pierzchnica_prognoza (rozmiar: 11.44 MB)
Transkrypt
pierzchnica_prognoza (rozmiar: 11.44 MB)
Opracowanie: PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY PIERZCHNICA Egz. nr Zespół autorski: mgr Łukasz Kowalski mgr Marcin Kulik Kierownik zespołu dr hab. Maciej Przewoźniak mgr Ewa Sawon mgr Andrzej Winiarski Monitoring środowiska Monitoring ornitologiczny mgr Marcin Łukaszewicz Monitoring chiropterologiczny Rafał Kuropieska Inwentaryzacja zwierząt (bez ptaków i nietoperzy), roślin i siedlisk objętych ochroną. mgr Marcin Łukaszewicz mgr Jacek Tabor Gdańsk, 22 lipca 2013 r. 2 proeko Spis treści: 1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU .......................................................... 5 1.1. Podstawy prawne ........................................................................................................... 5 1.2. Metody prognozowania ................................................................................................. 7 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI ................... 9 2.1. Charakterystyka ustaleń projektu zmiany „Studium...” ................................................. 9 2.1.1. Wprowadzenie ........................................................................................................ 9 2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego.............................................. 9 2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie zmiany „Studium...” – synteza .......................................................................................... 15 2.2. Powiązania projektu zmiany „Studium...” z innymi dokumentami ............................. 33 2.2.1. Strategia rozwoju województwa świętokrzyskiego ............................................. 33 2.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego ........... 34 2.2.3. Raport z badania oceny możliwości rozwoju energetyki wiatrowej oraz określenia obszarów pod przyszłe inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim ....................................................... 34 3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE ZMIANY..... 36 3.1. Struktura środowiska przyrodniczego.......................................................................... 36 3.1.1. Położenie regionalne i specyfika fizycznogeograficzna....................................... 36 3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarach projektu zmiany „Studium...” .................. 38 3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu zmiany „Studium…” – specyfika ekosystemów ........................................................................................ 43 3.2. Procesy przyrodnicze i powiązania z otoczeniem ....................................................... 81 3.3. Walory zasobowo-użytkowe środowiska ...................................................................... 86 3.3.1. Potencjał transurbacyjny ....................................................................................... 86 3.3.2. Potencjał biotyczny ............................................................................................... 86 3.3.3. Atrakcyjność i przydatność rekreacyjna ............................................................... 87 3.3.4. Zasoby wodne ....................................................................................................... 88 3.3.5. Zasoby surowców ................................................................................................. 88 3.4. Zagrożenia przyrodnicze................................................................................................ 89 3.5. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu „Studium…” ................................................................................................................ 91 4. Zabytki i inne walory kulturowe ............................................................................................ 93 5. ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY PRZYRODY ..................... 94 5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem ............................................................. 94 5.2. Problemy ochrony przyrody ...................................................................................... 102 5.2.1. Obszary objęte projektem zmiany „Studium…” . .............................................. 102 3 proeko 6. 5.2.2. Otoczenie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” ........................ 105 ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM .... 136 6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy .......................................................................... 136 6.2. Poziom regionalny ..................................................................................................... 137 7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO ............... 140 7.1. Wprowadzenie ........................................................................................................... 140 7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery ..................................................................... 140 7.3. Wody powierzchniowe i podziemne.......................................................................... 141 7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat .............................................................................. 143 7.5. Emisja hałasu ............................................................................................................. 145 7.6. Infradźwięki ................................................................................................................. 157 7.7. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna .................................................... 159 7.7.1 Osnowa ekologiczna........................................................................................... 159 7.7.2. Siedliska, szata roślinna oraz zwierzęta (bez ptaków i nietoperzy) .................. 159 7.7.3. Ptaki .................................................................................................................... 161 7.7.4. Nietoperze ........................................................................................................... 169 7.8. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000 ............................................. 172 7.8.1. Formy ochrony przyrody na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” ....................................................................................................... 172 7.8.2. Formy ochrony przyrody w otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” .......................................................................................... 174 7.9. Krajobraz.................................................................................................................... 184 7.10. Zasoby naturalne ........................................................................................................ 188 7.11. Zabytki i dobra kultury ............................................................................................. 190 7.12. Dobra materialne ....................................................................................................... 191 7.13. Gospodarka odpadami .............................................................................................. 192 7.14. Ludzie ....................................................................................................................... 193 7.15. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko ............................. 195 7.16. Oddziaływanie skumulowane ................................................................................... 198 8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO .............................................. 204 9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW ..................................................................................................................... 205 10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM ................................................................................................... 209 4 proeko 11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA .......................................................... 210 12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ............................................................................................ 213 13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W PROGNOZIE ................ 214 14. SPIS DOKUMENTACJI KARTOGRAFICZNEJ ............................................................. 219 15. STRESZCZENIE PROGNOZY W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.................... 221 Załączniki tekstowe 1a) Uchwała Nr XX/10/09 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 23 lutego 2009 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica. 1b) Uchwała Nr XV/72/2011 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 23 lutego 2011 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica. 1c) Uchwała Nr XXV/12/2013 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 11 lutego 2013 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica. 2. Pismo Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach z dnia 14 września 2012 r. (znak WPN-II.411.1.87.2012.ML) - Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany Nr 2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica. 3. Pismo Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kielcach z dnia 4 lutego 2013 r. (znak SE.V.-4412/23/12) - Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany Nr 2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica. 4. Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko (Tabor 2013). Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu ornitologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie. (Łukaszewicz 2013). Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu chiropterologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie (Kuropieska, Łukaszewicz 2013). 5. 6. 5 proeko 1. PODSTAWY PRAWNE PROGNOZY I INFORMACJE ZASTOSOWANYCH PRZY JEJ SPORZĄDZANIU O METODACH 1.1. Podstawy prawne Uchwałę o przystąpieniu do zmiany „Studium….” podjęła Rada Gminy Pierzchnica – załącznik 1a. Przedmiotem zmiany jest wyznaczenie terenów w obrębie, których możliwa byłaby lokalizacja elektrowni wiatrowych. Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica”, opracowanego w 2013 r. Prognoza wykonana została na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Ustawa ta, w art. 46.1. wprowadziła wymóg przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest też wymagane w przypadku wprowadzania zmian do już przyjętego dokumentu. Wg art. 51 ust. 2 ww. ustawy: 51.2. Prognoza oddziaływania na środowisko: 1) zawiera: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; 2) określa, analizuje i ocenia: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska oddziaływaniem, na obszarach objętych przewidywanym znaczącym c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione 6 proeko podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnio-terminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: – różnorodność biologiczną, – ludzi, – zwierzęta, – rośliny, – wodę, – powietrze, – powierzchnię ziemi, – krajobraz, – klimat, – zasoby naturalne, – zabytki, – dobra materialne – z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; 3) przedstawia: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru - rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Uzgodnienia dotyczące zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica”, wydane zostały przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach (załącznik 2) i Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kielcach (załącznik 3). Prognoza… dotyczy projektowanych zmian „Studium…”, natomiast nie obejmuje ustaleń obowiązującego „Studium…”, które nie ulegają zmianie. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i 7 proeko kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica”, obejmuje następujące, podstawowe zagadnienia: • charakterystykę ustaleń projektu zmiany „Studium ...”; • analizę i ocenę stanu środowiska i jego potencjalne zmiany; • analizę istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego studium, w szczególności na obszarach form ochrony przyrody na obszarze projektu zmiany „Studium …” i w jego otoczeniu; • analizę i ocenę przewidywanych, znaczących oddziaływań ustaleń projektu zmiany „Studium ...” na środowisko; • rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko; • propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektu zmiany „Studium...” oraz częstotliwości jej przeprowadzania; • streszczenie w języku niespecjalistycznym. Prognozę opracowano na podstawie: • materiałów archiwalnych Urzędu Gminy Pierzchnica; • materiałów archiwalnych BP i WP „Proeko” w Gdańsku; • kartowania terenowego w zakresie problematyki ekofizograficznej przeprowadzonej w 2012 r. • monitoringu środowiska (zob. rozdz. 1.2.); • materiałów publikowanych dotyczących zagadnień metodycznych ocen oddziaływania na środowisko; • materiałów publikowanych dotyczących gminy Pierzchnica i jej regionalnego otoczenia; • prawa powszechnego i miejscowego ochrony środowiska. 1.2. Metody prognozowania W prognozie oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica” zastosowano następujące metody prognozowania: • indukcyjno-opisową (od szczegółowych analiz po uogólniającą syntezę); • analogii środowiskowych (na podstawie założenia o stałości praw przyrody); • diagnozy stanu środowiska jako punktu wyjścia ekstrapolacji w przyszłość - wyniki diagnozy przedstawiono w następujących opracowaniach: - „Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Pierzchnica dla potrzeb zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego” (2012); 8 proeko - „Opracowanie ekofizjograficzne problemowe obszaru planowanego zespołu elektrowni wiatrowych „Pierzchnica” (2012); - „Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko (Tabor 2013); - „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu ornitologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie.” (Łukaszewicz 2013); - „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu chiropterologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie” (Kuropieska, Łukaszewicz 2013). • modelowania matematycznego (analiza hałasu – zob. rozdz. 7.5.); • analiz kartograficznych (rys 1-35). Ww. metody opisane są m.in. w pracach Przewoźniaka (1987,1995, 1997) oraz w „Problemach Ocen Środowiskowych”. 9 proeko 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI I GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI 2.1. Charakterystyka ustaleń projektu zmiany „Studium...” 2.1.1. Wprowadzenie Projekt zmiany „Studium …” stanowi aktualizację „Studium …” opracowanego w 2002 r. (Uchwała Nr XXIX/1/2002 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 1 lutego 2002 r.), na podstawie obowiązującej wówczas Ustawy o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. z 1994r. nr 89 poz. 415 ze zm.). Projekt zmiany „Studium …”, opracowany został na podstawie Uchwały Nr XX/10/2009 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 23 lutego 2009 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica (zmienionej uchwałami nr XV/72/2011 z dnia 28 grudnia 2011 r. oraz nr XXV/12/2013 z dnia 11 lutego 2013 w zakresie załącznika graficznego do przedmiotowej uchwały – załącznik 1). Zasięg terenu objętego zmianą „Studium…” przedstawia rys. 1. Zgodnie z postanowieniami uchwały w sprawie przystąpienia do zmiany „Studium..” celem zmiany jest „umożliwienie lokalizacji elektrowni wiatrowych w obrębie obszarów wskazanych w załączniku graficznym, stanowiącym jej integralną część ”. Zmiana „Studium…” nie skutkuje zmianą ustaleń uwarunkowań aktualnie obowiązującego „Studium”, a zatem przyjęto je jako obowiązujące przy określaniu kierunkowego rozwoju, dla obszarów objętych niniejszą zmianą. Oprócz głównego celu jakim jest lokalizacja elektrowni wiatrowych, projekt zmiany „Studium...” ma na celu również aktualizację stanu prawnego na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” w zakresie Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r. Nr 80, poz. 717 ze zm.) oraz dostosowanie projektu zmiany „Studium…” do pozostałych aktów obowiązującego prawa. Ustalenia projektu zmiany „Studium….” skupione są na najważniejszych problemach gospodarki przestrzennej bez rozwiązań szczegółowych, które wskazane zostaną na etapie opracowywania planów miejscowych, studiów problemowych, koncepcji branżowych itd. 2.1.2. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego1 Główne uwarunkowania, mające wpływ na zagospodarowanie przestrzenne gminy Pierzchnica, obejmują następujące zagadnienia: 1 Na podstawie obowiązującego „Studium…” (2002) 11 proeko 1. Położenie gminy Pierzchnica Według podziału fizjograficznego Kondrackiego (…) gmina Pierzchnica leży w mezoregionie Pogórze Szydłowskie, makroregionie Wyżyna Kielecka. Według podziału geobotanicznego zaproponowanego przez Szafera (…) gmina Pierzchnica położona jest na pograniczu Krainy Świętokrzyskiej (Okręg Łysogórski) i Krainy Miechowsko Sandomierskiej (Okręg Staszowski). Szczegółowy opis położenia gminy Pierzchnica oraz obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” (2013) zawiera rozdział 3. 2. Sfera społeczna W skład gminy Pierzchnica wchodzi 17 sołectw : Pierzchnica, Pierzchnianka, Osiny, Ujny, Czarna, Holendry, Drugnia Rządowa, Podstoła, Drugnia, Wierzbie, Strojnów, Podlesie, Gumienice, Maleszowa, Brody, Górki, Skrzelczyce. Powierzchnia gminy wynosi 10.460 ha. W gminie mieszka obecnie 4778 osoby (dane: GUS z 2010 r.). Z analizy danych liczbowych dotyczących ilości mieszkańców w poszczególnych latach wyniki, że z każdym rokiem maleje liczba mieszkańców gminy. Spadek ludności dotyczy każdego sołectwa, a największy miał miejsce w Skrzelczycach, Maleszowie, Wierzbiu, Podstole. 3. Sfera przyrodniczo-krajobrazowa Formy ochrony przyrody Zob. rozdz. 3 i 5 ., niniejszej „Prognozy…”. Korytarze ekologiczne Zob. rozdz. 3.2., niniejszej „Prognozy…”. Bloki i bariery antropogeniczne2 Do wytworzenia bloku antropogenicznego dochodzi wówczas, gdy w obrębie lub na wylocie korytarza ekologicznego zlokalizowane zostaną obiekty budowlane, przemysłowe lub infrastrukturalne, które w drastyczny sposób zakłócają funkcjonowanie ciągu ekologicznego. Na terenie gminy Pierzchnica nie ma dużych miejscowości przemysłowych, które tworzyłyby bloki antropogeniczne. czy zakładów Na obszarze gminy Pierzchnica w nie ma również dróg czy ciągów zabudowy mieszkaniowej, które miałyby wyraźny charakter barier ekologicznych. Lokalnie mogą one jednak rozdzielać powiązane ze sobą części ekosystemów, przede wszystkim stanowiąc 2 Terminologia wg. „Studium…” (2002) 12 proeko istotną przeszkodę dla zwierząt zasiedlających agroekosystemy. Obszary wymagające wzmocnienia struktury ekologicznej Na terenie gminy Pierzchnica, w wielu rozproszonych punktach, pozyskiwane są surowce mineralne, głównie piaskowce i wapienie. Eksploatacja odbywa się w sposób niezorganizowany, przede wszystkim dla pokrycia potrzeb własnych mieszkańców. Istnieje pilna potrzeba, aby proces ten został ujęty w ramy organizacyjno – prawne. Zabezpieczy to zapotrzebowanie na surowce budulcowe przy jednoczesnym ograniczeniu zagrożeń dla środowiska. Problemem gminy jest zanieczyszczanie środowiska przez ścieki i odpady stałe. Powstające w gospodarstwach ścieki bytowo – gospodarcze są wykorzystywane rolniczo lub wywożone w miejsca przypadkowe (lasy, nieużytki, rowy), skąd spłukiwane przez wody opadowe, zanieczyszczają wody powierzchniowe i płytko zalegające wody wgłębne. Gmina ma też nie rozwiązany problem gospodarowania odpadami stałymi. We wsiach nie ma kontenerów na śmieci. Odpady stałe są często wywożone na dzikie wysypiska zlokalizowane w starych wyrobiskach poeksploatacyjnych, rowach czy lasach. Sytuacja ta wymaga działania na rzecz budowy gminnego wysypiska śmieci, wyposażenia poszczególnych sołectw w kontenery i likwidacji dzikich wysypisk śmieci, stanowiących poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Lasy Gmina należy do obszarów o niskiej lesistości – lasy stanowią 21,7 % powierzchni gminy. Kompleksy leśne są rozmieszczone nierównomiernie, a drzewostany silnie przerzedzone i często uszkodzone. Przyrodnicze i krajobrazowe możliwości rozwoju turystyki Możliwości rozwoju turystyki zależą przede wszystkim od walorów przyrodniczych i krajobrazowych obszaru, ale również od położenia w stosunku do dużych emitorów ruchu turystycznego, dostępności komunikacyjnej i profesjonalnej promocji. Większa część terenu gminy Pierzchnica została włączona w granice Chmielnicko – Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, a niewielki fragment jej północno – wschodniej części znalazł się w granicach Cisowsko – Orłowińskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny. Świadczy to o dość wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych gminy, szczególnie jej północnej części, gdzie słabe gleby i w niewielkim stopniu zmienione środowisko przyrodnicze, przemawiają za rozwojem turystyki. Odpowiednie walory dla rozwinięcia funkcji wsi letniskowych, posiadają miejscowości Ujny i Holendry, mające dobre powiązania komunikacyjne z Pierzchnicą. Właściwe zareklamowanie tych walorów przy jednoczesnym podnoszeniu estetyki w obejściach gospodarczych i przystosowaniu niewykorzystanych pomieszczeń dla potrzeb letników, może przynieść efekty gospodarcze już w najbliższej przyszłości. Na walory turystyczne gminy mają też wpływ zabytki kultury materialnej. W gminie Pierzchnica znajduje się kilka obiektów architektury i budownictwa, które zostały zinwentaryzowane przez służby ochrony zabytków. Należą do nich m.in. kościół i kapliczka 13 proeko w Drugni, kościół i układ urbanistyczny w Pierzchnicy, park podworski w Pierzchniance czy założenie krajobrazowo – parkowe z pozostałością zamku, dworu i parku w Maleszowej. 4. Charakterystyka obszarów wiejskich i rolnictwa Użytki rolne zajmują 65,1 % powierzchni gminy. Jakość gruntów jest słaba, ponieważ 50 % gruntów ornych i 63% użytków zielonych sklasyfikowane zostało w V i VI klasie. Główne uprawy to zboża, które zajmują do 72 % powierzchni upraw. Dominuje uprawa żyta. Produkcja rolnicza na terenie gminy realizowana jest przede wszystkim w indywidualnych gospodarstwach rolnych, które zajmują ponad 73 % ogólnej powierzchni, a użytków rolnych ponad - 78 %. Z ogólnej powierzchni wynoszącej 10 046 ha, - 7377 ha znajduje się w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Powszechny Spis Rolny przeprowadzony w 1996 r wykazał 1000 gospodarstw i działek rolnych. Z tej ilości gospodarstw rolnych (tj. powyżej 1 ha) było 846, w tym średnia powierzchnia gospodarstwa wynosiła 6,7 ha. Podsumowując warunki produkcyjne rolnictwa w tym gminie nie są korzystne, co jest uwarunkowane słabą jakością gleb i rozdrobnioną strukturą agrarną. Pozarolnicza działalność gospodarcza W gminie Pierzchnica wzrasta pozarolnicza działalność gospodarcza zwłaszcza w handlu i naprawach, budownictwie, transporcie, składowaniu i łączności. Przeważają jednostki gospodarcze w sektorze prywatnym. 5. Infrastruktura Elektroenergetyka Zaopatrzenie w energię elektryczną gminy Pierzchnica realizowane jest przez Zakład Energetyczny ZEORK S.A. w Skarżysku Kamiennej za pośrednictwem Rejonowego Zakładu Energetycznego w Busku Zdroju. Gmina zasilana jest w energię elektryczną z sieci o napięciu 15 kV. Ogółem na terenie gminy eksploatowanych jest 52,560 km sieci napowietrznych 15 kV, z czego 2,980 km to linie podwieszone na słupach drewnianych. Przez teren gminy, na krótkim odcinku, przebiega linia najwyższych napięć 220 kV relacji Połaniec – Radkowice. Strefa ochronna dla tej linii wynosi po 26 m mierzone w poziomie od skrajnych przewodów w obie strony. W strefie ochronnej zakazana jest budowa obiektów mieszkalnych. Linia ta przebiega tuż przy granicy z Chmielnikiem, po północnej stronie drogi w Celinach. Gospodarka cieplna W gminie Pierzchnica brak jest scentralizowanych źródeł ciepła. System zaopatrzenia w 14 proeko ciepło oparty jest na ogrzewaniu indywidualnym i kotłowniach lokalnych. Kotłownie te zlokalizowane są z reguły przy obiektach użyteczności publicznej. Gazyfikacja Gmina w stanie istniejącym jest w części zgazyfikowana. Źródłem zasilania sieci gazowej w gminie jest gazociąg φ 300 relacji Zborów - Kielce poprzez odgałęzienie φ 100 o długości 190 mb doprowadzające gaz do stacji redukcyjno – pomiarowej pierwszego stopnia o przepustowości Q = 1600 Nm3/h usytuowanej w Pierzchnicy. Dla gazociągu wysokiego ciśnienia Zborów – Busko ograniczenia zabudowy dla budynków mieszkalnych i niemieszkalnych występuje w odległości 15 m od zewnętrznej krawędzi gazociągu. Zaopatrzenie w wodę Gospodarka wodna w gminie oparta jest o dwa ujęcia wody zlokalizowane w Pierzchniance i Wierzbiu. Na terenie gminy nie ma problemów z zaopatrzeniem w wodę. Z ujęcia w Pierzchniance zaopatrywany jest w wodę wodociąg w Pierzchnicy. Na ujęcie składają się dwie studnie: zasadnicza w kat. „B” o wydajności 41 m3/h i głębokości 64 m i awaryjna o wydajności 41 m3/h i głębokości 64 m oraz zbiornik wyrównawczy i wieża ciśnień - 300 m3. Strefa ochrony bezpośredniej ujęcia ustalona została w kształcie wieloboku o wymiarach 73 x 30,5 x 45 x 15 x 35 x 45 m, a strefa ochrony pośredniej obejmuję strefę wewnętrzną – obszar przylegający do strefy bezpośredniej o promieniu 68 m wokół studni, i zewnętrzną – obszar zasięgu leja depresji studni o promieniu 36,1 m. W miejscowości Wierzbie zlokalizowane jest ujęcie wody ze studnią kat. „B” o wydajności 35 m3/h i głębokości 84 m oraz dwoma zbiornikami wyrównawczymi. Woda z tego ujęcia stanowi źródło zasilania wodociągu gminnego w Wierzbiu. Strefa ochrony bezpośredniej ujęcia posiada kształt prostokąta o wymiarach 20,5 x 36 m. Ogólna długość sieci wodociągowej wynosi 88,4 km - doprowadza ona wodę do 1212 budynków. Kanalizacja Na terenie gminy Pierzchnica, obecnie zlokalizowane są 2 oczyszczalnie ścieków komunalnych, w tym jedna z nich w odległości ok. 1,5 km od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” - we wsi Drugnia. Jest to oczyszczalnia o przepustowości 32 m3/d. Druga oczyszczalnia znajduje się we wsi Pierzchnica. Wybudowana ona została w latach 1993/94 jako zespół reaktorów biologicznych okresowego działania firmy „BIOVAC” o łącznej pojemności 60 m3 i dobowej przepustowości 180 m3/dobę. Oczyszczalnia miała obsługiwać 400 – 500 osób. W miarę rozbudowy sieci kanalizacyjnej pogarszały się możliwości oczyszczania spotęgowane dodatkowo infiltracją wód deszczowych. Dlatego też oczyszczalnia poddana została procesowi rozbudowy do przepustowości 180 m3/dobę docelowo dla 1300 osób. Maksymalna przepustowość oczyszczalni wynosi 234 m3/dobę. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rowu melioracyjnego. Oczyszczalnia objęta jest strefą ochronną 100 m. 15 proeko Oczyszczalnia wyposażona jest w: reaktory biologiczne, zbiornik retencyjny, zbiorniki tlenowej stabilizacji osadu, instalacje chemicznego strącania fosforu, śmietnik na osady stałe – piasek oraz poletko magazynowania osadu odwodnionego. Z oczyszczalnią i siecią kanalizacyjną współpracuje ponadto przepompownia ścieków zaprojektowana na dopływ ścieków w ilości 15,6 m3/h. Na terenie gminy w tym w rejonie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” funkcjonuje także 36 oczyszczalni przydomowych. Komunikacja Układ komunikacyjny gminy Pierzchnica tworzą drogi powiatowe i gminne. W gminie nie występują ciągi komunikacyjne zaliczone do kategorii dróg krajowych i wojewódzkich. Sumaryczna długość 16 dróg powiatowych wynosi 71,817 km, z czego 54,407 km (75,8 %) to drogi o nawierzchni bitumicznej. Drogi gruntowe to zaledwie 4,085 km, co stanowi 5,7 % ogółu dróg powiatowych. Gospodarka odpadami Odpady komunalne z terenu Gminy Pierzchnica unieszkodliwiane są poprzez składowanie. Składowanie odbywa się na składowisku znajdującym się na terenie gminy Chmielnik, którego gmina Pierzchnica jest w 1/3 właścicielem. Składowisko odpadów komunalnych położone jest w odległości 3,0 km od miasta Chmielnik w miejscowości Przededworze (gmina Chmielnik) po południowozachodniej stronie drogi nr E-73 Kielce - Tarnów (od drogi ok. 1km). Zlokalizowane jest w odległości 800 m na N od wsi Jasień. 2.1.3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określone w projekcie zmiany „Studium...” – synteza Wg projektu zmiany „Studium…” (2013), planowane modyfikacje w stosunku do aktualnie funkcjonującego „Studium …” (2002 r.), dotyczą (poza aktualizacją stanu form ochrony przyrody i środowiska kulturowego, oraz przepisów prawnych) lokalizacji elektrowni wiatrowych na obszarach wskazanych w załączniku graficznym do uchwały Nr XXV/12/2013 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 11 lutego 2013 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica (załącznik 1 i rys. 1) . W odniesieniu do obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych, na załączniku graficznym do projektu zmiany „Studium…” (pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego”) przestawiono obszary objęte projektem zmiany „Studium…” oraz obszary przeznaczone pod lokalizację elektrowni wiatrowych. Pozostałe ustalenia „Studium…” pozostaną bez zmiany i nie są przedmiotem prognozy. Stanowią jednak one istotne tło do prognozowania i zostały w sposób syntetyczny przytoczone poniżej. 16 proeko Zmiany w kierunkach zagospodarowania przestrzennego wynikające z projektu zmiany „Studium…” (2013), którego celem jest umożliwienie lokalizacji elektrowni wiatrowych ujęto w ramki. 1. Wizja przyszłości gminy • • • Wizja przyszłości gminy Pierzchnica przedstawia w długim okresie czasu gminę jako: gminę niewielką ludnościowo i raczej niewielkiego wzrostu liczby mieszkańców gminę stałej poprawy warunków życia mieszkańców, obszar ekologicznie czysty i atrakcyjny dla stałych mieszkańców jak i inwestorów spoza gminy i turystów gminę włączającą się w procesy restrukturyzacji wsi i rolnictwa, oraz rozwoju wielofunkcyjnego, w tym wykorzystującą atuty środowiskowe dla jej aktywizacji gospodarczej. 2. Strategiczne cele i kierunki rozwoju Generalny cel strategiczny rozwoju przestrzennego gminy Pierzchnica, w perspektywie 15-20 lat, określa się jako: Pokonanie peryferyjności gminy i dążenie do trwałego i zrównoważonego jej rozwoju, dla wzmocnienia stabilizacji demograficznej i utrzymywania pożądanego poziomu życia mieszkańców, oraz ochrony walorów środowiskowych gminy. Realizacja celu strategicznego jest uwarunkowana podjęciem działań w następujących, priorytetowych, strategicznych kierunkach: Kierunek 1: Ugruntowanie podstaw ekonomicznych bytu mieszkańców poprzez właściwą organizację przekształceń w sferze gospodarczej. Kierunek 2: Poprawa jakości życia mieszkańców gminy, umożliwiająca właściwe funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki oraz sprzyjająca wzrostowi atrakcyjności gminy jako miejsca mieszkania, pracy, wypoczynku i inwestowania. Kierunek 3: Utrzymanie ładu przestrzennego oraz wysokiej jakości i atrakcyjności środowiska przyrodniczego i kulturowego, co stwarza podstawy do trwałej kontynuacji procesów rozwojowych bez naruszania równowagi pomiędzy poszczególnymi składowymi. Priorytety i strategiczne cele rozwoju Na poszczególnych priorytetowych kierunkach, strategicznymi celami będą: kierunek 1 – sfera gospodarcza: a) rolnictwo • rozwój gospodarstw rolnych specjalistycznych, w tym opartych na restrukturyzacji rolnictwa i rozwijaniu działalności w kierunku proekologicznym; 17 proeko • rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego, produktów rolnych oraz usług dla rolnictwa; magazynowania i konfekcjonowania b) turystyka • rozwój funkcji letniskowych (Holendry, Ujny, Lizawy) i agroturystyki w oparciu o restrukturyzowane rolnictwo gminy (Drugnia, Strojnów); • rozwój wyspecjalizowanych funkcji rekreacyjnych, w formie ośrodków wczasoworekreacyjnych i ośrodków wczasowo-rehabilitacyjnych, przy wykorzystaniu już istniejących w tym zakresie działalności i doświadczeń (Maleszowa, Osiny). c) przemysł wydobywczy • rozwój działalności opartych na wykorzystaniu istniejących i udokumentowanych zasobów surowcowych: złóż marmuru, borowiny. d) zabudowa mieszkaniowa wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego, przez wyznaczenie i przygotowanie pod zabudowę terenów zgodnie z określoną polityką mieszkaniową gminy, Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013): e) energia odnawialna Wspieranie rozwoju energetyki odnawialnej z uwagi na występowanie na obszarze gminy korzystnych warunków do rozwoju energetyki wiatrowej, przez wskazanie obszarów dla lokalizacji farm wiatrowych kierunek 2 – infrastruktura społeczna i techniczna: • • • podniesienie rangi i drożności głównej osi komunikacyjnej na kierunku KielcePierzchnica-Chmielnik; budowa systemów zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków, obejmujących wszystkie miejscowości gminy; wspieranie rozwoju usług dla mieszkańców gminy, w oparciu o miejscowość gminną, – Pierzchnica – w kierunku rewitalizacji i ukształtowania atrakcyjnego lokalnego ośrodka usługowego o charakterze małego miasta. kierunek 3 – ład przestrzenny oraz jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego, trwały i zrównoważony rozwój: • konserwacja krajobrazu i ochrona przyrody, w tym wzmacniana w ramach istniejących form ochrony; • programowane zalesienia gleb słabych, obejmujące cały obszar gminy, w tym w pierwszej kolejności rejony: Pniaki, Podlesie, Pierzchnianka; 18 proeko • ochrona wód podziemnych (w tym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 418), oraz wód powierzchniowych (w tym ochrona źródlisk), przed działalnością tworzącą zagrożenia środowiskowe. 3. Kierunki zagospodarowania przestrzennego Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica stanowią rozwinięcie określonych wcześniej celów rozwoju gminy. Zgodnie z obowiązującymi wymaganiami prawnymi, stanowią one odniesienia do takich zagadnień, jak: 1. Obszary i obiekty objęte lub wskazane do objęcia ochroną. 2. Lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiskowe. 3. Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wyłączone z zabudowy. 4. Obszary zabudowane, w tym wymagające rehabilitacji i przekształceń. 5. Obszary przeznaczone do zainwestowania, w tym pod zabudowę mieszkaniową. 6. Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej. 7. Obszary dla których obowiązkowo przewidywane jest sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 8. Obszary realizacji zadań i programów 3.1. Ochrona środowiska przyrodniczego Formy ochrony przyrody Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013): Obszary objęte zmianą znajdują się w zasięgu Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, dla którego warunki ochrony określone zostały rozporządzeniem nr Nr 89/2005 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 14 lipca 2005 r. /DZ. Urz. Woj. Świętokrzyskiego nr 156, poz. 1950/, zmienionym rozporządzeniem nr 17/2009 r. z dnia 16 lutego 2009 r./Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego z 23 lutego 2009 r. Nr 42 poz. 629, który jest formą ochrony przyrody w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 23 i 24 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody /Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z póź. zm. /w tym ustawą z 18 stycznia 2011 r. /Dz. U. Nr 224, poz. 1337. Zakres zmiany nie powoduje naruszenia warunków ochrony ekosystemów występujących w zasięgu Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, określonych w/w rozporządzeniem. Opis form ochrony przyrody na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” oraz w ich otoczeniu zamieszczono w rozdziale 5.2., niniejszej „Prognozy…”. Ciągi ekologiczne Ciągi ekologiczne związane z dolinami rzek i cieków, umożliwiające zachowanie niezbędnych powiązań przyrodniczych, z zakazem zagospodarowywania tych ciągów, 19 proeko mogącego przerywać powiązania przyrodnicze i radykalnie zmieniać warunki siedliskowe, na przykład zagospodarowania związanego z dużymi pracami melioracyjnymi pogarszającymi mogącymi pogorszyć warunki siedliskowe. Główny zbiornik wód podziemnych nr 418 Gałęzice – Bolechowice - Borków Strefa ochrony wód podziemnych obejmująca: strefę ONO – obejmujący Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 418, oraz strefę OWO – obejmujący północno wschodnią część gminy, wymaga szczególnej ochrony - z zakazem lokalizowania: wysypisk odpadów i wylewisk nieczystości, lokalizacji mogilników środków ochrony roślin i przeterminowanych nawozów sztucznych, grzebania padłych zwierząt, prowadzenia ferm chowu zwierząt, odprowadzania ścieków do gruntu, wykorzystywania ścieków do użyźniania gleby, lokalizowania ferm przemysłowego chowu zwierząt, oraz prowadzenia innych działalności stwarzających zagrożenia dla czystości wód podziemnych. Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013): Obszar objęty zmianą w niewielkiej części objęty jest zasięgiem strefy ONO Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 418 i podlega ochronie na zasadach określony przepisami szczególnymi; Ochrona lasów Obszary leśne i obszary przylegające do lasów powinny być wyłączone z planowania nowych systemów melioracyjnych oraz wszelkich inwestycji wodochłonnych powodujących osuszenie terenu, w tym na przykład związanych z budową dużych ujęć wody Ochrona gleb Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013): Tereny gruntów rolnych III klasy bonitacyjnej, na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wymagają uzyskania zgody na ich przeznaczenie na cele nierolnicze. 3.2. Ochrona środowiska kulturowego Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013) : W zasięgu obszarów objętych zmianą występują obiekty stanowiące dobra kultury w rozumieniu ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków opiece nad zabytkami /Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z póź. zm./. Występują stanowiska archeologiczne oznaczone w części graficznej nr 12, 13, 15, dla których obowiązują strefy archeologiczne ochrony biernej. Nr 12 –ślad prehistorycznego osadnictwa (fragment naczynia) , Nr 13 – osada neolityczna ( wyroby krzemienne, ślady pracowni narzędzi krzemienia), 20 proeko Nr 15- ślad osadnictwa ( drapacz z drapiskiem zębatym (zgrzany krzemień czekoladowy). Z uwagi iż nie są to stanowiska o charakter trwałej ekspozycji naziemnej, do czasu wykonania badań powierzchniowych , ustala się : • • • zakaz dewastacji terenu poprzez wybiórkę piasku i analogiczne formy zmiany ukształtowania terenu; dla ochrony ich wartości naukowych, ekspozycyjnych, widokowych, istnieje obowiązek podporządkowania wszelkich przyszłościowych zamierzeń inwestycyjnych oraz prac projektowych i wykonawczych w pobliżu stanowisk, ustaleniom i wytycznym Świętokrzyskiego Konserwatora Zabytków, co wiąże się z koniecznością stosownych uzgodnień na etapie planowania, projektowania i wykonawstwa; istnieje obowiązek powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Wójta Gminy Pierzchnica o znalezieniu przedmiotu, który posiada cechy zabytku oraz zabezpieczenia takiego znaleziska i natychmiastowego wstrzymania dalszych prac, mogących je uszkodzić lub zniszczyć. Realizacja inwestycji w obrębie stanowiska archeologicznego, w myśl art. 31 ust. 1a ustawy z dnia z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami /Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm./, powoduje konieczność zapewnienia przez inwestora niezbędnych badań archeologicznych towarzyszących realizacji przedmiotowej inwestycji. W myśl art. 27 cyt. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, istnieje także konieczność przygotowania programu prac archeologicznych przez uprawnionego archeologa, w których ujęta będzie analiza oddziaływania przedmiotowej inwestycji na ten zabytek archeologiczny oraz określony zostanie zakres i rodzaj prowadzonych badań, zgodnie z art. 31 ust. 2 tej ustawy. Program taki należy przedłożyć do uzgodnienia ze stanowiska konserwatorskiego w trybie decyzji, o czym stanowi art. 31 ust. 2. Zapewnienie ww. warunków daje możliwość objęcia właściwą ochroną zabytków archeologicznych zagrożonych zniszczeniem przez realizacje przedmiotowej inwestycji. Szczegółowy spis obiektów i obszarów objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury i muzeach z dnia 15 lutego 1962 r. (Dz. U. nr 10 poz. 48. z późn. zm.) zawiera rozdział 4 niniejszej „Prognozy…”. 3.3. Lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiskowe Zasoby wód podziemnych Gmina Pierzchnica położona jest częściowo na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 418. Wody GZWP nr 418 są bardzo słabo chronione przed przenikaniem zanieczyszczeń z powierzchni terenu i mogą ulec zanieczyszczeniami. Aby temu zapobiec, obszar zbiornika został objęty najwyższą ochroną (ONO) i stosownymi ograniczeniami w zakresie użytkowania terenu. Ponadto w rejon wsi Ujny oraz Podstole zaliczony został do obszaru wysokiej ochrony wód podziemnych (OWO), również z odpowiednimi ograniczeniami w użytkowaniu terenu. Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013): Obszar objęty zmianą oznaczoną w części graficznej symbolem R1 w nieznacznej części znajduje się w obszarze wysokiej ochrony wód podziemnych (ONO) Głównego Zbiornika 21 proeko Wód Podziemnych nr 418, dla którego obowiązują ograniczenia lokalizacyjne określone przepisami szczególnymi w tym zakresie. Zasoby surowców naturalnych Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” (2013): W zasięgu obszarów objętych zmianą występują udokumentowane złoża surowców mineralnych. W obszarze oznaczonym w części graficznej symbolem R 1 złoże wapieni i margli „Wierzbie” zaś w obszarze oznaczonym w części graficznej symbolem R2 złoże wapieni i margli „Drugnia Rządowa”, eksploatowane na warunkach udzielonych koncesji, na mocy których wyznaczone zostały obszary i tereny górnicze. W związku z czym sposób zabudowy i zagospodarowania przedmiotowych obszarów dla potrzeb elektrowni wiatrowych, nie może ograniczyć wykonania uprawnień określonych w koncesji. Obiekty realizowane w zasięgu obszaru i terenu górniczego, podlegają wymogom sprecyzowanych w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r Prawo geologiczne i górnicze /Dz. U. z 2011 r. Nr 163, po. 981/. Zasoby lasów Gmina Pierzchnica charakteryzuje się niską lesistością. Lasy zajmują stosunkową małą powierzchnię gminy (mniej niż 20 %), rozmieszczone są nierównomiernie, a drzewostany są przerzedzone i często uszkodzone. Większe kompleksy leśne występują we wschodniej części gminy, pomiędzy wsiami: Ujny – Holendry – Podstola, oraz na zachód od wsi Osiny i Drugnia Rządowa. W większości są to lasy gospodarcze, a w drzewostanie dominującym gatunkiem jest sosna z domieszką świerka i jodły, a także brzozy, olszy, dębu i grabu. Biorąc pod uwagę powyższą charakterystykę, należałoby dążyć do zwiększenia powierzchni lasów poprzez kompleksowo realizowane zalesienia i zadrzewienia. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): W zasięgu obszarów objętych zmianą, występujące zalesienia stanowiące fragmenty rodzimej przyrody winny pozostać w dotychczasowym użytkowaniu O przeznaczeniu terenu leśnego, kolizyjnego z lokalizacją elektrowni wiatrowych (w szczególności uszkodzonych na skutek działalności przemysłowej) na cele nieleśne, mogą przesądzić ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego, po uzyskaniu zgody na ich przeznaczenie na cele nieleśne w trybie przewidzianym przepisami odrębnymi. 22 proeko 3.4. Obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym wyłączone z zabudowy Gmina Pierzchnica charakteryzuje się typowymi dla regionu cechami, takimi jak: małe obszarowo gospodarstwa, rozdrobnię pól, gospodarka ukierunkowana na samozaopatrzenie rodzin wiejskich. Bariery ograniczające rozwój rolnictwa w gminie przewyższają korzystne uwarunkowania rozwojowe. Pokonywanie barier wymagać będzie zaangażowania lokalnej społeczności. Biorąc pod uwagę istniejące uwarunkowania rozwoju rolnictwa gminy, strategicznymi kierunkami przekształceń wsi i rolnictwa gminy powinno być: • • • • • • • • wyłączenie z produkcji rolnej terenów o warunkach niekorzystnych dla rozwoju rolnictwa i zalesienie gleb o niskich klasach bonitacyjnych, poprzez łączenie rozproszonych obszarów leśnych i poprawianie zwartości kompleksów; rozwój rolnictwa w obszarach o najlepszych naturalnych warunkach, w tym szczególnie w rejonie Drugnia – Strojnów; rozwój takich form rolnictwa, które nie będą tworzyły zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, w tym poprzez rozwijanie różnych form rolnictwa ekologicznego oraz agroturystyki; rozwój działalności nierolniczych (wielofunkcyjny rozwój wsi), opartych na istniejącym potencjale walorów środowiska przyrodniczego i krajobrazu (turystyka, rekreacja), oraz potencjale ludzkim (rękodzieło, działalności pracochłonne), oraz przy wykorzystaniu istniejącego wyposażenia w budynki gospodarcze; rozwój wyposażenia wsi w infrastrukturę techniczną, podnoszącą bezpieczeństwo ekologiczne gminy i jej atrakcyjność dla mieszkańców i turystów. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): możliwości lokalizacji na terenach użytków rolnych urządzeń wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100 kW w postaci elektrowni wiatrowych uwzględniających uwarunkowania środowiskowe i fizjograficzne, w tym występowanie obszarów chronionych i wskazanych do ochrony na podstawie przepisów odrębnych. Ich ilość, szczegółowe rozmieszczenie i dobór mocy siłowni wiatrowych winien wynikać z obowiązujących przepisów w tym w zakresie oraz dopuszczalnych uciążliwości w stosunku do obiektów i obszarów (istniejących i projektowanych) przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Na obszarach wskazanych dla realizacji farm wiatrowych dopuszcza się lokalizację, dodatkowych linii energetycznych związanych z przesyłem wytworzonej energii. Przewidywaną rozbudowę systemu linii energetycznych w formie sieci kablowych podziemnych. dopuszcza się instalacje urządzeń do pomiaru prędkości i kierunku wiatru wyłączenie z zabudowy gruntów klas chronionych, w tym szczególnie gruntów ornych klas I-III, oraz przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy, w tym szczególnie na obszarze w zasięgu najwyższej i wysokiej ochrony wód podziemnych (patrz Rysunek Ustaleń 23 proeko • Studium: strefy ONO i OWO), dla którego powinny zostać ustalone lokalne zasady nawożenia gleb i stosowania środków ochrony roślin (zagrożenia skażenia wód podziemnych) wyłączenie z zabudowy i składowania odpadów ciągów ekologicznych, które powinny pozostać terenami otwartymi, z zachowaniem roślinności łąkowej bez wzbogacania gleb środkami chemicznymi, oraz chronionymi przed przekształceniami użytków zielonych na grunty rolne. