Słowniczek pojęć Poradni Psychologiczno

PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA w LUBONIU
Filia w STĘSZEWIE
Słowniczek terminów
używanych w opiniach wydawanych przez Poradnię
Psychologiczno–Pedagogiczną
Informacja dla nauczycieli i rodziców
ANALIZATOR – jest to układ współdziałania ze sobą receptora (oko, ucho, powierzchnia skóry,
ręka, noga, mowa), dróg nerwowych i ośrodka w mózgu.
Wyróżniamy:
Analizator wzrokowy - wykorzystywany przy percepcji wzrokowej
Analizator słuchowy - wykorzystywany przy percepcji słuchowej
Analizator kinestetyczno -ruchowy - wykorzystywany przy mówieniu i przy wszelkiego rodzaju
ruchu
DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA = GOTOWOŚĆ do podjęcia nauki szkolnej – jest to moment równowagi
między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka. Taki poziom rozwoju
umysłowego, społecznego, emocjonalnego dziecka, który umożliwia sprostanie wymaganiom
szkoły, skuteczne przyswajanie wiedzy szkolnej i prawidłowe funkcjonowanie w sytuacjach
szkolnych.
DYSFUNKCJA – deficyt, pewien stopień zaburzenia, czyli niesprawność danej funkcji np.
wzrokowej, słuchowej, w porównaniu do aktualnego wieku życia.
DYSLEKSJA ROZWOJOWA – zaburzenie objawiające się trudnościami w nauce czytania i pisania
przy dobrym stopniu rozwoju intelektualnego, braku poważnych wad wzroku i słuchu oraz bez
schorzeń neurologicznych.
DYSLEKSJA – rozumiana jako trudności w czytaniu, przejawiające się zarówno zaburzeniami
tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści.
DYSORTOGRAFIA – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni, robienie błędów
ortograficznych pomimo znajomości zasad ortograficznych. Bardzo często występuje wspólnie z
dysleksją, czyli trudnościami w nauce czytania, chociaż zdarza się, że występuje samodzielnie.
DYSGRAFIA – słaba umiejętności pisania, niski poziom graficzny pisma, koślawość liter, różna ich
wielkość i niewłaściwe rozmieszczenie w linijkach.
DYSKALKULIA – trudności w liczeniu, problemy z pojęciem liczby, porównywaniem liczebności
zbiorów, wykonywaniem rachunków matematycznych.
PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA w LUBONIU
Filia w STĘSZEWIE
GRAFOMOTORYKA – umiejętność stawiania znaków graficznych.
HARMONIJNY ROZWÓJ UMYSŁOWY – funkcjonowanie różnych sfer działalności umysłowej na
podobnym poziomie.
INTELIGENCJA – cecha umysłu warunkująca sprawność czynności poznawczych - zdolność
rozumienia, uczenia się oraz wykorzystywania posiadanej wiedzy i umiejętności w sytuacjach
nowych. Mierzy się go z reguły ilorazem inteligencji.
KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA – umiejętność łączenia tego, co widzimy z tym, co
wykonujemy; niezbędna do nauki pisania.
LABILNOŚĆ EMOCJONALNA = NIESTABILNOŚĆ EMOCJONALNA - szybkie zmiany nastroju, np.
przechodzenie od śmiechu do płaczu.
LATERALIZACJA – stronność, funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała związana z
dominowaniem jednej z półkul mózgowych, dominacja czynności ruchowych jednej ze stron ciała
(oko, ucho, ręka, noga):
Jednorodna – prawa ręka i oko lub lewa ręka i oko
Skrzyżowana – prawa ręka i lewe oko lub lewa ręka i prawe oko
Nieustalona – trudno ustalić dominację, dziecko używa w równym stopniu prawej i lewej
strony.
MOTORYKA – procesy wykonawcze, czyli ruch i mowa.
MOTYWACJA – wewnętrzny proces regulowania zachowania człowieka.
