Alternaria alternata
Transkrypt
Alternaria alternata
A L E R G E N Y Alternaria alternata - aerobiologia, charakterystyka alergenów i aspekt kliniczny Alternaria alternata - aerobiology, allergens’ characteristics and clinical aspect Dr n. med. Agnieszka Lipiec Zak³ad Profilaktyki Zagro¿eñ Œrodowiskowych AM w Warszawie Dr n. med. Piotr Rapiejko Klinika Otolaryngologii WIM w Warszawie Summary Abundance and periodicity are characteristic features of Alternaria alternata spores occurrence in natural bioaerosol. Despite distinct seasonal character of exposure to Alternaria alternata spores coming from outdoor sources, one should take into consideration the possibility of perennial exposure to mould allergens coming from indoors. Most of allergens identified so far from Alternaria alternata are intracellular housekeeping proteins, found in spores and in hyphae. Alternaria alternata appears to be the most common cause of fungal allergy, with clinical picture of bronchial asthma or allergic rhinitis. However it is worth bearing in mind that the exposition to Alternaria species may have also other clinical aspects. ............................................... Z danych monitoringu aerobiologicznego wynika i¿ udzia³ zarodników grzybów z rodzaju Alternaria alternata w naturalnym bioaerozolu cechuje obfite wystêpowanie i cyklicznoœæ. Mimo wyraŸnej sezonowoœci w nara¿eniu na spory Alternaria alternata, których Ÿród³em jest œrodowisko zewnêtrzne, nale¿y pamiêtaæ o mo¿liwoœci sta³ej, ca³orocznej ekspozycji na alergeny tego gatunku grzybów pochodz¹ce ze Ÿróde³ obecnych w mikroœrodowisku pomieszczeñ zamkniêtych. W zarodnikach, jak równie¿ w strzêpkach tworz¹cych grzybniê. zlokalizowane s¹ alergeny, których wiêkszoœæ jest wewn¹trzkomórkowymi proteinami zwi¹zanymi z podstawowym metabolizmem organizmu grzyba. Alternaria alternata jest najczêœciej alergizuj¹cym gatunkiem wœród grzybów, uczulenie manifestuje siê g³ównie astm¹ oskrzelow¹ lub alergicznym nie¿ytem nosa. Warto jednak pamiêtaæ i¿ ekspozycja na grzyby z tego gatunku mo¿e mieæ równie¿ inny aspekt kliniczny. G rzyby to olbrzymia grupa mikroorganizmów, tworz¹ca w systematyce organizmów ¿ywych odrêbne królest wo. Rod zaj Alternaria zaliczany jest do przedstawicieli gromady grzybów niedoskona³ych Deuteromycota; aktualnie jednak, w œwietle wyników badañ molekularnych, uwa¿any jest za bardzo blisko sp ok re wn io ny z gr om ad ¹ wo rk ow có w Ascomycota (1). Grzyby z rodzaju Alternaria zaliczane s¹ tradycyjnie do grzybów pleœniowych lub grzybów mikroskopowych, co wynika z ich mikroskopijnych rozmiarów i charakteru ich wzrostu, nie ma natomiast swego uzasadnienia w podziale systematycznym. Grzyb z gatunku Alternaria alternata jest organizmem kosmopolitycznym; poprzez swoje wymagania ¿yciowe kolonizuje powierzchowne warstwy gleby, obumieraj¹c¹ roœlinnoœæ, jest patogenem wielu gatunków roœlin. Rozwojowi organizmu grzyba spr zyj a wy sok a wi lgo tno œæ p owi etr za i umiarkowanie wysoka temperatura, du¿y wp³yw ma sezon wegetacyjny roœlin. W procesie rozmna¿ania grzyb wytwarza uwalniane do otoczenia zarodniki. Koncentracja spor grzybowych w powietrzu atmosferycznym zale¿na jest od wielu zmiennych, w tym klimatu i szaty roœlinnej. Gatunek Alternaria alternata