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Grunty rolne położone w zasięgu obszarów objętych zmianą, nie wykorzystane pod elektrownie wiatrowe i obiekty mające z nimi związek funkcjonalny, pozostają w dotychczasowym użytkowaniu, bez prawa zabudowy obiektami kolizyjnymi z projektowanymi elektrowniami wiatrowymi oraz tworzenia zwartych zadrzewień (powyżej 0,1 ha) w odległości mniejszej od 200 m od elektrowni wiatrowych. Budowa obiektów służących produkcji rolnej /z wyłączeniem obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi/, wyłącznie o zakresie sprecyzowanym ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego 3.5. Obszary zabudowane Obszary zabudowy mieszkaniowej tworzą układy rozwijające się głównie wzdłuż dróg. W ukształtowanych obszarach zabudowy mieszkaniowej podstawowymi kierunkami działań będą: • modernizacja zabudowy, w tym poprzez poprawę wyposażenia w infrastrukturę techniczną, szczególnie w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, • uzupełnienia zabudowy, w tym poprawa jakości tworzonej architektury w kierunku ograniczenia jej bezstylowości degradującej krajobraz i w nawiązaniu do form tradycyjnych i harmonizujących z krajobrazem, • poprawa stanu technicznego dróg, w tym mostów na potokach, z uwzględnieniem ruchu pieszego i rowerowego, oraz charakteru miejscowości. Szczególnie pożądanym i dopuszczalnym jest wprowadzanie do istniejących układów zabudowy na obszarze całej gminy, - nowej zabudowy uzupełniającej. Zabudowa uzupełniająca jest rozumiana jako uzupełnienie luk budowlanych w istniejących układach zabudowy miejscowości w taki sposób, który nie zmienia ich istniejącej struktury przestrzennej i nie tworzy nowych, odrębnych jednostek. Realizacja nowej zabudowy na powyższych zasadach, odpowiada potrzebom racjonalizacji wykorzystania istniejącej infrastruktury technicznej i kształtowania zespołów zwartej zabudowy w obrębie istniejących układów zabudowy. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Na obszarach objętych zmianą, nie występują skupiska zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej w rozumieniu przepisów szczególnych. Istnieją wyłącznie dwa siedliska 24 proeko zagrodowe ( dz. nr 358-Burzniwy i dz. 369 - Dzieniny) tworzące zabudowę rozproszoną, przewidziane do utrzymania z dopuszczeniem rozbudowy, nadbudowy i przebudowy istniejących obiektów i urządzeń, mających z nimi związek funkcjonalny i służących obsłudze gospodarstw rolnych, na zasadach określonych ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Realizacja na tych obszarach wszelkich obiektów nie mających związku z elektrowniami wiatrowymi może nastąpić pod warunkiem, że ich funkcja i cechy techniczne nie spowodują kolizji z obiektami elektrowni wiatrowych. 3.6. Obszary wymagające rehabilitacji i przekształceń Obszary rehabilitacji Jako obszary wymagające rehabilitacji przede wszystkim pod kątem ochrony istniejących wartości kulturowych i przeciwdziałaniu ich degradacji, oraz porządkowania istniejącego zagospodarowania, uznaje się: • miejscowość Pierzchnica, z podkreśleniem jej roli jako centrum gminnego; • miejscowość Maleszowa, z uwzględnieniem ochrony wartości kulturowych. Dla wymienionych miejscowości powinny zostać sporządzone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które określą szczegółowy zakres i charakter przekształceń, w tym wezmą pod uwagę uwarunkowania konserwatorskie. Obszary przekształceń Jako obszary wymagające przekształceń pod kątem realizacji nowej zabudowy i porządkowania zagospodarowania, uznaje się przede wszystkim miejscowość gminną – Pierzchnica. Działania obejmują w tym zakresie między innymi: rozwój budownictwa komunalnego, oraz tereny zorganizowanego budownictwa jednorodzinnego indywidualnego, a także inwestycje o charakterze publicznym. Realizacja nowej zabudowy, przede wszystkim na zasadzie kontynuacji i uzupełniania istniejących zgrupowań budynków i kształtowania zespołów tworzących układy harmonijne ze środowiskiem. 3.7. Obszary przeznaczone do zainwestowania Rozwój budownictwa mieszkaniowego Biorąc pod uwagę ogólne tendencje w przekształceniach obszarów wiejskich, należy łączyć możliwość realizacji budownictwa indywidualnego, przede wszystkim z: • wykształceniem miejscowości Pierzchnica jako wielofunkcyjnego ośrodka mieszkaniowousługowego, w którym byłyby także możliwości realizacji form budownictwa zorganizowanego społecznego, oraz 25 proeko • potencjalnym rozwojem budownictwa mieszkaniowego w istniejących już układach zabudowy wsi, na zasadzie uzupełnień i kontynuacji istniejących układów wzdłuż dróg. Rozwój budownictwa letniskowego Na obszarze całej gminy proponuje się rozwój agroturystyki, w tym adaptacji istniejącej zabudowy na cele rekreacyjne. Promocja turystyki i rekreacji w północno-wschodniej części gminy (rejon: Holendry Ujny), może przyczynić się do aktywizacji gospodarczej tego rejonu gminy. Zorganizowane formy budownictwa letniskowego, powinny tworzyć w miarę możliwości zwarte zespoły zabudowy, realizowane tak aby mogły one służyć jednocześnie turystom jak i stałym mieszkańcom gminy. Rozwój usług Rozwój usług ogólnospołecznych na obszarze gminy powinien zmierzać do ich koncentracji i w ten sposób poprawy ich dostępności dla mieszkańców gminy. Z tego względu preferowane powinny być lokalizacje w miejscowości gminnej –Pierzchnicy. Biorąc pod uwagę potencjalne możliwości rozwoju letniskowego i rekreacyjnego, przy lokalizacji urządzeń turystycznych należy kierować się zasadą koncentracji urządzeń turystycznych, tak aby tworzyć atrakcyjne centra obsługi turystów, o kontrolowanym ich oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze. Rozwój wytwórczości Ze względu na rolniczy charakter gminy i potrzebę kształtowania wsi wielofunkcyjnej, niezbędnym jest wspieranie obok rolnictwa innych form działalności gospodarczej opartej na lokalnych wartościach i wewnętrznych siłach gminy, także rozwoju przetwórstwa rolnospożywczego. Niezbędnym warunkiem realizacji tego rodzaju przedsięwzięć powinna być ochrona krajobrazu i jego celowe kształtowanie ukierunkowane na podnoszenie atrakcyjności turystycznej gminy i ochronę istniejących wartości przyrodniczych i kulturowych. Priorytet będą miały lokalizacje oparte na wykorzystaniu terenów niepełnowartościowych lub zdegradowanych (nieużytki gospodarcze) i położonych w rejonach już istniejących funkcji wytwórczych, oraz lokalizacje poza obszarem objętym ochroną wód podziemnych. 26 proeko Rozwój terenów zielonych Proponuje się dolesienia i zadrzewienia śródpolne, realizowane w pierwszej kolejności w terenach wskazanych do objęcia zalesieniami, w taki sposób aby tworzyły one system powiązanych z sobą terenów zielonych, wzmacniających niezbędne powiązania ekologiczne. Dolesienia i zadrzewienia powinny w pierwszej kolejności obejmować: • ciągi wzdłuż dróg, • grunty stanowiące użytki rolne o najniższej przydatności produkcyjnej, w tym przede wszystkim oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki oraz użytki rolne klasy VI i V; • tereny osuwiskowe, strome stoki, zbocza, urwiska (tereny o nachyleniu powyżej 12%) i zapadliska. Ze względu na istniejące zagrożenia wód podziemnych, szczególnie w centralnej części gminy priorytetem powinny być planowe zalesienia i zadrzewienia realizowane na tym właśnie obszarze. Tereny do zadrzewień i zalesień wskazane na rysunku Ustaleń Studium określają potencjalny obszar tego rodzaju działań. Szczegółowe wskazanie gruntów przeznaczonych do zalesienia określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): W granicach obszarów objętych zmianą ustala się zakaz zalesiania gruntów rolnych i wykonywania zadrzewień śródpolnych powodujących kolizje z projektowanymi elektrowniami wiatrowymi i obiektami mającymi z nimi związek funkcjonalny oraz z istniejącymi i projektowanymi sieciami energetycznymi i gazowniczymi. Niezbędne jest zwiększenie zadrzewień przydrożnych, między innymi ze względów na ich działanie wiatrochronne i zapobiegające zamieciom śnieżnym. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): W granicach obszarów objętych zmianą ustala się zakaz dokonywania zadrzewień przydrożnych powodujących kolizje z projektowanymi elektrowniami wiatrowymi tj. w odległości mniejszej od 200 m od elektrowni wiatrowych. 27 proeko 3.8. Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej Komunikacja Głównymi normatywnymi kierunkami rozwoju komunikacji, realizowanymi zgodnie z wymogami jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Rozporządzenie Min. Transportu i Gospod. Morskiej z dn. 2 marca 1999 r.,Dz.U. nr 43/99 z dn. 14.05.1999 r., poz. 430) są: • Modernizowanie układu drogowego na obszarze całej gminy, a w tym w pierwszej kolejności poprawa drożności drogi w relacji: Pierzchnica—Borków-Kielce • Budowa chodników i ścieżek rowerowych w powiązaniu z modernizowaniem układu komunikacyjnego lokalnego. Z uwagi na możliwości turystycznego wykorzystania, układ drogowy powinien być wzbogacony zadrzewieniem przydrożnym. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Przez obszary objęte zmianą i oznaczone symbolem R1 i R/Ew1, przebiega odcinek drogi publicznej o kategorii powiatowej nr 00022T, przewidziany do utrzymania z możliwością przebudowy do parametrów wymaganych przepisami szczególnymi dla tej kategorii drogi. W jakich odległościach winny być usytuowane obiekty budowlane przy drogach regulują postanowienia Ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych /t.j. Dz. U. z 2013, poz. 260/. Projektowane elektrownie wiatrowe nie mogą powodować naruszenia przepisów w/w ustawy. W granicach obszarów objętych zmianą nie wyznacza się przebiegu nowych tras pod drogi o kategorii publicznej. Dopuszcza się budowę nowych dróg wewnętrznych z zachowaniem parametrów gwarantujących właściwą obsługę komunikacyjną projektowanych elektrowni wiatrowych. Na całym obszarze obowiązują postanowienia rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych. Przez obszary objęte zmianą i oznaczony symbolem R 1 i R/Ew1, przebiega trasa nieczynnej kolei wąskotorowej, do utrzymania na warunkach zarządcy 28 proeko Infrastruktura techniczna: • Gospodarka wodno-ściekowa. Wymagana jest budowa systemu kanalizacji sanitarnej obejmującej obszar całej gminy. W pierwszej kolejności siecią kanalizacyjną powinny zostać miejscowości położone w obszarze ochrony wód podziemnych. Przy budowie systemu kanalizacyjnego należy uwzględnić odwodnienia zapobiegające niepożądanej infiltracji wód deszczowych do gruntu. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Przeznaczenie określone dla obszarów objętych zmianą nie skutkuje realizacją elementów infrastruktury technicznej w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, poza zakresem określonym ustaleniami „Studium” objętego niniejszą zmianą. Na całym obszarze Wewnętrznych obowiązują postanowienia rozporządzenia Ministra Spraw i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych. • Elektroenergetyka Nie zachodzi potrzeba rozbudowy sieci za wyjątkiem odgałęzień od nowych stacji, oraz budowy odcinków linii SN i stacji trafo. Modernizacji wymagają linie w miejscowościach: Pierzchnianka i Osiny. Przez teren gminy, na krótkim odcinku przy granicy z gminą Chmielnik ( w miejscowości Celiny), przebiega linia 220 kV w relacji Połaniec – Radkowice. Strefa ochronna dla linii wynosi po 26 m. mierzone w poziomie od skrajnych przewodów w obie strony. W tej strefie obowiązuje zakaz lokalizacji obiektów mieszkalnych. Dla realizacji rozwoju działalności wydobywczo-przetwórczych, planowana linia 110 kV zasilająca GPZ Morawica na północy i GPZ Busko na południu z odgałęzieniem do GPZ Chmielnik. 29 proeko Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Istniejące na obszarach objętych zmiana Nr 2 napowietrzne linie elektroenergetycznych 15 kV przewiduje się do utrzymania z możliwością ich przebudowy, a także budowę nowych linii o przebiegu niekolizyjnym z projektowanymi elektrowniami i określonym na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego. Dla linii energetycznych 15 kV obowiązują strefy techniczne o szerokościach wyznaczonych zgodnie z przepisami Polskiej Normy E/9805100-1/pas terenu o szerokości po 7,5 m po obu stronach osi linii/, w którym występuje zakaz zabudowy i trwałego zagospodarowania terenu. Wyklucza się zadrzewiania obszaru pod istniejącymi liniami elektroenergetycznymi SN w pasie 11 m (po 5,5 m w obie strony od osi linii) oraz w pasach projektowanej infrastruktury elektroenergetycznej. Zaleca się w największym stopniu stosowanie linii energetycznych w wykonaniu kablowym. W granicach obszaru objętego zmianą wyznacza się tereny potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych, oznaczone na rysunku ”Studium” symbolami - R/Ew1 i R/Ew2 i tereny w zasięgu ich stref oddziaływania zwłaszcza w zakresie zagrożenia hałasem, oznaczone na rysunku studium symbolem - R1 i R2. Obszary potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych wyznaczone zostały z uwzględnieniem uwarunkowań środowiskowych i fizjograficznych, w tym występowania obszarów chronionych, wskazanych do ochrony na podstawie przepisów odrębnych Szczegółowe rozmieszczenie, ilość i dobór mocy siłowni wiatrowych winien wynikać z obowiązujących przepisów szczególnych w tym w zakresie, uciążliwości w stosunku do obiektów i obszarów (istniejących i projektowanych) przeznaczonych na stały pobyt ludzi, a także w dostosowaniu do uwarunkowań geotechnicznych danego obszaru. Lokalizacja farm wiatrowych na wskazanych terenach wymaga przeprowadzenia monitoringu ornito i chiropterofauny, celem uzyskania pełnych i reprezentatywnych danych dotyczących wykorzystania przestrzeni 30 proeko powietrznej planowanych farm wiatrowych przez ptaki i nietoperze. Realizacja urządzeń uwarunkowana jest wynikami przeprowadzonego zgodnie z aktualnymi wytycznymi monitoringu, wskazującymi brak negatywnego oddziaływania na awifaunę i chiropterofaunę. Zasięg strefy oddziaływania każdej z projektowanych elektrowni wiatrowych z uwzględnieniem ich oddziaływania skumulowanego nie może przekroczyć obszaru objętego zmianą, w tym granic administracyjnych gminy Pierzchnica. Odstępstwo od warunku w zakresie nieprzekraczania granic administracyjnych gminy Pierzchnica, wyłącznie w przypadku kiedy o takiej możliwości przesądzą ustalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chmielnik” Dopuszcza się lokalizację sieci i urządzeń elektroenergetycznych średniego i wysokiego napięcia, mających związek funkcjonalny z projektowanymi elektrowniami wiatrowymi. • Ciepłownictwo System zaopatrzenia gminy w ciepło wymaga modernizacji. Kierunki modernizacji systemu zaopatrzenia w ciepło obejmują takie działania jak systematyczna wymiana nieekologicznych źródeł ciepła i zastępowanie tradycyjnych pieców i kotłowni, rozwiązaniami technicznymi opartymi na wykorzystaniu jako źródeł energii: oleju opałowego lub gazu sieciowego. • Gazownictwo Gmina Pierzchnica jest zgazyfikowana i zasilana gazociągiem φ 300 relacji ZborówKielce- poprzez odgałęzienie φ 100 o długości 190 mb doprowadzające gaz do stacji redukcyjno-pomiarowej w Pierzchnicy. Strefa ochronna od stacji wynosi 20 m., a ograniczenia dla zabudowy kubaturowej odpowiednio wynoszą: 35 m. - dla budynków użyteczności publicznej 25 m. – dla budynków przemysłowych i zwartej zabudowy 20 m. – dla budynków jedno i wielorodzinnych. 31 proeko Strefa dla gazociągu wynosi po 15 m od zewnętrznej krawędzi gazociągu. Sieć gazowa rozdzielcza istnieje tylko w miejscowości Pierzchnica. Planowany II etap gazyfikacji obejmuje osiedle „Leśnictwo”. W użytkowaniu jest ponadto gaz butan-propan. Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Przez obszar objęty zmianą, oznaczony w części graficznej symbolem R1 przebiega odcinek gazociągu przesyłowego wysokiego ciśnienia φ 300, relacji Zborów-Kielce, dla którego na mocy przepisów szczególnych obowiązuje strefa kontrolowana o szerokości 12,0 m (6,0 m po obu stronach osi gazociągu), w której obowiązują ograniczenia w zagospodarowaniu terenu, mające na celu zapobieżenie działalności mogącej mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłową jego eksploatacje, którą należy uwzględnić przy zabudowie i zagospodarowaniu przedmiotowego obszaru, stosownie do ustalonego przeznaczenia. Na całym obszarze objętym zmiana dopuszcza się umieszczenia elementów sieci gazowej średniego ciśnienia umożliwiającej zasilanie odbiorców indywidualnych z zachowaniem uwarunkowań określonych rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 02.07.2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowniczego. • Gospodarka odpadami stałymi Usprawnień organizacyjnych wymaga gospodarka odpadami, w tym poprzez: - wyposażenie wszystkich gospodarstw domowych w zbiorniki na odpady; - selektywną zbiórkę odpadów i segregację odpadów; - likwidację dzikich wysypisk. 32 proeko 3.9. Obszary dla których obowiązkowo przewidywane jest sporządzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): Obszarami, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, są obszary wyznaczone pod elektrownie wiatrowe wraz ze strefami ochronnymi, oznaczone w części graficznej „Studium” symbolem R 1 i R/Ew 1 oraz R2 i R/Ew 2. 4. Wpływ uwarunkowań na ustalenia kierunków i zasad zagospodarowania przestrzennego obszaru objętego zmianą Zgodnie z projektem zmiany „Studium” (2013): (…) Uwzględniając wszelkie uwarunkowania scharakteryzowane w aktualnie obowiązującym „Studium”, odnoszące się do obszarów objętych zmianą uznano, że wnioskowane dla nich przeznaczenie na cele budowy elektrowni wiatrowych, nie powoduje naruszenia strategicznych celów polityki przestrzennej określonej dla gminy Pierzchnica, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego oraz nie jest kolizyjne z elementami naturalnego środowiska i przeznaczeniem określonym dla przedmiotowych obszarów, aktualnie obowiązującego „Studium”. 33 proeko 2.2. Powiązania projektu zmiany „Studium...” z innymi dokumentami 3 2.2.1. Strategia rozwoju województwa świętokrzyskiego Zgodnie z zapisami „Strategii rozwoju województwa świętokrzyskiego do roku 2020” (2006): (…) grupa celów operacyjnych obejmuje działania na rzecz zapewnienia powszechnego bezpieczeństwa energetycznego w zakresie bieżących i perspektywicznych potrzeb dostępu do nośników energii oraz zapewnienie zamienności nośników energii wszystkim jej odbiorcom. Szczególne wsparcie powinny uzyskać inwestycje pozwalające na efektywne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (energia słoneczna, wiatrowa, wodna, geotermalna oraz wytwarzana z biomasy). Cecha charakterystyczna źródeł odnawialnych jest ich minimalny wpływ na środowisko naturalne. Ponadto wśród priorytetów działań w województwie świętokrzyskim wymieniono: 5. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Jednym z kierunków działań w ramach ww. priorytetu jest: rozwój nowych technologii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych charakteryzujących się wyższą efektywnością ekonomiczną – wykorzystanie wiatru, biomasy, energii słonecznej, małych elektrowni wodnych oraz innych odnawialnych źródeł energii dla zaopatrzenia w energię elektryczną, Ustalenia projektu zmiany „Studium…” są realizacją ww. kierunków działań w ramach priorytetu 5. „Strategii rozwoju województwa świętokrzyskiego do roku 2020” (2006). 3 Dokumenty z zakresu ochrony środowiska rangi międzynarodowej, krajowej i regionalnej omówiono w rozdz. 6. 34 proeko 2.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego” (2002) został przyjęty Uchwałą nr XXIX/399/02 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 26.04.2002 r. W ramach wymienionych w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego” „celów warunkujących” zapisano m.in.: Cel 4: Aktywna ochrona wartości i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa ekologicznego województwa Jednym z priorytetów polityki przestrzennej w ramach tego celu jest: Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Budowa i funkcjonowanie dopuszczonych projektem zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych przyczyni się do wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w województwie świętokrzyskim, co jest zgodnie z zapisami „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego” (2002). Raport z badania oceny możliwości rozwoju energetyki wiatrowej oraz określenia obszarów pod przyszłe inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim W 2011 r. na zlecenie Świętokrzyskiego Centrum Innowacji i Transferu Technologii zrealizowane zostało, w ramach projektu „Świętokrzysko-podkarpacki klaster energetyczny”, opracowanie studialne pt. „Raport z badania oceny możliwości rozwoju energetyki wiatrowej oraz określenia obszarów pod przyszłe inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim”. 2.2.3. „Raport…” (2011) zawiera m.in.: • określenie aktualnego stanu i rozwoju energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim; • badania środowiskowe, ornitologiczne i chiropterologiczne; • ocenę zasobów energetycznych wiatru w województwie świętokrzyskim opracowanie mapy wietrzności dla terenu województwa świętokrzyskiego. • ocenę dostępności komunikacyjnej obszarów przeznaczonych pod lokalizację elektrowni wiatrowych; • przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej związane z ochroną środowiska naturalnego; • przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej związane z ochroną walorów krajobrazowych, kulturowych oraz turystyczno-wypoczynkowych; • uwarunkowania rozwoju energetyki wiatrowej związane z dostępnością do sieci elektroenergetycznej; oraz 35 proeko • analizę oddziaływania elektrowni wiatrowych w tym: emisja hałasu, infradźwięków, efekt stroboskopowy, oddziaływanie na krajobraz; • uwarunkowania prawne rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce; • szanse i zagrożenia związane z rozwojem energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim. Ww. opracowanie stanowi własność Świętokrzyskiego Centrum Innowacji i Transferu Technologii oraz jest udostępnione tylko dla członków klastra energetycznego – opracowanie nie jest upublicznione. Próby uzyskania dostępu do ww. opracowania w Świętokrzyskim Centrum Innowacji i Transferu Technologii oraz w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego spotkały się z odmową. W związku z tym nie była możliwa ocena zgodności ustaleń „Zmiany studium…” z wynikającymi z „Raportu…” (2011) uwarunkowaniami lokalizacji elektrowni wiatrowych. 36 proeko 3. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA I JEGO POTENCJALNE ZMIANY 3.1. Struktura środowiska przyrodniczego4 3.1.1. Położenie regionalne i specyfika fizycznogeograficzna Administracyjnie obszary projektu zmiany „Studium…” położone są w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w południowej i wschodniej części gminy Pierzchnica (rys. 2). Obszary projektu zmiany „Studium…” wg regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Kondrackiego (1998) położone są na pograniczu mezoregionów Pogórze Szydłowskie (wchodzącego w skład makroregionu Wyżyna Kielecka) i Niecka Połaniecka (zaliczanej do makroregionu Niecka Nidziańska). Tereny te wchodzą w skład podprowincji Wyżyna Małopolska. Pogórze Szydłowskie stanowi mezoregion przejściowy pomiędzy Wyżyną Kielecką na północy a Niecką Nidziańską na południu. Od zachodu Pogórze dochodzi do doliny Bobrzy i Nidy, ponieważ tych dolinach kończą się Wzgórza Chęcińskie, a stanowiące ich przedłużenie struktury są zrównane na poziomie 280-320 m. Wyodrębnia się z tego poziomu Pasmo Zbarzańskie, zbudowane ze sfałdowanych skał węglanowych jury i triasu, spod których wyłaniają się skały dewońskie i kambryjskie (antyklinalne grzbiety w Zbrzy, Strojnowie i Pierzchnicy). Pomiędzy miejscowościami Chmielnik a Staszów występuje pagór wysokości ok. 325 m n.p.m. Na podłożu mioceńskich wapieni litotamniowych rozwinęły się miejscami zjawiska krasowe. We wschodniej części Pogórza Szydłowskiego, na podłożu struktur paleozoicznych charakterystycznych dla Gór Świętokrzyskich, zalegają osady morskie miocenu. Niecka Połaniecka jest zapadliskiem o rozciągłości z północnego-zachodu na południowy wschód, wypełnionym gipsami, iłami i piaskami mioceńskimi, przykrytymi częściowo utworami czwartorzędowymi. Jest jednym z najniżej położonych obszarów Niecki Nidziańskiej. W zachodniej część Niecki Połanieckiej, w okolicach doliny rzeki Nidy występują w podłożu margle kredowe bez warstw mioceńskich. Dalej ku wschodowi występuje płyta mioceńskich piaskowców (sarmat), odpadająca denudacyjnym progiem wysokości 20-30 m (tzw. Płaskowyż Szaniecki). W okolicach miejscowości Staszów nad rzeką Czarną rozwijają się procesy krasowe, występują zapadliska i niewielkie jeziorka. Osią omawianego mezoregionu płyną rzeka Wschodnia z Sanicą, uchodząca do rzeki Czarnej. Rzeki te rozcinają płaską powierzchnię Niecki Połanieckiej, wyniesioną na wysokość ok. 180-230 m n.p.m., pochyloną ku Wiśle opadającą do Niziny Nadwiślańskiej. 4 Na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego ....” (2012). Rys. 2 Położenie obszarów projektu zmiany „Studium…” na tle podziału administracyjnego (1:150.000) 38 proeko 3.1.2. Środowisko abiotyczne na obszarach projektu zmiany „Studium...” Rzeźba terenu Rzeźba terenu i budowa geologiczna Obszary projektu zmiany „Studium…” charakteryzują się niskofalistą rzeźbą terenu i obejmują szereg wzniesień. Największe wyniesienie terenu występuje na południowym obszarze projektu zmiany „Studium…” i osiąga wysokość ok. 305 m n.p.m. W rejonie północnego obszaru projektu zmiany „Studium…” wyniesienia terenu sięgają 298 m n.p.t. Wyniesienia te posiadają łagodny zarys i spłaszczoną powierzchnię szczytową, stanowią jednocześnie dominantę krajobrazową na obszarach projektu zmiany „Studium…”. Pozostała rzeźba terenu charakteryzuje się wysokościami bezwzględnymi na poziomie 260-290 m n.p.t. Teren w granicach południowego obszaru projektu zmiany „Studium…” zasadniczo obniża się w kierunku południowym i wschodnim. Dolina rozcinająca ten obszar ma układ południkowy, a jej dno położone jest na wysokości ok. 260 m n.p.m. Poszczególne elementy rzeźby obszarów projektu zmiany „Studium…” ukształtowane zostały w różnych okresach i w toku odmiennych procesów. Rzeźba terenów wyżynnych (garbów), z pokrywą czwartorzędową (osady zlodowacenia południowopolskiego) uwarunkowana jest starszym podłożem. Na obszarach projektu zmiany „Studium…”, lokalnie, w szczytowych partiach garbów odsłaniają się utwory dewońskie. Na zerodowanych osadach dewońsko-karbońskich w lokalnych obniżeniach zalegają zlepieńce podstawowe cechsztynu. Na znacznym obszarze, na powierzchni terenu występują utwory triasowe. kompleks zlepieńców i brekcji Profil dolnego triasu zapoczątkowuje wapiennodolomitowej zastępowanej przez jasnoróżowe piaskowce i wiśniowe iły. W środkowym triasie - w wapieniu muszlowym – dominują szare wapienie często przechodzące w wapienie margliste, faliste lub krystaliczne. W górnym triasie sedymentacja ma charakter lagunowy i lądowy. Powstają osady terygeniczne o dużym zróżnicowaniu litologicznym: piaskowce, mułowce i iłowce z wkładkami wapieni, margli, dolomitów. Środkową jurę reprezentują piaskowce zlepieńcowate ze spongiolitami, natomiast górną jurę – wapienie skaliste, gruboławicowe i pyłowe z krzemieniami oraz wapienie i margle. Wapienie górnej jury stanowią cenne odmiany skał budowlanych (np. marmury techniczne) i wysokogatunkowy surowiec przemysłu materiałów wiążących. W trzeciorzędzie skały mezozoiczne ulęgają wietrzeniu i denudacji. W dolnej części miocenu dominują osady ilaste natomiast w wyższej – powstają wapienie litotaminowe odsłonięte na dużych obszarach gminy w formie odizolowanych płatów. Erozyjne obniżenie morfologiczne rozwinięte w wyżej omówionych utworach wypełniają osady czwartorzędu. Modelowanie tych form rozpoczęło się z początkiem holocenu i trwa nadal przez wody rzek. Dominują w nich osady plejstoceńskie różnych zlodowaceń i okresów międzylodowcowych. W osadach starszych (zlodowacenie południowopolskie i 39 proeko środkowopolskie) przeważają piaski i żwiry lodowcowe i wodnolodowcowe, piaski peryglacjalne i gliny zwałowe natomiast w młodszych - piaski dolinne, żwiry z materiałem północnym, lessy i mułki lessowate. Współczesne doliny rzeczne wypełniają osady aluwialne holocenu: piaski eoliczne i piaski eoliczne na wydmach – dobrze wysortowane o miąższościach dochodzących do 10 m, piaski i żwiry rzeczne z reguły źle wysortowane i zanieczyszczone substancją ilastohumusową a także torfy, namuły torfiaste i mady Pod względem hydrograficznym obszary projektu zmiany „Studium…” położone są w całości w zlewni Czarnej Staszowskiej. Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” występuje tylko jeden ciek wodny - Dopływ od Lubani (w południowej części), stanowiący dopływ rzeki Wschodniej, uchodzącej do rzeki Czarnej ok. 3 km przed ujściem do Wisły. W otoczeniu obszarów projektu zmiany „Studium…” w minimalnej odległości ok. 1,3 km (od południowego obszaru zmiany), w rejonie wsi Podlesie, Strojnów, Kolonia, Drugnia i Zalesie znajduje się również szereg zbiorników wodnych. Ponadto występuje tu szereg drobnych obiektów hydrograficznych o charakterze bagien, stawów, wyrobisk pogórniczych, jeziorek krasowych itp. Wody podziemne w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium…” występują w utworach, czwartorzędu, trzeciorzędu, jury, triasu i dewonu środkowego. Czwartorzędowe piętro wodonośne ma charakter nieciągły i reprezentowane jest przez dwa poziomy wodonośne. Poziom pierwszy zlokalizowany jest w dolinach większych strumieni i wiąże się z utworami piaszczysto-żwirowymi dolin rzecznych. Poziom drugi występuje w piaskach i żwirach wodnolodowcowych i dyluwiach zalegających na zboczach garbów starszego podłoża. Niewielka wodonośność tego poziomu powoduje, że obserwuje się w nich okresowe niedobory wody. Trzeciorzędowe piętro wodonośne związane jest z wapieniami litotamniowymi oraz piaskami i mułkami torontu. Pod względem jakościowym wody trzeciorzędowe nie budzą zastrzeżeń i mogą być używane bez uzdatniania. Omawiane piętro występuje głównie we wschodniej części gminy i jest zasilane bezpośrednio na wychodniach utworów trzeciorzędowych lub przez wody infiltrujące z nadległych osadów czwartorzędowych. Zbiornik ma charakter szczelinowo-porowy. Jurajskie piętro wodonośne związane jest z wapieniami skalistymi i marglistymi oksfordu. Ma charakter zbiornika szczelinowo-krasowego o zwierciadle swobodnym i znacznej zasobności. Wody występują na głębokości około 10 m. Wody jurajskie należą do wód średniotwardych, jakościowo nie budzą zastrzeżeń i mogą być używane do celów spożywczych bez uzdatniania. Triasowe piętro wodonośne charakteryzuje się obecnością trzech poziomów wodonośnych: wodonośnych utworach triasu górnego, środkowego i dolnego. Poziom wodonośny górnego triasu związany jest z piaskowcami a także iłołupkami przewarstwianymi wapieniami i ma charakter szczelinowy i porowo-warstwowy. Obecność wkładek ilastych 40 proeko powoduje, że są to wody pod ciśnieniem. Dewońskie piętro wodonośne związane jest z wapieniami, wapieniami dolomitycznymi i dolomitami. Ma charakter wód szczelinowych i szczelinowo-krasowych będących pod napięciem. Zwierciadło stabilizuje się na głębokości kilku metrów pod powierzchnią. Wody dewońskie są wodami bardzo dobrymi spełniającymi wszelkie wymagania sanitarne. Fragment północnego obszaru projektowanej zmiany „Studium…” znajduje się w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 418. Zbiornik ten posiada powierzchnię ok. 169 km2, a zasoby dyspozycyjne szacowane są na około 1 500 m3/h. Zbiornik ten ma strukturę szczelinowo-krasową zbudowaną z wapieni i dolomitów. W odległości ok. 60 m od południowego obszaru projektu zmiany „Studium…” zlokalizowane jest jedno z dwóch ujęć zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę w gminie Pierzchnica. Jest to ujęcie w miejscowości Wierzbie. Ujęcie to zaopatruje wodociąg w miejscowościach Wierzbie, Podlesie, Strojnów, Drugnia Rządowa, Drugnia, Gumienice, Maleszowa, Brody, Podstoła (oraz we wsi Ługi, gm. Chmielnik). Na ujęciu funkcjonuje jedna studnia o zasobach eksploatacyjnych kat. „B” o wydajności 35 m3/h i głębokości 84 m oraz dwa zbiorniki wyrównawcze. Wokół ujęcia wyznaczono jedynie strefę ochrony bezpośredniej (w kształcie prostokąta o wymiarach 20,5 x 36 m). Gleby Na obszarach projektów zmiany „Studium…” gleby zostały wytworzone z utworów plejstoceńskich starszej epoki czwartorzędu. Przeważnie są to utwory zwietrzeliny wapieni, z których najczęściej wytworzyły się rędziny brunatne, rzadziej rędziny innych typów (w tym o niewykształconym profilu oraz deluwialne i próchnicze). Na znacznych powierzchniach obszarów objętych zmianą „Studium…”, na utworach piaskowych i gliniastych (piaski luźne, piaski gliniaste oraz gliny spiaszczone), wytworzyły się gleby brunatne (głównie wyługowane i kwaśne) oraz gleby bielicowe i pseudobielicowe). W południowej części obszaru objętego zmianą „Studium…” występują gleby o wysokim potencjale agroekologicznym - klasie III. Generalnie na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” dominują gleby zaliczane do kompleksów 5. – żytni dobry i 6. – żytni słaby o klasie bonitacyjnej IVa i IVb. Warunki klimatyczne Według podziału Polski na regiony klimatyczne (Woś, 1999), obszary objęte projektem zmiany „Studium…” podobnie jak cała gmina Pierzchnica, znajduje się w regionie klimatycznym Zachodniomałoposkim. W jego granicach leży zachodnia część Wyżyny Małopolskiej. W miarę wyraźnie granice klimatyczne zarysowują się na zachodzie i południu regionu. W zaczym stopniu rozmywają się na północy. Region na tle innych wyróżnia się bardzo licznymi dniami z pogodą przymrozkową bardzo chłodną z opadem, których średnio w roku jest 20. Ogólnie biorąc, dni przymrozkowych bardzo chłodnych jest w tym regionie stosunkowo dużo, bowiem prawie 42. 41 proeko Region Zachodniomałopolski spośród innych wyróżnia się ponadto względnie duża częstość występowania dni z pogodą przymrozkową umiarkowanie zimną. Jest tych dni średnio w roku ponad 31. Wśród nich jest notowanych 14 z opadem. Omawiany region odznacza się stosunkowo małą frekwencją dni z pogodą chłodną bez opadu (około 12) i pogodą chłodną z dużym zachmurzeniem, których notuje się około 20 w ciągu roku. Zgodnie ze „Programem ochrony środowiska dla gminy Pierzchnica na lata 2008-2011” (2008): Obszar gminy charakteryzuje się następującymi cechami klimatycznymi: • średnia roczna – 3,5oC, • średnia temperatura najcieplejszego miesiąca (lipca): +17 oC; • średni opad roczny wynosi 660 mm; • pokrywa śnieżna zalega przez 85-87 dni w roku; • okres wegetacji trwa 265 dni; • wilgotność względna powietrza wynosi ok. 80%; • w rejonie gminy przeważają wiatry zachodnie z kierunku SW, W i NW, stanowią one 4055% wszystkich obserwacji. Mniejszy jest udział wiatrów wschodnich (15-30%), a wiatry południowe są notowane częściej niż północne. Tabela 1 Źródło: temperatura powietrza najchłodniejszego miesiąca (stycznia): Temperatura powietrza (w oC) w okresie 1990-1999 dla stacji meteorologicznej w Sukowie w gm. Daleszyce (ok. 13 km od Pierzchnicy). „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gnojno” (2009). Zróżnicowany charakter fizjograficzny obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” powoduje lokalne zróżnicowanie klimatu, przede wszystkim w zakresie warunków 42 proeko termicznych, wilgotnościowych i anemometrycznych. Rejon obszarów objętych zmianą „Studium…” położone są na granicy rejonu o korzystnych warunkach wietrznych dla lokalizacji elektrowni wiatrowych w Polsce (rys. 3). - lokalizacja gminy Pierzchnica Rys. 3 Zasoby energii odnawialnej w Polsce – energia wiatrowa źródło: Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 (2012). 43 proeko 3.1.3. Środowisko biotyczne na obszarze projektu zmiany „Studium…” – specyfika ekosystemów 3.1.3.1. Siedliska przyrodnicze oraz szata roślinna Wstęp Według podziału geobotanicznego Polski autorstwa Szafera obszary projektu zmiany „Studium…” , podobnie jak cała gmina Pierzchnica, położone są na pograniczu Krainy Świętokrzyskiej (Okręg Łysogórski) i Krainy Miechowsko-Sandomierskiej (Okręg Staszowski). Szatę roślinną w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…” tworzą przede wszystkim: • agrocenozy gruntów rolnych; • zbiorowiska łąkowo-pastewne w użytkowaniu rolniczym, w tym na terenach z płytko zalegającą wodą gruntową; • lasy i zbiorowiska semileśne oraz nowe (kilku-, kilkunastoletnie) nasadzenia lasów – młodniki; • śródpolne zadrzewienia i zakrzewienia; • szpalery i aleje drzew wzdłuż dróg oraz cieków i rowów melioracyjnych; • pojedyncze drzewa; • przydomowe sady i ogrody; • roślinność cmentarna i parkowa; • roślinność ruderalna na terenach zainwestowania osadniczego i wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…”, dominuje rolnicze użytkowanie ziemi. Na obszarach wysoczyznowych przeważają grunty orne (głównie z uprawami zbóż, w tym żyta, rzadziej pszenicy, jęczmienia i zbóż jarych oraz uprawy roślin okopowych). W dolinie cieku w południowej części obszaru objętego „Prognozą…”, niewielkie powierzchnie zajmują użytki zielone (łąki i pastwiska). Są to przeważnie zbiorowiska roślinne łąk, wilgotnych i świeżych. Zajmują one powierzchnie wzdłuż cieków lub lokalnych zagłębień terenu, wzdłuż brzegów rzek i zbiorników wodnych. Lasy porastają obrzeża obszarów objętych projektem zmiany „Studium…”. Zajmują tu głównie siedliska borów mieszanych świeżych. Sporadycznie występują żyzne siedliska olsu i boru wilgotnego. W składzie gatunkowym drzewostanów dominuje sosna i olsza. Pozostałe gatunki to brzoza, jodła, dąb, świerk z domieszką osiki, wiązu, grabu, jesionu i klonu. Lasy na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” należą w większości do Skarbu Państwa i administrowane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu, Nadleśnictwo Chmielnik. 44 proeko Część lasów południowego obszaru projektowanej zmiany „Studium…” posiada status lasów trwale uszkadzanych wskutek działalności przemysłu. Najbliższe lasy wodochronne zlokalizowane są w minimalnej odległości ok. 900 m od granicy południowego obszaru objętego projektem zmiany „Studium…”. Inwentaryzacja siedlisk oraz gatunków roślin objętych ochroną. Szczegółowy opis szaty roślinnej występującej na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” zamieszczono w opracowaniu „Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko” (Tabor 2013) – załącznik 3. Zgodnie z ww. opracowaniem: Analizowany obszar położony jest w krajobrazie typowo rolniczym pomiędzy układem wsi ulicówek a kępami i niewielkimi kompleksami leśnymi. W krajobrazie rolniczym stwierdzono istotny udział odłogów i ugorów, typowy dla ekstensywnej gospodarki rolniczej. Dominują na nich ciepłolubne ziołorośla krwawnika, nawłoci, wrotyczu, bylic. Zadrzewienia i zarośla występują w postaci pojedynczych drzew i pasów krzewów na miedzach, w okrajkach, wzdłuż dróg przy lasach oraz w zabudowie wiejskiej. Zbudowane były głównie z sosny, grusz, brzóz, olszy czarnej, dębów. Na powierzchni badawczej zlokalizowano kilka niewielkich płatów lasów oraz trzy większe kompleksy. Głównym składnikiem lasotwórczym była sosna w wieku około 40-60 lat, która wraz z domieszką brzozy brodawkowatej, dębu szypułkowego, osiki tworzyła niewielkie laski na siedlisku boru świeżego i boru mieszanego świeżego. Pola uprawne to mieszanka i mozaika upraw zbóż, kukurydzy, roślin okopowych, niewielkiego udziału upraw owoców miękkich. Występuje liczna sieć miedz, okrajków, rozdrobnionych zadrzewień i ogródków przydomowych, dróg polnych. Z roślin segetalnych i synantropijnych towarzyszących uprawom należy wymienić stwierdzone: kurzyślad polny, rumian polny, stokłosa żytnia, chaber bławatek, nawrot polny, ostróżeczka polna, wyka kosmata, miotła zbożowa, czerwiec roczny, rdestówka powojowata, złoć żółta, perz właściwy, szelężnik większy, cieciorka pstra, przetacznik perski. W ramach badań przyrodniczych łącznie w terenie spędzono 11 dni przeznaczonych na obserwacje i badania w okresie rozrodczym i wegetacyjny. Rozmieszczenie poszczególnych gatunków roślin i grzybów oraz chronionych siedlisk w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium” przedstawia rys. 4 opis poszczególnych stanowisk roślin i siedlisk zawiera tabela 2. 45 proeko Tabela 2. Wykaz chronionych siedlisk, roślin i grzybów w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium”. Nr. Typ siedliska, gatunek Powierzchnia siedliska, ilość okazów, liczebność zwierząt 1 niżowe i górskie świeże łąki użytkowane Płat o powierzchni ok. 5000 m ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) kw 1 Kopytnik pospolity Kilka okazów 2 Rozchodnik wielki, kocanki piaskowe Po 2-3 okazy 3 Kruszyna pospolita 2 okazy 4 Kukułka szerokolistna 2 okazy 2 niżowe i górskie świeże łąki użytkowane Płat o powierzchni około 700 m ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) kw 3 niżowe i górskie świeże łąki użytkowane Płat o powierzchni około 2000 ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) m kw 4 górskie i niżowe murawy bliźniczkowe Płat o powierzchni około 2000 (Nardion - płaty bogate florystycznie) m kw 5 niżowe i górskie świeże łąki użytkowane Płat o powierzchni około 1000 ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) m kw 5 Kocanki piaskowe, rozchodnik wielki Po kilka okazów 6 ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) Płat wielkości ok. 100 m kw 7 niżowe i górskie świeże łąki użytkowane Płat o powierzchni około 700 m ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) kw 6 Tojad sp. (nieoznaczony do gatunku), pełnik Po 1 okazie europejski 7 Pierwiosnka wyniosła 8 murawy Brometea Asplenion pallentis) 9 ciepłolubne, śródlądowe murawy Ok. 700 m kw napiaskowe (Koelerion glaucae) 8 Kocanki piaskowe 5 okazów 9 Płucnica kolczasta 2 okazy Kilkaset okazów (ok. 300) kserotermiczne (Festuco- Płat o powierzchni około i ciepłolubne murawy z 2000 m kw septentrionalis-Festucion 46 proeko 10 Łąka trzęślicowa (Molinion) ok. 7 arów 11 Murawa kserotermiczna (Festuco-Brometea i 1-2 ary ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) 10 Kąkol polny 2 os Źródło: Tabor (2013) - granica obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” Rys. 4 Rozmieszczenie chronionych siedlisk oraz gatunków roślin i grzybów stwierdzonych w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…” (Tabor 2013). 47 proeko 3.1.3.2. Fauna (bez ptaków i nietoperzy) Opis fauny występującej na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” zamieszczono w opracowaniu „Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko (Tabor 2013) – załącznik 4. Zgodnie z ww. opracowaniem na obszarze projektu zmiany „Studium…”, (…) nie stwierdzono występowania (…) chronionych gatunków bezkręgowców (…), ryb oraz płazów (…) stwierdzono występowanie pojedynczych osobników chronionych gatunków trzmieli na działkach inwestycyjnych: trzmiel rudy, trzmiel kamiennik, trzmiel ziemny. Charakter stwierdzeń, niewielka liczba osobników świadczy, że teren inwestycji (działki pod turbiny i drogi dojazdowe) nie są miejscem występowania gniazd tych owadów a jedynie miejscem żerowania (rośliny miododajne – cieciorka pstra, szelężnik, chaber bławatek, złoć żółta, wyki). W pobliżu inwestycji wykazano chronione gatunki zwierząt – 1 os. jeża europejskiego, 1 os łasicy, 4 os jaszczurki zwinki, 2 os padalca, 3 os. żaby trawnej, 1 os. kuny leśnej. Rozmieszczenie poszczególnych gatunków zwierząt w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium” przedstawiają rys. 5 (bezkręgowców i płazów – szczegółowy opis w tabeli 3) i rys. 6 (gadów i ssaków – szczegółowy opis w tabeli 4). Tabela. 3. Wykaz chronionych gatunków bezkręgowców oraz płazów stwierdzonych w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…”. Nr. Gatunek Liczebność zwierząt 1 Trzmiel ziemny 2 os 2 Trzmiel rudy 3 os 3 Paź królowej 1 os 4 Trzmiel rudy 1 os 5 Trzmiel kamiennik 2 os 6 Trzmiel ziemny 1 os 1 Żaba trawna 2 os 7 Trzmiel kamiennik 2-3 os 8 Trzmiel rudy 3-4 os 9 Trzmiel ziemny, trzmiel rudy Po około 8-11 os 10 Winniczek 2 okazy 48 proeko 11 Czerwończyk nieparek (gatunek o znaczeniu wspólnotowym) 1 os 12 Trzmiel ziemny Gniazdo 1 rodziny 2 Żaba trawna 1 os 3 Rzekotka 1 os 4 Żaba wodna 1 os 5 Rzekotka drzewna 1 os Źródło: Tabor 2013 - granica obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” Ryc. 5. Rozmieszczenie chronionych gatunków bezkręgowców, płazów w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium” (Tabor 2013). 49 proeko Tabela. 4. Wykaz chronionych gatunków gadów i ssaków stwierdzonych w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…”. Nr. Gatunek Liczebność zwierząt 1 Kret europejski Duże skupisko rodzin 2 Kret europejski Duże skupisko rodzin 1 Jaszczurka 1 os żyworódka 2 Jaszczurka zwinka 2 os 3 Jaszczurka zwinka 1 os 3 Kret europejski Duże skupisko rodzin 4 Jeż wschodni 1 os 5 Kret europejski Duże skupisko rodzin 4 Padalec 1 os 5 Zwinka 3 os 6 Żmija zygzakowata 1 os 7 Zwinka 1 os 8 Padalec 1 os 6 Łasica 1 os 7 Jeż wschodni 1 os 8 Wiewiórka pospolita 1 os 9 Ryjówka aksamitna 1 os (analiza zrzutek sowy uszatej) 9 Jaszczurka zwinka 1 os 10 Jeż wschodni 1 os 11 Kuna leśna 1 os (trop) 12 Łasica 1 os Źródło: Tabor 2013 50 proeko - granica obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” Ryc. 6. Rozmieszczenie chronionych gatunków gadów i ssaków w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium” (Tabor 2013). Ponadto w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…” gatunki zwierząt łownych: • zając – łącznie 12 os • dzik – łącznie 34 os • sarna – łącznie – 21 os. wykazano następujące Pełny tekst inwentaryzacji fauny (bez ptaków i nietoperzy) autorstwa Tabora (2013), zawiera załącznik 4, będący integralną częścią niniejszej „Prognozy…”. 3.1.3.3. Ptaki Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” przeprowadzony został monitoring awifauny (rys. 10). Wyniki tego monitoringu zamieszczone zostały w opracowaniu „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu ornitologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie (Łukaszewicz, 2013) – załącznik 5. 