MYŚLENIE – czynność myślenia jest łańcuchem operacji myślowych, za pomocą których
przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Dzięki
temu człowiek poznaje rzeczywistość.
MYŚLENIE ABSTRAKCYJNE – czynność myślenia w oparciu o tworzenie nadrzędnych pojęć,
uogólnianie ich, oderwanie od konkretu.
MYŚLENIE ARYTMETYCZNE – zrozumienie słownie sformułowanego problemu i wykonanie
odpowiednich operacji liczbowych „w głowie”, umiejętność rozwiązywania prostych działań
arytmetycznych w pamięci.
MYŚLENIE ANALITYCZNE – myślowe rozdzielanie całości, np. różnych przedmiotów, zjawisk,
sytuacji, zadań i przez to wykrywanie ich części składowych.
MYŚLENIE KONKRETNE – czynność myślenia w oparciu o znane i „namacalne” (dotykalne,
konkretne) sytuacje i przedmioty z codziennego życia.
MYŚLENIE PRZEZ ANALOGIĘ – polega na formułowaniu i wyciąganiu wniosków na temat danej
sytuacji, przedmiotów na podstawie podobieństw między nimi.
MYŚLENIE PRZYCZYNOWO-SKUTKOWE – kojarzenie, wnioskowanie o prawidłowej kolejności
następujących po sobie zdarzeń, umiejętność wskazywania następstw określonych sytuacji,
wyszukiwania przyczyn pewnych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń
MYŚLENIE SYNTETYCZNE – proces odwrotny do analizy; polega na umiejętności łączenia w jedną
całość rozdzielonych elementów; zdolność wiązania ze sobą zjawisk, zdarzeń, sytuacji.
PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA w LUBONIU
Filia w STĘSZEWIE
OBNIŻENIE – osłabienie i opóźnienie rozwoju danej funkcji percepcyjno-motorycznej (np.
wzrokowej, słuchowej) w porównaniu do aktualnego wieku życia.
OBNIŻONA SPRAWNOŚĆ MANUALNA – niska sprawność ruchowa rąk; charakterystyczne jest
wtedy późniejsze nabywanie umiejętności samoobsługowych (tj. ubieranie się, zapinanie
guzików, wiązanie sznurowadeł) również trudności w posługiwaniu się narzędziami (np.
nożyczkami); powoduje obniżony poziom graficzny pisma (obniżona sprawność grafomotoryczna), wolne tempo pisania, nieestetyczne pismo.
ORIENTACJA PRZESTRZENNA – orientacja w stronach na płaszczyźnie i w przestrzeni. Jej
zaburzenia to brak orientacji w prawej i lewej stronie ciała oraz w kierunkach w przestrzeni
(w lewo, w prawo, wyżej, niżej, w przód, w tył, nad, pod, itd.); powodują trudności w rysowaniu
(niewłaściwe proporcje i rozplanowanie rysunku), czytaniu (przestawianie liter i cząstek wyrazów,
przeskakiwanie linijek), w pisaniu (rozplanowanie kartki, mylenie liter i cyfr o podobnych
kształtach, pisanie od prawej do lewej strony).
OSOBOWOŚĆ – zespół istotnych i względnie trwałych cech składających się na charakterystykę
jednostki i determinujący specyficzny dla niej sposób zachowania.
PAMIĘĆ – zdolność do przechowywania i odtwarzania tego, co usłyszeliśmy, przeczytaliśmy,
zobaczyliśmy i doświadczyliśmy. Zapamiętywanie określonej stałej ilości elementów, u wszystkich
ludzi jest jednakowa i wynosi od 5 do 9 elementów.
Istnieje:
pamięć świeża (informacje zapamiętane ostatnio)
trwała (informacje przyswojone dawniej)
pamięć mechaniczna – zdolność zapamiętywania znaków, treści na skutek uczenia się,
niekoniecznie z ich rozumieniem
pamięć werbalna – zdolność zapamiętywania określonych słów i pojęć
pamięć słuchowa (fonologiczna) - zdolność zapamiętywania dźwięków
pamięć wzrokowa - zdolność zapamiętywania obrazów.