charakteryzuj¹ relatywnie du¿e, wielokomórkowe zarodniki z pod³u¿nie i poprzecznie u³o¿onymi przegrodami. Nale¿¹ do zarodników tzw "suchych", których uwalnianie do otoczenia jest bierne, zale¿ne od czynników meteorologicznych, szczególnie od prêdkoœci wiatru. W strefie klimatycznej umiarkowanej zarodniki "suche" dominuj¹ w sk³adzie naturalnego bioaerozolu w okresie od póŸnej wiosny do jesieni, ze szczytem zarodnikowania przypadaj¹cym na miesi¹ce póŸno-letnie i wczesnojesienne. W miesi¹cach zimowych, gdy warstwa œniegu pokrywa powierzchnie ziemi a temperatura spada, powietrze wolne jest od spor Alternaria alternata. Obserwacje te wynikaj¹ z monitoringu aerobiologicznego prowadzonego w krajach tej strefy klimatycznej, zarówno w Europie (2) jak i w Ameryce Pó³nocnej (3). Na obszarach o klimacie zbli¿onym do tropikalnego wysokie stê¿enia zarodników grzybów wystêpuj¹ ca³y rok. Du¿a prêdkoœæ wiatru, wysoka temperatura i niska wilgotnoœæ stanowi¹ zespó³ czynników meteorologicznych sprzyjaj¹cych natê¿onemu uwalnianiu spor z rodzaju Alternaria. W warunkach bezdeszczowej pogody dobowy rytm wystêpowania spor Alternaria w powietrzu charakteryzuje siê szczytem zarodnikowania przypadaj¹cym na godziny popo³udniowo-wieczorne, pomiêdzy 14.00 S³owa kluczowe : grzyby pleœniowe, alergeny Alternaria alternata, uczulenie na alergeny grzybów Key words : moulds, Alternaria alternata allergens, allergy to fungal allergens A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5 39 A L E R G E N Y a 22.00, gdzie w aparacie pomiarowym ponad po³owê ca³odo bowego wychwy tu stanow i¹ zarodniki wy³apane z powietrza w godzinach pomiêdzy 18.00 a 24.00. Maksymalne obni¿enie natê¿enia uwalniania zarodników obserwowane jest w godzinach wczesno-rannych (4,5). Warto podkreœliæ, ¿e mimo to, ¿e grzyby te potrzebuj¹ do wzrostu du¿ej wilgotnoœci powietrza, to uwolnieniu zarodników sprzyja sucha i wietrzna pogoda. Dane z pomiarów aerobiologicznych wskazuj¹ równie¿ na mo¿liwoœæ okresowego zwiêkszenia stê¿enia "suchych" zarodników Alternaria w wyniku deszczu, wynikaj¹c¹ z biernego rozpraszania tych spor w mechanizmie zale¿nym od wibracji wywo³anych uderzeniami kropli deszczu o powierzchnie liœci skolonizowanych masowo przez grzyb (6). Najwiêksza ekspozycja na alergeny Alternaria alternata pochodz¹ce ze Ÿróde³ zewnêtrznych jest wiêc w klimacie umiarkowanym ekspozycj¹ sezonow¹, jednak pamiêtaæ nale¿y i¿ nara¿enie na te alergeny mo¿e mieæ charakter sta³y ca³oroczny, którego Ÿród³em jest mikroœrodowisko pomieszczeñ zamkniêtych. W jednym z pierwszych opisanych w literaturze przypadków uczulenia na Alternaria, u chorego objawy wystêpowa³y po kontakcie z alergenem pochodz¹cym z takiego w³aœnie Ÿród³a; grzybem którego masywny wzrost stwierdzono w piwnicy domu, w którym chory mieszka³ (7). Wyniki jednego z najnowszych badañ œrodowiska wewnêtrznego przeprowadzonego przez badaczy amerykañskich w 414 domach dzieci chorych na astmê mieszkaj¹cych w aglomeracjach miejskich potwierdzaj¹, i¿ koncentracja zarodników w powietrzu atmosferycznym ma istotny wp³yw na ich stê¿e nie wewn¹trz pomieszczeñ (8). Opublikowane s¹ równie¿ prace, których wyniki podwa¿aj¹ zjawisko penetracji spor grzybowych z powietrza zewnêtrznego do pomieszczeñ zamkniêtych (9). W