51 proeko Zgodnie z ww. opracowaniem: Metodyka Założenia monitoringu przedrealizacyjnego zostały przygotowane zgodnie z „Wytycznymi w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” (PSEW 2008) rekomendowanymi m.in. przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej oraz Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Biorąc pod uwagę charakterystykę terenu, na którym planowana jest budowa elektrowni wiatrowych, zdecydowano się na wybór podstawowej ścieżki monitoringu obejmującej 41 kontroli podstawowych (badania transektowe liczebności ptaków i badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej). Dodatkowo przeprowadzono obserwacje według protokołu MPPL (2 kontrole), cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych (4 kontrole), kontrolę gniazd bociana białego (1 kontrola) i nasłuchy wieczorno/nocne (2 kontrole). W okresie zimowym skontrolowano obszar farmy i strefę buforową (do 1 km turbin) w celu wykrycia ew. dużych zgrupowań ptaków krukowatych. Na każdej kontroli notowano czas i godziny prowadzenia obserwacji oraz warunki pogodowe: zachmurzenie, opad, wiatr i temperaturę (w st. C’). Rys.7. Rozmieszczenie i lokalizacja transektów (t1-2) oraz punktów obserwacyjnych (p-1-4) na obszarze planowanej inwestycji w gminie Pierzchnica. (Łukaszewicz 2013) 52 proeko Badania w protokole MPPL Ich celem było poznanie składu gatunkowego i zagęszczeń poszczególnych gatunków w okresie lęgowym. Taki standard metodyczny jest stosowany na wielu innych powierzchniach w całym kraju (program MPPL) i pozwala na dokładne porównanie wartości awifauny okresu lęgowego w relacji do danych referencyjnych reprezentatywnych dla sytuacji ogólnopolskiej. Na terenie farmy wiatrowej wyznaczono jedną powierzchnie próbną. W tym przypadku stanowi ona kwadrat o boku długości 1 km, w obrębie którego wytyczone są 2 równoległe transekty o długości 1 km każdy [Rys. 8], oddalone od siebie ok. 500 m. W trakcie sezonu lęgowego przeprowadzono dwie kontrole wyznaczonej powierzchni. Zgodnie z metodyką Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (2004) termin wczesnego liczenia pokrywał się ze szczytem aktywności lęgowej gatunków osiadłych. Liczenie późnowiosenne przeprowadzono w terminie zakładającym przylot na lęgowiska najpóźniejszych migrantów. W trakcie tych badań zapisywano wszystkie ptaki (osobniki) widziane i słyszane w trakcie przemarszu transektami. Ptaki notowano w podziale na cztery kategorie, odnoszące się do ich lokalizacji w momencie ich pierwszego stwierdzenia. Kontrole prowadzone były w godzinach porannych, w trakcie największej aktywności głosowej ptaków (do godziny 9:00). Rys. 8. Rozmieszczenie tras transektów według standardu MPPL (czerwone linie) (Łukaszewicz 2013). Cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych Celem tego badania jest oszacowanie liczebności i rozmieszczenia gatunków rzadkich, średniolicznych oraz gatunków o dużych rozmiarach ciała. W szczególności chodzi o ptaki 53 proeko szponiaste, bociany, żurawie, ż łabędzie. Badanie to prowadzone jest na obszarze przewidzianym pod planowaną planowan inwestycję i na obszarach znajdujących znajduj się w jej bezpośrednim sąsiedztwie. siedztwie. Na potrzeby monitoringu prowadzonego na badanym obszarze, powierzchnię powierzchni próbną stanowił obszar farmy wraz z buforem do 2 km wokół niego. W ramach monitoringu wykonano 4 kontrole całości ci obszaru podlegającego podlegaj cego badaniom monitoringowym oraz kontrolę gniazd bocian białego. Prowadzono kontrole nocne, ukierunkowane na wykrycie gatunków reprezentujących cych chruściele oraz sowy. Powyższe sze obserwacje uzupełniane były wszelkimi okazjonalnymi stwierdzeniami rejestrowanymi przy okazji innych prac terenowych te w okresie lęgowym. gowym. Rejestrowano stanowiska ptaków, których zachowania pozwalały zaklasyfikować zaklasyfikowa je jako lęgowe. Nasłuchy nocne W określonych lonych terminach przeprowadzono kontrole nocne z wykorzystaniem stymulacji głosowej obejmującej ącej gatunki o nocnej aktywności. ci. Dotyczyło to: chruścieli chru (głównie derkacz), przepiórki i sów. Nasłuchów i stymulacji dokonano w wytypowanych siedliskach najbardziej potencjalnych dla przedstawicieli ww. gatunków ptaków (fragmenty łąk, ł pastwisk, uprawy zbóż,, skraje lasów, zadrzewienia zadr śródpolne aleje drzew). Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego W ciągu gu rocznego monitoringu, podczas 41 kontroli transektów i punktów obserwacyjnych stwierdzono występowanie ępowanie 25 124 ptaków z 90 gatunków. Liczebność wahała się pomiędzy okresami fenologicznymi logicznymi [Ryc. 9] – zdecydowanie najwyższą ż ą stwierdzono w okresie jesiennych przelotów, od września wrze do końca listopada, a najniższą w okresie zimowym (grudzień-luty). Rys. 9 Dynamika liczebności liczebno ci ptaków podczas całego cyklu badań w kolejnych okresach fenologicznych (Łukaszewicz 2013). 54 proeko Rys. 10.. Dynamika liczebności liczebno ci ptaków podczas całego cyklu badań w kolejnych miesiącach miesi (Łukaszewicz 2013). Liczenia transektowe Podczas kontroli terenowych na transektach stwierdzono 12615 ptaków ptak z 75 gatunków [Tab. 5]. Dominował szpak, zanotowano 4255 osobników, co stanowi 33,73% wszystkich ptaków oraz skowronek 1307 os. z 10,36% udziałem i makolągwa ągwa 1226 os., 9,72%. W czołówce zgrupowania znalazły się si także: e: potrzeszcz, dzwoniec, grzywacz, kruk, kru kwiczoł i zięba (Ryc. 6). Średnio rednio w ciągu gu roku na 1km transektu notowano 31,45 os. – szpaka, 9,66 os. – skowronka i 9,05 os. – makolągwy. Średnie zagęszczenie szczenie dla wszystkich gatunków w ciągu ci roku wyniosło 93,24 os./1kontrole/1km - zmieniając się znaczniee w zależności zale od okresu fenologicznego. Tabela 5.. Ptaki stwierdzone na transektach w ciągu ci gu rocznego okresu badań bada na powierzchni w okolicach Pierzchnicy (Łukaszewicz 2013). Objaśnenie: N – liczba obserwowanych osobników, D – dominacja (%), N/k/km – liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną jedn kontrolę i jeden kilometr transektu; Okres pojawów: Z-zima, Z W-wiosenne wiosenne przeloty, O-okres O lęgowy, K-koczowania polęgowe, J-jesienne jesienne przeloty. L.p. Gatunek N D Okres pojawów N/k/km 1 bażant żant 16 0,13 0,12 Z,W,L,J 2 białorzytka 5 0,04 0,04 K 3 błotnik łąkowy łą 3 0,02 0,02 L 4 błotniak stawowy 34 0,27 0,25 W,L,K,J 5 błotniak zbożowy zbo 3 0,02 0,02 Z,K 6 bocian biały 2 0,01 0,01 L,K 7 bogatka 61 0,48 0,45 Z,W,L,K,J 8 cierniówka 31 0,24 0,23 L,K 55 proeko 9 czajka 37 0,29 0,27 Z,W,L 10 czapla siwa 6 0,05 0,04 K 11 czyż 70 0,55 0,52 Z,W,L,J 12 droździk 4 0,03 0,03 W,L 13 dudek 7 0,05 0,05 W,L,K 14 dymówka 92 0,73 0,68 L,K,J 15 dzięcioł czarny 1 0,01 0,01 J 16 dzięcioł duży 8 0,06 0,06 L,K,J 17 dzwoniec 686 5,44 5,07 Z,K,J 18 gąsiorek 56 0,44 0,41 L,K,J 19 gil 4 0,03 0,03 J 20 grubodziób 23 0,18 0,17 J 21 grzywacz 495 3,92 3,66 W,L,K,J 22 jarzębatka 6 0,05 0,04 L 23 jastrząb 9 0,07 0,07 Z,L,J 24 jemiołuszka 80 0,63 0,59 J 25 jer 2 0,01 0,01 J 26 jerzyk 1 0,01 0,01 L 27 kopciuszek 3 0,02 0,02 K 28 kos 72 0,57 0,53 Z,W,L,K,J 29 krogulec 9 0,07 0,07 K,J 30 kruk 354 2,81 2,62 Z,L,K,J 31 kukułka 5 0,04 0,04 L 32 kulczyk 4 0,03 0,03 K 33 kuropatwa 23 0,18 0,17 Z,W,L,J 34 kwiczoł 314 2,49 2,32 Z,W,L,J,K 35 lerka 6 0,05 0,04 J 36 łabędź niemy 3 0,02 0,02 J 37 makolągwa 1226 9,72 9,06 Z,L,K,J 38 mazurek 426 3,38 3,14 Z,W,L,K,J 39 modraszka 6 0,05 0,04 J 40 myszołów włochaty 5 0,04 0,04 J,Z 41 myszołów zwyczajny 88 0,70 42 nurogęś 5 0,04 0,04 Z 43 oknówka 4 0,03 0,03 L 44 orlik krzykliwy 5 0,04 0,04 L,K,J 45 ortolan 24 0,19 0,18 L,K 46 paszkot 2 0,01 0,01 J 47 piecuszek 1 0,01 0,01 L 48 pliszka siwa 61 0,48 0,45 W,L,K,J 0,65 Z,W,L,J,K 56 proeko 49 pliszka żółta 146 1,16 1,08 W,L,K,J 50 pokląskwa 58 0,46 0,43 W,L,K,J 51 pokrzywnica 24 0,19 0,18 J 52 potrzeszcz 917 7,27 6,78 Z,W,L,K,J 53 potrzos 5 0,04 0,04 J 54 przepiórka 71 0,56 0,52 L,K,J 55 pustułka 36 0,28 0,27 Z,W,L,K,J 56 rudzik 7 0,05 0,05 J 57 rybitwa rzeczna 1 0,01 0,01 L 58 sierpówka 69 0,55 0,51 L,K,J 59 siewka złota 75 0,59 0,55 W,L 60 siniak 2 0,01 0,01 J 61 skowronek 1307 10,36 9,66 Z,W,L,K,J 62 sójka 186 1,47 1,37 Z,W,L,K,J 63 sroka 101 0,80 0,75 Z,W,L,K,J 64 srokosz 35 0,28 0,26 Z,W,L,K,J 65 szczygieł 88 0,70 0,65 Z,W,L,K,J 66 szpak 4255 33,73 31,45 Z,W,L,K,J 67 śmieszka 8 0,06 0,06 L,K 68 śpiewak 48 0,38 0,35 W,L,K,J 69 świergotek drzewny 35 0,28 0,26 K,J 70 świergotek łąkowy 152 1,20 1,12 W,L,K,J 71 trznadel 262 2,08 1,94 Z,W,L,K,J 72 wilga 8 0,06 0,06 L,K 73 wrona siwa 1 0,01 0,01 L 74 zięba 304 2,41 2,25 W,L,K,J 75 żuraw 13 0,10 0,10 W,K 76 szponiaste nieozn. 2 0,01 0,01 L 77 wróblowe nieozn. 11 0,09 0,08 Z,W 12615 100,00 93,24 - RAZEM Najwyższe średnie liczebności ptaków w przeliczeniu na 1 km transektu zanotowano w okresie polęgowym, (koczowanie i migracja jesienna) i przewyższały one zagęszczenia ptaków notowane w innych okresach zwłaszcza w okresie zimowym (…). Zagęszczenie wiosną i w sezonie lęgowym utrzymywało się na zbliżonym poziomie. Zaznaczył się wyraźny szczyt przelotu w o miesiącach VIII-X [Ryc. 11]. 57 proeko Rys. 11 Średnia rednia liczebność ptaków na 1 km transektu w kolejnych okresach fenologicznych (Łukaszewicz 2013). 2013) Rys. 12. Liczebność ść ptaków w kolejnych miesiącach miesi badań (Łukasze Łukaszewicz 2013). Liczba notowanych gatunków w kolejnych kol miesiącach cach była zmienna [Ryc. [ 12]. Najniższa w okresie zimowym (12-16 (12 gatunków), najwyższa w okresie polęgowym. ęgowym. Wartość Warto na stałym poziomie powyżej żej 30 gatunków utrzymywała się si od kwietnia do października. 58 proeko Rys. 13 Rys. 14 Liczba gatunków obserwowana w kolejnych miesiącach miesiącach (transekty) (Łukaszewicz 2013). Skład gatunkowy obserwowanych (Łukaszewicz 2013). 2013) ptaków na liczeniach transektowych Liczenia na punktach W czasie kontroli troli na punktach obserwacyjnych w ciągu ciągu całego okresu badań bada zaobserwowano łącznie ącznie 12509 ptaków należących nale cych do 83 gatunków. Najliczniejszym obserwowanym gatunkiem był szpak – zanotowano 3203 os. (25,60% całości cało zgrupowania – ryc. 10) oraz makolągwa ągwa – 1739 os. (13,90% udziału) i potrzeszcz – 1234 os. (9,86%). Na poziomie 3-6% w zgrupowaniu wykazano – skowronka, ziębę,, kwiczoła, grzywacza i kruka. Średnio rednio w całym roku w ciągu ci gu godziny/na punkcie notowano 19,53 os. – szpaka, 10,60 os. – makolągwy i 7,52 os. – potrzeszcza. Spośród ród obserwowanych ptaków części cz nie udało się 59 proeko oznaczyć do gatunku, głównie z powodu dużej odległości/wysokości od obserwatora – były to głównie drobne ptaki wróblowe (0,34 % udziału). Szczegółowe dane przedstawiono w [tabeli 6]. Tabela 6. Ptaki obserwowane na punktach w ciągu rocznego okresu badań na powierzchni w okolicy Pierzchnicy (Łukaszewicz 2013 r.). oznaczania: N – liczba obserwowanych osobników, D – dominacja (%), N/h/P – średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, Pułap – wysokość lotu (opis patrz pkt. 4.2). Okres pojawów: Z-zima, W-wiosenne przeloty, O-okres lęgowy, K-koczowania polęgowe, Jjesienne przeloty. Lp. Gatunek N D N/h/P Pułap Okres pojawów 1 bażant 49 0,39 0,30 1 Z,W,L,K,J 2 błotniak łąkowy 2 0,01 0,01 1 L,J 3 błotniak stawowy 55 0,44 0,33 1,2,3 W,L,K,J 4 błotniak zbożowy 6 0,05 0,04 1,2 Z,J 5 bocian biały 23 0,18 0,14 1,2,3 W,L,K 6 bogatka 26 0,21 0,16 1 W,Z,L,J 7 brodziec samotny 1 0,01 0,01 1 L 8 cierniówka 18 0,14 0,11 1 L,K 9 czajka 82 0,65 0,50 1,2,3 Z,W,L 10 czapla siwa 6 0,05 0,04 3 L,K,J 11 czyż 58 0,46 0,35 1,2 W,L,K,J 12 derkacz 3 0,02 0,02 1 L 13 droździk 17 0,14 0,10 1 W,L,J 14 dudek 1 0,01 0,01 1 L 15 dymówka 231 1,85 1,41 1,2 W,L,K,J 16 dzięcioł czarny 1 0,01 0,01 1 J 17 dzięcioł duży 3 0,02 0,02 1 K,J 18 dzięcioł zielony 2 0,01 0,01 1 J 19 dzwoniec 330 2,64 2,01 1,2 W,Z,L,K,J 20 gawron 44 0,35 0,27 1,2 W,Z,L,J 21 gąsiorek 20 0,16 0,12 1 L,K 22 gil 36 0,29 0,22 1 Z,J 23 grubodziób 12 0,09 0,07 1 Z,L,J 24 grzywacz 601 4,80 3,66 1,2,3 W,L,K,J 25 jastrząb 16 0,13 0,10 1,2,3 Z,W,L,K,J 26 jemiołuszka 21 0,17 0,13 1 J 27 jer 4 0,03 0,02 1 J 28 jerzyk 7 0,05 0,04 1,2 L 60 proeko 29 kapturka 2 0,01 0,01 1 W,L 30 kawka 25 0,20 0,15 1,2 Z,W,K,J 31 kląskawka 1 0,01 0,01 1 L 32 kobuz 1 0,01 0,01 1 L 33 kormoran 28 0,22 0,17 2,3 J 34 kos 17 0,13 0,10 1 Z,W,L,K,J 35 krogulec 19 0,15 0,11 1,2,3 Z,K,J 36 kruk 463 3,70 2,82 1,2,3 Z,W,L,K,J 37 krzyżówka 6 0,05 0,04 1,2 W,L 38 kszyk 4 0,03 0,02 1 L 39 kukułka 8 0,06 0,05 1 L,K 40 kulczyk 1 0,01 0,01 1 J 41 kuropatwa 6 0,05 0,03 1 Z,W,K 42 kwiczoł 561 4,48 3,42 1,2,3 Z,W,L,K,J 43 lerka 6 0,05 0,03 1 L,K,J 44 łabędź niemy 2 0,01 0,01 3 J 45 makolągwa 1739 13,90 10,60 1,2,3 Z,W,L,K,J 46 mazurek 156 1,25 0,95 1 Z,K,J 47 myszołów włochaty 9 0,07 0,05 1,2,3 Z,J 48 myszołów zwyczajny 281 2,25 1,71 1,2,3 Z,W,L,K,J 49 oknówka 23 0,18 0,14 1,2 L,K 50 orlik krzykliwy 14 0,11 0,08 2,3 L,K,J 51 ortolan 20 0,16 0,12 1 L,K 52 paszkot 22 0,17 0,13 1 Z,W,K,J 53 piecuszek 3 0,02 0,02 1,2 W,L 54 pliszka siwa 155 1,24 0,94 1,2 W,L,K,J 55 pliszka żółta 63 0,50 0,38 1,2 W,L,K,J 56 pliszka żółta (pod. thunbergi) 10 0,08 0,06 1 L 57 pokląskwa 39 0,31 0,24 1,2 L,K,J 58 pokrzywnica 11 0,09 0,07 1,2 K,J 59 potrzeszcz 1234 9,86 7,52 1,2,3 Z,W,L,K,J 60 potrzos 7 0,05 0,04 1 L,K,J 61 przepiórka 43 0,34 0,26 1 L,K 62 pustułka 41 0,33 0,25 1,2,3 W,Z,L,K,J 63 raniuszek 15 0,12 0,09 1 Z 64 rudzik 1 0,01 0,01 1 W 65 sierpówka 3 0,02 0,02 1 L 61 proeko 66 siniak 10 0,08 0,06 1,2 L,K 67 skowronek 854 6,83 5,21 1,2,3 Z,W,L,K,J 68 sójka 156 1,25 0,95 1,2,3 Z,W,L,K,J 69 sroka 54 0,43 0,33 1,2 Z,W,L,K,J 70 srokosz 30 0,24 0,19 1 Z,W,L,K,J 71 szczygieł 160 1,28 0,97 1,2 Z,W,L,K,J 72 szpak 3203 25,60 19,53 1,2,3 Z,W,L,K,J 73 śmieszka 19 0,15 0,11 1,2,3 W,L,K 74 śnieguła 1 0,01 0,01 1 J 75 śpiewak 15 0,12 0,09 1,2 W,L,K,J 76 świergotek drzewny 75 0,60 0,46 1,2 W,L,K,J 77 świergotek łąkowy 285 2,28 1,74 1,2 W,L,K,J 78 trzmielojad 3 0,02 0,02 2,3 K,J 79 trznadel 237 1,89 1,44 1,2 Z,W,L,K,J 80 turkawka 1 0,01 0,01 1 L 81 wilga 13 0,10 0,08 1,2 L,K 82 wrona siwa 6 0,05 0,04 1,2 W,L 83 zięba 591 4,72 3,60 1,2,3 Z,W,L,K,J 84 żuraw 33 0,26 0,20 2,3 W,L,K,J 85 błotniak nieozn. 1 0,01 0,01 3 J 86 szponiaste nieozn. 5 0,04 0,03 1,3 Z,W,L 87 wróblowe nieozn. 43 0,34 0,26 1,2,3 Z,W 12509 100,00 76,27 - - RAZEM Średnia liczebność obserwowanych na punktach ptaków (w przeliczeniu na 1 godzinę/1 punkt) wyniosła 76,27 os., najwyższa była w okresie przelotów jesiennych i polęgowych koczowań . Blisko trzykrotnie niższe wartości intensywności przelotów ptaków obserwowano w okresie zimowanie, ale również w lęgowym. Zaznaczył się wyraźny szczyt przelotu w okresie wrzesień-październik, mniejsze wzrostu także w miesiącach – III-IV i VIII. 62 proeko 140 119,5 120 107,04 100 80 53,92 60 43,05 42,43 40 20 0 Zimowanie Przeloty wiosenne Okres lęgowy Koczowanie polegowe Przeloty jesienne Rys 15 Średnia liczba ptaków na 1 godzinę godzin obserwacji w kolejnych okresach (Łukaszewicz 2013 r.). Rys. 16. Liczebność ść ptaków w kolejnych miesiącach badań (Łukaszewicz 2013 r.). Liczba iczba notowanych gatunków w kolejnych miesiącach miesi cach była zmienna zmie (…). Najniższa w okresie zimowym (15-21 21 gatunków), najwyższa najwy w okresie lęgowym gowym i jesiennym. Na stałym poziomie powyżej ej 40 gatunków utrzymywała się si w okresach – kwiecień-czerwiec kwiecie i sierpieńpaździernik. 63 proeko Rys 17. Liczba gatunków w kolejnych kolejny miesiącach cach obserwacji (punkty) (Łukaszewicz 2013) Rys. 18. Skład gatunkowy obserwowanych ptaków na punktach liczeń licze (Łukaszewiecz 2013). Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki Pułap przelotów Zdecydowana większość ększość ptaków obserwowanych rwowanych na punktach w ciągu ci rocznego okresu badań poruszała sięę poniżej poniż zasięgu pracy śmigieł migieł elektrowni wiatrowych wiat – średnio 82,8% os.[rys. 19]. W zasięgu zasię śmigieł poruszało się 12,8%, a powyżej powy 4,4% ptaków zaobserwowanych na punktach. W poszczególnych okresach okresach udział wykorzystywania przez ptaki stref wysokości ści zmieniał się si istotnie. Na wysokości ci do 55 m największy najwię udział osobników obserwowano w okresie zimowym oraz jesiennych migracji, a najmniejszy podczas przelotów wiosennych. Na dużym żym pułapie (>195m) największa ksza liczba ptaków przemieszczała się si w 64 proeko okresie wiosennej wędrówki. ędrówki. Pułap kolizyjny (55-195m) (55 195m) wykorzystywany był przez ptaki w zakresie od 10,3 – 18,5% z najmniejszym natężeniem nat eniem w okresie zimowania a największym w okresie koczowańń polęgowych. polę Przy czym liczebność osobników była zdecydowanie najwyższa jesienią. ą. Stwierdzono niską nisk intensywność wykorzystywania kolizyjnej przestrzeni powietrznej przez gatunki ptaków szponiastych w sezonie lęgowym l gowym jak i w okresie przelotów. powyżej śmigieł w zasięgu śmigieł poniżej śmiegieł 0 20 poniżej śmiegieł 40 60 w zasięgu śmigieł 80 powyżej śmigieł Rys. 19.. Pułapy obserwowanych obserwowanyc ptaków na punktach liczeńń (Łukaszewicz 2013). 2013 Tabela 7.. Wykorzystanie określonych okre lonych pułapów przemieszczania się ptaków, obserwowanych na stacjonarnych punktach liczeń licze w poszczególnych okresach ok fenologicznych - udział % (Łukaszewicz 2013). 2013) Strefy/ 1 (0-55m) 2 (55-195m) 3 (>195m) okresy Zimowanie Poniżej pracy łopat Strefa kolizyjna Powyżej pracy łopat 88,55 10,27 1,18 72,95 12,83 14,22 82,98 11,38 5,63 78,04 18,53 3,42 85,86 11,12 3,02 Migracja wiosenna Okres lęgowy Koczowanie polęgowe Migracja jesienna 100 65 proeko Rys. 20 Zmienność ść pułapu przelotów ptaków w ciągu roku (Łukaszewicz Łukaszewicz 2013). 2013 W strefie kolizyjnej obserwowano 45 gatunków ptaków,, z czego najliczniejszy był by szpak oraz makolągwa i zięba.. Spośród Spo ptaków szponiastych najliczniejszy niejszy był myszołów zwyczajny. Stwierdzono niskąą intensywność intensywno wykorzystywania kolizyjnej przestrzeni powietrznej przez gatunki ptaków szponiastych w sezonie lęgowym l jak i w okresie przelotów. Tabela 8.. Zestawienie gatunków, liczebności ci oraz stopnia kolizyjności koliz ptaków przemieszczaj przemieszczających się w kolizyjnej zyjnej strefie wysokości wysoko - pracy rotora (Łukaszewicz 2013 r.). Gatunek N os. RK błotniak stawowy 6 3 błotniak zbożowy zbo 1 2 bocian biały 5 3 czajka 32 1 czyż 25 - dymówka 51 2 dzwoniec 58 - gawron 12 - grzywacz zywacz 76 2 jastrzą jastrząb 5 - jerzyk 4 3 kawka 5 - kormoran 8 1 krogulec 5 2 66 proeko kruk 82 3 krzyżówka 2 - kwiczoł 46 - makolągwa 178 - myszołów włochaty 2 - myszołów zwyczajny 31 4 oknówka 5 2 orlik krzykliwy 4 2 piecuszek 1 - pliszka siwa 38 - pliszka żółta 25 - pokląskwa 17 - pokrzywnica 4 - potrzeszcz 98 3 pustułka 11 3 siniak 2 - skowronek 75 3 sójka 24 - sroka 9 - szczygieł 27 - szpak 433 2 śmieszka 5 3 śpiewak 2 - świergotek drzewny 5 - świergotek łąkowy 25 - trzmielojad 1 - trznadel 30 2 wilga 4 - wrona siwa 2 2 zięba 108 - żuraw 9 1 RK (ryzyko kolizji) – oznaczenie odnosi się do gatunków ptaków charakteryzujących się ponadprzeciętnym ryzykiem kolizji z siłowniami wiatrowymi. Ryzyko kolizji z turbiną w skali 1 (podwyższone) do 4 (bardzo wysokie) przyjęto za Chylarecki i inni (2011) i dotyczy ogólnej kolizyjności obserwowanych ptaków. 67 proeko Rys. 21. Struktura gatunkowa ptaków obserwowanych w strefie kolizji (Łukaszewicz ( 2013). Kierunki przelotu Kierunek przelotu ptaków ptaków analizowano w trakcie obserwacji na stacjonarnych punktach liczeń. Poniżej ej przedstawiono kierunki lotu dla dwóch okresów, gdyż gdy wydały się one najbardziej wartościowe ściowe ciowe w pozostałych okresach loty nie wykazywały zdecydowanie ukierunkowanego charakteru. Przelatujące ce nad obszarem badań bada ptaki w okresie wiosennym przemieszczały się si na północny wschód oraz na wschód, a także tak częściowo ciowo w kierunku północno wschodnim [Rys. 22]. Łukaszewicz 2013). Rys. 22. Kierunki przelotu ptaków w trakcie wiosennej wędrówki (Łukasz 68 proeko W okresie jesiennych przelotów, ptaki kierowały się si głównie na południowy zachód oraz częściowo południe [Ryc. Ryc. 23]. W niewielkim stopniu wykorzystywany był kierunek zachodni i północno zachodni. Pozostałe bez istotnego znaczenia. Rys. 23. Kierunki przelotu ptaków w trakcie jesiennej wędrówki w (Łukaszewicz 2013). Waloryzacja awifauny Wykaz gatunków kluczowych kluczowy w tym gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej Wg „Wytycznych w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” pt (PSEW 2008) za „kluczowe” gatunki uważa uwa się te, które spełniają spełniaj jedno z poniższych kryteriów: a. Gatunki wskazane w Art. 4 (1) DP i Załączniku I DP; b. Gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Ksi dze Zwierząt; Zwierzą c. Gatunki SPEC w kategorii 1-3 1 (BirdLife International); d. Gatunki objęte ęte ochroną ochron miejsc występowania powania (ochrona strefowa); e. Gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym l <10%; f. Gatunki o liczebności liczebno krajowej populacji <1000 par lęgowych ęgowych W trakcie całego okresu badań bada stwierdzono łącznie 35 gatunków atunków kluczowych (tab. 25, załącznik). W tym 16 gatunków z Załącznika Zał cznika I Dyrektywy Ptasiej, 3 gatunki wymieniane w Polskiej Czerwonej Księdze Księ Zwierząt, t, 26 gatunków SPEC w kategorii 1-3, 1 1 gatunek objęty ochrona ścisłą miejsc gniazdowych, 6 gatunków o rozpowszechnieniu owszechnieniu lęgowym l <10% oraz 2 gatunki o liczebności ści ci populacji krajowej <1000 par (kilka gatunków zaliczanych jest jednocześnie nie do kilku grup). Wśród W ród gatunków kluczowych dominowały liczebnością liczebno gatunki pospolite i szeroko rozpowszechnione w Polsce, dominujące domi ce w całym zgrupowaniu: szpak, makolągwa, gwa, potrzeszcz i skowronek. 69 proeko Charakterystyka występowania gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej Błotniak łąkowy Circus pygargus W trakcie badań stwierdzony 5 razy, pojedyncze osobniki (w tym osobniki młodociane), obserwowane od czerwca do września. Nie notowany w strefie kolizji, ptaki przemieszczały się nisko nad ziemią, w dwóch przypadkach żerowały. Średnia intensywność wykorzystania powierzchni przez gatunek była nieistotna i wyniosła 0,01 osobnika/godzinę obserwacji. Nie notowano zachowań terytorialnych, świadczących o prawdopodobieństwie lęgu, w okresie ich intensywnego występowania. W Krainie Gór Świętokrzyskich gatunek ten jest bardzo nielicznie lęgowy i przelotny (Polak 2005), najliczniejsza lokalna populacja zasiedla dolinę Nidy w liczbie 8-10 par (Polak I Wilniewczyc 2001). Gniazduje w zagęszczeniu 1 p/100km2 (Polak 2000). W regionie gatunek zasiedla głównie podmokłe łąki w dolinach rzecznych, a tereny rolnicze wykorzystuje jako żerowisko, gdzie dolatuje nawet kilka kilkanaście km od lęgowisk. W okresie dyspersji polęgowej obserwuje się zazwyczaj młodociane osobniki z dala od lęgowisk. Trend w kraju niepewny (Kuczyński i Chyralecki 2012), choć trend rozpowszechniania notuje umiarkowany wzrost. Błotniak stawowy Circus aeruginosus Nie stwierdzono gniazdowania na obszarze badań. Pojedyncze osobniki notowane regularnie w okresie od początku kwietnia do września. Średnia intensywność wykorzystania powierzchni przez gatunek wyniosła 0,33 osobnika/godzinę obserwacji. Inwestycja nie leży na obszarze intensywnie wykorzystywanych żerowisk. W cyklu badań notowano 6 os. w strefie pracy śmigieł, tym niemniej miejsca obserwacji błotniaków, nie kolidowały z rozmieszczeniem planowanych turbin. Istotne jest także, iż elektrownie nie stoją na trasie intensywnych lotów, czy żerowisk. W Krainie Gór Świętokrzyskich jest to nieliczny gatunek lęgowy i przelotny, najwięcej stanowisk wykryto we wschodniej i południowo wschodniej części regionu (Tabor 2005). Wielkoobszarowe zgęszczenie lęgowe w kraju wynosi średnio 2,0-2,2 par/100km2 (Lontkowski 2009), więc wydaje się mało prawdopodobne, aby na analizowanym obszarze – w nieoptymalnych warunkach gniazdowych – mogło przystępować do lęgów niż jedna para. Trend liczebności w Europie i Polsce – stabilny (Kuczyński i Chyralecki 2012). Błotniak zbożowy Circus cyaneus Obserwowano 9 osobników, z czego pięć w okresie zimowania, pozostałe w sierpniu i październiku. Pojawy dotyczyły przelotów na niskim pułapie, 1 os. – przelot w strefie kolizji. Ptaki nie zatrzymywały się na powierzchni. Średnia intensywność wykorzystania powierzchni przez gatunek była nieistotna i wyniosła 0,04 osobnika/godzinę obserwacji. W regionie świętokrzyskim jest to gatunek nielicznie przelatujący i regularnie zimujący (Kusiak 2005), fenologia pojawów wskazuje na liczniejsze występowanie w październiku i w styczniu, więc obserwacje z niniejszego monitoringu nie są niczym ponadprzeciętnym. Bocian biały Ciconia ciconia Na obszarze inwestycji brak stanowisk lęgowych gatunku. Na analizowanym obszarze buforowym farmy wykryto 3 czynne gniazda bociana (Zakarczmie, Wierzbie, Lubania), najbliższe ulokowane jest 0,9 km od najbliższych turbin. W sezonie 2012 sukces lęgowy 70 proeko wyniósł odpowiednio – 4, 3 i 1 młode. W obszarze inwestycji brak siedlisk, które mogłyby być istotnymi terenami żerowiskowymi dla bociana. Ptaki preferowały fragmenty wilgotnych łąk położonych wzdłuż cieków wodnych i tereny łąkowe w okolicy Drugni – nie zachodzi więc konieczności przelotu bocianów przez teren inwestycji (pomiędzy lęgowiskiem a żerowiskiem). Nie stwierdzono intensywnego zalatywania i żerowania osobników w bezpośrednim obszarze inwestycji, obserwacje dotyczyły zazwyczaj przelatujących ptaków w pewnym oddaleniu od miejsca inwestycji. Zanotowano 5 osobników w strefie kolizji, średnio w cyklu rocznym obserwowano 0,14 osobnika/godzinę. Nie obserwowano polęgowych koncentracji i zgrupowań. Derkacz Crex crex Wykazano 3 stanowiska (derkające samce), na płacie łąk i nieużytków w okolicy Podstoły i na północ od Wierzbie. Najbliższe wykryte stanowisko znajduje się w minimalnej odległości 1,4 km na wschód od najbliższych planowanych turbin. Nie notowany w bezpośrednim terenie inwestycji, gdzie brak dogodnych siedlisk gniazdowych. Derkacz występuje w kraju skupiskowo i jest umiarkowanie rozpowszechniony (Cempulik i Betleja 2007), w regionie świętokrzyskim jest średniolicznym, lokalnie nielicznym ptakiem lęgowym, dane mówiące o zagęszczeniach dotyczą optymalnych siedlisk (dolin rzecznych), więc nie ma analogi do badanej powierzchni w krajobrazie rolniczym z przewagą gruntów ornych, choć ciekawe dane uzyskano w Dolnie Opatówki (na odcinku Nienienice – Dwikozy) zagęszczenie lokalne pomiędzy sezonami liczeń wzrosło z 1,3 pary/km2 do 3,8 pary/km2 (Osojca 2000). Dzięcioł białoszyi Dendrocopos syriacus Głos w okresie wiosennym oraz wizualne obserwacje w okresie lęgowym ptaków w miejscowości Strojnów wskazują na prawdopodobne gniazdowanie tego gatunku. Nie notowany w cyklu regularnych liczeń punktowych i transektowych. Dzięcioł czarny Dryocopus martius Nie wykryto stanowisk gniazdowych, ani zachowań świadczących o prawdopodobieństwie lęgu na obszarze badań. W trakcie cyklicznych badań obserwowany dwukrotnie (pojedyncze ptaki) – jesienią. Gąsiorek Lanius collurio Na powierzchni badań stwierdzono 10 par tego gatunku. Na terenie inwestycyjnym nie wykazany. Najbliższe stanowisko w odległości 0,5 km na południe od turbin. Realizacja inwestycji nie wpłynie na uszczuplenie miejsc gniazdowych gatunku. Jarzębatka Sylvia nisoria Nie wykazano stanowisk gniazdowych. W trakcie liczeń transektowych w okresie lęgowym zanotowano 6 pojedynczych pojawów gatunku. Lerka Lululla arborea Stwierdzono 2 stanowiska lęgowe w tym jedno na obszarze inwestycyjnym, w odległości 0,2 km od turbin. Przelotne ptaki obserwowano w okresie lęgowym i pozalęgowym na niskich pułapach przemieszczeń. Średnia intensywność wykorzystania powierzchni przez gatunek była 71 proeko nieistotna i wyniosła 0,03 osobnika/godzinę obserwacji. W regionie średnioliczny lokalnie nieliczny ptak lęgowy i przelotny, związany głównie z piaszczystymi wzniesieniami, które porastają młodniki sosnowe (Chmielewski 2005). Tren liczebności i rozpowszechnienia w kraju notuje umiarkowany wzrost, w Europie liczebność utrzymuje się na stabilnym poziomie (Kuczyński i Chyralecki 2012). Orlik krzykliwy Aquila pomarina Nie stwierdzono gniazdowania na terenie badań. Łącznie kilkanaście osobników obserwowano od czerwca do września, głównie pojawy dotyczyły oddalonego o kilka km kompleksu leśnego na północ i północny zachód od inwestycji. W cyklu rocznym obserwowano 0,08 osobnika/godzinę, w strefie kolizji przemieszczały się 4 ptaki. Miejsce posadowienia turbin nie było wykorzystywane jako żerowisko oraz nie stanowiło przeszkody na trasie lotów orlików. Ortolan Emberiza hortulana Co najmniej kilka stanowisk lęgowych (śpiewające samce) w pobliżu obszaru inwestycji, w trakcie cyklicznych liczeń notowany od maja – do sierpnia, średnie zagęszczenie na km/ transektu było jednak nieistotne 0,18 os. Notowany wyłącznie w bezpiecznej strefie – poniżej pracy śmigieł. Rybitwa rzeczna Sterna hirundo W czerwcu obserwowano jednego przelatującego osobnika nad jednym z transektów na terenie badań - na niskim pułapie. Brak w okolicy dogodnych siedlisk gniazdowych. Siewka złota Pluvialis apricaria Dwukrotnie stwierdzono przelotne stada ptaków, w marcu – 38 os., oraz w kwietniu – 37 os. Ptaki nie wykorzystywały obszaru inwestycji jako miejsca odpoczynku czy żerowania – prowadząc ciągły, aktywny lot w trakcie obserwacji. Średnio w ciągu roku na 1 km transektu notowano 0,55 os. Trzmielojad Pernis apivorus W trakcie monitoringu stwierdzono w sierpniu i wrześniu łącznie 3 przelotne ptaki, w tym jeden w pułapie kolizji. Nie stwierdzono gniazdowania w strefie buforowej jak i w okolicy. Żuraw Grus grus Nie wykryto lęgowisk na terenie badań, jedna para z młodymi widziana na wschód od Drugni poza obszarem liczeń. Łącznie 46 osobników obserwowano w okresie od maca do września, głównie w trakcie wędrówek; 9 os. przemieszczało się w strefie pracy śmigieł. Średnia intensywność wykorzystania powierzchni przez gatunek wyniosła 0,20 osobnika/godzinę obserwacji. Pełny tekst monitoringu ornitologicznego autorstwa Łukaszewicza (2013) zawiera załącznik 5, będący integralną częścią niniejszej „Prognozy…”. 72 proeko 3.1.3.4. Nietoperze Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” przeprowadzony został monitoring chiropterofauny (rys. 26). Wyniki tego monitoringu zamieszczone zostały w opracowaniu „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu chiropterologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013) – załącznik 6. Zgodnie z ww. opracowaniem: Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Porozumienia dla Ochrony Nietoperzy ( Kepel i in.2009) monitoring prowadzony był od marca do listopada (w analizowanym przypadku badania prowadzono między 20 marca, a 09 listopada 2012 roku). Zatem na badanym terenie (Ryc. 1) przeprowadzono nasłuchy detektorowe w sezonie wiosennym, letnim i jesiennym. W okresie wiosennym prace były prowadzone od zachodu do 4 czterech godzin po zachodzie słońca, przy czym w maju przeprowadzono dwie kontrole całonocne. W czerwcu i lipcu przeprowadzono kontrole całonocne. Natomiast w sierpniu wykonywano nasłuchy od zachodu do czterech godzin po zachodzie słońca oraz przeprowadzono dwie kontrole całonocne. W sezonie jesiennym, od 1 września do 31 października nagrania trwały od zachodu słońca do czterech godzin po zachodzie. Dodatkowo w tym okresie przeprowadzono dwie kontrole całonocne. Od 1 do 15 listopada przeprowadzono 2 kontrole od 1 godziny przed zachodem do 2 godzin po zachodzie słońca. Szczegółowy harmonogram prac wraz z podziałem na okresy oraz specyfiką kontroli przedstawia tabela 9. Tabela. 9 Harmonogram oraz specyfika kontroli prowadzonych w ramach monitoringu przedinwestycyjnego (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013). OKRES PROWADZENIA NASŁUCHÓW CZĘSTOTLIWOŚĆ I SPECYFIKA KONTROLI 15 – 31 marca 4-godzinne kontrole raz w tygodniu, począwszy od zachodu słońca opuszczanie zimowisk 01 kwietnia – 31 maja 4-godzinne kontrole raz w tygodniu, począwszy od zachodu słońca; w maju należy przeprowadzić dwie całonocne kontrole wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych 01 czerwca – 31 lipca 4 całonocne kontrole równomiernie rozłożone w czasie, z uwzględnieniem warunków pogodowych (o minimalnym odstępie co 5 dni) rozród; szczyt aktywności lokalnych populacji 01 sierpnia – 15 września kontrole raz w tygodniu; dwie kontrole całonocne, pozostałe 4-godzinne począwszy od zachodu słońca rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji, rojenie 16 września – 31 października kontrole raz w tygodniu; dwie kontrole całonocne we wrześniu, pozostałe 4godzinne począwszy od zachodu słońca; w miejscach spodziewanych migracji borowców wielkich we wrześniu zaleca się prowadzenie dodatkowych jesienne migracje, rojenie GŁÓWNY RODZAJ BADANEJ AKTYWNOŚCI NIETOPERZY 73 proeko nasłuchów wieczornych (nawet do 4 godzin przed zachodem słońca) 1 – 15 listopada kontrole raz w tygodniu, wszystkie 2godzinne, początek 0,5-1 godzina przed zachodem słońca ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji Zgodnie z zaleceniami w okresie pomiędzy 15 marca – 15 listopada, zaplanowano i wykonano łącznie 28 kontroli terenowych (detektorowych) oraz kontrole schronień i rozrodu. W trakcie kontroli przeprowadzano nasłuchy połączone z nagraniem. Rozkład kontroli powiązany był z aktywnością i cyklami życiowymi nietoperzy. (…) Na badanej powierzchni zostało wyznaczonych 9 punktów nasłuchowych [Rys. 24]. - granica obszarów projektu zmiany „Studium…” Rys. 24 Rozmieszczenie punktów nasłuchowych na obszarze inwestycji (1,2,4,6 i 9) oraz punktów porównawczych (3,5,7 i 8). (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013). 74 proeko Wytypowano miejsca wokół których potencjalnie mogą przebywać nietoperze – skraje zadrzewień, śródpolne szpalery, cieki wodne i zabudowania (Sachanowicz, Ciechanowski 2008). Z racji rozległości terenu badań punkty ulokowano przy drogach umożliwiając sprawne przemieszczanie się po powierzchni z wykorzystaniem samochodu. (…) Metodyka badań została oparta na „Tymczasowych wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” (Kepel i in. 2009) oraz częściowo na „Wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze – projekt” (Kepel i in. 2011). Wytyczne powstały na podstawie publikacji przedstawiającej założenia rezolucji 5.6 Konwencji EUROBATS (Rodriguez et al. 2008), do której należy Polska. Założenia metodyczne monitoringu składają się z kilku elementów, podstawowym z nich jest wstępne rozpoznanie dostępnych informacji i warunków terenowych. Na potrzeby monitoringu dokonano analizy literatury przyrodniczej i chiropterologicznej oraz analizowano dane przestrzenne w oparci o wizję terenową. Wyniki Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez nietoperze Na badanym terenie planowanej inwestycji stwierdzono występowanie co najmniej 6 taksonów nietoperzy, przy czym do konkretnego gatunku oznaczono 4 z nich, pozostałe zaliczono do grupy rodzajowej; stwierdzono: mroczek późny Eptesicus serotinus (ESE) karlik malutki Pipistrellus pipistrellus (PIP) karlik większy Pipistrellus nathusii (PIN) borowiec wielki Nyctalus noctula (NYN) nocek nieoznaczony Myotis sp. (MSP) gat. z rodzaju Nyctalus, Eptesicus, Vespertilio (GRN) gat. z rodzaju Pipistrellus (PSP) gat. z rodzaju Plecotus (GRP) Notowano również nietoperze, których przynależności gatunkowej nie udało się ustalić (IND). Łącznie na terenie farmy i w jej najbliższym otoczeniu przez cały sezon aktywności zarejestrowano 125 przelotów (jednostek aktywności, sekwencji sygnałów echolokacyjnych) nietoperzy. Najliczniej stwierdzono mroczka późnego Eptesicus serotinus – 32 przeloty, co stanowi 26% udziału dla zgrupowania chiropterofauny, do dominujących zaliczymy również: nietoperze rodzaju Nyctalus, Eptesicus, Vespertilio (GRN) – 18% udziału w zgrupowaniu (23 przeloty), gatunki z rodzaju Pipistrellus (PSP) – 19 przelotów – 15% wszystkich stwierdzeń oraz osobniki z rodzaju nocek Myotis sp. (MSP) z 14 przelotami (11% udziału). Udział w zgrupowaniu poniżej 10% uzyskały następujące gatunki/grupy gatunków: borowiec wielki Nyctalus noctula (NYN) – 6 przelotów, 6% udziału, karlik malutki Pipistrellus pipistrellus (PIP) i nietoperze z rodzaju Plecotus (GRP) – stwierdzone po 2 przeloty w ciągu całego sezonu (po 2% udziału) oraz karlik większy Pipistrellus nathusii – 1 przelot, co stanowi 1% zgrupowania. 75 proeko Nie udało się oznaczyć oznac do gatunków lub nawet do grup gatunków 19% stwierdzonych przelotów osobników (IND) (24 przeloty w ciągu ci całego sezonu). Procentowy rozkład zarejestrowanych nietoperzy obrazuje rysunek [25]. stwierdz w punktach Rys. 25. Procentowy udział gatunków / grup gatunków stwierdzonych nasłuchowych w trakcie trwania monitoringu. Użyte oznaczenia: ESE – mroczek późny; IND – osobniki nieoznaczone, GRN – grupa Nyctalus; PSP – grupa Pipistrellus; MSP – nocek sp.; NYN – borowiec wielki; GRP – grupa Plecotus; PIP – karlik malutki; utki; PIN – karlik większy (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013). Na podstawie 9 miesięcznego miesię monitoringu obejmującego cego cały sezon stwierdzono niską nisk aktywność nietoperzy na badanym terenie. Średni indeks aktywności ści dla wszystkich gatunków i całego okresu badańń wyniósł w 2,97 jednostek aktywności/h.. Szczegółowe wyniki z każdej ka kontroli zawiera tabela 10 – stanowiąca załącznik cznik do niniejszego opracowania. 76 proeko Rys. 26. Zmiany wartości wskaźnika wska indeksu aktywności ci nietoperzy na kolejnych kontrolach w punktach nasłuchowych. nasłuchowy Granice aktywności: 0-3 – niskie, 3-6 – umiarkowane, 612 – wysokie (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013). Odnotowano istotne różnice ró pomiędzy dzy poszczególnymi miejscami nasłuchu. Pojawy nietoperzy, a tym samym wykazane indeksy aktywności aktywno ci na punktach zlokalizowanych zlokalizo bezpośrednio rednio przy planowanych posadowieniach turbin były niskie i tylko w okresie jesiennych migracji aktywność aktywno na punkcie 1 i 9 nieznacznie przekraczała granicę granic wartości niskich (średnia dla wszystkich 5 punktów IA=1,16). Na punktach dodatkowych notowano no zdecydowanie większąą aktywność aktywno nietoperzy (IA = 5,25 ). Udział liczby przelotów z całego monitoringu wyniósł dla miejsc porównawczych 78%. W strefie buforowej siedliska takie jak skraj lasu i wsi, staw wiejski w ciągu ci zabudowań i zadrzewień, szpaler drzew wzdłuż wzdłu asfaltowej drogi sprzyjały liczniejszemu występowaniu wyst nietoperzy. W pobliże że terenu inwestycji docierało ich już ju stosunkowo niewiele. Na otwartym polu w pobliżuu turbin pojawiały się si tylko nieliczne osobniki głownie w okresie wiosennych i jesiennych ennych przelotów. Stwierdzono nieznaczne zwiększenie zwi kszenie aktywności aktywno w newralgicznym okresie rozpraszania się kolonii rozrodczych oraz migracji letnio – jesiennych. Jednak nawet w tym czasie indeksy aktywności aktywno pozostawały naa niskim/umiarkowanym poziomie. poziomie Nie stwierdzono na analizowanym obszarze istotnych żerowisk, ani przelotów o charakterze migracyjnym. (…) Porównującc uzyskane wyniki z granicami kategorii aktywności aktywności nietoperzy opracowanymi dla warunków naszego kraju (Kepel i in. 2011) średni redni indeks aktywności aktywno dla wszystkich taksonów dla całego sezonu w poszczególnych punktach punktach prezentuje się następująco: 77 proeko Punkt 1 – niska aktywność aktywno (IA=1,71) Punkt 2 – niska aktywność aktywno (IA=0,86) Punkt 3 – wysoka aktywność (IA=6,86) Punkt 4 – niska aktywność aktywno (IA=0,64) Punkt 5 – niska aktywność aktywno (IA=3) Punkt 6 – niska aktywność aktywno (IA=0,64) Punkt 7 – umiarkowana aktywność (IA=4,29) Punkt 8 – wysoka aktywność (IA=6,86) Punkt 9 – niska aktywność aktywno (IA=1,93) Przeloty nietoperzy na analizowanych punktach nie charakteryzowały się si wyjątkową aktywnością, mogącą ą ą wyróżniać wyró ją na tle innych powierzchni w kraju. Wyliczenia aktywności aktywno dla poszczególnych gatunków w większości wi ci punktów nie przekracza poziomu niskiej aktywności (wartości ści od 0-3). 0 3). Jedynie w punktach kontrolnych uzyskano większe wi aktywności nietoperzy: umiarkowane i wysokie. Rys. 27. Średni redni indeks aktywności aktywno nietoperzy w ciągu ągu całego sezonu badań bada na poszczególnych punktach nasłuchowych. Granice aktywności: aktywno niska (0-3), umiarkowana (3-6), (3 wysoka (6-12) (Kuropieska, Łukaszewicz, szewicz, 2013). Charakterystyka stwierdzonych gatunków nietoperzy: Poniżej ej krótko scharakteryzowano gatunki lub grupy nietoperzy stwierdzone na badanej powierzchni, opisano elementy biologii i ekologii oraz występowanie wyst powanie w trakcie badań: bada Mroczek późny Eptesicus Epte serotinus Zasiedla różnorodne norodne siedliska antropogeniczne (przekształcone przez człowieka), głównie na nizinach, rzadko w niższych ni górach. Przez cały rok użytkuje ytkuje kryjówki zlokalizowane 78 proeko w budynkach. Najczęściej występuje we wsiach, osadach, budynkach stojących w lesie. Lata na średnich wysokościach, przeważnie w otwartym terenie, w lukach drzewostanów, nad polanami i wzdłuż skrajów lasów, ale często również w pobliżu budynków i drzew, choć w pewnym oddaleniu od przeszkód (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Jest to gatunek osiadły, którego wysokość lotu przekracza przeważnie 40 metrów. Badania wskazują, że mroczek późny, tak jak wiele innych gatunków, jest zagrożony w skutek zakłócania echolokacji poprzez emisje ultradźwięków przez turbiny wiatrowe (Furmankiewicz i Gottfried 2009). W ciągu całego sezonu badań stwierdzono 32 przeloty tego gatunku, co stanowiło 26% udziału wśród wszystkich nietoperzy badanego terenu. Na punktach nasłuchowych bezpośrednio przy planowanych turbinach (punkty Nr 1, 2, 4, 6, 9) odnotowano tylko pojedyncze pojawy. Liczniejszy w punktach porównawczych, przy stawie we wsi Strojnów (punkt Nr 3), wzdłuż szpaleru drzew (punkt Nr 8) oraz na skraju wsi Wierzbie (punkt Nr 7). Na analizowanym terenie nie odnaleziono żadnych kryjówek dziennych ani znaczących miejsc żerowania dla tego gatunku. Ze względu na niskie natężenie przelotów na bezpośrednim obszarze inwestycji populacja mroczka późnego nie wydaje się być istotnie zagrożona przez inwestycję. Borowiec wielki Nyctalus noctula Jest to jeden z największych krajowych nietoperzy. Chętnie zasiedla duże kompleksy leśne, stare parki i doliny rzeczne, ale można go spotkać również w miastach a także na otwartych terenach rolniczych. Jego naturalnymi schronieniami dziennymi są dziuple . Borowiec wielki żeruje głównie na otwartej przestrzeni, zwłaszcza w dolinach rzecznych, nad łąkami, pastwiskami, dużymi zbiornikami wodnymi, w lukach w drzewostanie i przy latarniach ulicznych. Lata dość wysoko nad ziemią (najczęściej 10 – 20 m, niekiedy powyżej 40 m), zwykle dość daleko od roślinności. Odbywa długodystansowe wędrówki pomiędzy kryjówkami letnimi a zimowymi (Sachanowicz i Ciechanowski, 2005). W sezonie migracyjnym można zaobserwować przeloty tych osobników powyżej 50 m wysokości. Badania przeprowadzone w województwie dolnośląskim wykazały wysoką śmiertelność borowców wielkich, spowodowanych kolizjami z turbinami wiatrowymi lub w wyniku barotraumy. Poza tym wykryto prawdopodobieństwo zakłócania echolokacji przez emisje ultradźwięków z turbin (Furmankiewicz i Gottfried 2009). Borowiec wielki był na badanej powierzchni stwierdzany sporadycznie – w ciągu sezonu badań zaobserwowano łącznie 8 przelotów, co stanowiło blisko 6% udziału w całym zgrupowaniu nietoperzy. Aktywność utrzymywała się na niskim poziomie. Na punktach oraz w ich okolicy nie stwierdzono letnich kryjówek borowca wielkiego, ani nie zaobserwowano żadnych znaczących migracji nietoperza tego gatunku - choć w okresie spodziewanej migracji (miesiące sierpień – wrzesień) często rozpoczynano nagrania godzinę przed zachodem słońca (Kepel i in. 2009). Nie zanotowano jednak wzrostu aktywności borowca wielkiego w tym okresie kontroli. W związku z niską liczbą przelotów, populacja borowca wielkiego nie będzie istotnie zagrożona przez planowaną inwestycję wiatrową. Grupa gatunków z rodzaju Nyctalus, Eptesicus, Vespertilio z której wyodrębniono dwa powyższe obejmuje stwierdzenia 23 przelotów, co stanowi 18% udziału w zgrupowaniu nietoperzy. Najczęściej stwierdzane w okresie od 1 sierpnia do 15 września. Głównie 79 proeko na punktach kontrolnych (3, 5, 7, 8). Planowana inwestycja nie powinna mieć istotnego wpływu na nietoperze z tej grupy gatunków. Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus Gatunek bardzo plastyczny pod względem doboru siedliska, występuje od miast przez wsie po prawie wszystkie naturalne siedliska. Jeśli jednak ma możliwość wyboru, to preferuje lasy i zbiorniki wodne. W dużym stopniu gatunek synantropijny: kryjówki letnie i kolonie rozrodcze znajdują się w rozmaitych szczelinach w budynkach, zwykle za elewacjami lub w stropodachach (Dietz et. al. 2009). Karlik malutki jest gatunkiem odbywającym sezonowe wędrówki. Jest narażony na kolizję i barotraumę podczas przelotów, szczególnie podczas sezonowych migracji odbywających się na wysokości powyżej 40 metrów. (Furmankiewicz i Gottfried 2009). Wśród materiału nagraniowego z całego sezonu oznaczono 2 przeloty – co stanowi 2% składu chiropterofauny tego obszaru. Niski stopień aktywności oraz brak odnotowanych kolonii rozrodczych na tym terenie, wskazuje na brak jakichkolwiek zagrożeń na populacje tego nietoperza, ze strony planowanej inwestycji wiatrowej. Karlik większy Pipistrellus nathusii Karlik większy występuje głównie w okolicach lesistych o dobrze rozwiniętej sieci zbiorników wodnych. Jego naturalnymi schronieniami dziennymi są dziuple drzew; obecnie powszechnie wykorzystuje on również budowle ludzkie. Karlik większy żeruje głównie nad wodami i przyległymi terenami podmokłymi, w lukach drzewostanu, na skrajach lasów i drogach leśnych. Odbywa długodystansowe wędrówki sezonowe między miejscem rozrodu a zimowania dochodzące do 2 000 km (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Gatunek bardzo narażony na kolizje z turbinami wiatrowymi lub barotraumę, szczególnie podczas sezonowych migracji odbywających się na wysokości powyżej 40 metrów (Furmankiewicz i Gottfried, 2009). Stwierdzono 1 przelot. Nie znaleziono żadnych znaczących kryjówek letnich ani miejsc żerowania karlika większego na terenie planowanej inwestycji. Populacja karlika nie będzie istotnie zagrożona w wyniku postawienia turbin wiatrowych. Grupa gatunków z rodzaju Pipistrellus Z tej grupy wyodrębniono karlika malutkiego i karlika większego, nie udało się oznaczyć do gatunku nagrań z 19 przelotów, które stanowiły 15% udziału z całym zgrupowaniu. Najczęściej stwierdzano osobniki Pipistrellus sp. w okresie od 1 sierpnia do 15 września (13 z 19 stwierdzeń). Populacja karlików nie wydaje się być istotnie zagrożona ze strony planowanej inwestycji. Nocki nieoznaczone Myotis sp. Wszystkie gatunki nietoperzy zaliczone do grupy określa się jako gatunki niskiego ryzyka kolizji z turbinami elektrowni wiatrowych. Są to gatunki mniej lub bardziej synantropijne (środowiskowo związane z człowiekiem), prócz dwóch określanych jako leśne. Zanotowano 14 sekwencji sygnałów echolokacyjnych, trudnych do rozróżnienia na spektrogramach nagrań głosów nietoperzy z rodzaju nocek. Osobniki żerują w różnorodnych biotopach, od lasów i otwartych przestrzeni, po zbiorniki wodne i rzeki. Większość tych nietoperzy poluje 80 proeko nisko nad ziemią, często zbierając owady z ziemi, liści czy powierzchni wody. Zasiedlają zarówno kryjówki naturalne, jak i sztuczne. Preferują przede wszystkim dziuple w drzewach i skrzynki dla nietoperzy. Nocek orzęsiony oraz nocek łydkowłosy są gatunkami wymienionymi w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (Sachanowicz i Ciechanowski 2005). Stwierdzono 14 przelotów, co stanowiło 11% udziału głównie w okresie wiosennych i jesiennych migracji. Populacja nocków nie wydaje się być istotnie zagrożona ze strony planowanej inwestycji. Grupa gatunków z rodzaju Plecotus Podczas badań stwierdzono 2 przeloty nietoperzy z tej grupy w okresie wiosennych migracji na punktach Nr 7 i 8. Ze względu na charakterystykę wydawanych dźwięków grupa zapewne niedoszacowana. Jednak są to gatunki mało zagrożone ze strony powstających i działających farm wiatrowych. Nieoznaczone osobniki Chiroptera spp. Stwierdzono 24 przeloty nietoperzy (w ciągu okresu badań), których ze względu na bardzo słabe, trwające zbyt krótko sygnały lub brak wystarczających cech diagnostycznych nie udało się oznaczyć nawet do rodzaju. Aktywność nietoperzy nieoznaczonych była również brana pod uwagę przy analizie wykorzystania przestrzeni powietrznej i ocenie wpływu inwestycji na chiropterofaunę. Kontrole schronień letnich. Miejsc rozrodu nietoperzy poszukiwano w czerwcu 2012 r. Badania prowadzono w oparciu o obserwacje porannego rojenia się (swarming) powracających do kryjówek nietoperzy. Podczas tych porannych nasłuchów nie nagrano żadnych krążących nietoperzy nad budynkami. Należy jednak zwrócić uwagę na problem wykrywania gacka szarego i gacka brunatnego (gatunków najczęściej bytujących w budynkach) za pomocą detektora ultradźwiękowego. Nietoperze te są wykrywalne przez wszystkie detektory z odległości maksymalnie 2 metrów. Poza tym gacki, mroczki a zwłaszcza karliki są nietoperzami wybierającymi bardzo ustronne kryjówki w budynkach, często niedostępne dla człowieka. Nie można istnienia schronień letnich wykluczyć, również ze względu na podwyższoną aktywności tych ssaków w niektórych punktach w okresie rozrodu, a następnie rozpadu kolonii i początku migracji. Dostępne dane literaturowe (Raport 2012) również wskazują, iż w promieniu 10 km od planowanej inwestycji nie ma dużych, ważnych kolonii rozrodczych tych ssaków. Kontrole schronień zimowych Przeprowadzono kontrolę zimową w styczniu 2013 r. Wyszukiwano kryjówek zimowych nietoperzy na terenie planowanej farmy wiatrowej i okolicznym terenie: w strefie ok. 1 km od jej granic. Poszukiwano dużych obiektów (np. wielkogabarytowe piwnice) mogących stanowić miejsce zimowego schronienia. Ponadto przeprowadzono wywiad z mieszkańcami, dotyczący stwierdzenia przez nich obecności nietoperzy na swoich posesjach. Z uzyskanych informacji wynika, że na badanym obszarze nie występują kryjówki zimowe. Jednak nie można tego jednoznacznie wykluczyć, gdyż w tym okresie nietoperze ukrywające się w różnych 81 proeko zakamarkach są trudne do wykrycia właścicieli/mieszkańców gospodarstw. i mogły być nie stwierdzone przez Dostępne dane literaturowe (Raport 2012) również wskazują, iż w promieniu 10 km od planowanej inwestycji nie ma dużych, ważnych zimowisk tych ssaków. W końcu stycznia 2013 roku odbyła się regionalna akcja liczenia zimujących nietoperzy na terenie Gór Świętokrzyskich, tym razem skupiono się na analizie zimowisk pochodzenia ludzkiego (ziemianki, piwnice, przepusty drogowe). W 40 skontrolowanych obiektach stwierdzono 142 osobniki z 9 gatunków, z najliczniejszym mopkiem (72%). Nie wykazano stanowisk na obszarze planowanej inwestycji czy w strefie buforowej wokół niego. Pełny tekst monitoringu chiropterologicznego autorstwa Kuropieska i Łukaszewiecza (2013) stanowi załącznik 6 będący integralną częścią niniejszej „Prognozy…”. 