regulamin konkursu

POWIATOWY
KONKURS WIEDZY O ŚREDNIOWIECZU
Nieśmiertelne na świecie mogą być jedynie wiara i marzenia.
św. Tomasz z Akwinu
Adresat konkursu: uczniowie klas I, II i III gimnazjów powiatu tomaszowskiego
Cele konkursu:

rozwijanie u młodzieży zainteresowania średniowieczem,

wdrażanie do samodzielnego uczenia się i zdobywania określonych informacji z różnych źródeł,

rozumienie ciągłości rozwoju kultury i trwałości ludzkich osiągnięć,

dostrzeżenie w kulturze średniowiecznej tożsamości kulturowej Polski i Europy,

stworzenie uczniom uzdolnionym możliwości spełnienia kryteriów na ocenę celującą z historii i języka
polskiego, plastyki, muzyki i religii,

kształtowanie umiejętności szlachetnej rywalizacji.
Organizatorzy: Gimnazjum Nr 1 im. Orląt Lwowskich w Tomaszowie Lub. – Jolanta Piotrowska, Joanna
Majdańska, Małgorzata Korzeniowska – Witt, Elżbieta Jastrząb
Współorganizatorzy:
Doradcy metodyczni języka polskiego w powiecie tomaszowskim: Barbara Jaszak, Jolanta Wojciechowska
Publiczne Gimnazjum w Bełżcu, Zespół Szkół Publicznych w Łaszczówce - Renata Krawczyk, Zespół Szkół
Publicznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Podhorcach – Stanisława Malinowska, Gimnazjum Publiczne
im. Jana Pawła II w Ulhówku
Kontakt z organizatorami:
Jolanta Piotrowska: tel. 721656531; 084 6644607, e-mail: [email protected]
Barbara Jaszak: tel. 506200057, e-mail: [email protected]
Jolanta Wojciechowska: tel. 665 119 949, e-mail: [email protected]
Stanisława Malinowska: tel. 84 6664622 (do godz. 15), e-mail: [email protected]
Udział w eliminacjach szkolnych należy zgłosić do 10 marca 2010 r. do organizatorów.
Konkurs składa się z 3 etapów:
1. Eliminacje szkolne - 24 marca 2010 r. - na podstawie opracowanego przez organizatorów testu
pisemnego, który zostanie przekazany zainteresowanym szkołom lub bezpośrednio nauczycielom. Do
etapu powiatowego kwalifikujemy uczniów, którzy uzyskali 80 % ogólnej liczby punktów. W
przypadku braku takich uczestników można zakwalifikować jednego ucznia z największą
liczbą punktów.
2
Protokoły konkursów szkolnych wraz z pracami uczniów zakwalifikowanych należy przesłać do
31 marca 2010 r. do organizatora:
Jolanta Piotrowska
Gimnazjum Nr 1 w Tomaszowie Lub.
ul. Kopernika 4
22-600 Tomaszów Lub.
2. Eliminacje powiatowe – test pisemny. Do finału
uzyskali 85% ogólnej liczby punktów.
powiatowego kwalifikujemy uczniów, którzy
Termin - 5 maja 2010 r.; godz. 11:30; miejsce - Gimnazjum Nr 1 w Tomaszowie Lub.
3. Finał – 19 maja 2010 r.; godz. 11:30; miejsce - Gimnazjum Nr 1 w Tomaszowie Lub.