cytowanych badaniach amerykañskich czynnik ami mikroœrod owiska pomiesz czeñ zamkniêtych najsilniej wp³ywaj¹cymi na rozwój gatunku Alternaria alternata i wzrost koncentracji spor grzybowych okaza³y siê byæ zawilgocenie domu (czynnik najistotniejszy dla rodzaju Alternaria), obecnoœæ kota i inwazja karaluchów (8). Wp³yw warunków takich jak temperatura, wilgotnoœæ wzglêdna powietrza oraz obecnoœci kota w domu na stê¿enie spor grzybowych w œrodowisku wewn¹trzdomowym wykazany by³ równie¿ w badaniach wczeœniejszych (10). Pamiêtaæ nale¿y równie¿ o mo¿liwoœci ekspozycji na alergen Alternaria maj¹cej charakter nara¿enia zawodowego, mog¹cej skutkowaæ rozwojem jednej z postaci astmy wystêpuj¹cej u piekarzy (kontakt z m¹k¹ zanieczyszczon¹ antygenami grzybów z rodzaju Alternaria lub Aspergillus ) (11) lub te¿ rozwojem egzogennego alergicznego zapalenia pêcherzyków p³ucnych u stolarzy i przetwórców drewna (nara¿enie na py³ drzewny pora¿ony grzybni¹ Alternaria). Grzyby z rodzaju Alternaria, Cladosporium, Penicillium i Aspergillus nale¿¹ do najczêœciej wykrywanych zarówno w powietrzu zewn¹trz, jak i wewn¹trz pomieszczeñ; o ile w œrodowisku zewnêtrznym dominuj¹ gatunki reprezentuj¹ce dwa pierwsze z wymienionych rodzajów, w œrodowisku pomie szcze ñ zamkn iêtyc h odnot owuje siê przewagê wystêpowania dwu ostatnich (2,8). Wiedza ta wynika z monitoringu aeroalergenów, w tym spor grzybowych, prowadzonego w wiêkszoœci krajów metod¹ wolumetryczn¹ ci¹g³¹. Pomiary te dostarczaj¹ informacji o nara¿eniu na alergen, nale¿y zdawaæ sobie jednak sprawê i¿ aktywnoœæ alergenowa wi¹¿e siê nie tylko z obecnoœci¹ w powietrzu zarodników, ale równie¿ z obecnoœci¹ innych elementów grzyba uwalnianych do otoczenia tj fragmenty strzêpek tworz¹cych grzybnie. Alergeny grzybów mog¹ równie¿ w sprzyjaj¹cych warunkach, po wydostaniu siê z zarodnika lub ze strzêpek, byæ przenoszone na drobnych cz¹steczkach, w tym cz¹stkach kurzu (3). Tym samym dla pe³nej oceny nara¿enia na alergen podejmowane s¹ badania poziomu alergenów g³ównych Alternaria w powietrzu w oparciu o przeciwcia³a monoklonalne (12,13,14). Wiêkszoœæ spoœród zidentyfikowanych alergenów gatunku Alternaria alternata okaza³o siê byæ wewn¹trzkomórkowymi proteinami zwi¹zanymi z podstawowym metabolizmem organizmu grzyba tj synteza bia³ek czy glikoliza, jedynie niektóre s¹ bia³kami wydzielanymi na zewn¹trz (15). Wiêkszoœæ obecna jest zarówno w zarodnikach, jak i w strzêpkach tworz¹cych grzybniê. Stan aktywnoœci zarodnika ma wp³yw na iloœæ uwalnianych alergenów (16). Alt a 1 to 30-kDa bia³ko stanowi¹ce antygen g³ówny gatunku, reaguj¹ce z przeciwcia³ami IgE pochodz¹cymi z surowicy 90% osób uczulonych na Alternaria alternata. Jest bia³kiem wydzielniczym, zlokalizowanym w przestrzeni oko³oplazmatycznej komórek grzyba, którego funkcja 1 Wyniki analizy zawartoœci spor grzybowych z rodzaju Alternaria w powietrzu atmosferycznym w roku 2004 w wybranych miastach europejskich (za European Aeroallergen Network Database). Pocz¹tek, szczyt i koniec sezonu zarodnikowania wyznaczone s¹ metod¹ 1% i 95%. Wyró¿nione stê¿enie zarodników na poziomie 50 i 100 spor w 1 m3 powietrza odpowiada wartoœæ progowej uznawanej za wywo³uj¹c¹ objawy alergii u osób z nadwra¿liwoœci¹. TABELA 40 