3.2. Procesy przyrodnicze i powiązania z otoczeniem Procesy geodynamiczne i hydrologiczne procesów przyrodniczych najistotniejsze znaczenie w aspekcie Spośród zagospodarowania przestrzennego obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” mają procesy geodynamiczne5 i hydrologiczne. Do procesów geodynamicznych wpływających na osłabienie nośności podłoża należą takie, jak (Racinowski 1987): • wietrzenie (proces badany głównie gdy podłoże zbudowane jest z gruntów skalistych, a zjawisko to może powodować obniżenie wartości budowlanej podłoża lub stanowi trudność w jego przestrzennym zagospodarowaniu); • powierzchniowe ruchy masowe (zachodzą głównie na stromych zboczach dolin i wysoczyzn); • procesy wywołane wodami podziemnymi (tj. sufozja, wymoki, kurzawki, przebicie hydrauliczne, tiksotropia, podtapianie, kras), występujące przy szczególnych warunkach hydrotechnicznych podłoża; • działanie powierzchniowych wód płynących (ablacja deszczowa, działalność cieków, powodzie); • procesy wywołane działalnością wiatru (procesy eoliczne i korozja – rzadko występująca na terenie Polski), dotyczą głównie obszarów z suchym, piaszczystym podłożem nie porośniętym roślinnością. Wyżej wymienione procesy geodynamiczne należą do grupy naturalnie występujących w środowisku, choć część z nich może być spowodowana działalnością człowieka lub przez niego stymulowana (np. powierzchniowe ruchy masowe, procesy wywołane wodami podziemnymi, procesy eoliczne). Istnieją również procesy geodynamiczne wywołane inżynieryjną i wydobywczą działalnością człowieka. Na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” nie występują obiekty 5 Zjawiska zachodzące w podłożu gruntowym i przekształcające jego pierwotną powierzchnię oraz właściwości, wywołane czynnikami naturalnymi i sztucznymi (Racinowski 1987). 82 proeko hydrograficzne mogące stwarzać zagrożenie powodziowe. Jedynie w dolinie w południowej części obszaru projektu zmiany „Studium…”, może występować okresowe podtapianie terenu w efekcie wahań pierwszego poziomu wody podziemnej (dotyczyć to może wyłącznie terenów niezainwestowanych – głównie użytków zielonych). Z procesów ekologicznych na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” występuje m. in. sukcesja roślinności o zasięgu lokalnym. Na terenach nieużytkowanych rolniczo, zwłaszcza na skraju płatów leśnych i zadrzewień oraz na terenach hydrogenicznych, obserwowana jest sukcesja wtórna roślinności leśnej i nadwodnej. Wkraczanie roślinności naturalnej rozpoczęło się spontanicznie, gdy przestały działać czynniki, które ograniczały możliwość jej rozwoju. Na pozostałych obszarach sukcesji roślinności przeciwdziałają głównie zabiegi agrotechniczne. Osnowa ekologiczna Powiązania ekologiczne (migracje roślin i zwierząt) stymuluje przede wszystkim osnowa ekologiczna obszaru. Osnowę ekologiczną tworzy system terenów przyrodniczo aktywnych, płatów i korytarzy ekologicznych przenikających dany obszar, w tym przypadku rolniczoosadniczy, umożliwiających przyrodnicze powiązania funkcjonalne w płaszczyźnie horyzontalnej. Istnienie osnowy ekologicznej warunkuje utrzymanie względnej równowagi ekologicznej środowiska przyrodniczego, wzbogaca jego strukturę materialno-funkcjonalną i urozmaica krajobraz w sensie fizjonomicznym. Korytarze ekologiczne Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., Nr 627), art.5, p.2). (…) korytarz ekologiczny to obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów. Ponadto w art. 23.1. ww., ustawy stwierdzono, (…) że obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnią funkcję korytarzy ekologicznych. Obszary projektu zmiany „Studium…” objęte są następującymi opracowaniami planistycznymi i studialnymi rangi krajowej, w których wyznaczono korytarze ekologiczne (w kolejności chronologicznej) (rys. 28): 1) „Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska” (Liro – red. 1998), 2) „Zwierzęta a drogi. Metody ograniczenia negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierząt” (Jędrzejewski i in. 2004), 3) „Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030” (2012), 4) „Sieć korytarzy ekologicznych łączących obszary chronione w Polsce” (Jędrzejewski, 2009). 83 proeko Ad. 1) „Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska” (Liro – red. 1998) zawiera koncepcję wyznaczenia sieci ekologicznej na obszarze Polski. Jest to koncepcja autorska, która nie została sformalizowana w postaci dokumentu prawnego. Według tego opracowania obszary objęte projektem zmiany „Studium…” położony są na skraju krajowego obszaru węzłowego 20K „Cisowsko-Orłowińskiego”, który obejmuje północne krańce obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” (rys. 28a)6. Ad. 2) Poszczególne gatunki zwierząt przemieszczają się najczęściej wielokrotnie wzdłuż tych samych obszarów, które dobrze znają i które zapewniają im bezpieczeństwo. Badania związane z rozmieszczeniem korytarzy migracji wilka i rysia w XX w. oraz zmiany rozmieszczenia tych gatunków, pozwoliły na odtworzenie sieci korytarzy migracji zwierząt lądowych dla całej Polski (Jędrzejewski i in. 2001, 2004). Wg opracowania „Zwierzęta a drogi. Metody ograniczenia negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierząt” (Jędrzejewski i in. 2004) w zasięgu korytarzy migracji zwierząt lądowych położone są północne krańce obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” (a konkretnie, występujące tam obszary leśne) (rys. 28b). Ad. 3) W 2005 roku opracowany został na zlecenie Ministerstwa Środowiska projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000 w Polsce (Jędrzejewski i in. 2005). Podstawą ich wyznaczania była analiza środowiskowa oraz rozmieszczenia aktualnego i historycznego, a także migracji wybranych gatunków wskaźnikowych: żubra, łosia, jelenia, niedźwiedzia, wilka i rysia. W sieci wyróżniono siedem korytarzy głównych, których rolą jest zapewnienie łączności w skali całego kraju i w skali międzynarodowej. Każdy z korytarzy głównych posiada szereg odnóg (korytarzy uzupełniających), dzięki którym łączy on wszystkie leżące w danym regionie kraju cenne obszary siedliskowe. Koncepcja ta opublikowana jest w pracy Jędrzejewskiego (2009) pt. „Sieć korytarzy ekologicznych łączących obszary chronione w Polsce”, zawartej w pracy zbiorowej pt. „Ochrona łączności ekologicznej w Polsce” (Jędrzejewski, Ławreszuk – red. 2009). Wg tej koncepcji północny kraniec obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” położony jest w obrębie korytarza ekologicznego (rys. 28c). Ad. 4) „Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030” (2012) zawiera mapę (Rysunek 28) pt. „Kierunki polityki przestrzennej wobec obszarów funkcjonalnych cennych przyrodniczo”. Wg tej koncepcji, jedynie północne krańce obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” położone są w zasięgu terenów zaliczanych do systemu ponadlokalnych korytarzy ekologicznych (rys. 28d). 6 Mapy Polski wykonane są w przeglądowych skalach, co uniemożliwia precyzyjne naniesienie korytarzy na mapy topograficzne. 84 proeko Rys. 28 Lokalizacja obszarów projektu zmiany „Studium…” na tle koncepcji korytarzy ekologicznych wg opracowań ogólnopolskich (1:150000) 85 proeko Reasumując: nie ma jednej, obowiązującej koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce – najbardziej miarodajna (formalna) jest koncepcja zawarta w „Zaktualizowanej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju” (2005) oraz koncepcja Jędrzejewskiego (2009). Wg tych koncepcji jedynie północne krańce obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” położone są w zasięgu korytarzy ekologicznych, które należy traktować jako korytarze migracyjne zwierząt lądowych. Dotyczy to przede wszystkim kompleksów leśnych Puszczy Cisowskiej, w północno-wschodniej części gminy. Opracowania regionalne W obowiązującym „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego” (2002) wyznaczono, w nawiązaniu do koncepcji ECONET-PL (rys. 30a): • węzły ekologiczne o randze międzynarodowej; • korytarze ekologiczne o randze międzynarodowej; • węzły ekologiczne o randze krajowej; • korytarze ekologiczne o randze krajowej; • główne powiązania ekologiczne. Północne krańce obszarów objętych zmianą „Studium…” znajdują się na skraju zasięgu przyrodniczego węzła ekologicznego o randze krajowej. W tekście „Planu…” (2002) nie ma zapisów nt. znaczenia tego graficznego ustalenia „Planu…”, w szczególności na temat ograniczeń w jego zagospodarowaniu. Lokalna specyfika obszaru W rejonie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” , do osnowy ekologicznej zaliczyć należy przede wszystkim: • regionalny płat ekologiczny zwartego zespołu leśnego Puszczy Cisowskiej obejmujący północny kraniec obszary objętego projektem zmiany „Studium…”; • subregionalny korytarz ekologiczny kompleksów leśnych i niewielkiej doliny cieku Dopływ od Lubani, występujący w obrębie południowego obszaru objętego projektem zmiany „Studium…”; • elementy rangi lokalnej, w tym: − mniejsze płaty zbiorowisk leśnych i semileśnych,; − śródpolne zadrzewienia i zakrzewienia; − ciągi zadrzewień i zakrzewień przydrożnych oraz wzdłuż cieków i rowów melioracyjnych (aleje i szpalery); − siedliska łąkowo-pastewne; Osnowa ekologiczna obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” ma charakter mozaiki niewielkich płatów ekologicznych, w postaci mniejszych kompleksów leśnych i hydrogenicznych zagłębień terenu. Powiązaniom ekologicznym między lokalnymi płatami ekologicznymi na wysoczyźnie sprzyja rolnicze użytkowanie ziemi. 86 proeko 3.3. Walory zasobowo-użytkowe środowiska 3.3.1. Potencjał transurbacyjny Potencjał transurbacyjny środowiska przyrodniczego uwarunkowany jest przede wszystkim charakterem podłoża geologicznego, głębokością zalegania pierwszego poziomu wody gruntowej, ukształtowaniem terenu i stosunkami biotopoklimatycznymi - są to uwarunkowania fizjograficzne. Drugą podstawową grupę uwarunkowań tworzą właściwości ekologiczne terenu - rola poszczególnych ekosystemów w funkcjonowaniu środowiska na poziomie lokalnym lub regionalnym. Uruchomienie zespołu elektrowni wiatrowych zmienia w okresie ich funkcjonowania (średnio 25-30 lat) stan klimatu akustycznego w środowisku w miejscu lokalizacji. Fakt ten znacząco wpływa na możliwość zmiany jego funkcji urbanistycznych i wprowadza ograniczenia związane z użytkowaniem terenów sąsiadujących z planowaną inwestycją. Inwestycje parków elektrowni wiatrowych powodują ograniczenia w lokalizacji przyszłej zabudowy (w tym zagrodowej) - w zasięgu ponadnormatywnego hałasu, zgodnie z przepisami szczególnymi od planowanych elektrowni wiatrowych. Zatem, okresowo (na czas funkcjonowania elektrowni) ograniczony zostanie potencjał transurbacyjny tego terenu. 3.3.2. Potencjał biotyczny Zasoby leśne Potencjał leśny obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” jest mały. W użytkowaniu terenu zdecydowanie przeważają grunty orne, jednak lasy, w postaci zwartych kompleksów, zajmują północny skraj obszaru objętego zmianą „Studium…” oraz niewielkie płaty w południowej części tego obszaru. Generalnie, na obszarze projektu zmiany „Studium…” lasy zajmują ok. 9 % powierzchni objętej projektem zmiany „Studium…”. Jest to wskaźnik znacznie niższy od średniej lesistości w gminie Pierzchnica (która wynosi ok. 22,6 %) i kraju (ok. 29 %). Przeważają tu siedliska boru mieszanego, zróżnicowanego wiekowo. Dominujące drzewa to sosny, dęby i brzozy. Drzewostany w znacznej części są tu jednak silnie przerzedzone i często uszkodzone, co obniża ich potencjał. Lasy na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” należą w większości do Skarbu Państwa i administrowane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu, Nadleśnictwo Chmielnik. Zgodnie z Ustawą z dnia 03 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 z późn. zm.) wszystkie lasy podlegają ochronie. Część lasów na objętym projektem zmiany „Studium…” posiada status lasów ochronnych. Są to lasy trwale uszkadzane wskutek działalności przemysłu. 87 proeko Potencjał agroekologiczny Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” dominują gleby zaliczane do kompleksów 5. – żytni dobry i 6. – żytni słaby o klasie bonitacyjnej IVa i IVb. W południowej części obszaru objętego zmianą „Studium…” występują gleby o największym potencjale agroekologicznym o klasach I-III. Zgodnie Art. 7. z Ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 ze zm.): 1. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne wymagające zgody, o której mowa w ust. 2, dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzanym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 2. Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: 1) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha – wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej [obecnie Min. Rolnictwa i Rozwoju Wsi]; 2) gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa – wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa [obecnie Ministra Środowiska] lub upoważnionej przez niego osoby; 3 i 4) skreślone, 5) pozostałych gruntów leśnych - wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyrażonej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.” 3.3.3. Atrakcyjność i przydatność rekreacyjna Obszary objęte projektem zmiany „Studium…” położone są poza wyznaczonymi w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego” (2002), „kształtującymi się rejonami turystyczno-rekreacyjnymi” oraz „potencjalnymi rejonami turystyczno-rekreacyjnymi”. Potencjał rekreacyjny środowiska przyrodniczego w rejonie obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” związany jest z jego położeniem w obrębie obszarów chronionego krajobrazu oraz występowaniem (głównie na jego obrzeżach) kompleksów leśnych. Tereny na północnych krańcach obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” , posiadają korzystne warunki do rozwoju agroturystyki, indywidualnej rekreacji pobytowej i turystyki kwalifikowanej (pieszej, rowerowej i konnej). Na pozostałej części obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” rekreacyjny środowiska przyrodniczego jest mały. potencjał Lokalnie atrakcyjność rekreacyjną podnosi forma dolina występująca w południowym obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” z seminaturalnym otoczeniem oraz zbiorowiska roślinności wysokiej ze względu na ich walory ekologiczne i krajobrazowe . Obniżająco na potencjał rekreacyjny tego terenu wpływa natomiast funkcjonowanie kopalni kruszywa i cegielni we wsi Drugnia 88 proeko 3.3.4. Zasoby wodne Zasoby wód powierzchniowych w granicach obszarów objętych zmianą „Studium…” są małe, i reprezentowane są jedynie przez niewielki ciek – Dopływ do Lubani . Zasobność wód podziemnych na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” (tak jak i w całej gminie Pierzchnica) jest duża. Zgodnie z mapami Państwowej Służby Hydrologeologicznej, gmina Pierzchnica niemal w całości położona jest w obrębie obszaru stanowiącego użytkowy zbiornik wód podziemnych. Wody podziemne występują w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, triasowych i dewońskich. Przeważnie poziom czwartorzędowy nie jest izolowany od powierzchni terenu warstwą utworów nieprzepuszczalnych. Istnieje zatem duże ryzyko narażenia tych wód na wpływy zanieczyszczenia antropogenicznego. Zasoby wód podziemnych w gminie związane są bezpośrednio z infiltracją wód opadowych oraz z dolinami rzecznymi, a przez to narażone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek. Wody w utworach trzeciorzędowych występuje poniżej bardzo słabo przepuszczalnego kompleksu glin zwałowych i praktycznie nieprzepuszczalnych iłów krakowieckich. Charakteryzują się dobrą jakością i nie wymagają uzdatniania. Również wody z pięter jurajskiego i dewońskiego mogą być używane do celów spożywczych bez uzdatniania. Na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” w miejscowości Wierzbie zlokalizowane jest jedno z dwóch ujęć zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę w gminie Pierzchnica. Ujęcie to zaopatruje wodociąg w miejscowościach Wierzbie, Podlesie, Strojnów, Drugnia Rządowa, Drugnia, Gumienice, Maleszowa, Brody, Podstoła (oraz we wsi Ługi, gm. Chmielnik). 3.3.5. Zasoby surowców Na terenie obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” udokumentowane złoża kopalin. występują trzy Tabela 10. Udokumentowane złoża surowców mineralnych na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” Nazwa złoża DrugniaRządowa Typ kopaliny Zasoby Pow. Stan [tys. ton] Podtyp złoża zagospodarokopaliny [ha] geologiczno- przemysło- wania złoża bilansowe we Koncesja Wapienie i margle przem. wapiennego Wapień 3,8 842 223 rozp. szczegółowo - DrugniaWapienie i margle Rządowa I przem. wapiennego Wapień 3,1 342 342 eksploatowane OWŚ.V.751112/08 Wapienie i margle przem. wapiennego Wapień 2,3 1300 1132 eksploatowane ŚR.V.741243/05 Wierzbie Źródło: baza MIDAS Państwowego Instytutu Geologicznego oraz „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2010 r.” (dostępny na www.surowcemineralne.pgi.gov.pl). 89 proeko 3.4. Zagrożenia przyrodnicze Zagrożenie powodzią Od 18 marca 2011 r. obowiązuje ustawa z 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159). Tekst jednolity ukazał się w Obwieszczeniu Marszałka Sejmu RP z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo wodne (Dz. Ustaw z 9 lutego 2012 r., poz. 145). Zgodnie z ww. ustawą: Art. 88a. 1. Ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. 2. Użytkownicy wód współpracują z organami administracji rządowej i samorządowej w ochronie przed powodzią, w zakresie określonym w przepisach ustawy oraz w odrębnych przepisach. 3. Ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Art. 88b. 1. Dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka powodziowego. (…) Art. 88d. 1. Dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagrożenia powodziowego. 2. Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się w szczególności: 1) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego; 2) obszary szczególnego zagrożenia powodzią; 3) obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku: a) przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, b) zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, c) zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących, d) zniszczenia lub uszkodzenia budowli ochronnych pasa technicznego. Art. 88e. 1. Dla obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2, sporządza się mapy ryzyka powodziowego. (…) Art. 88f. 1. Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. (…) 5. Przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2, uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy. 6. Od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego jednostkom samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. 90 proeko 7. Zmiany w dokumentach, o których mowa w ust. 5, wprowadza się w terminie 18 miesięcy od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego organom, o których mowa w ust. 4 pkt 2, 3 i 5. 8. Koszty wprowadzenia zmian w planach oraz decyzjach, o których mowa w ust. 5, ponoszą odpowiednio budżety właściwych gmin albo województw. (…) Art. 88g. 1. Dla obszarów dorzeczy oraz dla regionów wodnych przygotowuje się, na podstawie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, plany zarządzania ryzykiem powodziowym. (…) Art. 88h. 1. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy przygotowuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia powodzi, związanych z nią zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi, strat w gospodarce i szkód w środowisku naturalnym ww. ustawa nakłada nowe obowiązki na: • organy rządowe odpowiedzialne za krajową gospodarkę wodną, które sporządzają mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego i plany zarządzania ryzykiem powodziowym, • jednostki samorządu terytorialnego, które muszą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia obszarów zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego: - w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zmiany wprowadza się w terminie 18 miesięcy od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego; - w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzjach o warunkach zabudowy zmiany wprowadza się od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. Określone w ustawie o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159) mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego i plany zarządzania ryzykiem powodziowym nie zostały dotychczas opracowane (luty 2012 r.). Zgodnie z informacją RZGW (www.rzgw.gda.pl), zostaną one sporządzone do dnia 22 grudnia 2013 r. W rozumieniu ustawy z 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159) obszary zalewowe wodą powodziową o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (powódź stuletnia) należą do obszarów szczególnego zagrożenia powodzią (do czasu opracowania map zagrożenia powodziowego). Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” okresowo mogą pojawiać się podtopienia w obrębie doliny niewielkiego cieku – Dopływu od Lubani. Powodować je mogą intensywne opady atmosferyczne i roztopy śniegu. 91 proeko Zagrożenie ruchami masowymi Generowanie ruchów masowych uzależnione jest od wielu warunków, jak kąt nachylenia terenu, budowa geologiczna, pokrycie terenu, warunki klimatyczne oraz występowanie zjawisk morfogenetycznych. W przypadku terenów o predyspozycjach do powstawania ruchów masowych, nawet niewielka ingerencja antropogeniczna może doprowadzić do zachwiania stabilności i uruchomienia stoku. Zgodnie z literaturą przedmiotu (Klimaszewski 1978), słabe ruchy masowe (soliflukcja7) mogą pojawiać się już przy kącie nachylenia 2-70, przy 7-150 może wystąpić silne spełzywanie i soliflukcja oraz osuwanie. Przy kącie nachylenia terenu 15-350 możliwe jest silne osuwanie gruntu. Za osuwisko twórcze uznaje się generalnie nachylenie terenu 15-350. Powyżej 350 występuje zjawisko odpadania i obrywania mas skalnych i zwietrzeliny (Klimaszewski 1978). Wg „Rejestracji i inwentaryzacji naturalnych zagrożeń geologicznych na terenie całego kraju (ze szczególnym uwzględnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych)” na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” nie występują zarejestrowane osuwiska – najbliższe z nich znajduje się w zachodniej części miejscowości Górki, na północ od drogi powiatowej nr 0354T (Pierzchnica – Górki – Lisów) w odległości ok. 6 km od obszaru objętego zmiany „Studium…”. Potencjalne zagrożenie morfodynamiczne na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” występuje w rejonie doliny niewielkiego cieku – Dopływu od Lubani gdzie spadki terenu przekraczają 10°. Zagrożenie potęgować mogą niewłaściwe lokalizacje obiektów, brak roślinności na stokach i występowanie sztucznych podcięć zboczy (skarp). Powszechnym zagrożeniem w warunkach środowiska przyrodniczego Polski są ekstremalne stany pogodowe, jak bardzo silne wiatry, długotrwałe, intensywne opady deszczu lub śniegu. Zapobieganie ekstremalnym stanom pogodowym jest niemożliwe, a likwidacja skutków jest kwestią organizacyjną. 3.5. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu „Studium…” Gmina Pierzchnica w obrębie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” posiada charakter rolniczy. Gmina podlega procesom inwestycyjnym, czego wyrazem jest projekt zmiany „Studium…”. Docelowo służy ono nowemu zainwestowaniu w postaci budowy zespołu elektrowni wiatrowych na określonych zasadach. Generalnie, w wyniku funkcjonowania ustaleń zmiany „Studium…” (2013) wystąpi znaczna ingerencja w środowisko, związana z przystosowaniem nowych terenów pod lokalizację elektrowni wiatrowych. Będą to przede wszystkim następujące oddziaływania: • 7 zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku robót ziemnych; Proces pełznięcia pokrywy zwietrzelinowej, nasiąkniętej wodą (Klimaszewski 1978). 92 proeko • przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w związku z robotami ziemnymi (budowa fundamentów elektrowni); • likwidacja pokrywy glebowej na terenach fundamentów elektrowni wiatrowych oraz prowadzących do nich dróg dojazdowych; • zmiany aktualnego użytkowania gruntów; • likwidacja istniejącej roślinności (głównie uprawy rolnicze); • zmiany w lokalnym obiegu wody przez ograniczenie infiltracji i wzrost parowania (wprowadzenie sztucznych nawierzchni); • zmiany fizjonomii krajobrazowe); • emisja zanieczyszczeń do atmosfery (na etapie budowy), hałasu (na etapie eksploatacji) oraz odpadów (przede wszystkim na etapach budowy i eksploatacji). krajobrazu (elektrownie wiatrowe będą jako dominanty W przypadku braku realizacji projektu zmiany „Studium...” ww. przekształcenia wystąpiłyby (zależności od zakresu nowego zainwestowania np. osadniczego w stopniu większym lub mniejszym) lub nie wystąpiły by wcale (przy pozostawieniu terenu w użytkowaniu rolniczym). Jednocześnie brak lokalizacji elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica nie spowoduje wzrostu udziału źródeł energii odnawialnej w bilansach energetycznych Polski i województwa ze wszystkimi tego konsekwencjami środowiskowymi. 93 proeko 4. ZABYTKI I INNE WALORY KULTUROWE Na obszarach projektu zmiany „Studium…” nie występują obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków. Najbliższe zabytki wpisane do wojewódzkiego rejestru, znajdują się: • w gminie Pierzchnica we wsi Drugnia (w odległości ok. 1,5 km od północnego obszaru projektu zmiany „Studium.…”). o zespół kościoła par. pw. św. Wawrzyńca, nr rej.: 453 z 31.08.1989: A.444/1-3 - kościół, nr rej.: 353 z 04.01.1957, 453 z 15.04.1967 - cmentarz przykościelny z drzewostanem i ogrodzeniem, - dzwonnica, - kapliczka przydrożna pw. św. Jana Nepomucena, nr rej.: 1051 z 31.08.1989 A.445. • w gminie Chmielnik we wsi Lubania (w odległości ok. 1,3 km od południowego obszaru projektu zmiany „Studium…”) - park, nr rej.: 870 z 06.04.1960 A.295. W zasięgu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” występują stanowiska archeologiczne (oznaczone na rysunku projektu zmiany „Studium…”). − Nr 12 - ślad prehistorycznego osadnictwa (fragment naczynia) , − Nr 13 - osada neolityczna (wyroby krzemienne, ślady pracowni narzędzi krzemienia), − Nr 15 - ślad osadnictwa (drapacz z drapiskiem zębatym - zgrzany krzemień czekoladowy). Na obszarach projektu zmiany „Studium…” nie występują dobra kultury współczesnej. 94 proeko 5. ANALIZA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI NA OBSZARACH FORM OCHRONY PRZYRODY 5.1. Podstawowe problemy ochrony środowiska na terenach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem Podstawowe problemy ochrony środowiska na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” i w jego bezpośrednim otoczeniu to: 1. Zmiany charakteru użytkowania terenu w wyniku przejmowania terenów pod różnorodne typy zainwestowania (przy tym likwidacja gleby i roślinności, zmiany poziomu wód gruntowych). 2. Niedostateczny rozwój i częściowo zły stan sieci kanalizacji sanitarnej, przy znacznym rozwoju sieci wodociągowych. 3. Oddziaływanie komunikacyjnych źródeł zanieczyszczeń atmosfery i hałasu, przede wszystkim z dróg krajowej i wojewódzkiej. 4. Zanieczyszczenia atmosfery powodowane przez lokalne kotłownie, indywidualne paleniska obiektów mieszkalnych, usługowych i gospodarczych. 5. Niedostatecznie rozwinięty system selektywnego zbierania odpadów komunalnych. 6. Przekształcenia krajobrazu związane z budownictwem odległym od tradycji regionalnej i poszanowania układów historycznych. 7. Niezadowalająca jakość wód powierzchniowych, ich nasilająca się eutrofizacja. 8. Nowe elementy w krajobrazie w postaci zespołów elektrowni wiatrowych. Źródła i stan antropizacji środowiska przyrodniczego Gmina Pierzchnica ma charakter typowo rolniczy, a podstawową formą działalności jest rolnictwo indywidualne. Na terenie gminy nie występują duże zakłady przemysłowe, w tym podmioty gospodarcze szczególnie uciążliwe dla środowiska, zakłady posiadające instalacje mogące powodować znaczne zanieczyszczenie środowiska oraz zaliczone do zakładów o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnych awarii. Główne przejawy antropizacji środowiska przyrodniczego obszarów objętych zmianą „Studium…” i ich bezpośredniego otoczenia to: • dominacja rolniczego użytkowania ziemi, czego efektem są m.in. synantropizacja roślinności, degradacja struktury ekologicznej terenu oraz specyfika krajobrazu o cechach kulturowego krajobrazu rolniczego; • zakłady eksploatacji kruszywa (wyrobiska poeksploatacyjne, kamieniołomy, miejsca składowania nadkładu i skały płonnej oraz bazy sprzętu); • drobne zakłady produkcyjno-usługowe (w tym Gminna Mleczarnia w Pierzchnicy, PHU „Centropol”, Zakład Przetwórstwa Spożywczego w Pierzchnicy (w odległości ok. 4,5 km), Cegielnia w miejscowości Drugnia (w odległości ok. 1,5 km) oraz i duże obiekty gospodarki rolnej i rybackiej; • stawy hodowlane ryb (głównie ich największe skupienie w rejonie wsi Maleszowa w odległości ok. 3,5 km); 95 proeko • sieć linii średniego napięcia na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” oraz linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia (w odległości ok. 1,3 km); • drogi powiatowe oraz drogi lokalne utwardzone i gruntowe – komunikacja samochodowa jako źródło emisji zanieczyszczeń atmosfery i hałasu; • osadnictwo wiejskie na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” i w jego bezpośrednim sąsiedztwie, w tym wsie: Podlesie, Strojnów, Wierzbie, Drugnia, Drugnia Rządowa, wraz z obsługującymi je elementami infrastruktury technicznej. W dalszym otoczeniu koncentracja antropogenicznych przekształceń środowiska przyrodniczego ma miejsce w mieście Chmielnik, oddalonym o ok. 3,5 km na południe oraz we wsi gminnej Pierzchnica oddalonej o ok. 4 km. Warunki aerosanitarne i akustyczne Do głównych źródeł zanieczyszczeń atmosfery na obszarach objętych zmianą „Studium…” i w ich bezpośrednim otoczeniu należą: • emisja technologiczna z obiektów gospodarczych; • lokalne kotłownie o małej mocy, które wpływają na podwyższone zanieczyszczenie atmosfery w obrębie zabudowy w czasie sezonu grzewczego; • indywidualne źródła ciepła na terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej i usługowej (emisja niska); • zanieczyszczenia komunikacyjne (emisja liniowa, wzdłuż samochodowej przebiegających przez teren gminy); • emisję niezorganizowaną pyłu z terenów pozbawionych roślinności i z terenów o utwardzonej nawierzchni, głównie komunikacyjnych oraz z terenów eksploatacji kopalin; • w niewielkim stopniu napływ zanieczyszczeń z sąsiednich gmin (głównie Chmielnik), • napływ zanieczyszczeń z większych ośrodków miejskich i przemysłowych występujących w dalszym otoczeniu, w tym Kielc i gminy Sitkówka oraz Nowiny. ciągów komunikacji Wpływ na jakość powietrza na obszarach objętych zmianą „Studium…” ma eksploatacja kopalniach : „Wierzbie”, „Drugnia Rządowa” (zlokalizowane na obszarach objętych zmianą „Studium…”) oraz Drugnia i działalność cegielni w miejscowości Drugnia (w otoczeniu). Wydobywanie kruszywa jest powodem znacznej emisji zanieczyszczeń pyłowych. W rejonie obszarów objętych zmianą „Studium…” brak jest scentralizowanych źródeł ciepła. System zaopatrzenia w ciepło oparty jest na ogrzewaniu indywidualnym i kotłowniach lokalnych (jedna z większych to kotłownia przy Szkole Podstawowej w Drugni). Ze względu na przeważający rodzaj funkcji gminy (rolniczy, małe uprzemysłowienie, brak dużych emitorów zanieczyszczeń produkcyjnych, których działalność mogłaby wpływać na emisję gazów i pyłów o charakterze chemicznym), emisja pochodząca z podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na jej terenie ma znikomy udział w zanieczyszczeniu powietrza na tym terenie. Najistotniejszym źródłem zanieczyszczeń atmosfery w rejonie obszarów objętych 96 proeko projektem zmiany „Studium…” jest tzw. „emisja niska”, pochodząca z lokalnych i indywidualnych źródeł energii cieplnej. Paleniska indywidualne stanowią najliczniejsze, zróżnicowane technologicznie i paliwowo „paleniska”, w znacznym stopniu tradycyjnie wykorzystujących węgiel i drewno. Wykorzystywany w gospodarstwach domowych węgiel kamienny często jest gorszego gatunku. Spala się także różnego rodzaju materiały odpadowe, w tym odpady komunalne, które mogą być źródłem emisji dioksyn, ponieważ proces spalania jest niepełny i zachodzi w niższych temperaturach („Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego – aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019” 2011). Lokalne systemy grzewcze i piece domowe praktycznie nie posiadają urządzeń ochrony powietrza. Wielkość emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienność sezonową, związaną z okresem grzewczym. Istotnym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego jest również komunikacja samochodowa. Rozkład i natężenie zanieczyszczeń związany jest przede wszystkim z przebiegiem tras komunikacyjnych. Wielkość wpływu na środowisko komunikacji samochodowej w zakresie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego uwarunkowana jest natężeniem ruchu pojazdów. Przez obszary objęte projektem zmiany „Studium…” nie przebiegają ciągi komunikacyjne do dużym natężeniu ruchu (drogi krajowe i wojewódzkie). Jedynie w niewielkiej odległości od południowo-zachodniego krańca obszaru przebiega droga krajowa nr 73. Mniejsze znaczenie ma emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych z dróg powiatowych. Komunikacyjne zanieczyszczenia atmosfery mogą powodować niekorzystne zmiany wartości produkcyjnej gleb i wpływać niekorzystnie na roślinność przydrożną (drzewa, krzewy i roślinność zielną) oraz na zdrowie mieszkających w otoczeniu dróg ludzi. To negatywne oddziaływanie spowodowane jest emisją spalin zawierających m.in. dwutlenek siarki i tlenki azotu oraz pył. Motoryzacyjne zanieczyszczenia atmosfery są związkami toksycznymi, powodującymi osłabienie fotosyntezy, degradację chlorofilu, zakłócenia w transpiracji i oddychaniu, przebarwienia, chlorozę, nekrozę liści, szybsze ich starzenie, upośledzenie wzrostu oraz zmniejszenie odporności na choroby i szkodniki (Łukasiewicz, 1995). Koncentracja źródeł zanieczyszczeń atmosfery w otoczeniu obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” ma miejsce przede wszystkim w oddalonym o ok. 3,5 km na południe mieście Chmielnik. W gminie Chmielnik realizowany jest program likwidacji źródeł niskiej emisji (modernizacja bądź wymiana systemów grzewczych). W gminie Pierzchnica większe nagromadzenie potencjalnych źródeł emisji ma miejsce we wsi gminnej Pierzchnica, w odległości ok. 4 km na północny-zachód od najbliższego z obszarów objętych projektem zmiany „Studium…”. Znajdują się tu obiekty produkcyjne, w tym Gminna Mleczarnia w Pierzchnicy, PHU „Centropol”, Zakład Przetwórstwa Spożywczego w Pierzchnicy oraz kilka większych lokalnych kotłowni przy obiektach użyteczności publicznej, m.in. przy: • Urzędzie Gminy w Pierzchnicy; • Ośrodku Zdrowia w Pierzchnicy; • Domu Nauczyciela w Pierzchnicy; • Szkole Podstawowej w Pierzchnicy. 97 proeko Najistotniejsze zewnętrzne (regionalne) źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza stanowi działalność przemysłowa zakładów produkcyjnych i usługowych funkcjonujących na terenie powiatu kieleckiego. Największy wpływ na stan środowiska z tego źródła mają dwa podmioty gospodarcze zlokalizowane w gminie Sitkówka-Nowiny tj. („Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego – aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019” 2011): • Dyckerhoff Polska Sp. z o.o. Cementownia Nowiny; • Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Trzuskawica” S. A.; Miasto Kielce, wraz z funkcjonującymi w nim zakładami produkcyjnymi i obiektami infrastruktury komunalnej, stanowi regionalne źródło emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Ww. obiekty mogą mieć znaczący wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie gminy Pierzchnica, w tym na obszarach objętych zmianą „Studium…”, ze względu na położenie na kierunku dominujących w tym rejonie wiatrów. Ponadto na stan czystości powietrza w powiecie kieleckim, w tym w gminie Pierzchnica mogą wpływać również ponadregionalne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe z dużych ośrodków przemysłowych – Bełchatowa, Śląska i Krakowa („Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego – aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019” 2011). Stan czystości powietrza atmosferycznego w gminach województwa świętokrzyskiego, w tym na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” jest badany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Według informacji zawartych w „Ocena jakości powietrza w województwie świętokrzyskim w 2011 roku” (2012) strefa świętokrzyska, do której należy gmina Pierzchnica, zakwalifikowana została pod kątem ochrony zdrowia i ochrony roślin do klasy D2 z uwagi na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu (pozostałe wartości otrzymały ocenę A). Dla stref ze statusem D2 podjęte zostaną długoterminowe działania naprawcze będące celem programu ochrony środowiska dla województwa świętokrzyskiego. Podsumowując, stan czystości powietrza atmosferycznego na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” jest zadowalający. Hałas W rejonie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” źródłami uciążliwości akustycznej są: • ruch pojazdów po drogach powiatowych i gminnych; • hałas przemysłowy (głównie związany z funkcjonowaniem kopalni odkrywkowych i obiektów rzemieślniczych); • hałas na terenach zainwestowania osadniczego wsi (w tym z działalności rolniczej). Źródłem hałasu są także linie przesyłowe wysokiego napięcia. Komunikacja samochodowa stanowi źródło uciążliwości akustycznej, głównie na drogach powiatowych i parkingach oraz w mniejszym stopniu na drogach lokalnych. 98 proeko Wpływ na wielkość i rozprzestrzenianie się hałasu komunikacyjnego mają: charakter ruchu samochodowego (osobowy, ciężarowy, autobusowy), natężenie ruchu, średnia prędkość pojazdów i płynność ich ruchu, charakter dróg i ich otoczenia. Przy intensywności 100-400 pojazdów na godzinę hałas osiąga 75-95 dB (Maciak 1996). Zgodnie z „Programem ochrony środowiska dla gminy Pierzchnica na lata 2008-2011” (2008), hałas przemysłowy na terenie gminy Pierzchnica związany jest z funkcjonowaniem: • kopalni kruszywa; • kotłowni; • zakładów rzemieślniczych o zróżnicowanym profilu. Hałas w ww. przypadkach pochodzi od: urządzeń i pojazdów eksploatacji kruszywa (na terenach wyrobisk), systemów wentylacyjnych (czerpnie, wyrzutnie), sprężarek, szlifierek, urządzeń chłodniczych, pomp, urządzeń do obróbki drewna, (piły tarczowe itp.), wibropras, transportu zakładowego. Hałas z działalności rolniczej związany jest głównie z eksploatacją maszyn rolniczych (zarówno na polach jak i w obrębie zagród rolniczych). Zgodnie z „Programem ochrony środowiska gminy Pierzchnica” (2008): Najbardziej uciążliwym źródłem hałasu na obszarze gminy Pierzchnica, jest komunikacja drogowa, w znacznie mniejszym stopniu działalność przemysłowa. Z uwagi na zwiększającą się liczbę pojazdów mechanicznych natężenie hałasu będzie stopniowo wzrastać. Na terenie gminy Pierzchnica w tym na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” brak jest kompleksowych pomiarów dokumentujących poziom natężenia hałasu, zarówno ze źródeł „punktowych”, jak i z tras komunikacyjnych. Badania kontrolne hałasu przemysłowego odbywają się w skutek interwencji. W 2010 r., WIOŚ w Kielcach przeprowadził pomiary kontrolne hałasu przemysłowego na terenie Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych „FART” Sp. z o.o. Kopalnia Skrzelczyce w gminie Pierzchnica („Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego – aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019” 2011). W wyniku przeprowadzonych pomiarów nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnego poziomu natężenia dźwięku. Dla obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” i ich otoczenia obowiązują następujące, dopuszczalne poziomy hałasu powodowanego przez drogi: • dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży8 – w porze dziennej 55 dB i w porze nocnej 50 dB; • dla terenów mieszkaniowo-usługowych i terenów zabudowy zagrodowej – w porze dziennej 60 dB i w porze nocnej 50 dB. Dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu (z wyjątkiem hałasu powodowanego przez starty, lądowania przeloty statków powietrznych) oraz linie energetyczne), dopuszczalny poziom hałasu wynosi: 8 Zgodnie z rozporządzeniem w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy (LAEQ N). 99 proeko • dla terenów zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży – w porze dziennej 50 dB i w porze nocnej 40 dB; • dla terenów mieszkaniowo-usługowych i terenów zabudowy zagrodowej – w porze dziennej 55 dB i w porze nocnej 45 dB. Potencjalnym źródłem hałasu na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” będą planowane elektrownie wiatrowe (zob. rozdz. 7.2.4). Promieniowanie elektromagnetyczne Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” nie występują istotne źródła niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego. Nie są tu zlokalizowane urządzenia do wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej wysokich napięć oraz urządzenia radiokomunikacyjne. Obszar przecinają jedynie linie elektroenergetyczne średnich i niskich napięć. Stan zanieczyszczenia wody i przekształcenia jej obiegu Wody powierzchniowe Obszary objęte projektem zmiany „Studium….” są ubogie w wody powierzchniowe. Jedynym ciekiem występującym na tym obszarze jest niewielki – Dopływ od Lubani. Brak zbiorników w tym „oczek” wodnych. Pod względem hydrograficznym obszar opracowania położony jest niemal w całości w zlewni Wschodniej (przepływającej w odległości ok. 3,5 km w kierunku południowym), która stanowi dopływ Czarnej Staszowskiej będącej lewobrzeżnym dopływem górnej Wisły. Niewielkie wschodnie fragment obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” znajdują się w zlewni rzeki Nidy. Wody podziemne Rejon obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” jest natomiast zasobny w wody podziemne. Są one głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Na terenie gminy Pierzchnica nie są prowadzone badania stanu jakości wód powierzchniowych. Zgodnie z „Programem ochrony środowiska gminy Pierzchnica” (2008): Dużym zagrożeniem dla jakości wód powierzchniowych i podziemnych są ścieki odprowadzane bez oczyszczania z gospodarstw indywidualnych w miejscowościach nieskanalizowanych. Zagrożenie stanowią również tzw. zanieczyszczenia obszarowe. Zanieczyszczenia obszarowe są to zanieczyszczenia spływające do cieków powierzchniowych wraz z wodami opadowymi w sposób niezorganizowany z gruntów ornych, użytków zielonych, obszarów leśnych czy składowisk nie spełniających wymagań ochrony środowiska. Ważnym źródłem zanieczyszczeń są także ścieki deszczowe, które spłukując powierzchnię dopływają do zbiorników wraz z zanieczyszczeniami. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Kielcach w latach 2004-2005 prowadził badania jakości wód podziemnych w 18 punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie 100 proeko powiatu kieleckiego, wchodzących w skład regionalnego monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych. Od 2006 roku badania jakości zwykłych wód podziemnych prowadzone są w oparciu o sieć punktów wchodzących w skład monitoringu krajowego. Na terenie gminy Pierzchnica nie występują punkty pomiarowe objęte monitoringiem krajowym i regionalnym wód podziemnych. Najbliższe punkty kontrolne znajdują się w miejscowości Chmielnik (na południe od obszaru gminy Pierzchnica) i Suków (gm. Daleszyce – na północ). W obu ww. punktach kontrolnych stan wód podziemnych określono jako zadowalający (III klasa). Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r., ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, jest wynikiem wieloletnich prac Wspólnoty Europejskiej zmierzającej do lepszej ochrony wód, poprzez wprowadzenie wspólnej europejskiej polityki wodnej, opartej na przejrzystych, efektywnych i spójnych ramach legislacyjnych. Zobowiązuje ona państwa członkowskie do racjonalnego wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych w myśl zasady zrównoważonego rozwoju. Celem RDW jest osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód do 2015 roku (Dyrektywa przewiduje odstępstwa od założonych celów środowiskowych, jeżeli ich osiągnięcie dla danej części wód w ustalonym terminie nie będzie możliwe z określonych przyczyn). Dla potrzeb osiągnięcia dobrego stanu wód opracowywane zostały plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz program wodno-środowiskowy kraju. Obszary projektu zmiany „Studium…:” objęte są „Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (Uchwała Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 r. - M.P. z dnia 21 czerwca 2011 r.). Przepływający przez południową część obszaru objętego zmianą „Studium…” Dopływ od Lubani stanowi dopływ rzeki Wschodniej wyznaczonej w „Planie…” jako jednolita część wód - PLRW20006217883 – Wschodnia do Sanicy. W „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011) określono stan rzeki Wschodniej jako zły, a osiągnięcie założonych celów środowiskowych dla wód rzeki, lecz uznano osiągnięcie założonych celów środowiskowych za niezagrożone. Teren planowanego przedsięwzięcia pod względem podziału na jednolite części wód podziemnych położony jest w jednostce JCWPd nr 121 - kod PLGW2200121 – region wodny Górnej Wisły, której w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” 2011) stan ilościowy oceniono jako zły (w subczęści) natomiast stan chemiczny oceniono jako dobry. Osiągnięcie celów środowiskowych uznano jako zagrożone ze względu na wpływ górnictwa, prowadzenie odwodnień kopalni i zatapianie głębokich lejów depresyjnych oraz brak możliwości zakończenia eksploatacji ze względów gospodarczych. Wyznaczone w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011) ogólne cele środowiskowe dotyczące wód podziemnych są następujące: • zapobieganie dopływom i lub ograniczanie dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych; • zapobieganie pogarszania się stanu wszystkich części wód podziemnych (z zastrzeżeniami wymienionymi w RDW); • zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem wód podziemnych; 101 proeko • wdrożenie działań niezbędnych do odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalności człowieka. Gospodarka wodno-ściekowa W południowej części obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” znajduje się jedno z dwóch zlokalizowanych na obszarze gminy Pierzchnia ujęć wód podziemnych w miejscowości Wierzbie. Ujęcie zaopatruje wodociąg w miejscowościach Wierzbie, Podlesie, Strojnów, Drugnia Rządowa, Drugnia, Gumienice, Maleszowa, Brody, Podstoła (oraz we wsi Ługi, gm. Chmielnik). Na ujęciu funkcjonuje jedna studnia o zasobach eksploatacyjnych kat. „B” o wydajności 35 m3/h i głębokości 84 m oraz dwa zbiorniki wyrównawcze. Wokół ujęcia wyznaczono jedynie strefę ochrony bezpośredniej (w kształcie prostokąta o wymiarach 20,5 x 36 m). Na terenie gminy Pierzchnica, obecnie zlokalizowane są 2 oczyszczalnie ścieków komunalnych, w tym jedna z nich w odległości ok. 1,5 km od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” - we wsi Drugnia. Jest to oczyszczalnia o przepustowości 32 m3/d. Na terenie gminy w tym w rejonie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” funkcjonuje także 36 oczyszczalni przydomowych. Gospodarka odpadami Gmina Pierzchnica nie posiada na swym obszarze składowisk odpadów komunalnych, przemysłowych i niebezpiecznych. Odpady komunalne gromadzone są na składowisku zlokalizowanym poza granicami gminy. Gmina Pierzchnica jest małą gminą rolniczą, z małymi rozdrobnionymi gospodarstwami rolnymi. Głównym typem odpadów powstających na terenie gminy Pierzchnica są odpady komunalne. Źródłami powstawania odpadów komunalnych są przede wszystkim: • gospodarstwa domowe, • obiekty infrastruktury, tj. handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, szkolnictwo i inne. Odpady powstające na terenie gminy Pierzchnica odbierane są od mieszkańców przez Gminny Zakład Oczyszczania Sp. z o.o. w Pierzchnicy i deponowane są na międzygminnym składowisku odpadów komunalnych w Przededworzu, w gminie Chmielnik. Gmina Pierzchnica jest w 1/3 właścicielem składowiska w Przededworzu. Składowiskiem zarządza Zakład Usług Komunalnych w Chmielniku. Przekształcenia litosfery Do podstawowych przejawów przekształceń litosfery na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” należą: • zniszczenia geomechaniczne spowodowane realizacją infrastruktury technicznej (tereny komunikacyjne); • geomechaniczne zniszczenia powierzchni terenu typowe dla terenów zabudowy wiejskiej, przejawiające się przede wszystkim w przekształceniach przypowierzchniowej warstwy litosfery, a w szczególności deniwelacje, wykopy i nasypy, związane z posadowieniem budynków, lokalizacją infrastruktury technicznej obsługującej zabudowę liniowych elementów 102 proeko itp. • przekształcenia i zniszczenia powierzchni ziemi w obrębie terenów gospodarczych (utwardzenia, niwelacje zanieczyszczenia); • wyrobiska poeksploatacyjne (kamieniołomy) w miejscowościach Wierzbie, Drugnia Rządowa, Drugnia; • przekształcenia powierzchni ziemi związane z rekreacją; • skutki rolniczego użytkowania ziemi – wyniku rolniczego użytkowania terenów nastąpiło znaczne zintensyfikowanie procesów erozyjnych szczególnie w obrębie zboczy dolinnych prowadzące do degradacji gleb; z gospodarką rolną związana jest również degradacja gleb w wyniku nadmiernego osuszania terenów rolniczych oraz przekształceń fizyko-chemicznych gleb (m.in. związanych ze stosowaniem nawozów sztucznych i środków ochrony roślin). Potencjalne źródła poważnych awarii Na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” nie są zlokalizowane: • zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej; • zakłady o dużym ryzyku; w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej z późniejszymi zmianami. (Dz. U. z 2002 r. Nr 58, poz. 535 i Dz. U. z 2006 r. Nr 30, poz. 208). Nie występują tu zakłady przetwarzające, wytwarzające lub magazynujące substancje niebezpieczne. Przez obszar gminy Pierzchnica nie przebiegają również szlaki komunikacyjne po których realizowany jest transport takich substancji. Przez zachodnią część obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia φ 300 relacji Zborów-Kielce. 5.2. Problemy ochrony przyrody 5.2.1. Obszary objęte projektem zmiany „Studium…” . Obszary objęte projektem zmiany „Studium…”, spośród form ochrony przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 627), położone są w całości w granicach Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (zob. rys. 29). Chmielnicko-Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest w środkowej części województwa świętokrzyskiego, łączy się od zachodu z Włoszczowsko-Jędrzejowskim OChK, w okolicach Szydłowa z Jeleniowsko-Staszowskim OChK, zaś na południowymwschodzie z Solecko-Pacanowskim OChK. Zajmuje powierzchnię 56 999 ha. Należący do niego teren leży w gminach Pierzchnica i Szydłów a częściowo także w gminach: Morawica, Kije, Chmielnik, Raków, Łagów, Busko Zdrój, Stopnica i Tuczępy. 103 proeko Rys. 29 Położenie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” na tle form ochrony przyrody w regionalnym otoczeniu 1:150000 104 proeko Jest to obszar o charakterze rolniczo-leśnym. W jego szacie roślinnej dominują lasy występujące zwarcie na większym terenie w rejonie między Włoszczowicami a Piotrkowicami, na zachód od Chmielnika i na południe od Drugni. Pod względem siedliskowym przeważają tu bory sosnowe i bory mieszane, sporadycznie występują fragmenty borów trzcinnikowych, olsów i łęgów. W okolicach Drugni na rędzinach jurajskich wykształcił się bogaty subkontynentalny bór mieszany, przechodzący miejscami w grąd wysoki i świetlistą dąbrowę. Ważnym elementem szaty roślinnej są zbiorowiska nieleśne: głównie torfowiska z udziałem takich rzadkich roślin jak: przygiełka biała, sesleria błotna, turzyca Davalla, storczyki: kruszczyk błotny, storczyk szerokolistny. Na wychodniach skał węglanowych porastają murawy kserotermiczne znacznie jednak uboższe niż nad dolną Nidą. Liczne stawy i zbiornik Chańcza tworzą biotopy dla wielu gatunków ptaków wodnobagiennych. Tradycje osadnicze na terenie chronionego obszaru sięgają czasów neolitycznych. Wśród zabytków ważną rolę o znaczeniu krajowym przedstawia gotycki układ urbanistyczny Szydłowa zamknięty murami warownymi oraz romańsko-barokowy kościół w Kijach. Zachowały się pozostałości budownictwa rezydencjonalnego oraz założenia dworskoparkowe w Maleszowej, Śladkowie Małym, Piotrkowicach, Gnojnie i w Grabkach (unikatowy dawny harem). Obszar pełni ważne, ekologiczne funkcje łącznikowe pomiędzy Zespołem Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich i Zespołem Parków Krajobrazowych Ponidzia. Jego pierwszoplanową funkcją jest ochrona wód powierzchniowych głównie rzeki Czarnej Staszowskiej wraz ze zbiornikiem wodnym Chańcza. Na terenie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obowiązuje Rozporządzenie Wojewody Świętokrzyskiego Nr 89/2005 z dn. 14.07.2005 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. z dn. 20.07.2005r., Nr 156, poz. 1950). Analiza lokalizacji elektrowni wiatrowych w aspekcie szczegółowych zapisów ww. rozporządzenia zamieszczona jest w rozdz. 7.7.1. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 627) na obszarach projektu zmiany „Studium…”, tak jak w całej Polsce, obowiązuje ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. 1. Ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin, zwierząt i grzybów. 2. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich UE rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. 105 proeko 3. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochrony. Szczegółowe przepisy w zakresie ochrony gatunkowej zawierają: • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz. U. Nr 168, poz. 1765; • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r., w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237,poz. 1419). • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z dnia 20 stycznia 2012 r.), które obowiązuje od dnia 05 lutego 2012 r. Informacje nt. chronionych gatunków roślin i zwierząt na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” i w jego otoczeniu przestawiono w rozdz. 3.2.3.1., wykazano, że na analizowanym obszarze planowanego przedsięwzięcia nie stwierdzono występowania bezpośrednio na terenie inwestycji, infrastrukturze towarzyszącej, chronionych gatunków bezkręgowców, chronionych siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków grzybów, roślin, ryb, płazów. Ponadto zgodnie z monitoringiem ornitologicznym (Łukaszewicz 2013): W trakcie całego okresu badań stwierdzono łącznie 35 gatunków kluczowych (tab. 25, załącznik). W tym 16 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 3 gatunki wymieniane w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, 26 gatunków SPEC w kategorii 1-3, 1 gatunek objęty ochrona ścisłą miejsc gniazdowych, 6 gatunków o rozpowszechnieniu lęgowym <10% oraz 2 gatunki o liczebności populacji krajowej <1000 par (kilka gatunków zaliczanych jest jednocześnie do kilku grup). Wśród gatunków kluczowych dominowały liczebnością gatunki pospolite i szeroko rozpowszechnione w Polsce, dominujące w całym zgrupowaniu: szpak, makolągwa, potrzeszcz i skowronek. Zgodnie z monitoringiem chiropterologicznym (Kuropieska i Łukaszewicza 2013), Stwierdzone gatunki nietoperzy – mroczek późny, borowiec wielki, karlik malutki, karlik większy podlegają ochronie ścisłej (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt - Dz. U. 2011, Nr 237, poz. 1419). 5.2.2. Otoczenie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” . W regionalnym otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…”, w odległości do ok. 20 km, występują następujące ustanowione, powierzchniowe formy ochrony przyrody i krajobrazu (zob. rys. 29): • Świętokrzyski Park Narodowy - w minimalnej odległości ok. 22 km w kierunku północnym (otulina w odległości ok. 17,5 km); • rezerwaty przyrody: − „Białe Ługi” - w minimalnej odległości ok. 6 km w kierunku północnym; 106 proeko − „Cisów im. prof. Zygmunta Czubińskiego” - w minimalnej odległości ok. 10,5 km w kierunku północno-wschodnim; − „Radomice” - w minimalnej odległości ok. 11,5 km w kierunku północno-zachodnim; − „Słopiec” - w minimalnej odległości ok. 11,5 km w kierunku północnym; − „Zamczysko” - w minimalnej odległości ok. 14 km w kierunku północno-wschodnim; − „Pieczyska I” - w minimalnej odległości ok. 18,5 w kierunku południowo-zachodnim; − „Wzgórza Sobkowskie” - w minimalnej odległości ok. 20,3 km w kierunku zachodnim; − „Owczary” - w minimalnej odległości ok. 21,2 km w kierunku południowym; • parki krajobrazowe: − Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy - w minimalnej odległości ok. 4,3 km w kierunku północnym; − Szaniecki Park Krajobrazowy - w minimalnej odległości ok. 9,9 km w kierunku południowo-zachodnim; − Nadnidziański Park Krajobrazowy - w minimalnej odległości ok. 18 km w kierunku południowo-zachodnim; − Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy - w minimalnej odległości ok. 21,2 km w kierunku północno-zachodnim; − Jeleniowski Park Krajobrazowy - w minimalnej odległości ok. 23,5 km w kierunku północno-zachodnim; • obszary chronionego krajobrazu: − Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu - w minimalnej odległości ok. 850 m w kierunku północnym; − Szaniecki OChK - w minimalnej odległości ok. 6,4 km w kierunku południowozachodnim; − Nadnidziański OChK - w minimalnej odległości ok. 12,2 km w kierunku południowo-zachodnim; − Solecko-Pacanowski OChK - w minimalnej odległości ok. 12,2 km w kierunku południowym; − Podkielecki OChK - w minimalnej odległości ok. 12,5 km w kierunku północnozachodnim; − Włoszowsko-Jędrzejowski OChK - w minimalnej odległości ok. 14,3 km w kierunku zachodnim; − Świętokrzyski OChK - w minimalnej odległości ok. 17,5 km w kierunku północnym; − Jeleniowsko-Staszowski OChK - w minimalnej odległości ok. 19,7 km w kierunku wschodnim; − Chęcińsko-Kielecki OChK - w minimalnej odległości ok. 18,8 km w kierunku zachodnim i północno-zachodnim; 107 proeko • obszary Natura 2000, w tym: o obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Nidy” PLB2600019 - w minimalnej odległości ok. 16,8 km w kierunku zachodnim; o obszary mające znaczenie dla Wspólnoty10: − „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” PLH260040- w minimalnej odległości ok. 750 m w kierunku zachodnim; − „Ostoja Szaniecko-Solecka” PLH260034 - w minimalnej odległości ok. 6,5 km w kierunku południowym; − „Ostoja Stawiany” PLH260033 - w minimalnej odległości ok. 9 km w kierunku południowo-zachodnim; − „Dolina Czarnej Nidy” PLH260016 - w minimalnej odległości ok. 11,3 km w kierunku północno-zachodnim; − „Dolina Warkocza” PLH260021 - w minimalnej odległości ok. 14 km w kierunku północnym; − „Ostoja Nidziańska” PLH260003 - w minimalnej odległości ok. 15 km w kierunku południowo-zachodnim; − „Ostoja Sobkowsko-Korytnicka” PLH260032 - w minimalnej odległości ok. 14,6 km w kierunku zachodnim; − „Ostoja Jeleniowska” PLH260028 - w minimalnej odległości ok. 19,7 km w kierunku północno-wschodnim; • pomniki przyrody – najbliższe zlokalizowane we wsi Drugnia Rządowa w odległości ok. 700 m oraz we wsi Drugnia w odległości ok. 1,6 km; • zespoły przyrodniczo-krajobrazowe – najbliższy „Ostra Górka”, w gminie Daleszyce (w minimalnej odległości ok. 12 km na północ); • stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej – najbliższe w okolicy miejscowości Szczecno, a minimalnej odległości ok. 8,5 km na północ od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” ; • użytki ekologiczne, najbliższe znajdują się w gminie Raków, Daleszyce oraz Chmielnik, w minimalnej odległości ok. 3 km na północny-wschód od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” . Świętokrzyski Park Narodowy Park został utworzony w 1950 r. na obszarze pierwotnych czterech rezerwatów wraz z ich otoczeniem. W 1996 r. powiększono obszar Parku o cześć Pasma Klonowskiego i kompleks Zapusty (www.swietokrzyskipn.org.pl). Obecnie teren Parku zajmuje obszar 7626,45 ha, a jego otulina 20786,07 ha. W skład 9 Zgodnie z obowiązującym od 19 lutego 2011 r. Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 24, poz. 133). 10 Zgodnie z Decyzją Komisji Europejskiej „Commission Decision of adopting, pursuant to Council Directive 92/43/EEC, a fourth updated list of sites of Community importance for the Continental biogeographical region(notified under document number C(2010)XXXX) (2010/XX/EU)” 108 proeko Parku wchodzą: Pasmo Łysogórskie z najwyższymi wzniesieniami w Górach Świętokrzyskich – Łysicą (612 m n.p.m.) i Łysą Górą (595 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego z górami: Psarską (415 m n.p.m.), Miejską (426 m n.p.m.) i Bukową (484 m n.p.m.), część Pasma Pokrzywiańskiego z Chełmową Górą (351 m n.p.m.), oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej. W Świętokrzyskim Parku Narodowym wyodrębniono obszary podlegające ochronie krajobrazowej, czynnej oraz ścisłej. Na obszarze ochrony ścisłej zabroniono całkowicie ingerencji człowieka. Pozostawiono go swobodnemu oddziaływaniu sił przyrody. W Parku wydzielono pięć takich obszarów, pierwotnie rezerwatów: • „Chełmowa Góra” – utworzony w 1920 r. w celu ochrony naturalnych stanowisk modrzewia polskiego Larix polonica. Obecnie jego powierzchnia wynosi 13,2 ha. Na tym niewielkim terenie występują lasy grądowe, bory mieszane oraz buczyny; • „Święty Krzyż” – utworzony w 1924 r. Zajmuje obszar 476,9 ha. Rosną tu lasy grądowe, bory jodłowe i buczyny. Bardzo cennym elementem są rozległe gołoborza; • „Łysica” – utworzony w 1924s r. Powierzchnia rezerwatu to 1186,4 ha. Pod względem przyrodniczym podobny do rezerwatu Św. Krzyż. Występują tu lasy gradowe, bory jodłowe i buczyny oraz gołoborza jeszcze bardziej rozległe niż w rez. Św. Krzyż; • „Czarny Las” – utworzony w 1954 r. Obszar wynosi 26,5 ha. Tworzą go lasy mieszane, grądy z udziałem jodły, lipy drobnolistnej, miejscami buka lub olszy czarnej, olsy i łęgi; • „Mokry Bór” – utworzony w 1954 r. o powierzchni 37,9 ha. Obejmuje on jedyne w Parku, niewielkie obszary bagiennego boru trzcinnikowego oraz boru bagiennego i boru świeżego. Występują tu również torfowiska wysokie i przejściowe. W ekosystemach Parku występuje między innymi: • ponad 859 gatunków roślin, w tym 35 gatunków drzew; • 272 gatunki glonów; • ok. 450 gatunków grzybów wielkoowocnikowych; • ok. 340 gatunków porostów; spośród zwierząt: • 150 gatunków ptaków, w tym 118 gatunków lęgowych; • 45 gatunków ssaków; • 14 gatunków płazów; • 6 gatunków gadów; • 66 gatunków ślimaków lądowych ; • 187pająków ; • ponad 1500 gatunków owadów, a wśród nich; • 611 gatunków motyli, 87 gatunków czerwców, 177 gatunków muchówek. Rezerwaty przyrody „Białe Ługi” – rezerwat torfowiskowy, o powierzchni 408,44 ha, położony na terenie gminy Daleszyce. Rezerwat utworzony został w 1959 r. i obejmuje śródleśne torfowisko 109 proeko przejściowe i niskie, z ciekawymi zespołami roślinności bagiennej i bogatą awifauną. Blisko jedną trzecią powierzchni rezerwatu porasta roślinność torfowiskowa – żurawina błotna, modrzewnica zwyczajna czy rosiczka okrągłolistna. Na tym ogromnym obszarze spotkać można także inne gatunki roślin (rzadkie i często również chronione) - rosiczka długolistna, tajęża jednostronna, wątlik błotny, żurawina, borówka bagienna, storczyk i wełnianka. W wielu miejscach swoje gniazda ma bocian czarny. Nazwa rezerwatu wiąże się z kwitnącą wiosną wełninką pochwową której białe kwiaty nadają charakterystyczny wygląd bagnom. Jest to obiekt bardzo ciekawy który jak dotąd nie uległ jeszcze zmineralizowaniu. Z punktu widzenia gospodarki leśnej większość stanowi niewielką powierzchnie nieleśna, jest to nieużytek-bagno oraz fragmenty drzewostanów. Rezerwat Białe Ługi położony jest u podnóża pasma Cisowskiego pochodzenia kambryjskiego. Omawiany teren stanowi wyjątek – jest to największe bagno położone na wysokości 256 m n.p.m. w tym rejonie. Wydmowe wzniesienia otaczające torfowisko są do 10 m wyższe. Torfowisko położone jest w osadach dyluwialnych na dziale wodnym rzeki Bielanki i Czarnej (Staszowskiej). Rezerwat jest ciekawym obiektem nie tylko ze względu na ogromne powierzchnie torfowiska wysokiego ale także zbiorowisk oligo- i eutroficznych zbiorowisk olesów, łęgów, gradów niskich oraz borów świeżych i wilgotnych. Oprócz sosny bagno porasta brzoza omszona i wierzba uszata. Gleba powstała z torfów wysokich, silnie podtopionych, ze stojącą wodą na wiosnę i jesienią. Pewne partie torfowiska nie są dostępne, są typowym grzęzawiskiem. Całe torfowisko sprawia wrażenie zarośniętego jeziora. „Cisów im. prof. Zygmunta Czubińskiego” – rezerwat leśny, o powierzchni 40,58 ha, położony na terenie gminy Daleszyce. Rezerwat utworzony został w 1970 r. Nazwa rezerwatu „Cisów” została przyjęta od nazwy pobliskiej wsi Cisów i pasma Gór Cisowskich, natomiast jej pochodzenie wiąże się z cisem, który jakkolwiek w rezerwacie nie występuje to jednaj pojedyncze egzemplarze mające charakter pomnikowy występują między zabudowaniami wsi Cisów. Rezerwat z trzech stron od wsch., płn., zach. i częściowo płd. otoczony jest drzewostanami, które stanowią jego naturalną osłonę. Od strony południowowschodniej granicę wyznacza ciek leśny, którego źródliska znajdują się w części wsch. rezerwatu. Drzewostany te występują głównie na siedliskach lasu mieszanego wyżynnego oraz lasu wyżynnego i reprezentują zespoły żyznej buczyny karpackiej z dominującym bukiem znacznym udziałem jodły i grabu. Od południa na odcinku ok. 350 m przylegają do rezerwatu grunty orne wsi Cisów. Rezerwat „Cisów” obejmuje naturalny fragment drzewostanów bukowo-jodłowych typowych dla centralnej części Gór Świętokrzyskich. Starodrzew wieku 100-160 lat skład się z jodły, dębu bezszypułkowego, buka i sosny z licznymi podrostami. Obszar rezerwatu całkowicie pokrywają zbiorowiska leśne. To decyduje o charakterze wykształcającej sie tutaj flory roślin naczyniowych. Pod względem wykształcającej się liczby gatunków teren należy uznać za dość ubogi i szacunkowo można określić na poziomie ok. 200 taksonówuwzględniając gatunki synantropijne spotykane przy drogach i duktach leśnych. Dominują tu gatunki leśne typowe dla lasów liściastych. Gatunki łąkowe i synantropijne, segetalne i ruderalne, chociaż licznie spotykane na drogach i w brzeżnych partiach rezerwatu, z racji na niewielki zasięg posiadają mniejsze znaczenie. Ze względu na zasięg geograficzny zasadniczy 110 proeko trzon flory stanowią gatunki środkowoeuropejskie. Na terenie rezerwatu występują czwartorzędowe lessy zlodowacenia północno polskiego (stadiał maksymalny). Lessy tego poziomu występują na powierzchni w całej niemal środkowej i płd. części rezerwatu. Powierzchnia rezerwatu miejscami porozcinana jest wąwozami, przekształconymi w nieckowate dolinki. Znajdujące się tutaj wąwozy lessowe różnią się między sobą urzeźbieniem. Jedne z nich są szerokie o łagodnych zboczach, które porasta las. Zaliczone są one do tzw. "starych" wąwozów, którymi wody płyną okresowo, a porastające je drzewa przyczyniają się do zmniejszenia erozji. Na terenie rezerwatu występują wąwozy „młode” o wąskich dnach i stromych zboczach, na powierzchni których widoczne są korzenie drzew, odsłonięte w wyniku silnej erozji, zachodzącej tu zwłaszcza w czasie wiosennych roztopów i po ulewnych deszczach. „Radomice” – rezerwat leśny, o powierzchni 27,15 ha, położony na terenie gminy Morawica. Rezerwat utworzony został w 1953 r. Rezerwat „Radomice” jest niezwykle ciekawym obiektem ze względu na rzadko spotykane w kraju naturalne występowanie cisa w typowych dla niego zespołach. Siedliska są tu o różnym stopniu żyzności, na ogół mało zmienione, lecz występujące na nich drzewostany bardzo odbiegają od naturalnych. Ze względu na znaczną penetrację człowieka siedlisko uległo częściowej degradacji o czym świadczy synantropizacja runa leśnego. Siedlisko charakteryzuje się więc naturalną oligotroficznością spotęgowaną jeszcze wpływami antropogenicznymi. Drzewostan rezerwatu tworzy też sosna z domieszką świerka, w podroście i podszycie świerk, brzoza, dąb, jodła. „Słopiec” – rezerwat leśny, o powierzchni 8,18 ha, położony na terenie gminy Daleszyce. Rezerwat utworzony został w 1995 r. Rezerwat stanowi unikalne torfowisko z cennymi zbiorowiskami roślinnymi oraz rzadkimi roślinami chronionymi. Powierzchnia torfowiska porośnięta jest przez kompleks naturalnych zbiorowisk roślinnych. Od strony płd. i wsch. rozwijają sie zbiorowiska leśne będące zapewne sukcesyjnymi stadiami zespołów z klasy Alnettaea. Na znacznej części panuje zespół Eriophoro-Spagneteum recurvi, w wariancie z Carex rostrata, który przeplata sie mozajkowo z formą typową tego zbiorowiska. Najbardziej centralną część porastają płaty Sphagnetum medii tworząc charakterystyczne kępy (wysokie na 30-50 cm) i rozpościerające się między nimi dolinki. Na kępach sadowią się skarlałe okazy sosny zwyczajnej, kruszyny, olszy czarnej, jałowca i krzewiastej wierzby. W dolinkach i małych zagłębieniach wypełnionych wodą rozwija się torfowiskowe zbiorowisko Coricetum lasiocarape. Z najbardziej interesujących i rzadkich roślin naczyniowych występują na torfowisku: modrzewica zwyczajna, brzoza omszona, bagno zwyczajne, żurawina błotna, borówka bagienna, rosiczka długolistna, rosiczka okrągłolistna, bobrek trójlistkowy, storczyk szerokolistny, przegiełka biała, świbka błotna, storczyk krwistny, arnika górska oraz reliktowe arktyczno-borealne mchy i reliktowe glacjalne wierzby. Pokłady torfu osiągają maksymalnie miąższość ok. 5 m. Badania torfu wykazały w osadach szczątki kopalne roślin. Złoże torfu jest szczególnie dobrym obiektem do prześledzenia gospodarki człowieka w tym regionie. „Zamczysko” – rezerwat leśny, o powierzchni 14,44 ha, położony na terenie gminy Bieliny. 111 proeko Rezerwat utworzony został w 1959 r. Rezerwat położony jest na górze Wysokówka (o wysokości 412 m n.p.m.) w Paśmie Orłowińskim. Jest to drugie pasmo kambryjskie przebiegające równolegle do Łysogór w odległości ok. 11 km. Rezerwat składa się z dwóch przedmiotów ochrony: rezerwat leśny „Zamczysko” oraz rezerwatu archeologicznoprzyrodniczego „Góra Zamczysko”. Rezerwat leśny stanowi wielogatunkowe zbiorowisko leśne z pomnikowymi drzewami buka, klonu zwyczajnego, jaworu i dębu szypółkowego oraz prawnie chronionej i zagrożonej flory. W rezerwacie stwierdzono jeden gatunek objęty ścisłą ochroną-bluszcz pospolity. Z gatunków objętych częściową ochroną odnotowano kopytnik pospolity i przytulinę wonną. Z gatunków interesujących i rzadkich na tym terenie rośnie: czosnek niedźwiedzi, żywiec cebulkowy, żywiec gruczołowaty i łuskiewnik różowy. Rezerwat archeologiczno-przyrodniczy stanowi obiekt z X wieku n.e., ośrodek kultu pogańskiego, poświęconego prawdopodobnie bogini Mokoszy. Jest to pierwszy (lub jeden z nielicznych) tego rodzaju obiekt na obszarze całej Słowiańszczyzny, niezwykle cenny dla studiów nad religią pogańskich Słowian. „Pieczyska I” – rezerwat torfowiskowy, o powierzchni 40,84ha, położony na terenie gminy Pińczów. Rezerwat utworzony został w 1999 r. Rezerwat obejmuje obszar silnie uwilgotniony i podmokły zwłaszcza w części południowo-wschodniej, stanowiący śródleśne torfowisko. Położone jest ono bardzo malowniczo dość dużym kompleksie leśnym na wschód od Pińczowa. Teren rezerwatu łagodnie obniża się od drogi leśnej Włochy - linia kolejowa do Buska Zdroju w kierunku północnym Na terenie rezerwatu znajduje się las mieszany ze świerkiem pospolitym i jodłą w pobliżu granic ich zasięgu; torfowisko zarastające brzozą i sosną. Torfowisko jest ostoją dla wielu gatunków organizmów siedlisk podmokłych i wilgotnych w tym kompleksie leśnym, a także jedynym miejscem dla ochrony roślin, zespołów torfotwórczych na obszarze Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia. Rzadkimi gatunkami roślin w rezerwacie są: kozłek lekarski, potocznik wąskolistny, gorysz błotny, krwięciok lekarski, turzyca długokłosowa, daralla oraz licznie występujące rośliny chronione: wawrzynek wilczełyko, pełnik europejski i storczyk kukawka. Liczne występowanie turzycy Daralla na terenie rezerwatu wskazuje na istnienie rzadkiego w Polsce zespołu torfotwórczego Caricetum daralliana, który związany jest z bardzo żyznymi torfowiskami, zasilanymi wodami zawierającymi węglan wapnia. Przy rowach, w miejscach wilgotniejszych i podtopionych występują powierzchnie ziołorośli i trzcinowiska, będące dobrą kryjówką dla zwierzyny. Rezerwat jest miejscem częstego pojawiania się bociana czarnego, gniazdującego w sąsiednim oddziale, oraz danieli, saren i łosi. „Wzgórza Sobkowskie” – rezerwat leśny, o powierzchni 37,18 ha, położony na terenie gminy Sobków. Rezerwat utworzony został w 2005 r. Rezerwat położony jest w kompleksie leśnym "Sopków II". Granice: płd., wsch. i zach. pokrywają sie prawie na całej swej długości ze skrajem gruntów Lasów Państwowych. Granica płn., częściowo także zach. wyznaczona została wzdłuż linii oddzielających pod oddziały. Granice rezerwatu nie są łatwe w wielu miejscach do wyznaczenia w terenie, uniemożliwiają to zwarte zarośla, zwłaszcza tarniny. Rezerwat położony jest w mezoregionie Pogórze Szydłowskie stanowiącym rozległy teren rędzin kredowych. W rzeźbie przeważają tereny płaskie i niskofaliste zbudowane z utworów węglanowych kredy górnej. Skałę macierzystą pararędzin w rezerwacie stanowi zwietrzelina skał węglanowych. Skład granulometryczny wierzchnich poziomów gleby 112 proeko rezerwatu jest zróżnicowany. Zależy on nie tylko od skały macierzystej, ale również od stopnia jej zwietrzenia oraz zawartości części krzemianowych i krzemianowo węglowych. Teren rezerwatu jest niewątpliwie bogaty pod względem lichenologicznym, bowiem na tak małym obszarze odnotowano aż 45 gatunków porostów. Ze względu na wapienne podłoże zdecydowanie dominują tutaj gatunki kalcyfilne, nie tylko te, które porastają skałki wapienne, ale też cały szereg porostów naziemnych. Florę rezerwatu stanowią również mszaki-odnotowano 3 gatunki chronione częściowo, natomiast skład flory naczyniowej rezerwatu, jej zróżnicowanie uzależnione jest między innymi od warunków siedliskowych. W skład roślinności naczyniowej rezerwatu wchodzą gatunki zagrożone, chronione regionalnie, oraz gatunki objęte ochroną gatunkową. Skład fauny rezerwatu jest zbliżony i charakterystyczny dla fauny występującej w kompleksie leśnym z którym sąsiaduje rezerwat. Teren rezerwatu obejmuje następujące siedliskowe typy lasu: • • las mieszany świeży na glebie wapiennicowej, pararędzinie brunatnej, na utworze kamienistym gliniasto-ilastym; las mieszany świeży na glebie rdzawej właściwej na utworze kamienistym gliniastoilastym. W skład drzewostanu rezerwatu wchodzą: sosna, dąb, modrzew „Owczary” – rezerwat słonorośl owy (halofilny), o powierzchni 0,61 ha, położony na terenie gminy Sobków. Rezerwat utworzony został w 1959 r. Rezerwat położony jest na terenie wsi Owczary koło Buska. Teren rezerwatu zajmuje zagłębienie wśród pól, o płaskim nierównym dnie, na wysokości 215-217 m. n.p.m., zagłębienie jest ograniczone zboczami. Na terenie rezerwatu znajduje sie wyraźne źródło słone w jego północno-zachodnim rogu, pod stromą skarpą – tzw. źródło zachodnie. Flora rezerwatu jest bardzo cenna i interesująca. Jej szczególna wartość polega na tym, że zawiera bardzo rzadkie gatunki tzw. halofitów (rupia morska (Ruppia maritima) i zamętnica trzoneczkowata (Zannichellia pedicellata)), tj. roślin rosnących na glebach i w wodach zawierających znaczną ilość chlorków, przedewszystkim NaCl. Obok halofitów rezerwat jest miejscem wystepowania interesujących gatunków łąkowych oraz gatunków charakterystyczntch dla muraw kserotermicznych. Parki krajobrazowe Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy utworzono w celu ochrony cennych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych oraz zachowania czystości wód rzeki Czarnej Staszowskiej, która bierze swój początek na bagnach i torfowiskach rezerwatu Białe Ługi. Park zajmuje powierzchnię 20.706 ha, a jego otulina powierzchnię 23.748 ha. Teren parku w 65% pokryty jest lasami, natomiast jego otulina w 28%. Obszar Parku wraz z otuliną obejmuje fragmenty Pasma Orłowińskiego, Pasma Ociesęckiego i Pasma Cisowskiego. Największym bogactwem Parku jest szata roślinna, szczególnie lasy, które zajmują ponad 63% jego powierzchni i występują w 13 typach siedliskowych (od boru suchego do olsu). Gatunkami dominującymi w drzewostanach Parku i otuliny są sosna i jodła zajmujące ok. 85% powierzchni lasów. Drzewa z gatunków olsza, dąb, buk i brzoza mają kilkuprocentowy 113 proeko udział. Obszar ten jest szczególnie bogaty pod wzglądem występowania gatunków roślin objętych całkowitą ochroną prawną. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 48 gatunków roślin objętych całkowitą ochroną gatunkową. Należą do nich m.in. widłaki – wroniec, goździsty, jałowcowaty, spłaszczony, wierzba borówkolistna, goździk piaskowy, pełnik europejski, orlik pospolity, tojad dzióbaty, sasanka wiosenna, grążel żółty, rosiczki: okrągłolistna i długolistna, parzydło leśne, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, storczyki: błotny i szerokolistny. Występują tu również rzadkie w regionie świętokrzyskim zespoły roślinności torfowisk wysokich i przejściowych z bagnem zwyczajnym, borówką bagienną i żurawiną błotną. Bogaty jest również świat fauny. Z rzadkich gatunków objętych ochroną prawną stwierdzono obecność m.in. z owadów (tęczniaki, trzmiele, biegacz, mienia oraz paź królowej); z gadów (jaszczurka zwinka, żyworodna, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata) z ptaków (bocian biały i czarny, jastrząb gołębiarz, myszołów zwyczajny, sowy, kowaliki, dzierzba, muchołówka, drozdy oraz z gatunków łownych – kuropatwa, bażant, cietrzew i słonka); z ssaków (ryjówki, jeż, kret, piżmak, kuna leśna, jeleń, sarna, lis, dzik, zając, borsuk). W strefie ochronnej parku na rzece Czarnej Staszowskiej wprowadzono bobry europejskie. Podstawową ich ostoję na obszarze Parku stanowi rezerwat Białe Ługi. Na terenie Parku występują odsłonięcia skał paleozoicznych (od kambru do dewonu), zawierające unikatowe skamieniałości. Szaniecki Park Krajobrazowy o powierzchni 10.915 ha (z otuliną o powierzchni 12.859 ha), obejmuje środkową cześć Garbu Pińczowskiego oraz południowo-zachodni fragment Niecki Połanieckiej (Płaskowyż Szaniecki), zaliczanych do Niecki Nidziańskiej. Park został utworzony 19 grudnia 1986 r., w celu ochrony licznych i oryginalnych enklaw bardzo wartościowego krajobrazu z malowniczymi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami oraz ciepłolubnymi zbiorowiskami roślinności kserotermicznej, torfowiskowej i słonolubnej rozsianymi w rozległej, harmonijnej przestrzeni łąk i pól uprawnych. Najwartościowszym elementem przyrody nieożywionej Parku są gipsy odsłaniające się głównie na terenie Płaskowyżu Szanieckiego. Interesujące są gipsy zbudowane z kryształów wykształconych w formach wielkokrystalicznych. Formy te tworzą pionowo ustawione i równolegle zrośnięte kryształy zwane „szklicą”. Długość ich dochodzi do 3,5 m i uważane są za największe w Europie, a być może i na świecie. W podłożu gipsowym rozwinęły się na dużą skalę zjawiska krasowe. Występujące formy krasu są bardzo różnorodne, od najpospolitszych lejków poprzez werteby i studnie, do dolinek, małych kotlinek, a nawet jeziorek krasowych. Uwarunkowania geologiczne stwarzają korzystne warunki dla rozwoju ciepłolubnych muraw kserotermicznych, w których występuje ok. 35 gatunków roślin prawnie chronionych (na ogólną liczbę 52 gatunków w Niecce Nidziańskiej), w tym gatunki objęte ochroną ścisłą, takie jak: dziewięćsił bezłodygowy, goryczka wąskolistna, goryczka Wettsteina, kosatka kielichowa, kruszczyk błotny, miłek wiosenny, len złocisty, len włochaty, lilia złotogłów, lipiennik Loesela, listera jajowata, ostrołódka kosmata, ostnica Jana czy ostnica włosowata oraz chronione częściowo: kocanki piaskowe, konwalia majowa, kruszyna pospolita, pierwiosnka wyniosła i wilżyna ciernista. W parku znajdują się liczne zabytki kultury materialnej z interesującymi elementami 114 proeko wiejskiego budownictwa regionalnego, które można zobaczyć między innymi w Szańcu, Młynach i Widuchowej. Świadectwem bogatego dziedzictwa dziejowego są najstarsze ślady grodzisk i kopców znane z okolic Szczaworyża, Szańca, Gartatowic, Skotnik Małych i Żernik Górnych. Na terenie Parku ustanowiono tylko jeden rezerwat przyrody. Jest to rezerwat „Owczary”, o ochronie częściowej, chroniący osobliwości florystyczne w postaci roślinności halofilnej. Poza tym można się przejść wytyczoną tu przyrodniczo - krajobrazową ścieżką dydaktyczną „Szaniec - Kurzejów - Wymysłów – Zwierzyniec”, o długości ok. 7,5 km Nadnidziański Park Krajobrazowy obejmuje dolinę rzeki Nidy od okolic Motkowic aż po jej ujście do Wisły w okolicy Nowego Korczyna. Powierzchnia parku wynosi 23.164 ha, a powierzchnia jego otuliny 26.011 ha. Nida jest osią Parku, płynie meandrując rozległą doliną, tworząc liczne starorzecza, rozlewiska i oczka wodne, które stanowią miejsce bytowania ptaków wodno-błotnych i wielu gatunków ryb słodkowodnych. Głównym walorem Parku, oprócz Nidy, są siedliska roślinności kserotermicznej obfitujące w zagrożone, rzadkie i chronione gatunki zarówno roślin jak i zwierząt. Osobliwością w skali kraju są także wykształcone w sposób klasyczny formy krasu powierzchniowego i podziemnego, rozwinięte w skałach gipsowych: studnie krasowe, mosty skalne, ponory, wywierzyska, jaskinie, schroniska, leje krasowe i inne. Obszar parku obfituje w cenne zabytki architektury szczególnie w Wiślicy, Pińczowie, Nowym Korczynie i Busku Zdroju. Na obszarze parku znajduje się 9 rezerwatów przyrody, 31 pomników przyrody (ożywionej i nieożywionej) oraz 8 użytków ekologicznych. Występuje tu 49 gatunków roślin objętych ochroną gatunkową. Nadnidziański Park Krajobrazowy i Szaniecki Park Krajobrazowy wraz z położonym dalej na południowy-zachód Kozubowskim Parkiem Krajobrazowym wchodzą w skład Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia, ustanowionego na mocy Uchwały Nr XVII/187/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 19 grudnia 1986 roku. Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia zajmuje wraz z otulinami powierzchnię 85.598 ha. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy o powierzchni 20.505 ha (wraz z otuliną 31.628,8 ha), położony jest w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich, pomiędzy rzekami Łośną i Bobrzą. Obejmuje obszary charakteryzujące się pięknem rozległych dolin, otoczonych odkrytymi grzbietami górskimi. Ochroną w ramach Parku objęty jest fragment Gór Świętokrzyskich, w którym zachowały się widoczne na powierzchni kolejne piętra tektoniczno-strukturalne. W odsłonięciach geologicznych można zaobserwować skały poszczególnych formacji paleozoicznych, mezozoicznych przykryte miejscami osadami kenozoicznymi. Jest to jedyne miejsce w Europie, gdzie na tak małej powierzchni występują skały wszystkich epok geologicznych, stanowiących obraz dziejów w ciągu ostatnich 570 mln lat. Park został utworzony na obszarze, który w przeszłości podlegał intensywnej eksploatacji surowców skalnych i to w znacznym stopniu przyczyniło się do odsłonięcia wyjątkowych walorów przyrody nieożywionej – występują tu skały prawie wszystkich okresów 115 proeko geologicznych, od kambru (paleozoik) po holocen (kenozoik). Park nazywany jest w związku z tym „rajem dla geologów”. Obszar parku i jego strefy ochronnej znajduje się w dorzeczu środkowego odcinka rzeki Nidy, stanowiącej główną oś hydrograficzną terenu. Gleby całego regionu charakteryzują się dużym zróżnicowaniem. Występują tutaj rędziny, mady, bielice oraz bagna. Najwyższym punktem parku jest Góra Telegraf (406 m n.p.m.). Obok wartości geologicznych na obszarze Parku występuje duże bogactwo i zróżnicowanie szaty roślinnej, potwierdzone obecnością ponad 1000 gatunków roślin. Rosną tu m.in.: olchy, graby, buki, dęby, różne rodzaje borów sosnowych oraz mieszanych. Występują tu również: łąki, zbiorowiska wodne, bagienne, naskalne i wiele rodzajów torfowisk. Różnorodności zbiorowisk roślinnych towarzyszy niezwykłe bogactwo roślin naczyniowych. Obok często spotykanych gatunków pojawiają się rośliny rzadkie i prawnie chronione, a także zagrożone wyginięciem. Wśród siedlisk leśnych ochronie podlegają płaty świetlistej dąbrowy w jedynym leśnym rezerwacie przyrody „Milechowy”. W granicach parku znajduje się 10 rezerwatów: 8 przyrody nieożywionej, 1 leśny i 1 krajobrazowy. Na terenie parku znajdują się też zabytki historyczne, a wśród nich zamek piastowski w Chęcinach oraz jedyny w swoim rodzaju skansen - Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni, prezentujący eksponaty z całego regionu. Walory przyrody żywej jak i nieożywionej są dużą atrakcją turystyczną. Jeleniowski Park Krajobrazowy o powierzchni 4.295 ha (z otuliną o pow. 10591 ha) – jest najmniejszym powierzchniowo Parkiem woj. świętokrzyskiego. Park został utworzony w 1988 roku. Zajmuje górskie Pasmo Jeleniowskie z najwyższymi wzniesieniami Szczytniakiem i Górą Jeleniowską oraz doliny rzek Dobruchny i Pokrzywianki. Park ma zdecydowanie górski charakter. Utworzony został dla ochrony walorów przyrodniczokrajobrazowych oraz zachowania wartości naukowo - dydaktycznych przyrody nieożywionej. Krajobraz Parku kształtują lasy, w niewielkim stopniu zróżnicowane siedliskowe (4 typy siedliskowe). Najbardziej rozpowszechniony jest wyżynny bór jodłowy, bór mieszany, grąd oraz buczyna niżowa i karpacka. Dominują siedliska lasu górskiego i lasu górskiego mieszanego ze zbiorowiskami jodłowo-bukowymi. Na terenie parku wyróżniono 28 gatunków roślin podlegających ścisłej ochronie: np wawrzynek wilczełyko, kokorycz pełna, bluszcz pospolity. Bogaty jest również świat zwierząt, w tym licznie reprezentowany przez gatunki objęte ochroną, w tym: owady, trzmiele, płazy, ptaki (lelek kozodój, kowalik, zięba). Z ssaków żyją tutaj: kuny, lisy, borsuki, zające, dziki. Największą osobliwością przyrodniczą Parku są jednak rumowiska piaskowców kwarcytowych zwane gołoborzami. Chronione są w trzech rezerwatach przyrody o ochronie częściowej („Szczytniak”, „Małe Gołoborze”, „Góra Jeleniowska”). Odrębny charakter reprezentuje czwarty rezerwat „Wąwóz w Skałach” - choć także przyrody nieożywionej jak i poprzednie, to obok wychodni skał środkowodewońskich znajdujących się w głębokim wąwozie, ochronie podlegają tu również rosnące na nich naturalne murawy i zarośla kserotermiczne 116 proeko W Parku znajdują się również wartościowe obiekty architektury sakralnej i świeckiej z czasów minionych epok historycznych: romański kościółek w Grzegorzewicach, kaplica w Piórkowie - Kolonii. Zachowały się obiekty architektury dworskiej: zespół pałacowo ogrodowy we Wronowie, pozostałości dworów w Roztylicach, Sarniej Zwoli, Mirogonowicach. Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy i Jeleniowski Park Krajobrazowy wraz z położonymi dalej na północ Suchedniowsko-Oblęgorski Parkiem Krajobrazowym i Sieradowickim Parkiem Krajobrazowym wchodzą w skład Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich, ustanowionego na mocy Uchwały Nr XXVIII/279/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 10 czerwca 1988 r. W 1996 r. do Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich włączono również Chęcińsko - Kielecki Park Krajobrazowy Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich zajmuje wraz z otulinami powierzchnię 166.398 ha. Obszary chronionego krajobrazu Cisowsko-Orłowiński Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 23.748 ha, obejmuje tereny gminy powiatu kieleckiego: Bieliny, Daleszyce, Górno, Łagów, Pierzchnica i Raków. Obszar pokrywa się z zasiągiem otuliny Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego i obejmuje tereny o dużych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, których ochrona zapewni zachowanie cennych walorów parku krajobrazowego. Obejmuje tereny rolnicze gęsto zaludnione oraz obszary leśne, które zajmują 28 % powierzchni. We wschodniej części występuje pokrywa lessowa z charakterystyczną rzeźbą erozyjną (wąwozy, parowy, itp.). Ochroną objęto wartościowe obiekty przyrody żywej i nieożywionej (10 pomników przyrody i 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe). Znajduje się tu ponadto wiele zabytków świadczących o bogactwie dziedzictwa kulturowego regionu, w tym liczne obiekty architektury świeckiej i sakralnej. Na ternie Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obowiązuje Rozporządzenie Wojewody Świętokrzyskiego Nr 80/2005 z dn. 14.07.2005 r. w sprawie Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. z dn. 20.07.2005 r., Nr 156, poz. 1941) Szaniecki Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 12.859 ha, obejmuje teren otuliny Szanieckiego Parku Krajobrazowego, w południowej części województwa. Obszar chronionego krajobrazu stanowi liczne enklawy bardzo wartościowego krajobrazu przyrodniczego z wieloma zbiorowiskami roślinności kserotermicznej, torfowiskowej i słonolubnej rozsianych w harmonijnym krajobrazie łąk i pól. Pełen jest zabytków kultury materialnej z interesującą formą budownictwa przy użyciu miejscowego kamienia. Tereny te zostały objęte ochroną ze względu na bogactwo ekosystemów i zróżnicowany krajobraz i rzeźbę terenu oraz funkcję korytarzy ekologicznych. Nadnidziański Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 26.011 ha, położony w całości na terenie otuliny Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Nadnidziański OChK został utworzony w celu: 117 proeko • ochrony dużych kompleksów leśnych dla zachowania różnorodności biologicznej lasu; • szczególnej ochrony ekosystemów i wyjątkowo cennych krajobrazów; • zachowania naturalnych stanowisk roślinności kserotermicznej i halofilnej; • zachowania naturalnych fragmentów obszarów wodnych i wodno-błotnych; • zachowania tworów i składników przyrody nieożywionej. Podkielecki Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 27.832 ha, położony jest w centralnej części województwa świętokrzyskiego. Obejmuje tereny otaczające Kielce od północy i wschodu, położone w zlewni rzek Lubrzanki i częściowo Kamionki oraz Bobrzy. Obszar cechuje się zróżnicowaną florą. W Paśmie Klonowskim występują cenne zbiorowiska lasów liściastych, świeże bory sosnowe i bory mieszane z udziałem jodły. Uwagę przyciągają zbiorowiska buczyny sudeckiej z żywcem dziewięciolistnym. W obniżeniach Doliny Wilkowskiej, na torfach występują charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich borealne świerczyny z licznymi gatunkami rzadkich i prawnie chronionych roślin górskich. Południową część obszaru (Grupa Otrocza i Pasmo Brzechowskie) porastają bory sosnowe i bory mieszane z udziałem jodły. Szczególnymi walorami krajobrazowymi, geobotanicznymi i kulturowymi wyróżnia się przełom rzeki Lubrzanki w Mąchocicach. Na terenie Podkieleckiego OChK zlokalizowane są rezerwaty przyrody: ,,Sufraganiec” i ,,Barcza”. Na uwagę zasługuje, objęta ochroną konserwatorską Góra Radostowa oraz tzw. ,,Żeromszczyzna” w Ciekotach. Związana jest ona z osobą Stefana Żeromskiego. Najważniejszą funkcją obszaru jest ochrona wód podziemnych zbiornika Kielce oraz zbiornika Gałęzice-Bolechowice-Borków. Niemniej istotna jest ochrona wód powierzchniowych rzek Lubrzanki, Czarnej Nidy i Belnianki. Teren ten stanowi również miejsce wypoczynku i rekreacji. Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 45.778 ha, położony jest w granicach Garbu Pińczowskiego, Niecki Soleckiej i Niziny Nadwiślańskiej. W morfologii zaznacza się wyraźnie wydłużony grzbiet zwany Wałem PińczowskoWójczańskim, zbudowany z mioceńskich wapieni detrytyczych leżących na marglach kredowych. W obrębie Niecki Soleckiej i w okolicach Buska, na powierzchni terenu lub pod niewielkim nakładem piaszczystych osadów czwartorzędowych, odsłaniają się mioceńskie skały gipsowe tworzące kopulaste wzniesienia. W ich obrębie rozwijają się typowe zjawiska krasowe: jaskinie, zapadliska, leje, ślepe doliny itp. Szeroka dolina Wisły wcięta w iły mioceńskie wypełniona jest grubymi seriami plejstoceńskich osadów żwirowo-piaszczystych, niekiedy lessów oraz holoceńskimi madami. Na tak urozmaiconym podłożu geologicznym wykształciły się zróżnicowane pokrywy glebowe: na wychodniach skał mioceńskich-rędziny wapienne i gipsowe, na plejstoceńskich piaskach-lekkie bielicowe, a na Ponidziu urodzajne mady. Cały teren jest zagospodarowany intensywnie rolniczo i w krajobrazie dominują zbiorowiska nieleśne. Pod względem przyrodniczym największą wartość mają zbiorowiska torfowiskowe i łąkowe z udziałem halofitów: komonicy skrzydlatostąkowej, muchotrzewu solniskowego, koniczyny rozdętej, rozwijającej się w dolinach Wschodniej i Sanicy, a także w okolicy stopnicy i Solca-Zdroju. Lasy o charakterze zbliżonym do naturalnych rozwijają się na siedliskach borów 118 proeko sosnowych i borów mieszanych. W zależności od panujących stosunków wodnych wykształciły się zbiorowiska bagiennego boru trzcinnikowego, subkontynentalnego boru świeżego i boru mieszanego. W płd. części OChK, na lessach w okolicach Wójeczki oraz w płn.-zach. na gipsach wykształciły się zbiorowiska muraw kserotermicznych z interesującymi i chronionymi gatunkami roślin, m.in.: wisienką stepową, ostnicą włosowatą, rojnikiem pospolitym, miłkiem wiosennym, dziewięćsiłem bezłodygowym. Ważną rolę ws krajobrazie i biocenotyczną odgrywają zarośla krzewiaste z budującymi je tarniną i leszczyną. Włoszczowsko-Jędrzejowski Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest w zachodniej i centralnej części województwa świętokrzyskiego. Zajmuje powierzchnię 690,9 km² i obejmuje obszar gminy Oksa oraz częściowo m.in. gmin: Imielno, Jędrzejów, Małogoszcz i Sobków. Utworzony został dla ochrony wód zlewni rzek Nidy i Pilicy oraz zbiornika wód podziemnych Niecka Miechowska. Roślinność w obszarze jest mocno zróżnicowana. W dolinie Białej Nidy, płynącej przez obszar powiatu jędrzejowskiego, występują liściaste lasy jesionowoolszowe, wilgotne grądy oraz bory sosnowe. Do roślin chronionych należą m.in.: ciemiężnica zielona, długosz królewski, lepiężnik biały, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko oraz zawilec jaskrowaty Świętokrzyski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 11971,24 ha, został wyznaczony na terenie otuliny Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Chroni cenne ekosystemy przyrodnicze i czystość wód powierzchniowych oraz cenne walory krajobrazowe otoczenia ŚPN. Jeleniowsko-Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 28.469 ha, położony jest pomiędzy dolinami Koprzywianki i Czarnej i obejmuje wschodni kraniec Gór Świętokrzyskich, Pogórza Szydłowskiego i Niecki Połanieckiej. Jest to obszar o bardzo urozmaiconej rzeźbie i silnie zalesiony – lasy stanowią ok. 55%, a użytki rolne ok. 40% stanowiąc lokalny ciąg ekologiczny. Wśród lasów dominują tu bory sosnowe, bory mieszane, bory trzcinnikowe, łęgi subkontynentalne oraz bory mieszane świeże przechodzące w grąd wysoki i świetlistą dąbrowę. Ponadto występują bory i lasy wilgotne – olsy. Wśród roślinności leśnej zdecydowanie przeważa drzewostan sosnowy, a uzupełnieniem są dęby, brzozy, jodły, modrzew, olcha, buk. Wiek drzewostanu bardzo zróżnicowany, przeważa drzewostan wieku 50-100 lat w obrębie lasów państwowych jak i prywatnych. W lasach prywatnych jest duży udział drzewostanu młodego poniżej 50 lat występującego na małych powierzchniach, rzędu kilku arów porastającego gleby słabszych klas i nieużytki. Również wzdłuż dolin rzek i cieków ciągną się zadrzewienia głównie olchy, topoli i wierzby. Wzdłuż dróg ciągną się zadrzewienia szpalerowe, głównie lip, topoli, jesionów i kasztanowców. W lasach poza skupiskami drzew znajduje się różnorodna roślinność krzewiasta oraz bogate runo leśne. Spotykane gatunki zwierząt to: sarny,jelenie, kuny, łosie, bobry, dziki, zające, lisy, dzikie kaczki, bażanty i kuropatwy. W wilgotnych dnach dolin rzek, cieków i oczek wodnych występują bogate florystyczne zespoły roślinności szuwarowo-bagiennej, łąkowo bagiennej i bagienno-torfowiskowej z szeregiem rzadkich i chronionych gatunków roślin i ptaków. Ponadto występują na tych terenach zbiorowiska murawowe i krzewiaste w miejscach nie przydatnych do uprawy: na ścianach wąwozów lessowych, na stromiznach zboczy oraz na bardzo płytkich glebach. 119 proeko Charakterystyczną roślinnością dla tego obszaru są ciepłolubne zbiorowiska kserotermiczne pochodzenia południowoeuropejskiego z szeregiem rzadkich i chronionych gatunków roślin. Siedliskami dla takich zespołów roślinnych są najczęściej suche, słoneczne zbocza wzgórz, dolin rzecznych i wąwozów, zwłaszcza o ekspozycji południowej. Gleby przeważnie płytkie, a miejscami skaliste, są zasobne w węglan wapnia CaCO3 i dzięki temu są wybitnie ciepłe. Na siedliskach takich panują specyficzne warunki mikroklimatyczne: wysokie temperatury powietrza i gleby oraz trudności w zaopatrywaniu roślin w wodę, zwłaszcza w porze suszy letniej. Sprzyja to występowaniu gatunków o dużych wymaganiach termicznych i odpornych na deficyty wodne. Chęcińsko-Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 11.124 ha, pokrywa się z zasięgiem dawnej otuliny Parku i obejmuje tereny o dużych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, których ochrona zapewni zachowanie cennych walorów parku krajobrazowego. Obszar chronionego krajobrazu jest terenem silnie zurbanizowanym. Lasy zajmują tu znikomy procent powierzchni (1,4), przeważają natomiast użytki rolne (56%). Otulina Ch-KPK podobnie jak cały Park charakteryzuje się wyjątkowymi walorami w zakresie przyrody nieożywionej. Pozwoliło to na ustanowienie tu rezerwatu geologicznego „Wolica” oraz pomnika przyrody nieożywionej. Osobliwością przyrody żywej chronioną również w formie pomnika przyrody jest klon w miejscowości Karsznica. Jeleniowski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 10.591 ha, stanowiący otulinę parku obejmuje gł. tereny użytkowane rolniczo i obszary zurbanizowane. Użytki rolne zajmują 79% ogólnej powierzchni, lasy tylko 11%. Otulina to obszar charakteryzujący się ogromnymi walorami przyrodniczo krajobrazowymi. Ustanowiono tu piękny krajobrazowo a jednocześnie posiadający wyjątkowa wartość naukową i dydaktyczną (ze względu na przyrodę nieozywiona) rezerwat geologiczny "Wąwóz w Skałach"- występujące tu naturalne murawy i zarośla kserotermiczne porastają zbocza wąwozów z wychodniami skał dewońskich. Podobne zespoły roślinności kserotermicznej występują na obszarach krasowych w okolicach Łagowa i Piotrowa. Na obszarze otuliny spotkać można także pojedyncze obiekty przyrodnicze chronione w formie pomników przyrody. Spośród czterech zarejestrowanych na tym obszarze trzy to pomniki przyrody ożywionej (dęby, topole białe), zachowane na terenie dawnych parków podworskich w Grzegorzowicach i Czajęcicach, a czwarty to obiekt przyrody nieożywionej. Obszar otuliny to teren na, którym znajduje się także wiele obiektów świadczących o bogactwie dziedzictwa kulturowego. Najcenniejszym zabytkiem architektury sakralnej jest XIV wieczny kościół w Grzegorzowicach. Do ciekawszych obiektów budownictwa świeckiego należą pozostałości zespołów małych dworów, zwykle wraz z parkami. Są to dworskie układy przestrzenne w: Czajęcicach, Grzegorzowicach, Jeleniowie, Wronowie i Mirogonowicach. Obszary Natura 2000 Obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Nidy” PLB260001 stanowi dolina rzeki o szerokości 2-3 km, a wyjątkowo 6 km - koło miejscowości Umianowice, gdzie tworzy się delta wsteczna. Meandry rzeczne i starorzecza są charakterystyczne dla doliny. Na znacznym obszarze występują łąki kośne przechodzące w miejscach zabagnionych w turzycowiska. Przy 120 proeko starorzeczach i oczkach wodnych występują zespoły szuwarowe, a w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki szuwar mannowy. Ponadto w bezpośrednim sąsiedztwie koryta występują zarośla wierzbowe i olsy, a także sporadycznie zespoły łęgowe. W okresie wiosennym i letnim wzbierająca rzeka tworzy rozległe rozlewiska. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 62. Występuje tu co najmniej 30 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla conajmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bączek (PCK), bąk (PCK), ślepowron, błotniak łąkowy, błotniak stawowy, błotniak zbożowy (PCK), bocian czarny, czapla biała, dzięcioł białoszyi, mewa czarnogłowa, perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkozek, zausznik, gęgawa, cyranka, cyraneczka, krakwa, płaskonos, podgorzałka, czernica, głowienka, hełmiatka, kropiatka, zielonka, krwawodziób, rycyk, dudek, remiz; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występują: bocian biały, derkacz, wodnik, rybitwa białoczelna, podróżniczek, zimorodek, gąsiorek, dziwonia, srokosz, trzciniak, brzęczka, świerszczak (około 1% populacji krajowej), strumieniówka i słowik szary (około 0,5% populacji krajowej). Na obszarze specjalnej ochrony ptaków „Dolina Nidy” PLB260001 stwierdzono występowanie co najmniej 30 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (79/409/EWG). Spośród nich, przedmiot ochrony stanowią następujące gatunki ptaków, zgodnie z kryteriami kwalifikującymi gatunki ptaków i ich siedliska do ochrony w formie obszarów Natura 2000 (gatunki z oceną A, B lub C wg standardowego formularza danych): – bączek zwyczajny Ixobrychus minutus – czapla biała Egretta alba – Bocian czarny Ciconia nigra – Podgorzałka Aythya nyroca – błotniak stawowy circus aeruginosus – Błotniak łąkowy Circus pygargus – Kropiatka Porzana porzana – Zielonka Porzana parva – Derkacz Crex crex – Batalion,Philomachus pugnax – Łęczak Tringa glareola – mewa czarnogłowa Larus melanocephalus – rybitwa biało czelna Sterna albifrons – rybitwa Białowąsa Chlidonias hybridus – Rybitwa czarna Chlidonias niger – Uszatka błotna Asio flammeus – Podróżniczek Luscinia svecica – Dzięcioł biało szyi Dendrocopos syriacus Zagrożenie dla obszaru stanowią: • • • • • • eksploatacja gipsu na wielką skalę; wypalanie szuwarów; obniżanie poziomu wód gruntowych; osuszanie terenu; zanieczyszczenia wód ściekami komunalnymi; kłusownictwo. 121 proeko Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” PLH260040 obejmuje jeden z większych kompleksów leśnych zajmujących południową część Pasma Łysogórskiego w Górach Świętokrzyskich. Położony jest w zlewniach Nidy i Czarnej Staszowskiej. Obejmuje trzy pasma wzgórz zbudowane z dewońskich piaskowców i wapieni oraz kambryjskich kwarcytów. Rzeźba terenu jest bardzo urozmaicona, z licznymi garbami denudacyjnymi, kotlinami i dolinami o charakterze przełomów. Sieć wodna jest dobrze rozwinięta. Rzeki płyną naturalnymi korytami tworząc liczne zakola i meandry. W ich otoczeniu znajdują się duże kompleksy łąk. W granicach obszaru leży kilka wsi otoczonych polami i łąkami. Lasy zajmują większość powierzchni obszaru. Są to głównie drzewostany jodłowe, sosnowojodłowe i bukowo-jodłowe z udziałem jaworu, klonu i cisa, odnawiające się z samosiewu. Niektóre fragmenty o charakterze pierwotnym są pozostałością Puszczy Świętokrzyskiej, np. las bukowy chroniony w rezerwacie "Zamczysko", mieszany w rezerwacie "Cisów". U podnóża Pasma Cisowskiego, na dziale wodnym, w niecce otoczonej zalesionymi wydmami znajduje się kompleks torfowisk, przechodzący miejscami w niedostępne grzęzawiska. Tutaj bierze swój początek Czarna Staszowska - odprowadzająca wody z większej części tych lasów, oraz potok Trupień. Rozległy kompleks leśny, wraz z otaczającymi go wilgotnymi łąkami w dolinach rzecznych, stanowi bardzo bogaty przyrodniczo, zróżnicowany obszar. Ostoja zdominowana jest przez lasy bukowo-jodłowe (żyzne i kwaśne buczyny, wyżynne bory jodłowe) rzadziej grądy i łęgi, obejmuje też niewielkie płaty łąki trzęślicowych. Niezwykle cenne przyrodniczo są rozległe torfowiska wysokie i przejściowe otoczone borami bagiennymi i bagiennymi lasami olszowymi (łęgi i olsy. Występują także torfowiska wysokie zdegradowane, zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji. Jest to również ostoja, gdzie bardzo dobrze zachowane są suche bory sosnowe Cladonio-Pinetum. Celem ochrony tej ostoi jest zabezpieczenie naturalnego lasu o charakterze górskim na niżu. W ostoi szacunkowo naliczono około 700 gatunków roślin naczyniowych, z tego 42 gatunki objęte ochroną ścisłą oraz 10 ochroną częściową. Na terenie obszaru występuje w sumie 19 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Śródleśne torfianki i zabagnienia zasiedlają trzy gatunki traszek, w tym traszka grzebieniasta, gatunek z załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Wypływające z lasów, czyste strumienie zamieszkują dwa gatunki minogów z załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG i trzy chronione gatunki ryb. Entomofaunę reprezentują jedne z najsilniejszych w regionie populacje przeplatki aurinii (której południowa granica zasięgu w regionie przebiega przez obszar), modraszka telejusa i czerwończyka nieparka oraz mniejsze, ale również istotne, czerwończyka fioletka, trzepli zielonej i zalotki większej. Jest to jeden z niewielu w regionie obszarów, gdzie stwierdzono występowanie wilków. O wartości przyrodniczej tego obszaru świadczy także najdłuższa w regionie lista pozostałych ważnych gatunków roślin i zwierząt, głównie tych związanych ze śródleśnymi torfowiskami i dobrze zachowanym drzewostanem. Jest to ostoja wielu rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków - zarówno związanych ze środowiskiem leśnym, jak i wodno-błotnych. Obszar lasów Cisowsko-Orłowińskich wyróżnia się dużą (8) liczbą gatunków leśnych i górskich ślimaków lądowych. W tym karpackich, alpejskich i borealno górskich. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Lasy Cisowsko- 122 proeko Orłowińskie” PLH260040 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): • 2330 - wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi; • 3270 - zalewane muliste brzegi rzek; • 5130 - zarośla jałowca pospolitego na wrzosowiskach lub murawach nawapiennych; • 6230 - górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) • 6410 - zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) • 7110 - torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) • 7140 - torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea) • 9110 - kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) • 9130 - żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) • 9170 - grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) • 9190 - pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum) • 91D0 - bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosiPinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) • 91E0 - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe( • 91P0 - wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum) • 91T0 - sosnowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać PeucedanoPinetum) Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” PLH260040 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy ssaków: Castor fiber bóbr europejski; – z grupy płazów i gadów: Triturus cristatus traszka gżebieniasta; – z grupy ryb: Lampetra planeri minóg strumieniowy i Eudontotomyzon mariae minóg ukraiński; – z grupy bezkręgowców: Ophiogomphus cecilia trzepla zielona, Leucorrhinia pectoralis zalotka większa, Maculinea teleius modraszek telejus, Lycaena dispar czerwończyk nieparek, Euphydryas aurinia przeplatka aurinia, Lycaena helle czerwończyk fioletek Zagrożeniem dla funkcjonowania obszaru mogą być: 123 proeko • gospodarka leśna - wycinanie starych i powalonych drzew i usuwanie posuszu a więc likwidacja siedlisk zagrożonych owadów saproksylicznych oraz nasadzenia niezgodne z typem siedliska; • budowa utwardzanych dróg do wywózki drewna zaburzająca naturalne cieki wodne szczególnie w rejonie „Białych Ługów”; • masowa turystyka: pomysły z utwardzanymi szlakami i ścieżkami rowerowymi, ambony widokowe w rejonie rezerwatu „Białe Ługi”. • osuszanie terenu – rowy odwadniające, • zaprzestanie użytkowania łąk – cenne dla motyli łąki zarastają trzciną i zakrzaczają się • regulacja koryt rzecznych (Czarna Staszowska), Pierzchnianka i Belnianka już na fragmentach uregulowana • zabudowa w pobliżu rzek - odprowadzanie ścieków; • przeznaczanie łąk pod zabudowę i tereny rekreacyjne, stawy hodowlane, zbiorniki rekreacyjne; • zbyt intensywny wypas bydła (w okolicy Osin); • zalesianie łąk i polan śródleśnych oraz zarastanie (sukcesja w kierunku zarośli i lasu) siedlisk - muraw na piaskowych, łąk świeżych i wilgotnych oraz torfowisk wysokich i przejściowych; • presja urbanizacyjna; • zarastanie (sukcesja w kierunku zarośli i lasu) siedlisk - muraw na piaskowych, łąk świeżych i wilgotnych oraz torfowisk wysokich i przejściowych • chemizacja rolnictwa. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Szaniecko-Solecka” PLH260034 znajduje się w środkowej części Garbu Pińczowskiego oraz południowo - zachodnim fragmencie Niecki Połanieckiej (Płaskowyżu Stanieckim i Kotlinie Borzykowskiej). Składa się z kilkunastu enklaw z malowniczymi wapiennymi i gipswymi wzgórzami porośniętymi roślinnością kserotermiczną. Teren poprzecinany jest licznymi ciekami wodnymi, miejscami tworzącymi zabagnione dolinki, w których wykształciły się torfowiska. W północnej części obszaru znajdują się liczne odsłonięcia gipsów, zwłaszcza wielkokrystalicznych; ponadto, obserwuje się liczne formy krasu powierzchniowego i podziemnego np.: leje, studnie, zapadliska, jaskinie krasowe. Środkowa i południowa część wyróżnia się występowaniem wód mineralnych z wysiękami, którym towarzyszy roślinność halofilna, jak np. w okolicach wsi Owczary. Obszar występowania najcenniejszych siedlisk muraw kserotermicznych i torfowisk węglanowych, łąk solniskowych oraz ciepłych grądów. Teren występowania aż czterech gatunków z załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Ostericum palustre, Ligularia sibirica, Cypripedium calceolus, Liparis loeselii). Zestawienie różnorodności i jakości siedlisk i gatunków unikatowe w skali kraju i Europy. Szacunkowo około 1100 gat. roślin naczyniowych, w tym ok. 70 gatunków chronionych, 200 gatunków zagrożonych w skali regionu i kraju. Niepowtarzalne układy krajobrazowe (w tym krasowe). Ostoja zabezpiecza najcenniejsze półnaturalne siedliska związane z występowaniem wapienia i gipsu. 124 proeko Rozległy, zróżnicowany obszar stanowi najważniejszą w regionie ostoję dla dwóch gatunków motyli dziennych - modraszka telejusa i modraszka nausitousa. Istotne populacje tworzą tu również czerwończyk nieparek i czerwończyk fioletek. Ostoja stanowi znaczący w skali regionalnej obszar występowania pachnicy dębowej, zasiedlającej tu przydrożne i śródpolne wierzby. Jest to także jedna z najważniejszych w regionie ostoja dla kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej, które szczególnie licznie zasiedlają południowe krańce ostoi z zalewanymi corocznie łąkami i kompleksami stawów hodowlanych. Spotkać tam można jeszcze dziewięć innych gatunków płazów oraz znaczące w województwie koncentracje ptaków wodno-błotnych. W tej części obszaru stwierdzono także występowanie piskorza i kozy. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja SzanieckoSolecka” PLH260034 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): – 1340 Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (Glauco-Puccinietalia część zbiorowiska śródlądowe) – 2330 Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi – 3130 Brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, Isoëto-Nanojuncetea – 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion – 4030 Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, CallunoArctostaphylion) – 5130 Zarosla jalowca pospolitego na wrzosowiskach lub murawach nawapiennych – 6120 Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) – 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków – 6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) – 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) – 6440 Łąki selemicowe (Cnidion dubii) – 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) – 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk – 8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis – 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, TilioCarpinetum) – 9190 Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum) – 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion – 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) – 91I0 Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae) 125 proeko Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Szaniecko-Solecka” PLH260034 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy płazów i gadów: Triturus cristatus traszka grzebieniasta, Bombina bombina Kumak nizinny; – z grupy ryb: Misgurnus fossilis piskorz i Cobitis taenia koza pospolita; – z grupy bezkręgowców: Maculinea teleius modraszek telejus, Lycaena dispar Czerwończyk nieparek, Maculinea nausithous Modraszek nausitous, Osmoderma eremita pachnica dębowa. Zagrożenia dla funkcjonowania obszaru stanowią: • • • • • • • obniżanie poziomu wód gruntowych, osuszanie łąk, melioracje, zapobieganie wylewom wiosennym, regulacja cieków (Kanał Strumień); zmiana sposobu użytkowania rolniczego - sukcesja wtórna na murawach kserotermicznych i łąkach; presja urbanizacyjna; presja przemysłu wydobywczego związanego z pozyskiwaniem kruszyw skalnych; pachnica dębowa rozwija się tu w głowiastych wierzbach - zmiana tradycyjnego użytkowania czyli zaprzestanie co kilkuletniego obcinania gałęzi wierzb spowoduje zanik tego typu drzewa (sprzyja to powstawaniu próchnowisk) i przyczyni się do znacznego ograniczenia występowania tego chrząszcza; do innych zagrożeń można zaliczyć wycinanie zasiedlonych drzew i wypalanie dziupli; ewentualna zmiana gospodarki rybackiej na stawach (Biechów, Słupia Pacanowska, Widuchowa, Służów, Budy, Palonki); zalesianie łąk, przeznaczanie łąk pod uprawy i stawy hodowlane. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Stawiany” PLH260033 położony jest w obrębie mezoregionu Pogórze Szydłowskie oraz w zachodniej części Niecki Połanieckiej tzw. Płaskowyżu Stanieckim. Rzeźba terenu jest tu słabo rozwinięta, północna część jest poprzecinana garbami i dolinkami. Charakterystycznym elementem tego terenu są formy krasu które rozwinęły się w utworach mioceńskich głównie w gipsach ale też i w wapieniach. Przez obszar przepływają liczne rzeczki i strumienie o niewielkich przepływach i długości. Ostoja Stawiany zabezpiecza występowanie muraw kserotermicznych i stanowi połączenie pomiędzy tymi siedliskami na Ponidziu i w Obszarze Chęcińskim. Występuje tu 9 typów siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG; jest też liczna populacja staroduba łąkowego Ostericum palustre. Ponadto występuje wiele roślin należących do zagrożonych i rzadkich na terenie kraju. Niewielki, obfitujący w torfianki, leje krasowe i zalane kamieniołomy obszar jest najważniejszą w regionie ostoją dla ochrony traszki grzebieniastej, ponieważ obejmuje bardzo silną populacje tego gatunku. Siedliska te są również istotne dla lokalnej populacji kumaka 126 proeko nizinnego. Łąki na terenie ostoi zasiedla modraszek telejus i poczwarówka zwężona oraz trzy inne chronione gatunki mięczaków. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Stawiany” PLH260033 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): – 1340 Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (Glauco-Puccinietalia część zbiorowiska śródlądowe) – 3130 Brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, Isoëto-Nanojuncetea – 3140 Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea – 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków – 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) – 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Stawiany” PLH260033 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy płazów i gadów: Triturus cristatus traszka grzebieniasta, Bombina bombina Kumak nizinny; – z grupy bezkręgowców: Maculinea teleius modraszek telejus, Poczwarówka zwężona Vertigo angustior. W standardowym formularzu danych nie zapisano zagrożeń dla obszaru. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Czarnej Nidy” PLH260016 położony jest w obrębie mezoregionu Pogórze Szydłowskie. Obejmuje rzekę Czarną Nidę od miejscowości Przymiarki do Kuby Młyny, wraz z jej terasą zalewową, zboczami oraz obszarami przyległymi z rozproszonymi stanowiskami muraw kserotermicznych i zbiorowisk leśnych. Występują tu skały osadowe z ery paleozoicznej i mezozoicznej przykryte przez młodsze osady z okresu miocenu. Na obszarze, gdzie występują wapienie, rozwinął się kras. W jego wschodniej części na podłożu struktur paleozoicznych zalegają osady morskie miocenu, miejscami zbocza doliny rzecznej budują skały węglanowe wieku kredowego. W gminie Morawica utworzono rezerwat z naturalnym stanowiskiem cisa „Radomice”. Pod względem siedliskowym w obszarze przeważają tu bory sosnowe i bory mieszane, rzadziej występują fragmenty olsów, łęgów oraz grądów. W dnie doliny dominują pastwiska, ale zachowały się także fragmenty łąk ekstensywnie użytkowanych oraz trzęślicowych łąk o zmiennym uwilgotnieniu. Koryto rzeki zachowało w większości naturalny i silnie meandrujący charakter, z licznymi starorzeczami, zastoiskami, ujściami mniejszych dopływów (Morawka), rozlewiskami. Często występują także płaty łęgów i zarośli wierzbowych. Na wychodniach skał węglanowych porastają murawy i zarośla kserotermiczne. Na SW od wsi Brzeziny znajduje się 127 proeko kompleks rozproszonych wzgórz, m.in. Góra Hosa (289 m) i Góra Niedziańska pokrytych murawami kserotermicznymi ze znacznym udziałem jałowca. Ogółem stwierdzono tu występowanie 9 typów siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, zajmujących łącznie ponad 32 % obszaru. Do najcenniejszych należą murawy kserotermiczne, łąki o różnym stopniu wilgotności oraz starorzecza. Niezwykle cennym zbiorowiskiem leśnym oprócz łęgów jest rozległy fragment grądu wysokiego obejmującego także rez. Radomice chroniącego jedno z najliczniejszych na Wyżynie Małopolskiej stanowisk cisa Taxus baccata, gatunku zamieszczonego w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. Na różnego typu murawach kserotermicznych występuje wiele rzadkich i zagrożonych w skali kraju gatunków, np. Cerasus fruticosa, Medicago minima. Największe znaczenie w Ostoi posiadają bardzo dobrze wykształcone i bogate florystycznie starorzecza, zarośla nadrzeczne, fragmenty rzeki z włosiennicznikami oraz rozległe płaty zbiorowisk łąkowych. Wśród zbiorowisk leśnych na uwagę i ochronę zasługują łęgi oraz fragmenty grądów z wieloma cennymi w skali kraju gatunkami. Znajdujące się w dolinie rzecznej siedliska łąkowe zamieszkują trzy gatunki motyli dziennych z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Ze względu na wielkość populacji i dobry stan zachowania siedlisk obszar jest ważnym miejscem dla zachowania przede wszystkim modraszka telejusa i czerwończyka fioletka. Trzepla zielona licznie zasiedla koryto rzeczne, w dużym stopniu naturalne, zapewniające odpowiednie siedliska także minogowi ukraińskiemu, dwóm naturowym i czterem innym chronionym gatunkom ryb oraz dobrze zachowanej populacji skójki gruboskorupowej, bobra i wydry. Liczne starorzecza i torfianki zasiedlają kumaki i traszki grzebieniaste. Dolina Czarnej Nidy stanowi ważny korytarz ekologiczny o randze krajowej. Ostoja posiada także znaczne walory krajobrazowe. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Czarnej Nidy” PLH260016 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): – 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis – 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków – 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) – 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) – 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) – 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, TilioCarpinetum) – 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion 128 proeko Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Czarnej Nidy” PLH260016występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy ssaków: Castor fiber bóbr europejski, – z grupy płazów i gadów: Triturus cristatus traszka grzebieniasta, Bombina bombina Kumak nizinny; – z grupy ryb: Cobitis taenia koza pospolita, Eudontomyzon mariae minog ukraiński – z grupy bezkręgowców: Unio crassus skójka grubo skorupowa, Ophiogomphus cecilia trzepla zielona, Maculinea teleius modraszek telejus, Lycaena dispar czerwończyk nieparek, Lycaena helle czerwończyk fioletek Cottus gobio głowacz biało płetwy, Głównym zagrożeniem dla stwierdzonych tu siedlisk jest naturalna sukcesja roślinności krzewiastej i drzewiastej, eutrofizacja, uprawianie sportów na pojazdach zmotoryzowanych oraz zanieczyszczenia związane z bliskim położeniem zabudowań miejskich i dróg. Ponadto melioracje oraz regulowanie koryta rzecznego, zasypywanie starorzeczy i usuwanie zadrzewień nadrzecznych. Dodatkowym zagrożeniem są zrzuty z oczyszczalni w Morawicy i domów zlokalizowanych przy samym korycie oraz składowiska gruzu i ziemi. Kolejnym zagrożeniem jest zalesianie. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Warkocza” PLH260021. Warkocz to źródłowy dopływ Czarnej Nidy, mający początek na południowym stoku Łysicy na wysokości 410 m. n.p.m. Charakteryzuje się dużym stopniem naturalności. Rzeka jest niewielka, miejscami ma charakter rzeki górskiej. Rzeka Warkocz jest miejscem występowania licznej populacji skójki gruboskorupowej Unio crassus, gatunku z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej, gatunku znajdującego się także na Światowej Czerwonej Liście IUCN oraz na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Jest to najlepiej zachowana populacja w dorzeczu Nidy, w przyszłości może stanowić bazę dla przyszłej restytucji tego gatunku. Jest to miejsce objęte programem monitoringu krajowej populacji. Koryto rzeczne zasiedlają również minogi strumieniowe, głowacze białopłetwe oraz, przy ujściu do Lubrzanki - różanki. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Warkocza” PLH260021 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): – 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Dolina Warkocza” PLH260021 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: 129 proeko – z grupy bezkręgowców: Unio crassus skójka grubo skorupowa, Zagrożeniem dla obszarze jest przekształcanie doliny rzecznej, budowa zbiornika retencyjno rekreacyjnego „Niestachów”, zabudowa dochodząca do koryta rzeki oraz zanieczyszczenia wody. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Nidziańska” PLH260003 stanowi fragment rejonu Ponidzia w Małopolsce. Obejmuje naturalną dolinę Nidy i fragmenty przylegających do niej płaskowyżów. Krajobraz jest tu bardzo urozmaicony. Rzeka Nida silnie meandruje tworząc liczne starorzecza. W środkowej części biegu Nidy utworzył się rozległy kompleks wilgotnych i podmokłych łąk, bagien i starorzeczy. Przy małym spadku koryta rzeki, co roku tworzą się tu rozlewiska i rozwijają zbiorowiska szuwarowe i utrzymują łąki kośne. Lessowe, lekko faliste obszary płaskowyżów porozcinane są licznymi wąwozami, parowami oraz suchymi dolinami. Na odlesionym obszarze zlokalizowane są dwa duże kompleksy stawów rybnych, będące ostoją wielu gatunków ptaków. W centrum Ponidzia mamy do czynienia z typową rzeźbą krasową związaną z występowaniem pokładów gipsu. Charakteryzuje ją występowanie licznych jaskiń, lejów krasowych, wywierzysk i ślepych dolinek. Wapienne i gipsowe wzgórza oraz zbocza wąwozów porastają murawy kserotermiczne, a dolinki zajęte są przez zbiorowiska łąkowe. Na NE od miejscowości Szczerbaków znajduje się niewielki płat halofilnych szuwarów i łąk, zniszczony przez odwodnienie i próby orki, lecz możliwy do renaturyzacji. Obszar ostoi jest słabo zalesiony. Występujące tutaj zbiorowiska leśne to przede wszystkim lasy świeże z fragmentami siedlisk borowych i olsowych. Jednym z głównych walorów ostoi jest kras gipsowy, tworzący podłoże dla rzadko spotykanych, kserotermicznych, nagipsowych muraw. Związane są z nimi stanowiska wielu najrzadszych składników naczyniowej flory polskiej. Znajduje się tu jedyne w Polsce stanowisko sierpika różnolistnego Serratula lycopifolia, oraz jedna z najmocniejszych populacji dziewięćsiła popłocholistnego Carlina onopordifolia. Dobrze wykształcone i zachowane są także zbiorowiska łąkowe i torfowiskowe, oraz lasy łęgowe. Jest to obszar występowania słonych źródeł, wokół których rozwijają się łąki halofilne. Łącznie na terenie obszaru zidentyfikowano 18 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 20 gatunków z Załącznika II. W ostoi występuje bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza związanych z siedliskami kserotermicznymi. Jest to miejsce lęgowe wielu gatunków ptaków, zwłaszcza wodno-błotnych i ważny punkt na szlaku wędrówkowym ptaków (Dolina Nidy jest ostoją ptaków o randze europejskiej E62). W ostoi występuje jeden z największych w tej części kraju system rozlewisk. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Nidziańska” PLH260003 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): 1340 Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (Glauco-Puccinietalia część - zbiorowiska śródlądowe) 130 proeko 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis 3270 Zalewane muliste brzegi rzek 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 10,00 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea) 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 8310 Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Nidziańska” PLH260003 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy ssaków: Castor fiber bóbr europejski, Barbastella barbastellus mopek, Lutra lutra wydra europejska. – z grupy płazów i gadów: Triturus cristatus traszka grzebieniasta, Bombina bombina Kumak nizinny; – z grupy ryb: Lampetra planeri minog strumieniowy, Aspius aspius boleń, Rhodeus sericeus amarus różanka , Misgurnus fossilis piskorz, Cobitis taenia koza pospolita Cottus gobio głowacz białopłetwy – z grupy bezkręgowców: Unio crassus skójka grubo skorupowa, Ophiogomphus cecilia trzepla zielona, Maculinea teleius modraszek telejus, Lycaena helle czerwończyk fioletek, Vertigo angustior poczwarówka zwężona. Do najistotniejszych zagrożeń dla funkcjonowania obszaru należą: • eksploatacja gipsu na dużą skalę, szczególnie w okolicy Gacek; • zarastanie muraw kserotermicznych; • wypalanie szuwarów; • obniżanie poziomu wód gruntowych; • osuszanie terenu; • zanieczyszczenia wody ściekami komunalnymi; • kłusownictwo. 131 proeko Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Sobkowsko-Korytnicka” PLH260032 położony jest w mezoregionie Dolina Nidy oraz częściowo w obrębie mezoregionu Pogórze Szydłowskie. Występują tu skały osadowe z ery paleozoicznej i mezozoicznej przykryte przez młodsze osady z okresu miocenu. Na obszarze, gdzie występują wapienie rozwinął się kras. Obejmuje dolny fragment doliny rzeki Nidy, która charakteryzuje się płaskim dnem podlegającym zalewom. Meandrująca rzeka tworzy liczne starorzecza. Teren ostoi charakteryzuje się wydłużonymi, łagodnie zaokrąglonymi wzgórzami między którymi występują liczne wąwozy i jary. Ostoja Sobkowsko-Korytnicka zabezpiecza areał występowania muraw kserotermiczny i stanowi połączenie pomiędzy tymi siedliskami na Ponidziu i w Obszarze Chęcińskim. Stanowi również przedłużenie Doliny Nidy ku północy będąc łącznikiem z Białą Nidą i Czarną Nidą, a dalej Lubrzanką i Wierną Rzeką. Jest ważnym korytarzem ekologicznym obejmującym naturalne rzeki niżowe oraz towarzyszące im łąki świeże i zmiennowilgotne, a także wzgórza głównie o charakterze kserotermicznym. Najcenniejsze obok muraw kserotermicznych są siedliska wapiennych piasków Koelerion glaucae, szczególnie tutaj dobrze zachowanych. Jest to jednocześnie jeden z większych kompleksów ekstensywnie użytkowanych łąk w regionie. Godne uwagi są też starorzecza Nidy. Łącznie w obszarze stwierdzono występowanie 13 typów siedlisk przyrodniczych Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Szerokie, piaszczyste koryto rzeczne zasiedla bardzo liczna populacja trzepli zielonej, jedna z istotniejszych w regionie oraz dwa gatunki ryb z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG - koza i piskorz, a ponadto trzy inne chronione gatunki ryb. Dolinę zasiedlają także trzy gatunki mięczaków i jeden gatunek motyla dziennego z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Rozległe łąki i kompleks stawów w Korytnicy stanowią tereny żerowiskowe i lęgowe dla ptaków wodno-błotnych i miejsce rozrodu kumaka nizinnego. W ostoi występują dobre warunki siedliskowe dla malakofauny. Siedliska mające duże znaczenie dla ochrony poczwarówki zwężonej Vertigo angustior to nawęglanowe wilgotne łąki. Mikrosiedliska w których występuje poczwarówka jajowata Vertigo moulinsiana są mniej liczne, ale mają duże znaczenie dla ochrony gatunku. W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Sobkowsko-Korytnicka” PLH260032 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): 3130 Brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, IsoëtoNanojuncetea 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis 1 3270 Zalewane muliste brzegi rzek 132 proeko 5130 Zarosla jalowca pospolitego na wrzosowiskach lub murawach nawapiennych 6120 Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae) 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion 91I0 Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae) 91T0 Sosnowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać PeucedanoPinetum) 1 Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Sobkowsko-Korytnicka” PLH260032 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy płazów i gadów: Triturus cristatus traszka grzebieniasta, Bombina bombina kumak nizinny; – z grupy ryb: Misgurnus fossilis piskorz, Cobitis taenia koza pospolita – z grupy bezkręgowców: Unio crassus skójka grubo skorupowa, Ophiogomphus cecilia trzepla zielona, Lycaena dispar czerwończyk nieparek, Vertigo angustior poczwarówka zwężona, Vertigo moulinsiana poczwarówka jajowata. Zagrożeniem dla funkcjonowania obszaru są niekorzystne zmiany sukcesyjne na obszarze muraw kserotermicznych, na piaskowych, łąk i starorzeczy. Przebiegają one niezależnie od gospodarki człowieka jak i również w wyniku zmiany sposobu użytkowania powierzchni, m. in. przekształcanie łąk w grunty orne, zasypywanie lub przekształcanie starorzeczy w stawy hodowlane. A także eutrofizacja siedlisk, przesuszenie terenu, niewłaściwe sposoby zalesień (głównie nasadzanie sosny bez względu na charakter ekologiczny podłoża). Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Jeleniowska” PLH260028 obejmuje fragment drugiego co do wysokości pasma Gór Świętokrzyskich - pasma Jeleniowskiego, będącego przedłużeniem na wschód pasma Łysogórskiego. Ułożone jest ono równoleżnikowo, zbudowane z odpornych na wietrzenie skał kambryjskich, w całości pokryte lasami. W skład obszaru wchodzą wzniesienia: Góra Jeleniowska (535m n.p.m.), Szczytniak (553,7 m n.p.m.), i Góra Wesołówka (468,6 m n.p.m.). Wierzchowiny mają wyrównane powierzchnie z łagodnymi spadkami. Charakterystycznym elementem pasma są występujące na zboczach rumowiska piaskowców kwarcytowych tzw. gołoborza, największe z nich objęte są ochroną rezerwatową. Stoki porozcinanne są licznymi dolinkami, w niektórych znajdują się źródliska dające początek potokom. Podnórza pokrywa materiał zmyty ze stoków i warstwa lessu. Jeden z większych kompleksów leśnych zajmujących część Pasma Łysogórskiego w Górach Świętokrzyskich. Ostoja zdominowana jest przez lasy bukowo-jodłowe (żyzne i 133 proeko kwaśne buczyny, wyżynne bory jodłowe) rzadziej grądy i łęgi, sporadycznie występują niewielkie płaty łąk ekstensywnie użytkowanych. Na terenie obszaru występują tez dobrze wykształcone piargi i gołoborza krzemianowe. Celem ochrony tego obszaru jest zabezpieczenie naturalnego lasu o charakterze górskim na niżu z obecnością gatunków chronionych i górskich (w przypadku wprowadzenia właściwych sposobów ochrony ekosystemów leśnych jest wysoce prawdopodobne spontaniczne odtworzenie się swoistej lasom naturalnym zoocenozy bezkręgowców, dzięki bezpośredniej bliskości Świętokrzyskiego Parku Narodowego i istnieniu potencjalnych dróg migracji fauny z jego obszaru). W granicach Obszaru Natura 2000 mającego znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Jeleniowska” PLH260028 występują następujące typy siedlisk wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510) (spełniające kryteria utworzenia obszaru Natura 2000): 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 8150 Środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) 9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion 91F0 Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum) 91P0 Wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum) Na obszarze mającym znaczenie dla Wspólnoty „„Ostoja Jeleniowska” PLH260028 występują następujące gatunki zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG), spełniające kryteria dla utworzenia obszaru Natura 2000: – z grupy bezkręgowców: Lycaena dispar czerwończyk nieparek Zagrożeniem dla funkcjonowania obszaru jest intensywna gospodarka leśna, w zakres której wchodzą zarówno cięcia rębne (usuwanie drzew zanim osiągną fazę starzenia się i obumierania) jak i tzw. cięcia sanitarne (usuwanie zdecydowanej większości drzew obumierających i martwych), co prowadzi do poważnych zaburzeń naturalnej struktury ekologicznej drzewostanów i zaniku mikrobiotopów licznych gatunków saproksylobiontycznych bezkręgowców (w szczególności zanikających, umieszczanych na europejskich i krajowych listach gatunków zagrożonych wyginięciem); działalność tego typu ma także pośredni wpływ na ptaki i inne drobne kręgowce, ograniczając im potencjalne miejsca gniazdowania i zimowania, a także bazę żerową. Istnieje konieczność wprowadzenia ochrony biernej przynajmniej w części ekosystemów leśnych (ok. 30 - 50% powierzchni leśnej o najlepiej zachowanej strukturze drzewostanów) i silnym zmniejszeniu intensywności działań gospodarczych na pozostałym obszarze, co umożliwiłoby spontaniczną renaturalizację i odbudowę drzewostanów i siedlisk częściowo zniszczonych. Innym 134 proeko istotnym zagrożeniem jest także zarastanie rumowisk skalnych, którego powstrzymanie lub przynajmniej spowolnienie zapewniłaby odpowiednio prowadzona ochrona czynna. Pomniki przyrody Najbliższe pomniki przyrody względem obszarów objętych projektem zmiany „Studium…: to: • pojedyncze drzewo – sosna pospolita (nr w rejestrze709) – drzewo o obwodzie pnia 302 cm, wysokości 25 m i wieku około 200 lat, obiekt znajduje się w Nadleśnictwo Chmielnik, L. Drugnia Rządowa, oddz. 55a w odległości ok. 700 m. • grupa drzew – lipa szerokolistna i dąb szypułkowy w miejscowości Drugnia (nr w rejestrze 364) - drzewa rosną w sąsiedztwie kościoła w Drugni po zach. Stronie w odległości ok. 1,6 km; Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Ostra Górka” – obejmuje obszar o powierzchni ok. 30 ha, o kształcie wąskiego wału z licznymi starymi zrobami górniczymi w formie lejowatych, zaokrąglonych lub owalnych zagłębień o średnicy 2 - 5 m i głębokości od 1 m 2,5 m, otoczonych pierścieniami hałd, stanowiący pozostałość po dawnym górnictwie rud żelaza. Zespół położony jest w obrębie Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej Stanowisko, o powierzchni 2 ha, zlokalizowane jest w obrębie Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, w gminie Daleszyce, w okolicy miejscowości Szczecno i obejmuje pozostałości dawnego górnictwa rud żelaza w formie szeregu starych zrobów górniczych nieregularnych zagłębień, najczęściej zaokrąglonych o średnicy 2 - 6 m., głębokości 1 - 3 m. Wokół zrobów występują niewielkie hałdy do 0,5 m. wysokości zawierające drobne okruchy piaskowców kwarcytowych dewonu dolnego. Użytki ekologiczne W otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” (w gminach Chmielnik, Daleszyce i Raków) za użytki ekologiczne uznano 8 obiektów: • w gm. Raków (w rejonie wsi Smyków, w odległości ok. 3 km od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” – U-013- obejmuje podmokłą i okresowo zalewaną wodą enklawę śródleśną z późnymi stadiami sukcesji na torfowisku wysokim. Występują tutaj: rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, wełnianki, liczne gatunki mchów oraz inne liczne rośliny bagiennotorfowe; – U-12- torfowisko śródleśne o dobrze zachowanym układzie fitocenoz torfowisk wysokich, przejściowych, boru bagiennego i form przejściowych miedzy nimi. Występuje tutaj rosiczka okrągłolistna. Miejsce bytowania licznych owadów, płazów i ptaków preferujących środowisko wodno-błotne; – U-11 - torfowisko śródleśne o charakterze przejściowym okresowo zalewane wodą. Występują tu liczne gatunki mchów, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, wełnianka. Miejsce bytowania owadów, płazów i ptaków preferujących środowisko wodno-błotne 135 proeko • − – • – – w gm. Daleszyce (w rejonie wsi Cisów oraz Widełki w odległości ok. 13 km od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…”). U-10 – śródleśny zbiornik wodny wraz z otaczającym go torfowiskiem. Występują tu fitocenozy torfowisk przejściowych oraz łozowiska z wierzbą szarą i pięciopręcikową. Miejsce bytowania owadów, płazów i ptaków preferujących środowisko wodno-błotne. U-50 – obiektem składającym się na użytek jest torfowisko przejściowe. Obiekt w ostatnich latach przesuszony i zagrożony sukcesją w gm. Chmielnik (w rejonie wsi Jasień ok. 8,5 km od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…”) U-21 ,,Łąka w Jasieniu’’ – łąka stanowiąca śródleśną enklawę ze zbiorowiskami łąkowymi, miejscami porośnięta drzewami, fragmentami mocno podmokłą z przepływającą przez środek rzeką Morawką, miejsce gnieżdżenia się żurawi (2 pary), występowania bobra europejskiego (żeremia) i żerowania zwierzyny płowej; U-26 – oczko wodne o powierzchni ok. 0,2 ha, otoczone torfowiskiem przejściowym, fragmentami zarastającym olsem. 