zjawiskami z zakresu współczesnej kultury popularnej, w tym: uwarunkowania psychologiczne mód muzycznych oraz fascynacji współczesnej młodzieży
muzyką popularną (Rafał Lawendowski), aspekty estetyczne fenomenu sklepów
typu second-hand, na przykładzie badań porównawczych przeprowadzonych
w Rzeszowie i Krakowie (Anna Steliga), funkcje ozdób w prezentowaniu tożsamości społecznej na przykładzie różnego rodzaju bransoletek (Magdalena
Smolarek), kulturowe i edukacyjne funkcje blogów kulinarnych w kontekście
dyskursu mody na smaczne jedzenie (Barbara Maria Kownacka) czy fascynacja
komputerami i Internetem wśród ludzi młodych w społeczeństwie konsumpcyjnym (Joanna Górska, Anna Weiss).
W części trzeciej znalazły się artykuły poświęcone wybranym aspektom
mody w życiu młodzieży szkolnej i osób z niepełnosprawnością. Podjęto takie
kwestie, jak: „nieodzieżowe” mody wśród uczniów i nauczycieli w kształtowaniu kultury szkoły (Beata Adrjan), historia i współczesność mundurków
szkolnych jako instrumentu oddziaływania na modę wśród uczniów (Agnieszka
Bereza), tatuowanie ciała jako współczesna moda wśród młodzieży szkolnej
i jej konsekwencje (Grażyna Durka), mody literackie a potrzeby niewidomych
czytelników w młodszym wieku szkolnym i możliwości ich zaspokajania (Emilia Śmiechowska-Petrovskij) czy traktowanie mody odzieżowej przez osoby
z niepełnosprawnością intelektualną w kontekście funkcjonowania warsztatów
terapii zajęciowej (Joanna Szmigielska).
Wprowadzenie
9
Część czwarta monografii skoncentrowana jest na modzie jako zjawisku
artystycznym ze szczególnym uwzględnieniem napięcia między marketingiem
współczesnej kultury konsumpcyjnej a wyzwaniami kształtowania wrażliwości
estetycznej. Znalazły się tu opracowania podejmujące problematykę: nieuniknionej obecnie synergii marketingu i sztuki oraz jej konsekwencji kulturowych
i edukacyjnych (Barbara Jedlewska), aktualnych przemian instytucji muzeum
i jej funkcji w zakresie upowszechniania sztuki (Aleksandra Sieczych-Kukawska), oddziaływania mód kulturowych na kondycję sztuki współczesnej i sens
wartości estetycznych w społeczeństwie (Ewa Linkiewicz), wpływu różnych
mód na profil zainteresowań artystycznych i aktualnych zadań pe­da­gogów
sztuki (Magdalena Sasin), a także fenomenu idoli muzycznych we współczesnej kulturze w kontekście pytań o kanon kultury estetycznej młodzieży
(Marek Matyjewicz).
I wreszcie, w części piątej zebrano teksty poświęcone projektowaniu, prezentowaniu i popularyzowaniu mody odzieżowej w wybranych kontekstach
historycznych i współczesnych. Jest to swoisty panel specjalistów ukraińskich
i polskich reprezentujących dwa współpracujące ze sobą ośrodki akademickie.
Kolejno umieszczono tu wypowiedzi na temat: zjawiska mody wobec wartości
estetycznych kultury współczesnej często o charakterze przeciwstawnym (Roman Jaciw), sposobów przedstawiania mody w różnych epokach na podstawie
badania historycznych ilustracji (Aleksander Korowicki), trendów przemian
estetycznych w kostiumie teatralnym okresu międzywojen­nego (Ałła Dmytrenko), teorii i praktyki projektowania współ­czesnej mody odzie­żowej z wykorzystaniem konceptualizmu (Zenovija Tkanko), współczesnej mody na fotografię
oraz istoty fotografowania mody (Wojciech Bob­rowicz) oraz dorobku, inicjatyw
i problemów polsko-ukraińskiej współpracy transgranicznej w zakresie mody
odzieżowej jako dziedziny sztuki i przemysłu kreatywnego (Zbigniew Pakuła).
Pragniemy w tym miejscu serdecznie podziękować wszystkim autorom za
ich twórczy wkład w nasze wspólne dociekania na temat mody w kulturze,
sztuce i edukacji. Czytelnikom zaś życzymy inspirującej lektury, wyrażając
jednocześnie nadzieję, że monografia ta skłoni kolejnych badaczy do pogłębiania rozumienia zjawiska mody w interdyscyplinarnej czy też transdyscyplinarnej perspektywie współczesnych nauk humanistycznych i społecznych
oraz twórczości artystycznej.
Wojciech Bobrowicz, Dariusz Kubinowski, Zbigniew Pakuła