A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5 Miasto Pocz¹tek sezonu Szczyt sezonu Koniec sezonu D³. trwania sezonu a (dzieñ roku) (dzieñ roku) (dzieñ roku) (liczba dni) a a a Praga 188 207 279 91 373 165 41 25 Brno 175 281 303 128 587 225 80 49 Bonn 173 212 251 78 161 104 17 5 Kopenhaga 191 219 250 59 607 98 26 17 Wiedeñ 175 217 303 128 170 215 31 10 Sofia 184 208 265 81 296 112 38 14 Luksemburg 175 212 276 101 1040 171 95 70 Stê¿enie Liczba dni z koncentracj¹ spor ponad maksymalne ponad ponad (liczba spor/m ) 0/m3 50/m3 100/m3 3 A L E R G E N Y biologiczna nie zosta³a jak dot¹d poznana (15). Poznana jest natomiast dok³adnie jego struktura, nie znaleziono dotychczas bia³ka homologicznego do Alt a 1 wœród innych gatunków. Antygen Alt a 2 , 25-kDa bia³ko to kolejny g³ówny alergen gatunku Alternaria alternata. Wykazano, i¿ rAlt a 2 rozpoznawany jest przez przeciwcia³a obecne w surowicy 61% uczulonych na ten gatunek grzyba (17). Za kolejny antygen g³ówny Alternaria alternata uznana mo¿e byæ opisana 70-kDa glikoproteina, stanowi¹ca 13% suchej masy grzyba, wywo³uj¹ca dodatni odczyn w punktowym teœcie skórnym u 87% spoœród uczulonych na ten gatunek (3,18). Z wyników pomiarów stê¿enia alergenów w powietrzu wynika, i¿ omawiana 70-kDa glikoproteina i antygen Alt a 1 uwalniane s¹ do otoczenia w ró¿nych warunkach i okolicznoœciach. (13) Antygen Alt a 5 jest kolejnym wa¿nym alergenem omawianego gatunku, na kontakt z którym odczynem alergicznym reaguje 22% spoœród uczulonych na Alternaria alternata (19). W niektórych pozycjach literatury wymieniany jest jako antygen Alt a 11 (3). Poznana jest funkcja biologiczna tego bia³ka. Nazywane ono jest inaczej enolaz¹; enzymem graj¹cym kluczow¹ rolê w procesie glikolizy (15). Enolaza zosta³a zidentyfikowana równie¿ jako alergen gatunków: Cladosporium herbarum (Cla h 6), Saccharomyces cerevisiae.i Candida albicans. Wykazano wysok¹ homologiê budowy enolaz wymienionych gatunków, siêgaj¹c¹ 89% w przypadku Alt a 5 i Cla h 6 (19). Fakt ten, jak równie¿ wykazana w badaniach wysoka reaktywnoœæ krzy¿owa pomiêdzy enolazami poszczególnych gatunków pozwala na uznanie tego bia³ka za panalergen grzybów (15). Co wiêcej, wykazano homologiê struktury i reaktywnoœæ krzy¿ow¹ pomiêdzy enolaz¹ grzybów, a antygenem lateksu Hev b 9, bêd¹cym enolaz¹ lateksu pochodz¹cego z kauczukowca Hevea brasiliensis, obecnego w wyrobach lateksowych (20). Enolaza lateksu (Hev b 9) i enolaza gatunku Alternaria alternata (Alt a 5) wykazuj¹ homologiê budowy w 60% (20). Do alergenów mniejszych gatunku Alternaria alternata nale¿¹; antygen Alt a 3 , na który reaguje 5% uczulonych, bêd¹cy 70-kDa bia³kiem szoku termicznego hsp70 (21), alergen Alt a 4 - 57kDa bia³ko pe³ni¹ce funkcjê izomerazy, antygen Alt a 6 - 11-kDa kwaœne bia³ko rybosomalne P2 wyk azu j¹c e w 85% hom olo giê bud owy z antygenem Cla h 4, antygen Alt a 7 22-kDa bia³ko YCP4 z 81% homologi¹ budowy z antygenem Cla h 5, antygen Alt a 10 53-kDa bia³ko pe³ni¹ce funkcjê dehydrogenazy aldehydowej wykazuj¹ce w 86% homologiê struktury z antygenem Cla h 3 oraz antygen Alt a 12 11-kDa kwaœne bia³ko rybosomalne P1 (22) Wyci¹gi alergenowe grzybów trudniej poddaj¹ siê standaryzacji ni¿ wyci¹gi innych alergenów np. py³ków a jakoœæ wielu komercyjnych ekstraktów okazuje