136 proeko 6. ANALIZA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM I REGIONALNYM ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU STUDIUM 6.1. Poziom międzynarodowy i krajowy Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012 formułuje VI Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska (Decyzja NR 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002 r ustanawiająca Szósty Wspólnotowy Program Działań w zakresie środowiska naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i jakości życia. Program realizowany jest poprzez 7 strategii tematycznych w zakresie: zrównoważonego użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu odpadów i upowszechniania recyklingu, poprawy jakości środowiska miejskiego, ograniczania emisji zanieczyszczeń, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania pestycydów oraz ochrony i zachowania środowiska morskiego. Program wspiera proces włączania problemów ochrony środowiska we wszystkie polityki i działania Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na środowisko naturalne pochodzących z różnych źródeł. Cele określone w projekcie zmiany „Studium ...” są zgodne z ww. Programem. Ponadto ważne cele ekologiczne zapisane zostały w następujących dokumentach: • ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską konwencjach międzynarodowych: − Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, Berno (1979); − Konwencja Ramsarska o obszarach wodno-błotnych, mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (1975), ze zmianami wprowadzonymi w Paryżu (1982) i Reginie (1987); − Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de Janeiro (1992); − Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro (1992); − Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto, wraz z Protokołem (1997); − Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus). • innych dokumentach międzynarodowych: − Europejska Konwencja krajobrazowa; − Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich. • innych dokumentach UE: − Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej. Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę uwzględnia „II Polityka 137 proeko ekologiczna państwa” oraz dostosowane do niej strategie i programy środowiskowe, w tym przede wszystkim: • „Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”; • „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej”; • „Strategia gospodarki wodnej”. Wymienione dokumenty strategiczne uwzględniają zobowiązania i cele ochrony środowiska przyjęte w ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską konwencjach międzynarodowych. Projekt zmiany „Studium...” opracowany jest w „duchu” tych dokumentów a ich wytyczne uwzględnia poprzez opracowania regionalne. 6.2. Poziom regionalny Dla projektu zmiany „Studium ...” szczególnie istotne są cele ochrony środowiska zapisane w dokumentach regionalnych (spójne z celami ochrony środowiska dokumentów wyższego rzędu). Są to przede wszystkim: • „Program ochrony środowiska województwa świętokrzyskiego” (2011); • „Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego - aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019” (2011); • „Program ochrony środowiska gminy Pierzchnica” (2008; • „Raport z badania oceny możliwości rozwoju energetyki wiatrowej oraz określenia obszarów pod przyszłe inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim” (2011). Z punktu widzenia „zmiany Studium...” szczególnie istotne są cele ochrony środowiska zapisane w dokumentach regionalnych, spójne z celami ochrony środowiska dokumentów wyższego rzędu. Program ochrony środowiska województwa świętokrzyskiego W „Programie ochrony środowiska województwa świętokrzyskiego” (2011) w ramach celów średniookresowych do 2019 r. zapisano: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie województwa W tym wśród kierunków działań na lata 2012-2015 wymieniono: 1. Intensyfikacja wykorzystania mechanizmów finansowych wsparcia rozwoju odnawialnych źródeł energii. (…) 3. Rozwój OZE pochodzących z naturalnych źródeł (woda, słońce, wiatr). 4. Propagowanie oraz wspieranie i aktywizacja samorządów lokalnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów OZE poprzez działalność Świętokrzyskiego Centrum Innowacji i Transferu Technologii sp. z o.o. oraz Świętokrzysko-Podkarpackiego Klastra Energetycznego zagadnień dotyczących wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych. Jak zapisano w „Programie…” (2011): 138 proeko W województwie świętokrzyskim technologie wykorzystujące biomasę stanowić będą podstawowy kierunek rozwoju odnawialnych źródeł energii. Pozyskiwana na ten cel biomasa w znacznym stopniu powinna pochodzić z upraw energetycznych oraz ze słomy. Następnymi w kolejności rozwoju źródłami odnawialnymi energii będą farmy wiatrowe. Planuje się, że na terenie województwa świętokrzyskiego funkcjonować będą farmy wiatrowe o łącznej mocy 200 MW. „Program...” (2011) nie zawiera konkretnych wytycznych dla lokalizacji elektrowni, jedynie wprowadza podział województwa na dwie strefy: • strefa korzystna: jednostkowa moc 625 W/m2, teoretyczna jednostkowa ilość energii elektrycznej 5 475 kWh/m2/rok, przy pracy turbiny 8 760 h/rok, • strefa mało korzystna: jednostkowa moc 78 W/m2, teoretyczna jednostkowa ilość energii elektrycznej 683 kWh/m2/rok, przy pracy turbiny 8 760 h/rok. Gmina Pierzchnica położona jest w obrębie strefy mało korzystnej, przy czym faktyczne warunki anemometryczne na objętym projektem zmiany „Studium…” są przedmiotem analizy wykonywanej przez inwestora. Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego Zgodnie z „Programem ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego – aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019” (2011): 5.2.3. Kierunki działań na lata 2012-2015 Głównym kierunkiem rozwoju odnawialnych źródeł energii powinny być technologie wykorzystujące biomasę, w większości pochodzącej z upraw energetycznych. Należy również zwiększyć ilość pozyskiwanej energii z farm wiatrowych oraz biogazowi. W projekcie Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Świętokrzyskiego założono, że do 2020 r. w każdej większej gminie może funkcjonować przynajmniej jedna biogazownia. Kierunki działań • wspieranie inwestycji mających na celu instalowanie nowych i modernizację istniejących urządzeń służących redukcji zanieczyszczeń powietrza w budynkach użyteczności publicznej. • zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i modernizacji ogrzewania. • termomodernizacja budynków w obiektach podlegających Starostwu. • wspomaganie zadań państwowego monitoringu w formie dotacji. Zgodnie z powyższym w ramach podstawowych kierunków działań w zakresie ochrony środowiska „Powiatowy program ochrony środowiska na lata 2004-2011” (2004) wymienia m.in. wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, co jest głównym celem projektu zmiany „Studium…”. 139 proeko Program ochrony środowiska gminy Pierzchnica Zgodnie z „Programem ochrony środowiska dla gminy Pierzchnica na lata 2008-2011” (2008), wśród celów długookresowych do roku 2018 wymieniono m.in.: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu: Dla spełnienia powyższego celu sformułowano następujące kierunki działań na lata 20082012: • propagowanie zagadnień dotyczących wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; (…) • zwiększenie wykorzystywania energii wiatru i wody; (…) Podsumowanie Opracowania planistyczne i studialne województwa świętokrzyskiego oraz powiatu kieleckiego i gminy Pierzchnica, związane z problematyka ochrony środowiska, wskazują jako jedne z priorytetów wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Wymieniany jest w tym kontekście rozwój energetyki wiatrowej. W analizowanych dokumentach nie określono uwarunkowań środowiskowych lokalizacji elektrowni wiatrowych. 140 proeko 7. ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO 7.1. Wprowadzenie Ustalenia „Studium…” (2002) pozostaną obowiązujące poza tymi, które ulegną modyfikacji i uzupełnieniu na mocy prognozowanego projektu zmiany „Studium…” (2013). Oceną skutków środowiskowych objęto ustalenia projektu zmiany „Studium…” (2013). Przytaczane w prognozie ustalenia obowiązującego „Studium…” (2002) stanowią tło dla przeprowadzania pełnej analizy. Jak wskazano w rozdz. 2.1.1., projekt zmiany „Studium…” dotyczy lokalizacji obszary lokalizacji elektrowni wiatrowych. Ocenę skutków środowiskowych ich lokalizacji przeprowadzono w podziale na: • przypowierzchniową warstwę litosfery; • wody powierzchniowe i podziemne; • powietrze atmosferyczne i klimat; • warunki akustyczne (hałas); • roślinność; • zwierzęta; • różnorodność biologiczna; • formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000; • zasoby naturalne; • zabytki; • dobra materialne; • krajobraz; • ludzi. Oceniano oddziaływania bezpośrednie, pośrednie i wtórne, krótko-, średnio- i długoterminiowe, chwilowe, okresowe i stałe. W podsumowaniu (tab. 24 w rozdz. 7.15.) przedstawiono klasyfikację oddziaływań, zgodną art. 51 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami). 7.2. Przypowierzchniowa warstwa litosfery W zakresie oddziaływania na przypowierzchniową warstwę litosfery w gminie Pierzchnica istotne są zagadnienia dotyczące rozwoju lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz związanego z nią rozwój infrastruktury technicznej (drogowej i elektroenergetycznej). Prognozowane przekształcenia powierzchni ziemi związane z rozwojem ww. funkcji będą miały umiarkowany zasięg przestrzenny. 141 proeko Na etapie inwestycyjnym związanym z realizacją elektrowni wiatrowych, elementów towarzyszącej infrastruktury technicznej i układu drogowego zmiany będą reprezentowane przede wszystkim przez: • przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych, związane z pracami ziemnymi – wykopy w celu posadowienia fundamentów elektrowni, poprowadzenia ciągów komunikacyjnych oraz uzbrojenia terenu; • zmiany aktualnego użytkowania gruntów (użytki rolne) i likwidację pokrywy glebowej; • likwidację pokrywy glebowej i przekształcenia w przypowierzchniowych strukturach geologicznych w związku z robotami ziemnymi oraz powstanie odpadu w postaci gleby i ziemi wydobytej z wykopów pod fundamenty; • przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie terenów planowanych inwestycji, przekształcenia fizyko-chemicznych właściwości gleb wystąpią również na terenach składowania materiałów budowlanych i w wyniku pracy sprzętu budowlanego. Przekształcenia litosfery na etapie inwestycyjnym mogą być istotne na terenach o znacznym nachyleniu. W projekcie zmiany „Studium…” z lokalizacji nowych inwestycji wyłączono tereny o niekorzystnym ukształtowaniu terenu. Przekształcenia przypowierzchniowych warstw litosfery występują także podczas realizacji liniowej infrastruktury technicznej (np. kablowej sieci elektroenergetycznej i światłowodów doziemnych oraz dróg dojazdowych do elektrowni). Rozmiar i charakter przekształceń będzie zależny od przebiegu, parametrów realizowanych obiektów (długości tras kabli elektroenergetycznych, szerokości dróg dojazdowych do elektrowni itp.) oraz przyjętych metod ich budowy. Przewidziane w projekcie zmiany „Studium…” podziemne odcinki elektroenergetycznej sieci kablowej mogą być realizowane następującymi metodami (www.thomsen.pl/pluzenie.html, Zwierzchowska A., 2006): 1) wykopu, 2) przecisku, 3) przewiertu sterowanego. Najmniej ingerującymi w środowisko są bezwykopowe metody lokalizacji sieci kablowych, tj. metoda przecisku i przewiertu sterowanego. Podczas realizacji tymi metodami w znacznym stopniu ograniczony jest wpływ prac budowlanych przede wszystkim na przypowierzchniowe warstwy litosfery oraz na roślinność. Na etapie funkcjonowania ustaleń zmiany „Studium …” – elektrowni wiatrowych oraz infrastruktury towarzyszącej, nie wystąpi oddziaływanie na wierzchnią warstwę litosfery. 7.3. Wody powierzchniowe i podziemne W trakcie wykonywania wykopów pod fundamenty elektrowni (fundamentowanie na głębokości ok. 3 m p.p.t.) nie wystąpi oddziaływanie na pierwszy poziom wód podziemnych (gruntowych). W celu zminimalizowania zagrożeń związanych z awaryjnymi wyciekami substancji ropopochodnych tereny baz sprzętu będą zabezpieczona przez zastosowanie nawierzchni 142 proeko nieprzepuszczalnych oraz wyposażenie bazy sprzętu w sorbenty substancji ropopochodnych. Planowane elektrowni wiatrowe będą obiektami bezobsługowymi i nie będą źródłem wytwarzania ścieków. Ich bezpośrednie oddziaływanie na wody sprowadzać się będzie do lokalnego ograniczenia infiltracji wody opadowej do gruntu na etapie eksploatacji. Woda spływa fundamentach elektrowni i będzie infiltrować w ich otoczeniu. Transformatory stosowane w elektrowniach wiatrowych mogą być tzw. „suche” (nie zawierające olej techniczny) lub „olejowe”. W przypadku zastosowania transformatorów olejowych w gondolach elektrowni wiatrowych, zabezpieczone one zostaną misami olejowymi, które posiadać będą pojemność większą niż objętość oleju znajdującego się w transformatorze. Wyklucza się wobec tego awaryjne wycieki oleju mogące mieć wpływ na stan czystości wód powierzchniowych i podziemnych. Wpływ realizacji zespołu elektrowni wiatrowych na realizację założeń „Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (2011). „Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” przyjęty został Uchwałą Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 r. (M.P. z 2011 r. Nr 49, poz. 549) Wody powierzchniowe Teren lokalizacji planowanego przedsięwzięcia położony jest w zasięgu objętym „Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” (Uchwała Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 r. - M.P. z dnia 21 czerwca 2011 r.), w zlewni rzeki Wschodniej (PLRW20006217883 – Wschodnia do Sanicy). Ze względu na brak oddziaływania zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…” na obiekty hydrograficzne, nie będzie stanowić ona zagrożenia dla osiągnięcia celów środowiskowych wskazanych w „Planie…” (zob. rozdz. 5.1.) Wody podziemne Teren planowanego przedsięwzięcia pod względem podziału na jednolite części wód podziemnych położony jest w jednostce JCWPd nr 40 - kod PLGW2200121, której stan w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” 2011) ilościowy oceniono jako zły (w subczęści) natomiast stan chemiczny oceniono jako dobry (zob. rozdz. 5.1.). Realizacja przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych nie wpłynie na zmianę tej oceny. Budowa elektrowni wiatrowych może spowodować jedynie lokalne ograniczenie infiltracji wód opadowych do gruntu. Poza tym nie przewiduje się wpływu na wody podziemne na etapie budowy. Eksploatacja zespołu elektrowni wiatrowych i infrastruktury towarzyszącej nie będzie miała wpływu na występujące w otoczeniu obiekty hydrograficzne i wody podziemne. W związku z powyższym planowane przedsięwzięcie będzie również neutralne w aspekcie osiągnięcia celów środowiskowych określonych w „Planie gospodarowania wodami 143 proeko na obszarze dorzecza Wisły” (2011). 7.4. Powietrze atmosferyczne i klimat Źródła zanieczyszczeń atmosfery Wykorzystywany na etapie budowy zespołu elektrowni wiatrowych sprzęt budowlany, będzie źródłem dwóch głównych rodzajów zanieczyszczeń: - spalin pochodzących z silników pojazdów; - pyłu, którego emisja do atmosfery wynikać będzie z ruchu pojazdów po terenach nieutwardzonych oraz przy pracach ziemnych w okresach suchych. Emisja zanieczyszczeń pochodząca z pracy sprzętu budowlanego spowoduje okresowy wzrost poziomów zanieczyszczeń powietrza w rejonie lokalizacji przedsięwzięcia. Ze względu na odległość placów budowy elektrowni wiatrowych od najbliższej zabudowy mieszkaniowej (min 0,5 km), stężenie zanieczyszczeń pochodzących z siników spalinowych sprzętu budowlanego, na obszarach najbliższych zabudowań mieszalnych będzie miało charakter marginalny. Na etapie eksploatacji elektrowni wiatrowych nie wystąpi negatywne oddziaływanie na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego gazami, pyłami lub odorami. Elektrownie wiatrowe dopuszczone w projekcie „Studium …” stanowią źródło tzw. „czystej energii”. Ich wykorzystanie, dzięki zastępowaniu konwencjonalnych źródeł energii, przyczynia się do spadku emisji do atmosfery CO2, SO2, NOx i pyłów, co powoduje korzystne skutki środowiskowe w skalach od lokalnej (spadek zanieczyszczenia powietrza, lepsze warunki aerosanitarne życia ludzi) po globalną (ograniczenie klimatycznych i pochodnych skutków efektu cieplarnianego). Na etapie budowy emisja zanieczyszczeń nie będzie znacząca. Z eksploatacją dróg dojazdowych do elektrowni związana będzie emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych (głównie tlenki azotu, tlenek węgla i węglowodory oraz emisja pyłu zawieszonego). Ze względu na charakter i nieznaczną intensywność ruchu pojazdów (głównie pojazdy serwisowe elektrowni), emisja zanieczyszczeń w ogólnym bilansie zanieczyszczeń w rejonie lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych będzie znikoma. Klimat Modyfikacje topoklimatu wystąpią głównie na terenach planowanego zainwestowania, w wyniku oddziaływania nowo wprowadzonych obiektów. Polegać one będą przede wszystkim na zmianach: • termicznych (większa pojemność cieplna powierzchni obiektów budowlanych) w stosunku do powierzchni pokrytej roślinnością); • anemometrycznych (nieznaczne zmiany lokalnej cyrkulacji atmosferycznej), • wilgotnościowych (zmniejszenie retencji przypowierzchniowej w miejscach lokalizacji fundamentów elektrowni wiatrowych oraz na przebiegach dróg dojazdowych do 144 proeko elektrowni i przenikania wody do przypowierzchniowych warstw gruntu). Promieniowanie elektromagnetyczne Na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” nie występują źródła niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego. Nie są tu zlokalizowane urządzenia do wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej wysokich napięć oraz urządzenia radiokomunikacyjne. Obszar projektu zmiany „Studium…” przecinają jedynie linie elektroenergetyczne średnich- i niskich napięć. Linie elektroenergetyczne średniego napięcia stwarzają uwarunkowania sozologiczne w zakresie promieniowania elektromagnetycznego dla kształtowania środowiska, polegające na ograniczeniu terenu dla zabudowy. Dla linii energetycznych 15 kV obowiązują strefy techniczne o szerokościach wyznaczonych zgodnie z przepisami Polskiej Normy E/98-05100-1/pas terenu o szerokości po 7,5 m po obu stronach osi linii/, w którym występuje zakaz zabudowy i trwałego zagospodarowania terenu. Zgodnie z projektem „Studium…”: Istniejące na obszarach objętych zmiana Nr 2 napowietrzne linie elektroenergetycznych 15 kV przewiduje się do utrzymania z możliwością ich przebudowy, a także budowę nowych linii o przebiegu niekolizyjnym z projektowanymi elektrowniami i określonym na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego. Pozytywnym zapisem projektu zmiany „Studium…” jest zalecenie dotyczące lokalizacji nowych linii elektroenergetycznych w postaci podziemnych linii kablowych charakteryzujących się m.in. brakiem oddziaływania na środowisko w zakresie promieniowania elektromagnetycznego . Nowymi źródłami nieznacznego promieniowania, dopuszczonymi do lokalizacji na terenie gminy, zgodnie z ustaleniami projektu zmiany „Studium…” będą elektrownie wiatrowe wraz z infrastrukturą SN do jej przesyłu. Generatory prądu elektrowni wiatrowych emitują promieniowanie o niewielkim natężeniu, zanikającym w odległości 30-40 m od źródła (umieszczonego na wysokości ok. 75-120). Między elektrowniami przebiegać będą kable podziemne SN. W związku z lokalizacją elektrowni wiatrowych wystąpi potrzeba wyprowadzenia wytworzonej energii i jej doprowadzenia do wskazanego przez operatora miejsca przyłączenia oraz przebudowy, rozbudowy lub budowy sieci elektroenergetycznej niezbędnej dla zapewnienia jej odbioru. Na obecnym etapie brak możliwości oceny potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez ewentualne urządzenia elektroenergetyczne towarzyszące. Reasumując, obecnie nie są planowane na terenie obszaru projektu zmiany „Studium…” elementy ponadlokalnej sieci infrastruktury technicznej z zakresu elektroenergetyki. Linie elektroenergetyczne średniego i niskiego napięcia, stacje transformatorowe SN oraz same elektrownie wiatrowe, nie stanowią istotnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Na obecnym etapie brak możliwości oceny potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez linię włączeniową elektrowni wiatrowych (brak 145 proeko parametrów), ewentualną stację transformatorową, oraz przez pozostałe urządzenia elektroenergetyczne SN/WN i telekomunikacyjne. 7.5. Emisja hałasu Źródłem hałasu emitowanego z elektrowni wiatrowych do środowiska jest praca rotorów i śmigieł turbin, powodująca emisję energii akustycznej do otoczenia. Są to źródła o dużej mocy akustycznej, powodujące okresowe (ok. 25-30 lat) zmiany klimatu akustycznego na terenach położonych w otoczeniu elektrowni wiatrowych. Czynnikiem zwiększającym zasięg oddziaływania jest usytuowanie ruchomych części turbiny na dużej wysokości, sięgającej od kilkudziesięciu do ponad stu metrów. Uruchomienie zespołu elektrowni wiatrowych zmienia (w okresie jego eksploatacji) stan klimatu akustycznego w środowisku w rejonie jego lokalizacji. Fakt ten znacząco wpływa na możliwość zmiany funkcji urbanistycznych i wprowadza ograniczenia związane z użytkowaniem terenów sąsiadujących z planowaną inwestycją. Analizując istniejące i ewentualne mogące zaistnieć w przyszłości sposoby zagospodarowania terenu należy brać pod uwagę możliwość pojawienia się w sąsiedztwie planowanych zespołów elektrowni wiatrowych nowych terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy mieszkaniowo-usługowej lub zabudowy zagrodowej oraz niektórych usług. Ocena akustyczna proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych na obszarze projektu zmiany „Studium… gminy Pierzchnica” Analiza akustyczna ma na celu wyznaczenie wartości i zasięgu hałasu prognozowanego od planowanego zespołu elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica. Do analizy wykorzystano program komputerowy LEQ Professional v.6 zgodny z Polską Normą PN-ISO 9613-2 „Akustyka. Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczania”. Analiza jest zgodna z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r., Nr 120, poz. 826) i Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu (Dz. U. z dnia 08.10.2012, poz. 1109). Uwarunkowania prawne W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 120 poz. 826), zmienionym Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu (Dz. U. z dnia 08.10.2012, poz. 1109), wskazane zostały normy akustyczne obowiązujące na obszarach chronionych przed hałasem. Zgodnie z ww. Rozporządzeniami, dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na granicy terenów przeznaczonych pod: zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, związaną ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, zabudowę domów opieki społecznej, tereny szpitali w miastach, nie może przekraczać: – LAeqD = 50 dB w godz. od 6- 22 /pora dzienna/, 146 proeko – LAeqN = 40 dB w godz. od 22-6 /pora nocna/. W przypadku terenów przeznaczonych pod zabudowę wielorodzinną i zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo-usługową, zabudowę zagrodową oraz rekreacyjnowypoczynkową dopuszczalny poziom hałasu w środowisku jest wyższy i wynosi: – LAeqD = 55 dB w godz. od 6- 22 /pora dzienna/, o LAeqN = 45 dB w godz. od 22-6 /pora nocna/. Charakterystyka źródeł hałasu i warunki jego rozprzestrzeniania się Źródłem hałasu w analizowanym przypadku będzie planowany zespół 12 elektrowni wiatrowych, w lokalizacjach wstępnie proponowanych na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…”. Przewiduje się lokalizację turbin na wieżach o minimalnej wysokości 100 m. Maksymalna moc akustyczna elektrowni ma wynosić 106 dB(A) Analizę akustyczną wykonano w trzech wariantach: • WARIANT I - zakłada pracę wszystkich elektrowni wiatrowych z maksymalną mocą akustyczną wynoszącą 106 dB; • WARIANT II – zakłada wyciszenia elektrowni wiatrowych ze względu na przebieg w wariancie I izofony 45 dB poza obszarem gminy Pierzchnica11 – wariant II zakłada wyciszenia jak najmniejszej liczby elektrowni, ale byłyby one wówczas wyciszane w większym stopniu. • WARIANT III – wariant III zakłada wyciszenia elektrowni w mniejszym stopniu niż w wariancie II, jednak wyciszeniom poddano większą liczbę elektrowni. Prognozę natężenia i zasięgu hałasu emitowanego do środowiska z projektowanego zespołu elektrowni wiatrowych opracowano, przyjmując: • wskaźnik tłumienia gruntu G=1 - zgodnie z Polską Normą PN-ISO 9613-2 „Akustyka. Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczania” (2002), wskaźnik G=1 odpowiada powierzchni pokrytej w 100% gruntami porowatymi, które obejmują (…) powierzchnie ziemi pokrytą trawą, drzewami lub inną zielenią i wszystkie inne powierzchnie gruntu odpowiednie dla rozwoju roślinności, np. pola uprawne – tego typu powierzchnie występują na terenie lokalizacji elektrowni i w ich otoczeniu. • najbardziej niekorzystne (czyli najmniej tłumiące hałas) pod względem temperatury powietrza i wilgotności względnej powietrza (temperatura powietrza 10ºC, wilgotność względna 70%) oraz pod względem rozchodzenia się dźwięku z wiatrem, współczynniki tłumienia dźwięku przez atmosferę, zawarte w Polskiej Normie PN-ISO 9613-2 >Akustyka. Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczania<; 11 Granica gminy Pierzchnica (przebiega w odległości ok. 340 m od najbliższych z planowanych elektrowni wiatrowych). 147 proeko • prędkość wiatru powodującą maksymalne natężenie hałasu pracującej turbiny wiatrowej – uwzględnione w danych dotyczących maksymalnej mocy akustycznej turbiny wiatrowej. Ponadto algorytm obliczeniowy programu LEQ Professional, zgodnym z Polską Normą PN-ISO 9613-2 >Akustyka. Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczania< uwzględnia zawsze propagację hałasu tak, jakby odbywała się ona z kierunkiem wiatru. W związku z powyższym obliczenia akustyczne wykonano dla warunków meteorologicznych (termicznych, wilgotnościowych i anemometrycznych) najbardziej niekorzystnych pod względem natężenia i zasięgu rozprzestrzeniania się hałasu. Tło akustyczne W rejonie terenu lokalizacji zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…”, nie występują zakłady przemysłowe oraz obiekty uciążliwe pod względem emisji hałasu do środowiska, z wyjątkiem dużych gospodarstw rolnych. Źródłem hałasu w rejonie terenu lokalizacji elektrowni wiatrowych jest komunikacja samochodowa, na lokalnych drogach przebiegających w otoczeniu terenu przedsięwzięcia. W rejonie terenu przewidzianego pod lokalizację elektrowni wiatrowych, obiekty i tereny o funkcjach chronionych stanowi zabudowa zagrodowa. Przewidziany w projekcie zmiany „Studium…” zespół elektrowni wiatrowych zlokalizowany ma być na użytkach rolnych i nie sąsiaduje bezpośrednio z zabudową o funkcji chronionej. Najbliższe obiekty chronione akustycznie znajdują się w obrębie Wierzbie, w minimalnej odległości ok. 520 m od miejsc planowanej lokalizacji wież elektrowni. Analiza akustyczna – WARIANT I W celu określenia zasięgu propagacji hałasu dla pory dziennej od projektowanych turbin do programu LEQ Professional wprowadzono dane urządzeń określone w tabeli 11. 148 proeko Tabela 11. Dane przyjęte do analizy akustycznej – wariant I Objaśnienia: X[m], Y[m] – lokalizacja turbiny w układzie współrzędnych, Z[m] – wysokość turbiny n. p. t. , Pma – przyjęta do obliczeń moc akustyczna turbiny (106 dB). Nr 1-12 – elektrownie wiatrowe Źródło: Program LEQ Professional W wyniku przeprowadzonej analizy otrzymano obraz pola akustycznego (zob. rys. 30) wynikający z pracy 12 elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…”. Propagacja hałasu od planowanych elektrowni przedstawiona została w postaci izofon (linii równego poziomu dźwięku) oraz w postaci 44 punktów obliczeń poziomu hałasu zlokalizowanych na granicach występującej w otoczeniu zespołu elektrowni wiatrowych zabudowy mieszkaniowej zagrodowej (zob. tab. 12). Otrzymane wyniki wskazują, że w przypadku zastosowania turbin o mocy akustycznej LAW = 106 dB praca całego zespołu dwunastu elektrowni wiatrowych byłaby możliwa zarówno w porze dziennej jak i w nocnej bez ograniczeń. Jednak w wariancie tym izofona 45 dB przebiegałaby częściowo poza obszarem gminy Pierzchnica. W związku z tym wykonano obliczenia dla wariantów II i III. 149 proeko Tabela 12 Wyniki analizy akustycznej – wariant I Objaśnienia: X[m], Y[m] – lokalizacja punktu obliczeniowego hałasu w układzie współrzędnych, Z[m] – wysokość punktu obliczeniowego n. p. t. , Leq – poziom hałasu w dB w punkcie pomiaru natężenia hałasu (granica terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową - zagrodową). Źródło: Program LEQ Professional 150 proeko Rys. 30 Analiza akustyczna elektrowni wiatrowych przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” – WARIANT I 151 proeko Analiza akustyczna - WARIANT II Wariant II zakłada wyciszenia jak najmniejszej liczby elektrowni - założono obniżone nastawy dla elektrowni wiatrowych nr 5, 7, 8 i 9 (zob. tab. 13): dla nr 7 i 8 do poziomu 103 dB, dla nr 5 do 104 dB i dla nr 9 do 105 dB. Tabela 13. Dane przyjęte dla analizy akustycznej – wariant II Objaśnienia: X[m], Y[m] – lokalizacja turbiny w układzie współrzędnych, Z[m] – wysokość turbiny n. p. t. , Pma – przyjęta do obliczeń moc akustyczna turbiny (106 dB). EW1 – EW12– elektrownie wiatrowe Źródło: Program LEQ Professional Podobnie jak w przypadku analizy wariantu I, uzyskany obraz pola akustycznego przedstawiono w postaci izofon (rys. 31) oraz w postaci 44 punktów obliczeniowych poziomu natężenia hałasu na granicach występującej w otoczeniu zespołu elektrowni wiatrowych zabudowy zagrodowej (tabela 14). 152 proeko Tabela 14. Wyniki analizy akustycznej- wariant II X[m], Y[m] – lokalizacja punktu pomiarowego w układzie współrzędnych, Z[m] – wysokość punktu pomiarowego n. p. t. , Leq – poziom hałasu w dB w punkcie pomiarowym (granica terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową). Źródło: Program LEQ Professional Przy założonym wyciszeniu 4 elektrowni wiatrowych do poziomu 103 i 104 dB, izofona 45 dB w całości przebiega na obszarze gminy Pierzchnica (rys. 31). 153 proeko Rys. 31 Analiza akustyczna elektrowni wiatrowych przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” – WARIANT II 154 proeko Analiza akustyczna – WARIANT III Wariant III zakłada jak najmniejsze wyciszenia elektrowni, ale wyciszeniom poddano większą liczbę elektrowni niż w wariancie II - założono obniżone nastawy dla 7 elektrowni wiatrowych nr 4-10 do poziomu 104 dB (zob. tab. 15). Tabela 15. Dane przyjęte dla analizy akustycznej – wariant II Objaśnienia: X[m], Y[m] – lokalizacja turbiny w układzie współrzędnych, Z[m] – wysokość turbiny n. p. t. , Pma – przyjęta do obliczeń moc akustyczna turbiny (106 dB). EW1 – EW12– elektrownie wiatrowe zespołu Źródło: Program LEQ Professional Podobnie jak w przypadku analizy wariantu I i II, uzyskany obraz pola akustycznego przedstawiono w postaci izofon (rys. 32) oraz w postaci 44 punktów obliczeniowych poziomu natężenia hałasu na granicach występującej w otoczeniu zespołu elektrowni wiatrowych zabudowy zagrodowej (tabela 16). 155 proeko Tabela 16. Wyniki analizy akustycznej- wariant III. X[m], Y[m] – lokalizacja punktu pomiarowego w układzie współrzędnych, Z[m] – wysokość punktu pomiarowego n. p. t. , Leq – poziom hałasu w dB w punkcie pomiarowym (granica terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową). Źródło: Program LEQ Professional Przy założonym wyciszeniu 7 elektrowni wiatrowych do poziomu 104 dB, izofona 45 dB w całości przebiega na obszarze gminy Pierzchnica (rys. 32). 156 proeko Rys. 32 Analiza akustyczna elektrowni wiatrowych przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” – WARIANT III 157 proeko Podsumowanie Wykonana analiza wykazała, że z punktu widzenia ochrony warunków akustycznych projektowany zespół elektrowni wiatrowych przewidziany ustaleniami projektu zmiany „Studium…” może pracować zarówno w porze dziennej jak i nocnej przy pełnej mocy akustycznej każdej z elektrowni – 106 dB (wariant I). Izofona 45 dB przebiegałaby jednak częściowo poza obszarem gminy Pierzchnica. Przebieg izofony 45 dB w całości na obszarze gminy Pierzchnica uzyskano: - w wariancie II – który zakłada wyciszenie 4 elektrowni wiatrowych, w tym dwóch do poziomu 103 dB i dwóch do poziomu 104 dB; - w wariancie III – który zakłada wyciszenie 7 elektrowni wiatrowych do poziomu 104 dB. Przeprowadzona analiza akustyczna jest właściwa dla elektrowni wiatrowych o maksymalnej mocy akustycznej nie przekraczającej 106 dB (wariant I) lub wartości obniżonych w wariantach II i III oraz o wysokości wież co najmniej 100 m n.p.t. (zastosowanie wyższych wież wpływa na zmniejszenie imisji hałasu). Przedstawione wnioski są oparte na prognozie wynikającej z modelowych obliczeń. Prognoza powinna być zweryfikowana w oparciu o stan faktyczny inwestycji, jaki zostanie stwierdzony po jej realizacji, na podstawie pomiarów wykonanych w ramach analizy porealizacyjnej. 7.6. Infradźwięki Według polskiej normy ISO-7196:2002 infradźwiękami nazywamy dźwięki lub hałas, którego widmo częstotliwościowe zawarte jest w zakresie od 1 Hz do 20 Hz. W odniesieniu do infradźwięków sztucznego pochodzenia, funkcjonuje pojęcie hałasu infradźwiękowego oraz hałasu niskoczęstotliwościowego, który obejmuje zakres częstotliwości od około 10 Hz do 250 Hz. W przypadku hałasu turbin wiatrowych rozpatrywać powinno się oba zakresy: hałasu infradźwiękowego i hałasu niskoczęstotliwościowego. Infradźwięki i hałas niskoczęstotliwościowy charakteryzują się bardzo dużą długością fali (powyżej 17 m od częstotliwości 20 Hz) i przez to są słabo tłumione i mogą rozchodzić się na duże odległości (wg informacji zawartych na stronie internetowej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - www.ciop.pl.). Progi percepcji słuchowej infradźwięków są one tym wyższe, im niższa jest częstotliwość. Na przykład dla częstotliwości 6 ÷ 8 Hz wynoszą około 100 dB, a dla częstotliwości 10 ÷ 12 Hz – około 90 dB. Średnia wartość progu słyszenia (próg słyszenia przeciętnego słuchacza), skorygowana charakterystyką częstotliwościową G (określoną w normie ISO 7196 i służącą do pomiarów infradźwięków), prowadzi do poziomu percepcji słuchowej rzędu 102 dB. Stwierdzono jednak dużą zmienność osobniczą w zakresie percepcji słuchowej infradźwięków. Próg słyszenia osób o szczególnej wrażliwości leży około 10 dB poniżej 158 proeko średniej progu słyszenia. Progi percepcji drganiowej (przez receptory czucia wibracji) leżą o około 20 ÷ 30 dB wyżej niż progi słyszenia (Augustyńska 2009). Hałas infradźwiękowy w środowisku otwartym, w tym od turbin wiatrowych, jest nienormowany i nie posiada zdefiniowanych wskaźników do oceny jego szkodliwości dla ludzi, niemniej jednak aby odczuć hałas infradźwiękowy w odległości 300 metrów od elektrowni wiatrowych, poziom mocy akustycznej źródła musiałby wynosić co najmniej 145 dB dla częstotliwości 10 Hz i więcej dla niższych częstotliwości bądź większych zasięgów. Tymczasem typowy zakres poziomu mocy akustycznej turbiny wiatrowej mieści się w zakresie od 100 do 110 dBA (dla zespołu „Kiełpiny” maksymalna moc akustyczna turbiny wynosić ma 106,5 dB). Emisja infradźwięków przez pracujące turbiny wiatrowe ma charakter aerodynamiczny, gdzie podstawowa częstotliwość powstających dźwięków wynika z ilości łopat oraz liczby obrotów na minutę, a także powodowana jest układem mechanicznym (konstrukcja nośnawieża, i łopaty wirnika, które są pobudzane do drgań poprzez okresowa oddziaływanie sił aerodynamicznych). Z informacji dostępnych od producentów turbin wiatrowych poziom mocy akustycznej typowej turbiny wiatrowej dla tercji 16 Hz wynosi mniej niż 110 dB przy wietrze 10 m/s. Najwyższe poziomy infradźwięków mierzone obok turbin i odnotowane w literaturze wynosiły poniżej 90 dB przy 5 Hz i mniej przy wyższych częstotliwościach w miejscach oddalonych o 100 m. Oznacza to, że poziom infradźwięków już w odległości 100 m od elektrowni wiatrowych będzie się wahał w zakresie 50-55 dBG, co jest znacznie poniżej progu percepcji wynoszącego 90 dBG (lub 80 dBG w przypadku osób o wyjątkowej wrażliwości na infradźwięki). Częstotliwości mniejsze niż 16 Hz posiadają jeszcze wyższy próg percepcji i wymagają źródeł o znacznie większych poziomach mocy akustycznej. Dlatego poziom ciśnienia dźwięku generowany przez turbiny wiatrowe dla bardzo małych częstotliwości infradźwiękowych (<16 Hz) jest znacznie mniejszy od progu percepcji dla tych częstotliwości. Potwierdzeniem powyższych stwierdzeń są pomiary wykonane w Polsce przy turbinie wiatrowej, wchodzącej w skład nowo oddanej do użytkowania farmy wiatrowej składającej się z 15 jednakowych turbin, o sumarycznej mocy elektrycznej 30 MW (Boczart, Malec, Wotzka, 2012). Podczas wykonanych pomiarów określono poziom hałasu infradźwiękowego i niskoczęstotliwościowego dla różnych prędkości wiatru z przedziału od 1,3 m/s do 7,6 m/s. W żadnym z pomiarów poziom hałasu infradźwiękowego, mierzony liniowo, bez jakichkolwiek krzywych ważenia, nie przekraczał poziomu 80 dB, a dla większości częstotliwości był znacznie mniejszy. W związku z powyższym, realizacja przewidzianych na obszarach projektu zmiany „Studium….” elektrowni wiatrowych, nie spowoduje znaczącego oddziaływania w zakresie emisji infradźwięków. 159 proeko 7.7. Roślinność, zwierzęta i różnorodność biologiczna 7.7.1 Osnowa ekologiczna Elementy osnowy ekologicznej obszaru projektu zmiany „Studium…” wymagają ochrony w sensie terytorialnym oraz działań pielęgnacyjnych. Osnowa ekologiczna gminy może być wzmocniona przez poprawę ciągłości przestrzennej (w tym eliminacja barier antropogenicznych) oraz przez wzbogacenie bioróżnorodności. Jak wykazano w rozdz. 3.2., na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” występują korytarze i płaty ekologiczne różnej rangi. Zgodnie z literaturą przedmiotu (Kepel A. - red., 2009), w projekcie zmiany „Studium…” obszary dopuszczające lokalizacje wież elektrowni wiatrowych, wyznaczone zostały z uwzględnieniem odległości co najmniej 250 m od wszystkich ww. elementów osnowy ekologicznej. Realizacja ustaleń projektu zmiany „Studium…” dotyczących lokalizacji elektrowni wiatrowych, z uwzględnieniem znaczących odległości od elementów osnowy ekologicznej nie spowoduje negatywnego oddziaływania na osnowę ekologiczną omawianego obszaru. 7.7.2. Siedliska, szata roślinna oraz zwierzęta (bez ptaków i nietoperzy) W opracowaniu „Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko” (Tabor 2013), zamieszczono ocenę oddziaływania planowanych elektrowni wiatrowych na siedliska, szatę roślinną oraz zwierzęta (bez ptaków i nietoperzy). Zgodnie z ww. opracowaniem (Tabor 2013): Na podstawie zebranych wyników obserwacji i badań z całego okresu rozrodczego i wegetacyjnego, stwierdza się, ze inwestycja polegająca na budowie i użytkowaniu 12 turbin wiatrowych w miejscowościach Strojnów, Drugnia Rządowa, Wierzbie nie będzie miała znaczącego i negatywnego wpływu na chronione gatunki zwierząt, roślin, grzybów, siedliska oraz najbliższe obszary chronione. Zlokalizowana jest na terenie rolniczym, ubogim przyrodniczo, w bezpiecznej odległości od najbliższych cennych obszarów chronionych o znaczeniu wspólnotowym oraz krajowym. Przedsięwzięcie nie jest połączone z tymi obszarami powiązaniami ekologicznymi, i tym samym nie przewiduje się przenikania na jego obszar gatunków zwierząt, roślin będących celami i przedmiotami ochrony w/w obszarów. Nie jest także zlokalizowana na przecięciu ważnych ciągów i korytarzy ekologicznych, a tym samym nie stanowi bariery ekologicznej na trasie przemieszczania się zwierząt małych, średnich i dużych. Wszelkie oddziaływania ujemne będą miały charakter incydentalny, krótkotrwały i nieistotny dla środowiska przyrodniczego. Związane będzie min. głównie z etapem budowy, krótkotrwałą presją płoszenia dla takich gatunków jak: łasica, kret. Zmiany w siedliskach 160 proeko chronionych wykazanych gatunków zwierząt będą ograniczone do niezwykle małej powierzchni, bez szkody dla tych gatunków. W krótkim okresie po rozpoczęciu użytkowania inwestycji przewiduje się zajęcie siedlisk zastępczych, znajdujących się w pobliżu i szeroko rozpowszechnionych dla takich gatunków jak: trzmiele, zwinka, łasica, jeż. Rozpatrując warianty przedsięwzięcia należy uznać wnioskowane rozlokowanie turbin jako optymalne i obarczone najmniejszym wpływem na środowisko przyrodnicze. Lokalizacje w okolicach miejscowości Drugnia (na NE), na N od Strojnowa, na SE od Pierzchnicy, uznano w toku prowadzonych prac za wysoce kolizyjne [Rys. 33]. Wykazano na lokalizacjach tych duże zagęszczenie chronionych siedlisk, grzybów, roślin oraz zwierząt. W związku z tym nie rekomenduje się realizacji przedsięwzięcia na tych obszarach. [obszary projektu zmiany „Studium…” zlokalizowane są poza wyznaczonymi „konfliktowymi” obszarami. Rys. 33. Rozmieszczenie obszarów przeznaczonych do realizacji przedsięwzięcia oraz nierekomendowanych do realizacji w wyniki procedowania i oceny ogólno przyrodniczej na tle obszarów projektu zmiany „Studium…” (Tabor 2013). - granica obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” Nie przewiduje się w związku z powyższym wprowadzenia działań minimalizujących, zapobiegawczych i kompensacyjnych wobec planowanej inwestycji. Prace budowlane i montażowe zaleca się przeprowadzić w okresie wrzesień – marzec. Należy nie naruszać istniejących układów zakrzaczeń i zadrzewień śródpolnych, przydrożnych. Na etapie 161 proeko realizacji przedsięwzięcia należy zapewnić stały nadzór przyrodniczy, który zapewni optymalny i właściwy proces budowlany w stosunku do wymogów wykazanych gatunków chronionych i potencjalnych, które mogą pojawić się na placu budowy. Teren wykopów poszczególnych turbin, należy zabezpieczyć na czas realizacji przedsięwzięcia, płotkami zabezpieczającymi, przeciwko przenikaniu na plac budowy drobnych zwierząt (płazy, ssaki, gady, duże bezkręgowce) co zmniejszy zjawisko potencjalnej śmiertelności. W okresie porealizacyjnym należy w cyklu 2 razy do roku, przeprowadzać oględziny obiektów przez nadzór przyrodniczy w celu stwierdzenia zjawiska śmiertelności na drogach dojazdowych, dla zwierząt małych i średnich, określenia działań minimalizujących i zapobiegawczych, określenia działań zapobiegawczych, naprawczych na wypadek poważnej awarii urządzeń. Pełny tekst inwentaryzacji siedlisk, roślin i zwierząt (bez ptaków i nietoperzy) autorstwa (Tabora 2013), zawiera załącznik 4, będący integralną częścią niniejszej „Prognozy..”. 