Test pisemny.
Część ustna. Kolejność odpowiedzi ustala się na podstawie losowania.
Osoby, które zdobędą największą liczbę punktów, otrzymają Tytuł Laureata.
WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE
HISTORIA
Zakres chronologiczny
Okres w dziejach Europy i Polski od upadku starożytnego Rzymu w 476 r. do odkrycia Ameryki przez
Krzysztofa Kolumba w 1492 r.
1. ŚWIAT ŚRÓDZIEMNOMORSKI PO UPADKU RZYMU.
Treści: Wschodni Rzym – Bizancjum: przyczyny upadku, rozwój kultury. Schizma wschodnia. Powstanie
prawosławia i jego zasady.
Średniowieczne zakony: Benedyktyni. Dominikanie. Franciszkanie.
Świat arabski: ogólna działalność Mahometa, święte miejsca islamu, pięć zasad islamu.
Pojęcia: patriarcha, prawosławie, ikona, ikonostas, cerkiew, islam, muzułmanin, Koran, Mekka, meczet,
minaret, święta wojna.
Postacie: święci średniowiecza: św. Benedykt z Nursji, św. Franciszek z Asyżu,
św. Dominik, Mahomet, Allach, Justynian Wielki.
Znajomość mapy: Zmiany terytorialne Cesarstwa Bizantyjskiego. Uczestnik potrafi wskazać na mapie i
określić położenie geograficzne: Bizancjum – Konstantynopola, Mekki, Medyny, Monte Cassino.
2. EUROPA ŚREDNIOWIECZNA.
Treści: Państwo Karola Wielkiego: narodziny systemu feudalnego, renesans karoliński. Początki państw
narodowych Europy zachodniej, wschodniej i południowej: początki państwa francuskiego, powstanie państwa
niemieckiego, państwo czeskie.
Rola kościoła w średniowieczu. Wyprawy krzyżowe (krucjaty) - przyczyny i skutki. Powstanie zakonów
rycerskich.
Kultura średniowiecznej Europy: rola zakonów. Kultura rycerska i mieszczańska. Cechy rycerza idealnego.
Zabytki piśmiennictwa średniowiecznego. Wynalazek druku. Odkrycie Ameryki.
Pojęcia: średniowiecze, wasal, senior, lenno, feudał, stan, zakon, krucjata, rycerz.
Postacie: Karol Wielki, Otton I, Brzetysław, Jarosław Mądry, Joanna d’Arck, Henryk V, Jan Gutenberg,
Krzysztof Kolumb.
Daty: 395, 1095 – 1096, 1241, 1450, 1453, 1492.
Znajomość mapy: Zasięg terytorialny państwa Karola Wielkiego i jego podział. Zasięg terytorialny państw
słowiańskich (podział Słowian na grupy).
Uczestnik potrafi wskazać na mapie i określić położenie geograficzne: Akwizgranu, Kijowa, Jerozolimy.
3
3. OD PIASTÓW DO OSTATNICH JAGIELLONÓW.
Treści: Siedziby Słowian. Słowianie na ziemiach polskich – siedziby, religia, obrzędy. Powstanie organizacji
plemiennych. Państwo Polan i Wiślan. Legendarni władcy państwa polskiego. Mieszko I twórcą państwa
polskiego. Przyjęcie chrześcijaństwa i jego znaczenie dla Polski. Misja św. Wojciecha. Zjazd gnieźnieński i
jego znaczenie. Wojny Bolesława Chrobrego. Dokonania Kazimierza Odnowiciela. Konflikt Bolesława
Śmiałego z biskupem Stanisławem ze Szczepankowa. Testament Bolesława Krzywoustego i jego skutki. Polska
w okresie rozbicia dzielnicowego. Zagrożenia zewnętrzne: Mongołowie, Prusowie, Litwini. Przyczyny
sprowadzenia Krzyżaków do Polski. Powstanie państwa krzyżackiego na Bałtykiem. Próby zjednoczenia
państwa polskiego – Przemysł II. Walka Władysława Łokietka o tron. Dokonania Kazimierza Wielkiego w
polityce wewnętrznej i zewnętrznej (zagranicznej). Zmiany gospodarcze i społeczne w Polsce piastowskiej –
zmiany w rolnictwie(trójpolówka). Lokacja miast i wsi na prawie niemieckim. Wykształcenie się stanów
społecznych. Andegawenowie na tronie polskim. Objęcie tronu przez Jadwigę. Związki Polski z Litwą – unia w
Krewie. Wielka wojna z Krzyżakami i jej skutki. Unia polsko – węgierska i jej skutki. Dominacja Jagiellonów
w Europie środkowo – wschodniej. Sobór w Konstancji.
Pojęcia: ród, dynastia- (np. Piastowie, Jagiellonowie, Andegawenowie, Giedyminowie, Przemyślidzi), opole,
państwo, gród, lokacja, (prawo niemieckie), wójt, zasadźca, sołtys, statut, seniorat, immunitet, rycerz, unia
personalna, monarchia patrymonialna, danina, czynsz, pańszczyzna, monarchia stanowa, „Dagome Iudex”, ,,Pro
publico bono’’/,,Dla wspólnego dobra’’/.
Postacie: Mieszko I, Dobrawa, Otton III, Bolesław Chrobry, św. Wojciech, Bolesław Śmiały, Biskup Stanisław,
Władysław Herman, Gall Anonim, Wincenty zwany Kadłubkiem, Henryk Pobożny, Batu-Chan, arcybiskup
Jakub Świnka, Przemysł II, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Królowa Jadwiga, Władysław Jagiełło, ks.
Witold, Zawisza Czarny, Jan Długosz, Władysław Warneńczyk, Janko z Czarnkowa, Ibrahim ibn Jakub, Paweł
Włodkowic.
Daty: 966, 972, 997, 1000, 1018, 1025, 1038, 1109, 1138, 1226, 1241, 1295, 1320, 1370, 1374, 1385, 1410,
1414 – 1418, 1444, 1454, 1466,
Znajomość mapy: Osadnictwo Słowian. Plemiona polskie i ich siedziby. Państwo Polan i Wiślan. Sąsiedzi
Polski w czasach pierwszych Piastów. Podział Polski na dzielnice. Państwo Kazimierza Wielkiego i jego
sąsiedzi. Rzeczpospolita za panowania pierwszych Jagiellonów. Zmiany terytorialne na ziemiach polskich w
czasie panowania Piastów i pierwszych Jagiellonów.
Uczestnik potrafi wskazać na mapie i określić położenie geograficzne: Cedyni, Gniezna, Krakowa, Głogowa,
Psiego Pola, Grunwaldu, Malborka, Legnicy, Wilna, Krewa.
JĘZYK POLSKI
Teksty z epoki oraz nawiązania:
Etap szkolny:
Bogurodzica
Henryk Sienkiewicz Krzyżacy
Pieśń o Rolandzie, fragm. (pieśni LV, LVIII, LIX, LXXX, LXXXIII, LXXXVIII, CX, CXXVII, CXXVIII,
CXXXIII, CXXXV, CLXII, CLXXI, CLXXV)
M. de Cervantes Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manchy (Rozdział pierwszy opowiada o tym, kim był i
czym zajmował się słynny szlachcic Don Kichote z Manczy; Rozdział drugi mówi o pierwszej wyprawie, na jaką
ze swej włości wyruszył przemyślny Don Kichote, Rozdział ósmy o wielkim zwycięstwie, jakie dzielny Don
Kichote odniósł w straszliwej i niesłychanej przygodzie z wiatrakami)
F. Schiller Rękawiczka
Legenda o św. Aleksym
Kwiatki św. Franciszka, fragm. (Pieśń słoneczna albo pochwała stworzeń, O przeświętym cudzie, którego św.
Franciszek dokonał, nawróciwszy okrutnie dzikiego wilka z Gubbio, Jak święty Franciszek oswoił dzikie
turkawki)
Etap powiatowy - teksty obowiązujące do etapu szkolnego oraz:
O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu (fragm. Poszukiwanie Świętego Graala. Przygody pana Parsifala)
Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią
Dzieje Tristana i Izoldy
Słota O zachowaniu się przy stole
4
Długosz Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego (fragm. dotyczące bitwy grunwaldzkiej)
Wisława Szymborska Miniatura średniowieczna
J. Gaarder Świat Zofii, rozdz. Średniowiecze „…pójść drogą tylko kawałek to nie to samo, co wybrać złą
drogę…”
Postacie: św. Augustyn, św. Tomasz, św. Franciszek, król Artur, Lancelot, Parsifal, Roland, Karol Wielki, św.
Aleksy, Zawisza Czarny, Heloiza i Abelard
Pojęcia: teocentryzm, uniwersalizm, dance macabre, hagiografia, misterium, ars moriendi, memento mori,
asceta, moralitet, kronika, legendy arturiańskie, wzorce osobowe, alegoria, romans rycerski, kodeks rycerski,
zwyczaje rycerskie, chanson de geste, iluminacja, etos, epos, archaizm, św. Graal, miniatura, kronika, wiersz
średniowieczny, trubadur, truwer, minstrel, minnesinger, skald
PLASTYKA
Umiejętność rozpoznawania i charakteryzowania cech stylu :
a) romańskiego (przykładowe pojęcia- sklepienie kolebkowe i krzyżowe, portal, tympanon, katedra, itp.)
b) gotyckiego (przykładowe pojęcia: sklepienie krzyżowo- żebrowe, przypory, witraż, rozeta, bazylika,
miniatura, itp.)