siê byæ niewystarczaj¹ca w ocenie zawartoœci g³ównych alergenów (23). Zawartoœæ alergenów w ekstrakcie, w tym alergenów g³ównych zale¿y w du¿ej mierze od warunków wzrostu kolonii z której pozyskiwany jest wyci¹g, zastosowanego pod³o¿a i metod pozyskiwania bia³ek alergenowych (15,24). Unger i wsp wykazali i¿ antygeny rekombinowane rAlt a 1 i rAlt a 5 u¿yte do testów skórnych cechuje wy¿sza swoistoœæ i czu³oœæ ni¿ komercyjne wyci¹gi alergenowe (25). Rozwi¹zanie problemu wydaje siê wiêc le¿eæ w dostêpnoœci antygenów rekombinowanych i przeciwcia³ monoklonalnych umo¿liwiaj¹cych sandaryzacjê ekstraktów alergenowych grzybów. Z licznych prac badawczych wynika i¿ Alternaria alternata jest najczêœciej alergizuj¹cym gatunkiem wœród grzybów (2,26,27), pomimo i¿ nie jest gatunkiem najintensywniej czy te¿ najd³u¿ej zarodnikuj¹cym. Inny z dominuj¹cych gatunków grzybów zewn¹trzdomowych Cladosporium herbarum, którego sezon zarodnikowania jest d³u¿szy, a koncentracja spor w powietrzu atmosferycznym kilkudzisiêciokrotnie przewy¿sza stê¿enie spor Alternaria uczula z wyraŸnie ni¿sz¹ czêstoœci¹ (2,26,27). Kilka hipotez podejmuje próbê t³umaczenia tego stanu rzeczy. Wyniki badañ przeprowadzonych przez Kauffmana (28) wskazuj¹ na zmiany morfologiczne komórek nab³onka oddechowego powstaj¹ce w wyniku znacznej aktywnoœci enzymów proteolitycznych Alternaria alternata jako na jeden z mo¿liwych czynników sprzyjaj¹cych uczuleniu na ten gatunek grzyba. Czêstoœæ uczulenia na alergeny grzybów z rodzaju Alternaria i Cladosporium w populacji chorych z alergi¹ wziewn¹ oceniana jest w przedziale pomiêdzy 3 a 20% w zale¿noœci od obszaru i grupy badanej (2,26,29). Uczulenie na antygeny Alternaria czêsto wspó³istnieje z alergizacj¹ na inne gatunki grzybów; przyczyna tego le¿y najprawdopodobniej w reaktywnoœci krzy¿owej (15). Co wiêcej uczulenie na grzyby czêsto wspó³istnieje z uczuleniem na inne aeroalergeny, w tym na py³ek roœlin, co nasila i wyd³u¿a okres nasilenia objawów chorobowych (26,27). Alergia wziewna na antygeny Alternaria mo¿e przebiegaæ siê pod postaci¹ zapalenia b³ony œluzowej nosa i spojówek z typowym zespo³em dolegliwoœci, nasilaj¹cych siê w miesi¹cach póŸno-letnich. Nierzadko jest to nie¿yt nosa o ciê¿kim przebiegu, mog¹ wspó³wystêpowaæ polipy nosa (30). Wœród chorych z alergicznym nie¿ytem nosa uczulonych na grzyby wspó³wystêpowanie astmy oskrzelowej jest czêstsze ni¿ w przypadku nadwra¿liwoœci na inne aeroalergeny (27) Liczne badania wskazuj¹ na to, i¿ uczulenie na Alternaria alternata wi¹¿e siê z wystêpowa-niem astmy oskrzelowej, szczególnie w m³od-szych grupach wiekowych (13,31,32,33). W badaniach du¿ej populacji m³odych Amerykanów chorych na astmê oskrzelow¹; spoœród ocenionych 12 086 dzieci a¿ u 38,3 % zaobserwowano dodatni test skórny z alergenami Alternaria alternata (31). W badaniach Halonena i wsp (32) wykazano zwi¹zek pomiêdzy dodatnim testem skórnym z antygenami Alternaria u dzieci w 6 roku ¿ycia a rozpoznaniem astmy oskrzelowej. Podobnie dodatni¹ korelacjê pomiêdzy astm¹ a nadwra¿liwoœci¹ na Alternaria wykaza³y badania Perzanowskiego i wsp. (33). W literaturze przedmiotu obecne s¹ prace badawcze wskazuj¹ce na zwi¹zek pomiêdzy nadwra¿liwoœci¹ na antygeny Alternaria i siln¹ ekspozycj¹ a liczb¹ wizyt