PERCEPCJA – spostrzeganie, odbieranie wrażeń przy wykorzystaniu zmysłów.
PERCEPCJA SŁUCHOWA – odbieranie i tworzenie spostrzeżeń (opracowanie tego co odbierane)
przy wykorzystaniu zmysłu słuchu.
PERCEPCJA WZROKOWA – odbieranie i tworzenie spostrzeżeń (opracowanie tego, co odbierane)
przy wykorzystaniu zmysłu wzroku.
PROCESY PERCEPCYJNO-MOTORYCZNE – integracja (łączenie) spostrzeżeń pochodzących z
różnych zmysłów i jednoczesne reagowanie na nie (czytanie, pisanie, mówienie, rysowanie, ruch
itp.).
REAKCJE EMOCJONALNE – uświadomienie i uzewnętrznienie (objawy) przeżywanych emocji
(uczuć) w formie:
pobudzenia emocjonalnego – nadmierne odczuwanie emocji i ich uzewnętrznianie
wycofania się – zahamowanie emocji, odczuwanie emocji i ich nieuzewnętrznianie.
ROZUMIENIE NORM SPOŁECZNO-MORALNYCH – świadomość zachowań preferowanych i
akceptowanych społecznie w danej sytuacji.
PORADNIA PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA w LUBONIU
Filia w STĘSZEWIE
ROZWÓJ UCZUCIOWO-SPOŁECZNY – umiejętność podporządkowania się wymaganiom i
współpraca, współdziałanie z rówieśnikami, panowanie nad sobą, motywacja do wykonania
zadań.
ROZWÓJ UMYSŁOWY – rozwój funkcji poznawczych )tzn. myślenia, pamięci, uwagi, wyobraźni)
wyrażony liczbą, określany ilorazem inteligencji – II.
Wyróżniamy rozwój umysłowy:
powyżej przeciętnej
przeciętny (norma)
poniżej przeciętnej (obniżony, opóźniony)
upośledzony (zaburzony), czyli niepełnosprawność intelektualną.
SŁUCH FONEMOWY – umiejętność wyróżniania głosek w słowach – analiza, oraz łączenia
słyszanych głosek w wyraz – synteza, a także różnicowania głosek podobnych w słyszanych
słowach (np. bułka - półka).
SAMOOCENA – stosunek do własnej osoby, swoich umiejętności, jest częścią osobowości.
SPOSTRZEGAWCZOŚĆ – zwracanie uwagi na szczegóły, umiejętność dostrzegania nowych
elementów.
SAŁATKA LITEROWA – zbitek liter w wyrazie nietworzący sensownej całości.
TEKST WIĄZANY – tekst stanowiący treściową całość.
UWAGA – zdolność skupiania się na wykonywanej czynności.
ZDOLNOŚĆ – w znaczeniu węższym to indywidualna właściwość psychiczna, polegająca na
łatwości i szybkości przyswajania wiadomości i umiejętności lub w znaczeniu szerszym - to
określenie ogólnej sprawności umysłowej.
ZDOLNOŚĆ KLASYFIKOWANIA i UOGÓLNIANIA – polega na ujmowaniu właściwości i cech
wspólnych dla przedmiotów, zjawisk, sytuacji, stanów (łatwiejsze jest ujmowanie różnic, niż
podobieństw).
ZDOLNOŚCI PRZESTRZENNE
przestrzenna.
–
orientacja
w
przestrzeni
trójwymiarowej,
wyobraźnia
ZDOLNOŚCI SPOŁECZNE – trafne spostrzeganie innych ludzi i rozumienie sytuacji społecznych.
Opracowała: Arleta Stankowska
psycholog Filii lubońskiej PPP w Stęszewie