Rozpoznawanie obiektów sztuki:
a) romańskiej:
Kościół Sainte-Madeleine w Vezelay [ w: Gumula J., W tym cała sztuka. Podręcznik do klasy I, s.74]
Kolegiata w Tumie [Tamże, s.76]
Krzywa Wieża w Pizie [ Tamże] lub [ w: Sztuka świata, s 380]
Katedra w Gnieźnie [ Tamże, s. 76]
Drzwi Gnieźnieńskie [Tamże, s. 77]
Portal Ołbiński w Kościele św. Michała we Wrocławiu [ Tamże]
Kolegium św. Piotra w Kruszwicy [w: Sztuka świata, s. 429]
Rotunda św. Mikołaja w Cieszynie [Tamże s. 432]

b) gotyckiej:
Katedra Notre- Dame w Paryżu [w: Gumula J., W tym cała sztuka] lub [Klubówna A., Krajobraz z tęczą] lub
[Sztuka świata, s. 40]
Mury obronne Carcassonne [Tamże]
Kościół Mariacki w Krakowie [Tamże]
Zamek w Malborku [Tamże]
Barbakan w Krakowie [w: Sztuka świata, s. 164]
Malarstwo:
Giotto di Bondone, Kazanie św. Franciszka [ w: Gumula]
Giotto, Opłakiwanie [Leksykon malarstwa, Jankowiak- Konik]
Simone Martini, Zwiastowanie [w: Gumula, s.80]
J. Van Eyck, Portret małżonków Arnolfini [w: Leksykon malarstwa]
Pieta z Awinionu w Villeneuveles - Avignon [Sztuka świata, s. 56]
Tablica Dziesięciorga Przykazań z Kościoła Mariackiego w Gdańsku [Sztuka świata, s. 178]
Wymienione książki są dostępne w bibliotece Gimnazjum nr 1 w Tomaszowie Lubelski.
MUZYKA
1. Chorał gregoriański - cechy utworu.
2. "Bogurodzica" - cechy i znaczenie.
3. Rodzaje utworów do rozpoznania (słuchanie): "Bogurodzica", "Gaude Mater Polonia", chorał
gregoriański.
Pojęcia: msza, madrygał, hymn, pobudka rycerska, jednogłosowość.