w oddziale pomocy doraŸnej wynikaj¹c¹ z zaostrzenia astmy oskrzelowej (34). Opublikowane s¹ równie¿ prace wi¹¿¹ce uczulenie na Alternaria alternata z ciê¿k¹ postaci¹ astmy i zwiêkszonym ryzykiem zgonu w jej przebiegu (35,36,37,38). Nadwra¿liwoœæ na antygeny Alternaria mo¿e równie¿ manifestowaæ siê objawami spoza uk³adu oddechowego; obserwowano zaostrzenia przebiegu atopowego zapalenia skóry w wyniku nara¿enia drog¹ inhalacyjn¹ na spory grzybowe z rodzaju Alternaria. A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5 41 A L E R G E N Y Grzyby z rodzaju Alternaria mog¹ równie¿ byæ czynnikiem etiologicznym przewlek³ych zmian zapalnych w uk³adzie oddechowym wynikaj¹cych z mechanizmów innych ni¿ IgE-zale¿ne; przyk³adem mo¿e byæ wymieniane ju¿ zewn¹trzpochodne alergiczne zapalenie pêcherzyków p³ucnych. W patomechani¿mie alergicznego grzybiczego zapalenia nosa i zatok, gdzie gatunek Alternaria alternata jest jednym z czynników etiologicznych, obok IgE-zale¿nej nadwra¿liwoœci rolê pe³ni podatnoœæ zale¿na od ekspresji antygenów HLA i zab urz eni a mie jsc owy ch mec han izm ów obronnych b³ony œluzowej (39). Opublikowane pod koniec roku ubieg³ego wyniki badañ zespo³u amer ykañskich naukowców (40) wykaza³y u chorych z przewlek³ym zapaleniem b³ony œluzowej nosa i zatok nasilon¹ odpowiedŸ immunologiczn¹ humoraln¹ i komórkow¹, zarówno profilu Th1, jak i Th2, skierowan¹ na powszechnie wystêpuj¹ce w powietrzu grzyby, w tym miêdzy innymi Alternaria alternata.. Autorzy badañ wnioskuj¹, i¿ przewlek³y charakter procesu zapalnego w zapaleniu b³ony œluzowej nosa i zatok wynikaæ mo¿e w³aœnie z odpowiedzi uk³adu immunologicznego na powszechn¹ obecnoœæ w powietrzu atmosferycznym spor grzybowych. Masywna ekspozycja na grzyby mo¿e prowadziæ równie¿ do reakcji toksycznych oraz, w sprzyjaj¹cych okolicznoœciach, zaka¿eñ grzybiczych. Klasyfikacja European Confederation of Medical Mycology zestawiaj¹ca gatunki grzybów potencjalnie patogennych dla cz³owieka umieœci³a gatunek Alternaria alternata w klasie BSL 1; grupuj¹cej saprofity i patogeny roœlin stanowi¹ce koincydentalne, powierzchniowe, nieinwazyjne lub ³agodne zagro¿enie dla cz³owieka i zwierz¹t (41). Obfity wzrost grzybów pleœniowych w mikroœrodowisku pomieszczeñ zamkniêtych wi¹zaæ siê mo¿e z nara¿eniem na wtórne metabolity pleœni mikotoksyny i wynikaj¹cymi z tego konsekwencjami dla zdrowia. Choæ Alternaria nie nale¿y pod tym wzglêdem do gatunków uwa¿anych za najbardziej niebezpieczne, w sporach wykrywalne s¹ patogenne metabolity m.in. alternariol. Pieckowa i Wilkins (42) badaj¹c toksycznoœæ metabolitów grzybów wchodz¹cych w sk³ad kurzu domowego wykazali, i¿ wyci¹g z próbek kurzu, których dominuj¹c¹ sk³adow¹ stanowi³y grzyby z rodzaju Alternaria, dzia³a³ hamuj¹co na czynnoœæ rzêsek w uk³adzie oddechowym. Jednostka chorobowa okreœlana mianem zespo³u chorego budynku (sick building syndrome) obejmuj¹ca dolegliwoœci powstaj¹ce w wyniku przebywania w budynkach stwarzaj¹cych nieprzyjazne dla cz³owieka mikroœrodowisko, jest, jak siê uwa¿a, wynikiem miêdzy innymi infestacji tego mikroœrodowiska grzybami, w tym równie¿ z rodzaju Alternaria. Schorzenia o typie alergii to najczêstsza konsekwencja kontaktu z antygenami Alternaria alternata, warto jednak pamiêtaæ i¿ ekspozycja na grzyby z tego gatunku mo¿e mieæ równie¿ inny aspekt kliniczny. ! Piœmiennictwo 1. Breitenbach M. et co (eds): Fungal Allergy and Pathogenicity. Chem Immunol. Basel, Karger, 2002, vol.81. 2. D’Amato G, Spieksma FThM. Aerobiologic and clinical aspects of mould allergy in Europe. Allergy 1995; 50: 870-877. 3. Bush RK, Prochnau JJ. Alternaria – induced asthma. J Allergy Clin Immunol 2004; 113; 2: 227-234. 4. Levetin E, Horner WE. Fungal Aerobiology: Exposure and Mesurement (in) Fungal Allergy and Pathogenicity. Chem Immunol. Basel, Karger, 2002, vol.81. pp 10-27 5. Corden JM, Millington WM. The longterm trends and seasonal variation of the aeroallergen Alternaria in Derby, UK. Aerobiologia 2001; 17: 127-136. 6. Lacey J. Spore dispersal – its role in ecology and disease: The British contribution to fungal aerobiology. Mycol Res 1996; 100: 641-660. 7. Hopkins JG, Benham RW, Kesten BM. Asthma due to a fungus Alternaria. JAMA 1930; 94: 6-10. 8. O’Connor GT et co. Airborne fungi in the homes of children with asthma in low-income urban communities: The Inner-City Asthma Study. J Allergy Clin Immunol 2004; 114: 3: 599-606. 9. Stern MA, Allitt U, Corden J, Millington J: The investigation of fungal spores in intramural air using a Burkard continuous recording air sampler. Indoor built Environ 1999; 8: 40-48. 10. Ren P et co. The relation between fungal propagules in indoor air and home characteristics. Allergy 2001; 56: 5; 419-424. 11. Klaustermayer WB. Pulmonary hypersensitivity to Alternaria and Aspergillus in bakers asthma. Clin Allergy 1985; 7:227-233. 12. Portnoy J, Brothers D, Pacheco F. et co. Monoclonal antibody-based assay for Alt a 1, a major Alternaria allergen. Ann Allergy Asthma Immunol 1998; 81: 59-64 13. Barnes C, Schreiber K, Pacheco F et co. Comparison of outdoor allergenic particles and allergen levels. Ann Allergy Asthma Immunol 2000; 84: 47-54. 14. Rapiejko P, Bia³ek S, Lipiec A i wsp The development of immunological method of Alta a 1 allergen detection. Int Rev Allergol Clin Immunol 2005; 11: 1: 19- 22. 15. Breitenbach M, Simon – Nobbe B: The Allergens of Cladosporium herbarum and Alternaria alternata. Fungal Allergy and Pathogenicity. Chem Immunol. Basel, Karger, 2002, vol.81., pp 48-72. 16. Mitakakis T, Barnes Ch, Tovey ER. Spore germination increases allergen release from Alternaria. J Allergy Clin Immunol 2001; 107: 2: 388-390. 17. Bush RK, Sanchez H, Geisler D: Molecular cloning of a major Alternaria alternata alergen rAlt a 2. J Allergy Clin Immunol 1999; 104: 665-671 18. Portnoy J, Olson I, Pacheco F et co. Affinity purification of a major Alternaria allergen using a monoclonal antibody. Ann Allergy 1990; 65: 109-14 19. Simon-Nobbe, B., Kessler, B. Breitenbach, M. Cross-reactivity between fungal enolases. J. Allergy Clin. Immunol. 2000; 105: 336 20. Wagner S. et co. Hev b 9, an enolase and a new cross-reactive allergen from Hevea latex and molds. Purification, characterization, clonning and expression. Eur. J. Biochem. 2000; 267, 7006-7014 21. De Vogue MW. et co. Molecular cloning of IgE binding fragments of Alternaria alternata allergens . Int Arch Allergy Immunol 1998; 116: 261-268. 22. Achatz G. et co. Molecular cloning of major and minor allergens of Alternaria alternata and Cladosporium herbarum. Mol Immunol 1995; 32: 213-227. 23. Vailes L. et co. Quantitation of the major fungal allergens Alt a 1 and Asp f 1 in commercial allergenic products. J Allergy Clin Immunol. 2001; 107; 641-646. 24. Bush RK, Portnoy JM. The role and abatement of fungal allergens in allergic diseases. J Allergy Clin Immunol 2001; 107: S430-40. 25. Unger A et co, Clinical testing of recombinant allergens of the mold Alternaria alternata. Int Arch Allergy Immunol 1999; 118: 220-221. 26. Lipiec A. Mould hypersensitivity in allergic rhinitis patients Int Rev Allergol Clin Immunol 2000; 6:2. 27. Bogacka E, Nitter-Marszalska M, Fal A i wsp. Uczulenie na alergeny grzybów pleœniowych jako czynnik ryzyka wyst¹pienia astmy oskrzelowej u chorych z alergicznym nie¿ytem nosa. Pol. Merk. Lek. 2003; XIV; 83:388-392. 28. Kauffman HF et co. Protease-dependent activation of epithelial cells by fungal allergens leads to morphologic changes and cytokine production. J Allergy Clin Immunol 2000; 105; 1185-1193. 29. Katz Y et co, Indoor survey of moulds and prevalence of mould atopy in Israel. Clin Exp Allergy 1999; 29: 186 –192 30. Asero R, Bottazzi G.: Hypersensitivity to molds in patients with nasal polyposis. J Allergy Clin Immunol 2000; 105: 1: 186-188. 31. Eggleston PA, Rosenstreich D, Lynn H et co. Relationship of indoor allergen exposure to skin test sensitivity in inner-city children with asthma . J Allergy Clin Immunol 1998; 102: 56370. 32. Halonen M, Sterna DA, Wright AL. Et co. Alternaria as a major allergen for asthma in children raised in a desert environment. Am J Resp Care Med 1997; 155: 1356-61. 33. Perzanowski MS, Sporik R, Squillace SP et co. Association of sensitiztion to Alternaria allergens with asthma among school children. J Allergy Clin Immunol 1998; 101: 626-32. 34. Dales RE, Cakmak.S, Burnett RT et co. Influence of ambient fungal spores on emergency visits for asthma to a regional children’s hospital. Am J Respir Crit Care Med 2000; 162: 2087-90 35. Neukirch C, Henry C, Leynaert B et co. Is sensitization to Alternaria alternata a risk factor for severe asthma? A population –based study. J Allergy Clin Immunol 1999; 103: 709-711. 36. Downs SH, Mitakakis TZ, Marks GB et co. Clinical Importance of Alternaria exposure in children. Am J Respir Crit Care Med 2001; 164: 455-9. 37. Black PN, Udy AA, Brodie SM. Sensitivity to fungal allergens is a risk factor for life-threatening asthma. Allergy 2000; 55: 501-4. 38. Zureik M, Neukirch C, Leynaert B, et co. Senitization to airborne moulds and severity of asthma: Cross sectional study from European Community respiratory health survey / Commentary. British Med J 2002; 325: 7361: 411-414. 39. Marple BF. Allergic fungal rhinosinusitis: current theories and management theories. Laryngoscope 2001; 11: 1006-1019. 40. Shin SH, Ponikau JU, Sherris DA et co. Chronic rhinosinusitis : An enhanced immune response to ubiquitous airborne fungi. J Allergy Clin Immunol 2004; 114: 6: 1369-1375 41. Risk Assessment of Fungi Reported from Humans and Animals. Mycoses, 1996; 39: 407-417. 42. Pieckova E, Wilkins K. Airway toxicity of house dust and its fungal composition. Ann Agric Environ Med 2004; 11: 67-73. 42 A L E R G I A 2 ( 2 4 ) / 2 0 0 5