7.7.3. Ptaki Sprawozdanie z przeprowadzonego rocznego monitoringu ornitologicznego zamieszczono w opracowaniu „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu ornitologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie (Łukaszewicz, 2013) – załącznik 5. Zgodnie z ww. opracowaniem: W celu wykonania prognozy oddziaływania planowanej inwestycji na awifaunę analizowano potencjalny wpływ na gatunki o najwyższym statusie ochrony, w tym gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Pod uwagę wzięto również gatunki, dla których istnieją dane potwierdzające ich wysoką kolizyjność oraz dominantów zgrupowania badanego obszaru. Dla wszystkich tych gatunków rozpatrywano możliwości utraty lub fragmentacji siedliska, możliwości kolizji z turbiną wiatrową ew. występowanie efektu odstraszającego czy bariery. Prognoza kolizyjności Głównymi przyczynami kolizji i śmiertelności dla ptaków migrujących ze strony elektrowni wiatrowych są: - umieszczenie ich na trasie intensywnych przelotów ptaków lub lokalnych przemieszczeń na lęgowiskach czy też koczowań, - umieszczenie wiatraków w miejscach naturalnych ułatwień dla wędrówek ptaków (cieśniny, delty, przełęcze), 162 proeko - - umieszczenie w miejscach koncentracji przelotnych i zimujących ptaków (żerowiska na polach, mokradła, stawy rybne, cofki zbiorników, wysypiska śmieci, miejsca utylizacji odpadów organicznych), lokalizacja zespołów kilkudziesięciu wiatraków (farm) stanowiących szeroką barierę a nie lokalny punkt do ominięcia, lokalizacja na siedliskach wodno – błotnych, mokradłach, torfowiskach (płoszenie i śmiertelność ptaków, utrata siedlisk, wysuszenie siedlisk – ruchy wstępujące powietrza), niewłaściwe oświetlenie, które w okresie złej widoczności i szczytu przelotów powoduje przywabianie ptaków do obiektów i w konsekwencji ich kolizję. Farmy wiatrowe mogą być niebezpieczne dla ptaków i z tego względu zaleca się lokalizowanie tych inwestycji w miejscach, gdzie zagęszczenia ptaków nie są duże (Leddy et al. 1999). Narażenie na kolizję z masztami jest silnie zależne od gatunku (Hötker et al. 2006, PSEW 2008). Na podstawie analizy literatury wymienionej powyżej do gatunków najbardziej narażonych na kolizje zalicza się: blaszkodziobe Anseriformes, siewkowe Chardrii, szponiaste Accipiteriformes, a także wróblowe Passeriformes. Natomiast nie jest dostatecznie poznane narażenie na kolizje innych dużych ptaków, tj. bocianów i żurawi, których zasięg obejmuje głównie Europę środkową i wschodnią, gdzie brak jest jeszcze danych o ich śmiertelności wywołanej przez kolizję z wiatrakami. Do wyliczenia śmiertelności dla ptaków na obszarze potencjalnej farmy wiatrowej w gminie Pierzchnica zastosowano dwie metody szacowania śmiertelności z wykorzystaniem danych o intensywności przelotu. Należy pamiętać o problematyce związanej z obliczaniem potencjalnej śmiertelności dla jakiejkolwiek farmy wiatrowej. Interpretacja wyliczeń w zależności od przyjętego modułu może być obarczona dużym błędem. Metoda nr 1 Według analizy wykonanej przez Hötkera (2006) dotyczącej śmiertelności ptaków na 34 farmach wiatrowych (9 państw) w Europie, USA i Australii okazało się, że śmiertelność ta jest bardzo zróżnicowana i waha się od 0,1 do 64 ofiar/turbinę/rok. Wartość dla średniej arytmetycznej wyniosła – 8,1 ofiar na turbinę w ciągu roku, zaś mediana – 1,7 ofiary na turbinę w ciągu roku. Adekwatne wartości dla ptaków szponiastych wynosiły odpowiednio 0,6 i 0,3 ofiary/turbina/rok. Przy założeniu wyliczeń zgodnych z podanymi wartościami i przy zastosowaniu mediany, jako jednostki optymalnej statystycznie charakteryzującej dany zbiór wartości, uzyskamy dla planowanej farmy w gminie Pierzchnica następujące wyniki: Prognozowana śmiertelność dla farmy (wszystkie turbiny) wg średniej = 8,1 ofiary x 12 turbin x 1 rok = 97,2 ofiar/rok Prognozowana śmiertelność dla farmy (wszystkie turbiny) wg mediany = 1,7 ofiary x 12 turbin x 1 rok = 20,4 ofiar/rok 163 proeko Prognozowana śmiertelność dla ptaków szponiastych dla farmy (wszystkie turbiny) wg mediany = 0,3 ofiary x 12 turbin x 1 rok = 3,6 ofiary/rok Metoda nr 2 Szacowanie rozmiarów śmiertelności – określa rozkład nasilenia kolizji z łopatami wiatraków dla wszystkich gatunków łącznie, na podstawie wyliczeń dla 109 farm wiatrowych z Europy oraz Ameryki Północnej. Wadą tego obliczenia jest nie uwzględnianie dynamiki użytkowania pułapów przelotu, specyfiki lokalizacji. Oczekiwaną wartość ilości ofiar uzyskamy z iloczynu liczby wiatraków oraz średniej kolizyjności pojedynczego wiatraka: K (n%) = q (n%) x liczba siłowni, z czego K- śmiertelność dla całej farmy dla przedziału ufności, q(%)- empiryczna wartość śmiertelności obliczona dla danego przedziału ufności. Dane referencyjne zostały pobrane z opracowania metodycznego projektu tzw. „nowych” wytycznych (Chylarecki i in. 2011) dla danych przeliczonych dla farm europejskich i amerykańskich. W przypadku farmy ‘Pierzchnica planowana ilość turbin – wynosi 12. Chcąc określić oceny potencjalnej śmiertelności należy oszacować rozmiar śmiertelności dla współczynników ufności K(5%) i K(95%), mediany K(50%) oraz średniej arytmetycznej. K(5%) = 0,00*12=0,00 osobnika rocznie (wariant optymistyczny) Mediana K(50%) = 2,31*12=27,72 osobnika rocznie K(95%) = 27,92*12= 335,04 osobnika rocznie (wariant pesymistyczny) Średnia arytmetyczna = 6,75*12=81 ofiar rocznie W oparciu o powyższe wyniki możemy wnioskować: - prognozowana liczba ptaków ginących rocznie na obszarze farmy będzie się zawierać w przedziałach 0,00 – 335,04 osobnika na rok, z prawdopodobieństwem 95%, - liczba ofiar na farmie z prawdopodobieństwem 50% nie będzie wyższa niż 27,72 osobnika na rok, - w wariancie optymistycznym liczba ofiar nie przekroczy 0,00 osobnika na rok, z prawdopodobieństwem 5% (brak ofiar), - prawdopodobieństwo, że liczba ofiar nie przekroczy 335,04 ofiar wynosi 95%. - średnia prognozowana śmiertelność dla 12 siłowni wyniesie 81 ofiar rocznie. W przypadku gatunków ptaków szponiastych zgodnie z założeniami metody możemy oszacować poziom śmiertelności K w ciągu roku wg wzoru, gdzie 0,1 jest statystyką obliczoną empirycznie: 164 proeko K = 0,1 x łączna moc [MW], gdzie łączna moc = 12 siłowni x 3MW każdej turbiny Wnioskując z powyższych założeń dla 12 siłowni wiatrowych, o przykładowej mocy 3 MW, szacowana roczna śmiertelność wyniesie 3,6 zabite ptaki szponiaste w ciągu roku. Innym sposobem jest wykorzystanie modeli matematycznych biorących pod uwagę wiele czynników. Taki skomplikowany model, uwzględniający wiele czynników takich jak wskaźnik śmiertelności i unikania, został m.in. opracowany przez Scottish Natural Heritage’s (SNH). Jednak estymacja śmiertelności tym sposobem wymaga bardzo dokładnych danych (np. siły i kierunków wiatrów) i jest czuła na zmiany zastosowanych wskaźników matematycznych. Podsumowując różne sposoby szacowania śmiertelności wskazują na prawdopodobne kolizje na poziomie poniżej średnich obserwowanych na innych terenach. Każda inwestycja związana z powstaniem farmy wiatrowej niesie za sobą pewną nieuniknioną wartość liczby ofiar kolizji. W wyniku analizy prognozowanej śmiertelności ptaków ich wartość średnia będzie wahać się w przedziale 81-97,2 ofiar, dla ptaków szponiastych 3,6 osobniki rocznie. WSZYSTKIE ( ! ) tego typu obliczenia nie biorą pod uwagę warunków panujących na danym terenie, różnic w okresach fenologicznych, liczebności i rodzaju ptaków przelotnych, są w stanie przewidzieć polegając na modelowaniu matematyczno-statystycznym nie faktycznego poziomu kolizji i śmiertelności z nią związanej. Poziom ten będzie można określić na podstawie monitoringu porealizacyjnego Utrata i fragmentacja siedlisk W przypadku degradacji siedlisk w wyniku funkcjonowania elektrowni wiatrowych wyróżnia się dwa rodzaje oddziaływania: a) efektywną utratę siedlisk, b) fizyczna utratę siedlisk (habitat displacement) (Langston i Pullan 2003) Efektywna utrata siedlisk polega na redukcji liczby ptaków korzystających z obszaru w bezpośrednim sąsiedztwie farmy lub na ich całkowitym wycofaniu sie z tego terenu wskutek efektu płoszącego. Utrata fizyczna oznacza fizyczne zmiany siedliskowe uniemożliwiające ptakom dalsze korzystanie z danego obszaru. Ptaki ulegają płoszeniu z miejsc dotychczas wykorzystywanych zarówno wskutek odstraszającego działania turbin, jak również w wyniku zwiększonej penetracji ludzkiej, związanej np. z koniecznością konserwacji turbin i infrastruktury towarzyszącej (Langston i Pullan 2003). Przez niektórych badaczy płoszący efekt na terenach lęgowych oraz w miejscach wykorzystywanych w sezonie pozalęgowym jest uznawany za istotniejszy niż bezpośrednia śmiertelność w wyniku kolizji. Fizyczna utrata siedlisk w wyniku wybudowania farmy nie jest powszechnie postrzegana jako istotny czynnik wpływający na awifaunę. Wyjątek mogą stanowić miejsca wyznaczone lub spełniające kryteria uznania za obszary o krajowym lub międzynarodowym znaczeniu dla 165 proeko ochrony konkretnych gatunków lub grup (Langston i Pullan 2003). Najkorzystniejszą opcją jest posadowienie turbin w kompleksie pól uprawnych oddalonych od terenów podmokłych, wilgotnych łąk, kompleksów leśnych, zbiorników wodnych oraz z niewielką liczbą zadrzewień (Wuczyński 2009). Posadowienie turbin oraz położenie infrastruktury zaproponowane przez inwestora nie będzie naruszać biotopów cennych z punktu widzenia awifauny. Inwestycja nie będzie też lokowana pomiędzy trasami przelotu na noclegowiska nie powodując efektu bariery dla lokalnych populacji. Tabela. 17. Oddziaływanie inwestycji na poszczególne gatunki kluczowe (gatunki z Załącznika I DP), kolizyjne (najwyższe ryzyko kolizji, gatunki z grupy 3 i 4) oraz dominantów zgrupowania (Łukaszewicz 2013). Oznaczenia: *) prognozowana kolizyjność gatunku obliczona na podstawie Procentu Wolumenu Przelotu. **) Lp. 1. 2. RK (ryzyko kolizji) – oznaczenie odnosi się do gatunków ptaków charakteryzujących się ponadprzeciętnym ryzykiem kolizji z siłowniami wiatrowymi (Chylarecki i inni 2011). Gatunek błotniak łąkowy błotniak stawowy 3. błotniak zbożowy 4. bocian biały Utrata i fragmentacja siedlisk Prognozowana kolizyjność* RK** Nie występuje, nie wykryto terytoriów lęgowych, ubytek siedlisk do żerowania nieistotny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,00 os./farma/rok 3 Nie potwierdzono gniazdowania na terenie badań, regularnie obserwowane ptaki nie wykorzystywały miejsc lokalizacji turbin jako atrakcyjnych żerowisk czy tras lotów; lokalizacja turbin poza ciągami ekologicznymi, ubytek siedlisk żerowiskowych nieistotny w stosunku do ich występowania w regionie. 0,05 os./farma/rok 3 0,01 os./farma/rok 2 0,04 os./farma/rok 3 Nie dotyczy. Słabo udokumentowany wpływ turbin wiatrowych na populacje gatunku w kontekście rezygnacji z wykorzystywanych żerowisk. Dane z zachodniej Polski wskazują, że bocian nie rezygnuje z żerowania na terenach, na których posadowiono turbiny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania, względnie bezpieczna odległość od inwestycji. Brak na terenie inwestycji i w sąsiedztwie miejsc zlotowisk, sejmików późnoletnich. Brak 166 proeko bariery ze strony lokalizacji farmy podczas migracji – przelot bocianów na wysokim pułapie (wykazany i na podstawie literatury). Lokalizacja turbin poza ciągami ekologicznymi, poza trasami dolotów do gniazd i żerowisk. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. derkacz dzięcioł białoszyi dzięcioł czarny gąsiorek jarzębatka jerzyk kruk Stanowiska gniazdowe poza obszarem inwestycji w bezpiecznej odległości, brak siedlisk higrofilnych istotnych dla wystepowania, brak ubytku lęgowisk i żerowisk 0,00 os./farma/rok - Odmienny typ siedliska lęgów i żerowania od środowiska posadowienia poszczególnych turbin, bezpieczna odległość stanowiska od lokalizacji inwestycji, ubytek siedlisk nieistotny 0,00 os./farma/rok - Odmienny typ siedliska lęgów i żerowania od środowiska posadowienia poszczególnych turbin, bezpieczna odległość stanowiska od lokalizacji inwestycji, ubytek siedlisk nieistotny 0,00 os./farma/rok - Nieistotny ubytek siedlisk żerowiskowych do skali ich występowania w regionie. Niski poziom śmiertelności podawanej w literaturze i dokumentacjach. Niski pułap lotów poniżej kolizyjnego, niewielkie terytoria lęgowe. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,00 os./farma/rok 2 Nieistotny ubytek siedlisk żerowiskowych do skali ich występowania w regionie. Niski pułap lotów poniżej kolizyjnego, niewielkie terytoria lęgowe. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,00 os./farma/rok - Brak bezpośrednio na terenie inwestycji i sąsiednich, siedlisk zurbanizowanych, preferowanych przez ten gatunek i obligatoryjnych dla lęgów. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,03 os./farma/rok 3 Nie wykryto stanowisk gniazdowych na terenie farmy, nie stwierdzono polęgowych koncentracji gatunku, ubytek siedlisk żerowiskowych – nieistotny dla 0,65 os./farma/rok 3 167 proeko pobliskiej populacji. 12. lerka Nie występuje, inny typ siedliska na terenie inwestycji i potencjalnych stanowiskach lęgowych (suche drzewostany iglaste, okrajki, wydmy, ugory). 0,00 os./farma/rok - 13. makolągwa Nie występuje, stanowiska gniazdowe w bezpiecznej odległości od inwestycji. 1,42 os./farma/rok - 14. myszołów zw. Brak ubytku miejsc niewielki ubytek wykorzystywanych jako skali ich występowania w ugory, łąki, odłogi. 0,25 os./farma/rok 4 Nie stwierdzono lęgów; biorąc pod uwagę liczbę i odległość stwierdzeń ptaków w okresie lęgowym w stosunku do planowanej inwestycji, można przypuszczać, że nie nastąpi ograniczenie dostępu do żerowisk dla tego gatunku. Brak ubytku miejsc gniazdowych. 0,03 os./farma/rok 2 Bezpieczna odległość od inwestycji, przy niewielkim terytorium lęgowym i niskim pułapie lotów. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny, brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,00 os./farma/rok - Brak bezpośrednio na terenie inwestycji (lokalizacja turbin), lęgów tego gatunku. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,78 os./farma/rok 3 Stanowisko gniazdowe w bezpiecznej odległości od najbliższych turbin, niewielki ubytek % wykorzystywanych siedlisk odpowiednich do żerowania pola, ugory, łąki, odłogi. 0,09 os./farma/rok 3 Nielęgowa, brak na terenie analizowanej inwestycji siedlisk wodnych, preferowanych przez ten gatunek i koniecznych do lęgów. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,00 os./farma/rok - 0,00 os./farma/rok - 0,60 os./farma/rok 3 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. orlik krzykliwy ortolan potrzeszcz pustułka rybitwa rzeczna siewka złota skowronek gniazdowych, % siedlisk żerowiska w okolicy – pola, Nie dotyczy. Częściowa utrata potencjalnych siedlisk gniazdowych zajętych przez infrastrukturę farmy wiatrowej 168 proeko (fundamenty, drogi dojazdowe) – wpływ na populacje lokalną - nieistotny. 22. 23. 24. 25. szpak śmieszka trzmielojad żuraw Brak bezpośrednio na terenie inwestycji analizowanej i sąsiednich (lokalizacja turbin), siedlisk zurbanizowanych, drzew dziuplastych, preferowanych przez ten gatunek i obligatoryjnych dla lęgów. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 3,46 os./farma/rok 2 Nie dotyczy, brak na terenie analizowanej inwestycji siedlisk wodnych, preferowanych przez ten gatunek. Brak ubytku siedlisk do żerowania. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,04 os./farma/rok 3 Nie stwierdzono lęgów na obszarze badań, ubytek miejsc gnidowych – nie występuje, brak ubytku siedlisk wykorzystywanych do żerowania – obserwowano wyłącznie pojedyncze przelotne ptaki. 0,01 os./farma/rok - Nielęgowy na terenie badań, jedna para lęgowa w sąsiedztwie; brak na badanym terenie inwestycji i sąsiednich siedlisk higrofilnych, podmokłych, mokradłowych, preferowanych przez ten gatunek. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny. Brak ubytku siedlisk przeznaczonych do gniazdowania. 0,07 os./farma/rok 1 Efekt bariery Pojęcie efektu bariery odnosi się głównie do zaburzeń krótko i długodystansowych przemieszczeń ptaków. Efekt bariery w połączeniu z utratą siedlisk może u szponiastych prowadzić do wydłużenia tras przelotu z gniazd na żerowiska o 20–30%, co powoduje zwiększenie kosztów energetycznych, a w konsekwencji mniejszą udatność lęgów (Daan i in. 1996). Planowana farma wiatrowa nie powinna stanowić istotnej bariery ekologicznej dla ptaków i innych zwierząt. Jednak niewykluczone jest oddziaływanie układu niektórych masztów na ptaki przelotne. Reakcja ptaków na istniejącą turbinę może być zróżnicowana – od nieznacznej zmiany kierunku lotu, szybkości czy pułapu aż do szerokiego omijania farmy (Wuczyński 2009). Skutkiem tego oddziaływania jest zwiększenie wydatków energetycznych, co może prowadzić do pogorszenia się kondycji ptaków. Jednak ocena skali tego problemu jest bardzo trudna z uwagi na wiele zmiennych. Efekt bariery jest szczególnie silny dla gęsi, żurawi, kań i wielu drobnych ptaków. Z kolei do mniej wrażliwych zaliczane są np. myszołowy, pustułki czy szpaki (Hotker i in. 2006). 169 proeko Inwestycję wiatrową, stanowić będzie 12 turbin usytuowanych w terenie otwartym. Pojedynczy obiekt, dobrze widoczny umożliwia ptakom w dobrych warunkach pogodowych bezkolizyjne ominięcie przeszkody. Szpak, skowronek, makolągwa, kwiczoł jako gatunki dominujące w okresie całego roku na obszarze planowanej inwestycji są gatunkami uznawanymi jako mało wrażliwe na obecność turbin. Małe ptaki wróblowate podczas migracji przemieszczały się w grupach od kilku do kilkunastu osobników, głownie poniżej pracy wirnika. W obszarze planowanej farmy nie występują przeszkody terenowe, wymuszające zawężenie strumienia przelotu. Nie ma też atrakcyjnych miejsc do odpoczynku czy żerowania zachęcające ptaki do zatrzymania się w tym rejonie. Budowa na opisywanym terenie 12 turbin o maksymalnej wysokości 195 m nie powinno mieć istotnego wpływu na ptaki przelatujące przez teren planowanej inwestycji wiatrowej, jak również na ptaki żerujące na tym obszarze, gdyż mogą wykorzystywać tereny sąsiednie o identycznym i zbliżonym charakterze i parametrach siedliska. Analizowany w niniejszym opracowaniu obszar wskazywany jest jako potencjalnie bezpieczny tj. „umiarkowanego i niskiego ryzyka” dla lokalizacji tego typu inwestycji na obszarze województwa świętokrzyskiego (Raport 2012). W pobliżu nie znajdują się żadne ważne ostoje ptaków o randze krajowej czy regionalnej, miejsca kluczowe dla ochrony ptaków, korytarze ekologiczne. Najbliższe istotne miejsce to kompleks stawów hodowlanych w Maleszowej, oddalony ok. 8 km na zachód od turbin. Zarówno na podstawie publikowanych danych jak i uzyskanych podczas rocznego monitoringu wyników badań – realizacja planowanej inwestycji w proponowanym ostatecznie kształcie wydaje się dopuszczalna i uzasadniona – biorąc pod uwagę aspekty ochrony środowiska, a w szczególności aspekty ochrony awifauny. Pełny tekst monitoringu ornitologicznego autorstwa Łukaszewicza (2013), zawiera załącznik 5, będący integralną częścią niniejszej „Prognozy…”. 7.7.4. Nietoperze Sprawozdanie z przeprowadzonego rocznego monitoringu chiropterologicznego zamieszczono w opracowaniu „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu chiropterologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013) – załącznik 6 Zgodnie z ww. opracowaniem: Realizacja przedsięwzięcia polegającego na budowie elektrowni wiatrowych może potencjalnie oddziaływać na populację nietoperzy zarówno na etapie samej budowy, jak i na późniejszym etapie jej eksploatacji. Do wpływu bezpośredniego możemy zaliczyć: kontakt nietoperza z łopatami turbiny. Może to powodować negatywne skutki w liczebności lokalnych populacji nietoperzy. Śmiertelność osobników odnotowywana jest także w wyniku urazu ciśnieniowego (barotraumy) wywołanego uszkodzeniem układu oddechowego pod wpływem 170 proeko podciśnienia przy wirniku turbiny. Wpływem pośrednim nazywamy niszczenie żerowisk, miejsc kolonii oraz ciągów komunikacyjnych. Na etapie budowy farmy wiatrowych nie wolno niszczyć drzew siedlisk mogących stanowić kryjówki letnie nietoperzy. Poza tym podczas stawiania masztów może dojść do zaburzenia miejsc żerowania nietoperzy, poprzez hałas odstraszający osobniki. Na podstawie całosezonowych badań chiropterofauny obszaru planowanej inwestycji parku elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica oraz analizy jej najbliższego otoczenia (w promieniu 1 km) nie przewiduje się istotnego negatywnego wpływu na nietoperze. W okresie od marca do listopada 2012 roku nie stwierdzono żadnych korytarzy migracyjnych ani innych koncentracji nietoperzy nad badaną powierzchnią. Ocenia się, że farma elektrowni wiatrowych nie spowoduje załamania liczebności lokalnych populacji nietoperzy. Jedynymi gatunkami które mogą być potencjalnie narażone w późniejszych latach (jeżeli ich liczebność wzrośnie) są: borowiec wielki Nyctalus noctula, mroczek późny Eptesicus serotinus oraz nietoperze z grupy Pipistrellus. Jednak ich niewielka liczebność w okresie badań, nie wyróżniająca się na tle innych powierzchni w kraju, nie daje podstaw do zakładania, że oddziaływanie na te gatunki będzie uniemożliwiało realizację planowanej inwestycji. Wpływ bezpośredni na wszystkie populacje lokalne jest nieznaczący [Tab. 18], a ewentualne kolizje z turbinami wiatrowymi nie będą się przyczyniały do spadku liczebności populacji. Ponieważ na badanej powierzchni nie zaobserwowano przelotów nietoperzy o charakterze migracyjnym - uważa się, że planowana inwestycja nie będzie wpływać (lub będzie wpływać nieznacząco gdyby nietoperze zmieniły trasy migracji) na przelatujące osobniki. Wpływ pośredni jakim jest niszczenie potencjalnych żerowisk lub siedlisk również jest niski i nieistotny dla lokalnej chiropterofauny. Szczegółowe opracowanie (Raport 2012) przygotowane przez zespół specjalistów (w tym ornitologów i chiropterologów) analizujące możliwości rozwoju energetyki wiatrowej dla województwa świętokrzyskiego w sposób jak najbardziej przyjazny środowisku, wskazuję obszar lokalizacji inwestycji w gminie Pierzchnica jako „umiarkowanego i niskiego ryzyka”, tym samym proponowany pod tego typu inwestycje w regionie. 171 proeko Tabela 18. Prognozowany wpływ inwestycji na poszczególne gatunki nietoperzy w czterostopniowej skali wpływu: 1 – niski; 2 – umiarkowany; 3 – wysoki; 4 – bardzo wysoki. Okresy: W- wiosenne migracje; R – rozród; J – jesienne migracje (Kuropieska, Łukaszewicz 2013). Oznaczenia: *) OS – ścisła ochrona gatunkowa w Polsce; DSII – załącznik II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa); kategorie zagrożenia IUCN (EN-zagrożony, VU – narażony, NT – bliski zagrożenia, DD – niedostateczne dane. LC – najmniejszej troski). **) zgodnie z opracowaniem Kepel i in. 2011. Gatunek lub Status grupa gatunków ochronny* Stopień zagrożenia śmiertelnością** Główne okresy obecności w ciągu badań Wpływ bezpośredni (kolizje) Wpływ pośredni (niszczenie siedlisk) Mroczek późny OS umiarkowany W-R-J 1 1 Karlik malutki OS wysoki W 1 1 Karlik większy OS bardzo wysoki W 1 1 Borowiec wielki OS bardzo wysoki W-J 1–2 1-2 Nocki nieozn. OS niski W-J 1 1 Karliki nieozn. OS wysoki R -J 1-2 1 Gacki nieozn. OS bardzo niski W 1 1 Borowce, mroczki nieozn. OS bardzo wysoki W - R- J 1-2 1 IND OS wysoki W - R- J 1 1 RAZEM - - - 1 1 Należy mieć na uwadze fakt, że nietoperze mogą zmienić swoją drogę wędrówki lub znaleźć w okolicy turbin miejsce do założenia kolonii rozrodczej. Czy takie zjawisko wystąpi, tego nie można potwierdzić ze względu na dużą częstotliwość przemieszczania się tych ssaków – publikowane dane potwierdzają fakt zmienności siedlisk nietoperzy. W ciągu roku niektóre gatunki (m.in. mroczki), kilka razy z rzędu zmieniają swoje kryjówki letnie. Poza tym znane jest zjawisko zmiany zachowań nietoperzy spowodowanych obecnością farm wiatrowych Powyższe oceny są jedynie prognozami, sformułowanymi na podstawie uzyskanych wyników badań przed instalacją turbin oraz najlepszej obecnej wiedzy. W celu ich weryfikacji należy wykonać monitoring poinwestycyjny. Pełny tekst monitoringu chiropterologicznego autorstwa Kuropieski i Łukaszewicza (2013), zawiera załącznik 6, będący integralną częścią niniejszej „Prognozy…”. 172 proeko 7.8. Formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura 2000 7.8.1. Formy ochrony przyrody na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” Oba obszary objęte projektem zmiany „Studium…” położone są w obrębie ChmielnickoSzydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (rys. 31). Na terenie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu obowiązuje Rozporządzenie Wojewody Świętokrzyskiego Nr 89/2005 z dn. 14.07.2005 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. z dn. 20.07.2005r., Nr 156, poz. 1950) Zgodnie z ww. rozporządzeniem: § 3. Ustala się następujące działania na terenie Obszarów w zakresie czynnej ochrony ekosystemów: 1) zachowanie i ochrona zbiorników wód powierzchniowych naturalnych i sztucznych, utrzymanie meandrów na wybranych odcinkach cieków; 2) zachowanie śródpolnych i śródleśnych torfowisk, terenów podmokłych, oczek wodnych, polan, wrzosowisk, muraw, niedopuszczenie do ich uproduktywnienia lub też sukcesji; 3) utrzymanie ciągłości i trwałości ekosystemów leśnych; 4) zachowanie i ekologicznych; ewentualne odtwarzanie lokalnych i regionalnych korytarzy 5) ochrona stanowisk chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; 6) szczególna ochrona ekosystemów i krajobrazów wyjątkowo cennych, poprzez uznawanie ich za rezerwaty przyrody, zespoły przyrodniczokrajobrazowe i użytki ekologiczne; 7) zachowanie wyróżniających się tworów przyrody nieożywionej. § 4. Na Obszarach zakazuje się: 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, od-budowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 3) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub na-prawą urządzeń wodnych; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna 173 proeko gospodarka wodna lub rybacka; 5) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodnobłotnych. Zgodnie z projektem „Studium…” (2013): Określone w/w rozporządzeniem warunki ustala się jako obowiązujące dla obszarów objętych zmianą nr 2. Realizacja zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu „Studium…” nie naruszy ww. przepisów obowiązujących na terenie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Oddziaływanie dotyczyć będzie głownie zmian krajobrazu, co nie jest unormowane (ograniczone) w ww. Rozporządzeniu. Planowany zespół elektrowni wiatrowych będzie postrzegany z ChmielnickoSzydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Elektrownie będą postrzegane głównie z nieleśnych fragmentów tego obszaru. Ze względu na występujące na północ, zachód od terenu zespołu elektrowni wiatrowych duże kompleksy leśne, oraz mniejsze obszarowo kompleksy leśne od strony południowej. W wielu miejscach Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu elektrownie nie będą postrzegane. Widoczność przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych będzie ponadto ograniczona przez występującą w otoczeniu zabudowę wsi oraz przydrożne i śródpolne szpalery drzew i krzewów. W związku z powyższym postrzeganie planowanych elektrowni wiatrowych w obrębie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu będzie stosunkowo niewielkie i dotyczyć będzie głównie terenów rolnych pozbawionych przesłon krajobrazowych w otoczeniu kilku kilometrów od planowanych elektrowni. Podkreślić należy, iż oceny estetyczne elektrowni wiatrowych są silnie subiektywne. W niektórych przypadkach mogą one wywołać negatywne oceny, jednak są one też postrzegane jako wyrafinowane, obiekty techniczne o nowoczesnym kształcie, tworzącą nową jakość krajobrazu kulturowego (antropogenicznego). Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Zgodnie z wykonaną inwentaryzacją zwierząt (bez ptaków i nietoperzy), roślin i siedlisk przyrodniczych (Tabor 2013): Na analizowanym obszarze planowanego przedsięwzięcia, w wariancie ostatecznym, nie stwierdzono występowania bezpośrednio na terenie inwestycji, infrastrukturze towarzyszącej, chronionych gatunków bezkręgowców, chronionych siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków grzybów, roślin, ryb, płazów. Stwierdzono występowanie pojedynczych osobników chronionych gatunków trzmieli na działkach inwestycyjnych: trzmiel rudy, trzmiel kamiennik, trzmiel ziemny. Charakter stwierdzeń, niewielka liczba osobników świadczy, że teren inwestycji (działki pod turbiny 174 proeko i drogi dojazdowe) nie są miejscem występowania gniazd tych owadów a jedynie miejscem żerowania (rośliny miododajne – cieciorka pstra, szelężnik, chaber bławatek, złoć żółta, wyki). W pobliżu inwestycji wykazano chronione gatunki zwierząt – 1 os. jeża europejskiego, 1 os łasicy, 4 os jaszczurki zwinki, 2 os padalca, 3 os. żaby trawnej, 1 os. kuny leśnej. Zważywszy jednak na bezpieczną odległość od inwestycji, brak powiązań ekologicznych, nie stwierdza się występowania negatywnego oddziaływania na wykazane gatunki chronione w sąsiedztwie przedsięwzięcia. Oddziaływanie przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych na chronione gatunki ptaków i nietoperzy zawiera rozdz. 7.6. 7.8.2. Formy ochrony przyrody w otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” Świętokrzyski Park Narodowy Ze względu na odległość 22 km (11 km od otuliny PN) oraz występujące na północ od obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” kompleksy leśne, przewidziane na tych obszarach elektrownie wiatrowe nie będą widoczne z obszaru Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Ponadto ze względu na odległość i charakter oddziaływania elektrowni, nie wystąpią oddziaływania na chronioną w Świętokrzyskim Parku Narodowym przyrodę. Jak wykazano w monitoringu ornitologicznym (Łukaszewicz chiropterologicznym (Kuropieska, Łukaszewicz 2013), nie przewiduje negatywnego oddziaływania planowanych na obszarze projektu zmiany elektrowni wiatrowych na faunę latającą, w tym na występującą Świętokrzyskiego Parku Narodowego. 2013) i się istotnego „Studium…” na obszarze Rezerwaty przyrody Najbliższym rezerwatem przyrody względem obszarów objętych zmianą „Studium…” jest rezerwat „Białe Ługi” oddalony o ok. 6 km. Ze względu na występujące na obszarze rezerwatu i w jego otoczeniu kompleksy leśne, elektrownie wiatrowe nie będą widoczne z ich obszaru. Zgodnie z wykonanym monitoringiem zwierząt (bez ptaków i nietoperzy) roślin oraz siedlisk (Tabor 2013) Ocenę ryzyka utraty korzystnego stanu ochrony gatunków i siedlisk, (…) należy uznać za nieistotną i znikomą. Odnosi się to także do najbliższych rezerwatów przyrody: Białe Ługi, Radomice, Słopiec. Jak wykazano w monitoringu ornitologicznym (Łukaszewicz 2013) i chiropterologicznym (Kuropieska, Łukaszewicz 2013), nie przewiduje się istotnego negatywnego oddziaływania planowanych na obszarze projektu zmiany „Studium…” 175 proeko elektrowni wiatrowych na faunę latającą (zob. rozdz. 7.6), w tym na występującą na obszarze najbliższych rezerwatów przyrody. Parki krajobrazowe Najbliższymi parkami krajobrazowymi względem obszarów objętych zmianą „Studium…” jest oddalony o ok. 4,3 km Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy oraz oddalony o ok. 9,9 km Szaniecki Park Krajobrazowy. Ze względu na odległości oraz występujące na obszarze Parków i w ich otoczeniu kompleksy leśne, elektrownie wiatrowe nie będą widoczne z ich obszarów. Obszary projektu zmiany „Studium…” zlokalizowane są ponadto poza wyznaczonymi otulinami parków krajobrazowych. Z względu na odległość ponad 18 km, przewidziane na obszarze projektu zmiany „Studium…” elektrownie wiatrowe nie będą także widoczne z pozostałych parków krajobrazowych. Obszary chronionego krajobrazu Najbliższym w otoczeniu obszarów projektu zmiany „Studium…” OChK jest CisowskoOrłowiński Obszar Chronionego Krajobrazu, oddalony o ok. 850 m od granic obszaru oraz ok. 1,4 km od planowanych na jego obszarze lokalizacji elektrowni wiatrowych. Widoczność z Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, dotyczyć będzie głównie pojedynczej elektrowni zlokalizowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa. Ze względu na odległość ponad 4 km oraz występujące kompleksy leśne, widoczność pozostałych jedenastu elektrowni wiatrowych planowanych w południowej części gminy Pierzchnica, będzie ograniczona. Obszary Natura 2000 Zgodnie z Art. 33. 1. Ustawy o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 627 ze zm.) w stosunku do obszarów Natura 2000 (…) Zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: 1) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub 2) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub 3) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty, znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, do czasu zatwierdzenia przez Komisję Europejską jako obszary mające znaczenie dla Wspólnoty i wyznaczenia ich jako specjalne obszary ochrony siedlisk. 176 proeko W ustawie o ochronie przyrody zapisano także: Art. 34. 1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich - dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. 2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu: 1) ochrony zdrowia i życia ludzi; 2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego; 3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego; 4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej."; (...) Art. 36.1. Na obszarach Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2, nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000."; 2. Prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, na obszarach Natura 2000 wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wyłącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach. Uzupełniające przepisy prawa powszechnego w odniesieniu do obszarów Natura 2000 wprowadza Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r., Nr 77, poz. 510). Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 627) dla obszaru Natura 2000 sprawujący nadzór nad obszarem sporządza projekt planu zadań ochronnych na okres 10 lat (projekt podlega ustanowieniu przez Regionalnego dyrektora ochrony środowiska w drodze zarządzenia) i projekt planu ochrony (projekt podlega ustanowieniu przez ministra właściwego do spraw środowiska w drodze rozporządzenia). Projekty takie nie zostały dotychczas opracowane dla obszarów Natura 2000, położonych w rejonie lokalizacji elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…”. Jak już stwierdzono, najbliższe obszary Natura 2000 to obszary specjalnej ochrony 177 proeko ptaków „Dolina Nidy” PLB260001” położony w minimalnej odległości ok. 16,8 km w kierunku zachodnim od najbliższego z obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” oraz „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” PLH260040 położony w minimalnej odległości ok. 750 m w kierunku zachodnim od najbliższego z obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” . Szczegółową ocenę oddziaływania przewidzianych ustaleniami projektu „Studium…” elektrowni wiatrowych na obszary Natura 2000 zamieszczono w inwentaryzacji zwierząt (bez ptaków i nietoperzy, roślin i siedlisk (Tabor 2013) oraz w sprawozdaniach z monitoringów ornitologicznego (Łukaszewicz 2011) i chiropterologicznego (Kuropieska, Łukaszewicz 2011). Zgodnie z inwentaryzacją zwierząt (bez ptaków i nietoperzy, roślin i siedlisk (Tabor 2013): Jak wynika ze Standardowego Formularza Danych chronią one [Lasy CiskowskoOrłowieńskie - przyp. autora] głównie siedliska przyrodnicze o znaczeniu unijnym. (…) Nie wykazano na terenie planowanej inwestycji gatunków zwierząt z Dyrektywy Siedliskowej mogących mieć kontakt z terenem Natura 2000, a będących przedmiotem jego ochrony. Pomiędzy tym obszarem Natura 2000 a miejscem przedsięwzięcia nie występuje także korytarz ani ciąg ekologiczny mogący łączyć te obszary i poprzez sieć powiązań negatywnie oddziaływać na Lasy Cisowsko - Orłowińskie. Podobnie sytuacja wygląda z innymi najbliższymi obszarami Natura 2000: PLH Dolina Czarnej Nidy, PLH Ostoja Szaniecko – Solecka, PLH Ostoja Stawiany. Występuje znaczna odległość od inwestycji – odpowiednio: 13,43 km; 7, 47 km; 9,66 km , brak gatunków zwierząt będących przedmiotami ochrony, na które w drodze powiązań może negatywnie oddziaływać farma wiatrowa oraz brak jest powiązań w postaci połączeń ciągami czy korytarzami ekologicznymi. Brak jest między inwestycją i tymi obszarami doliny rzeki, pasa zadrzewień łęgowych, układu siedlisk sprzyjających przemieszczaniu zwierząt (np. mokradła, ugory), nasypu kolejowego, dla przemieszczeń drobnych bezkręgowców. Znajdują się tu z kolei bariery ekologiczne w postaci sieci utwardzonych dróg asfaltowych i obszarów zurbanizowanych (Ryc. 3) izolujące teren inwestycji od obszarów Natura 2000. Teren przyszłych elektrowni wiatrowych położony jest na diametralnie różnym obszarze o odmiennych typach krajobrazu i układzie siedlisk. Dominuje tu krajobraz rolniczy z uprawami zbóż oraz strefa ekotonowa, zadrzewienia, sady. W w/w obszarach naturowych przeważają siedliska higrofilne, dobrze uwilgotnione, typowe dla dna dolin rzecznych oraz dojrzałe drzewostany w ramach większych kompleksów leśnych, murawy ciepłolubne, murawy kserotermiczne. Chronione w ramach tych obszarów gatunki i siedliska związane są przede wszystkim z obszarami mokradłowymi i wodno – błotnymi, leśnymi. Teren inwestycji z kolei to siedliska suche, położone w na terenach wysoczyzny z dala od doliny rzeki, kompleksów leśnych. Najbliżej położony ciąg ekologiczny o znaczeniu regionalnym, służący do przemieszczania się zwierząt dużych, średnich i małych to dolina rzeki dopływu Czarnej położona w najbliżej odległości od inwestycji wynoszącej około 1250 m. w kierunku północnym (Ryc. 3). 178 proeko Ocenę ryzyka utraty korzystnego stanu ochrony gatunków i siedlisk, dla których powołano w/w obszary Natura 2000 należy uznać za nieistotną i znikomą. Odnosi się to także do najbliższych rezerwatów przyrody: Białe Ługi, Radomice, Słopiec. Ocenę ryzyka utraty korzystnego stanu ochrony gatunków i siedlisk, dla których powołano w/w obszary Natura 2000 należy uznać za nieistotną i znikomą.. Zgodnie z monitoringiem ornitologicznym (Łukaszewicz 2013): W promieniu 30 km od planowanej inwestycji w gminie Pierzchnica tylko „Dolina Nidy” jest Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków, pozostałe 6 wykazanych obszarów (w promieniu 25 km) powołano w celu ochrony siedlisk przyrodniczych tam występujących. Dokonano oceny potencjalnego wpływu realizacji planowanej inwestycji na pobliskie obszary chronione w ramach sieci Natura 2000 [Tab. 19]. Tabela 19. Wykaz najbliższych (w promieniu do 30 km - OSOP i 25 km - SOOS od inwestycji) obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000 wraz z oceną wpływu oddziaływania (Łukaszewicz 2013). Oznaczenia: [ 0 ] – obojętny wpływ [ - ] – ujemny wpływ lp Nazwa formy Odległość 12 ochrony przyrody 1. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków DOLINA NIDY (PLB260001) 20 km Ocena wpływu oddziaływania [ 0 ] – na obszarze ostoi - obejmującej dolinę Nidy - stwierdzono występowanie co najmniej 30 gatunków ptaków z Załącznika I DP. Na obszarze monitoringu stwierdzono występowania derkacza będącego jednym z głównych obiektów ochrony w ww. ostoi. Wykazane 3 stanowiska znajdują się poza obszarem inwestycji w bezpiecznej odległości od lokalizacji poszczególnych turbin. Pozostałe gatunki wspólne to: Błotniak stawowy – nielęgowy na terenie badań, zalatujący w okresie lęgowym, żerowiska poza wpływem planowanej farmy. Błotniak łąkowy – nielęgowy w pobliżu farmy i analizowanej strefie buforowej, analizowany obszar nie wykorzystywany jako żerowisko, gatunek zalatujący. Ortolan – terytoria poszczególnych turbin. zlokalizowane poza oddziaływaniem Dzięcioł białoszyi – jedno stanowisko lęgowe zlokalizowane w strefie buforowej poza oddziaływaniem turbin w odmiennym typie siedliska (zabudowa wiejska). Gąsiorek – 10 stanowisk w strefie buforowej, nielęgowy na terenie inwestycji. Brak utraty legowisk i żerowisk. Lokalizacja obszaru znajduje się poza granicą aktywności gatunków 12 Od proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych (zob. rys. 6 w rozdz. 3.1.3.) 179 proeko stanowiących przedmiot ochrony obszarowej. W odniesieniu do najbliższego OSOP realizacja inwestycji nie spowoduje zaburzenia równowagi, rozmieszczenia, liczebności i zagęszczenia gatunków kluczowych, które są wskaźnikami właściwego stanu ochrony obszaru. Na podstawie badań w cyklu rocznym i ich analizy – nie przewiduję się bezpośredniego wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. Analizę powiązań między przyszłą farmą a obszarem Natura 2000 przeprowadzono na podstawie analizy dokumentacji, map oraz prac terenowych i obserwacji. Wynika to z zachowania zasady przezorności. 2. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk LASY CISOWSKOORŁOWIŃSKIE 1,5 km [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk, tym niemniej ma również duże znaczenie dla ochrony ptaków. Poszczególne gatunki ważne dla ostoi obserwowane były w cyklu badań nielicznie. Planowana inwestycja nie zajmuję cennych żerowisk dla gatunków kluczowych. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Na podstawie badań w cyklu rocznym – nie przewiduję się bezpośredniego wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. Analizę powiązań między przyszłą farmą a obszarem Natura 2000 przeprowadzono na podstawie analizy dokumentacji, map oraz prac terenowych i obserwacji. Wynika to z zachowania zasady przezorności 11 km [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Biorąc pod uwagę także odległości pomiędzy miejsce inwestycji i analizowanym SOOS oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami – nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. 12 km [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Biorąc pod uwagę także odległości pomiędzy miejsce inwestycji i analizowanym SOOS oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami – nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. 13 km [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Biorąc pod uwagę także odległości pomiędzy miejsce inwestycji i analizowanym SOOS oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami – nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. (PLH260040) 3. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk OSTOJA STAWIANY (PLH260033) 4. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk OSTOJA SZANIECKOSOLECKA (PLH260034) 5. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk DOLINA CZARNEJ NIDY (PLH260016) 180 proeko 6. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk OSTOJA SOBKOWSKOKORYTNICKA 17 km (PLH260032) 7. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk 19 km OSTOJA NIDZIAŃSKA (PLH260003) 8. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk DOLINA WARKOCZA (PLH260021) 20 km [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Biorąc pod uwagę także odległości pomiędzy miejsce inwestycji i analizowanym SOOS oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami – nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Biorąc pod uwagę także odległości pomiędzy miejsce inwestycji i analizowanym SOOS oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami – nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. [ 0 ] – obszar powołany w celu ochrony siedlisk. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zaburzenie właściwego stanu ochrony stwierdzonych gatunków (tj. rozmieszczenie i liczebność populacji na terenie kraju). Biorąc pod uwagę także odległości pomiędzy miejsce inwestycji i analizowanym SOOS oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami – nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura 2000. Zgodnie z monitoringiem chiropterologicznym (Kuropieska, Łukaszewicz 2013): W promieniu 25 km od miejsca planowanej inwestycji znajdują się 6 obszarów chronionych w ramach sieci natura 2000, poniżej przedstawiono ich (…) ocenę wpływu inwestycji na poszczególne obszary. Tabela 20. Obszary chronione w ramach sieci Natura 2000 położone w promieniu do 25 km od planowanej inwestycji w gminie Pierzchnica wraz z oceną wpływu na te obszary. Formy ochrony: SOOS – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, OSOP – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (Kuropieska, Łukaszewicz 2013). Nazwa Lp. 1. ostoi LASY CISOWSKOORŁOWIŃSKIE Wartość Forma ochrony SOOS Kod PLH260040 Najmniejsza odległość i kierunek Powierzchnia 1,5 km na N 10 406,9 (ha) Obszar charakteryzuje się bogatą chiropterofaunę. Stwierdzono tu 6 181 chiropterologiczna Ocena wpływu inwestycji 2. DOLINA CZARNEJ NIDY Wartość chiropterologiczna Ocena wpływu inwestycji 3. OSTOJA SOBKOWSKOKORYTNICKA Wartość chiropterologiczna Ocena wpływu inwestycji proeko gatunków: nocek duży Myotis myotis (gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG), mroczek późny Eptesicus serotinus, nocek rudy Myotis daubentonii, borowiaczek Nyctalus leisleri, borowiec wielki Nyctalus noctula, gacek brunatny Plecotus auritus. Gatunkiem wspólnym wykazanym dla obu obszarów jest pospolity mroczek późny i borowiec wielki, choć nie można wykluczyć również występowania pozostałych gatunków. Na powierzchni w gminie Pierzchnica w miejscach planowanych turbin stwierdzono niską aktywność nietoperzy. Nie wykazano również letnich kryjówek ani istotnych żerowisk. Bezpieczna odległość pomiędzy obszarami oraz brak udokumentowanych jak i prawdopodobnych tras migracji wskazują na brak negatywnego wpływu planowanej inwestycji na obszar Natura 2000 „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” w aspekcie ochrony nietoperzy. Ponadto w obszarze naturowym przeważają siedliska leśne (lasy iglaste, mieszane i liściaste) Teren inwestycji z kolei to obszary użytkowane rolniczo. SOOS PLH260016 13 km na NW 1 191,5 Nie wymienione w SDF, brak publikowanych danych Ze względu na inny niż nietoperze główny przedmiot ochrony, bezpieczną odległość oraz brak udokumentowanych jak i prawdopodobnych tras migracji nie przewiduje się negatywnego wpływu planowanej inwestycji na obszar Natura 2000 „Dolina Czarnej Nidy” w aspekcie ochrony nietoperzy. Ponadto w obszarze naturowym przeważają siedliska łąkowe i zaroślowe, siedliska rolnicze oraz lasy (iglaste i mieszane) Teren inwestycji z kolei to obszary użytkowane rolniczo. SOOS PLH260032 17 km na W 2 204,1 Nie wymienione w SDF, brak publikowanych danych Ze względu na inny niż nietoperze główny przedmiot ochrony, bezpieczną odległość oraz brak udokumentowanych jak i prawdopodobnych tras migracji nie przewiduje się negatywnego wpływu planowanej inwestycji na obszar Natura 2000 „Ostoja SobkowskoKorytnicka” w aspekcie ochrony nietoperzy. Ponadto w obszarze 182 proeko naturowym przeważają siedliska łąkowe i zaroślowe oraz siedliska rolnicze. Teren inwestycji z kolei to obszary użytkowane rolniczo. 4. OSTOJA STAWIANY Wartość chiropterologiczna Ocena wpływu inwestycji 5. OSTOJA SZANIECKOSOLECKA Wartość chiropterologiczna Ocena wpływu inwestycji 6. OSTOJA NIDZIAŃSKA SOOS PLH260033 11 km na SW 1 194,5 Nie wymienione w SDF, brak publikowanych danych Ze względu na inny niż nietoperze główny przedmiot ochrony, bezpieczną odległość oraz brak udokumentowanych jak i prawdopodobnych tras migracji nie przewiduje się negatywnego wpływu planowanej inwestycji na obszar Natura 2000 „Ostoja Stawiany” w aspekcie ochrony nietoperzy. Ponadto w obszarze naturowym przeważają siedliska łąkowe i zaroślowe oraz siedliska rolnicze. Teren inwestycji z kolei to obszary użytkowane rolniczo. SOOS PLH260034 12 km na S 8 072,9 Nie wymienione w SDF, brak publikowanych danych Ze względu na inny niż nietoperze główny przedmiot ochrony, bezpieczną odległość oraz brak udokumentowanych jak i prawdopodobnych tras migracji nie przewiduje się negatywnego wpływu planowanej inwestycji na obszar Natura 2000 „Ostoja SzanieckoSolecka” w aspekcie ochrony nietoperzy. Ponadto w obszarze naturowym przeważają siedliska łąkowe i zaroślowe oraz siedliska rolnicze. Teren inwestycji z kolei to obszary użytkowane rolniczo. SOOS PLH260003 19 km na SW 26 515,6 Wartość chiropterologiczna Stwierdzono tu 4 gatunki: mopek Barbastella barbastellus (gatunek wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG), borowiec wielki Nyctalus noctula, karlik malutki Pipistrellus pipistrellus, gacek brunatny Plecotus auritus. Ocena wpływu inwestycji Na powierzchni "Pierzchnica" nie stwierdzono występowania mopka. Gatunkiem wspólnym wykazanym dla obu obszarów jest pospolity karlik malutki i borowiec wielki, choć nie można wykluczyć również występowania gacka brunatnego. Na powierzchni w gminie Pierzchnica w miejscach planowanych turbin stwierdzono niską aktywność nietoperzy. Nie wykazano również letnich kryjówek ani istotnych 183 proeko żerowisk. Bezpieczna odległość pomiędzy obszarami oraz brak udokumentowanych jak i prawdopodobnych tras migracji wskazują na brak negatywnego wpływu planowanej inwestycji na obszar Natura 2000 „Ostoja Nidziańska” w aspekcie ochrony nietoperzy. Reasumując, jak wykazano powyżej realizacja i funkcjonowanie przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych, nie spowoduje znaczącego, bezpośredniego i pośredniego oddziaływania na obszary Natura 2000, gdyż: • nie wystąpi oddziaływanie na chronione gatunki ptaków i ich siedliska obszarów ,chronione gatunki ptaków i ich siedliska nie występują na terenie przedsięwzięcia i w jego otoczeniu; • nie wystąpi oddziaływanie na chronione siedliska oraz gatunki roślin i zwierząt i ich siedliska; • przedsięwzięcie nie spowoduje dezintegracji terytorialnej obszarów Natura 2000 - gdyż położone jest poza jego granicami; • nie wpłynie na spójność sieci obszarów Natura 2000 - przedsięwzięcie nie wyeliminuje i nie ograniczy powiązań ekologicznych między obszarami Natura 2000. W związku z powyższym projektowane przedsięwzięcie jest zgodne z przepisami dotyczącymi obszarów Natura 2000, określonymi w ustawie o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 627.). Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe Ze względu na odległość 12 km i przesłonięcia wzniesieniami i lasami, przewidziane ustaleniami projektu „Studium…” elektrownie wiatrowe nie będą widoczne z najbliższego z zespołów przyrodniczo--krajobrazowych – „Ostra Górka”. Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej Ze względu na odległość 8,5 km przewidziane ustaleniami projektu „Studium…” elektrownie wiatrowe nie będą miały wpływu na najbliższe ze stanowisk przyrody nieożywionej w miejscowości Szczęsno. Użytki ekologiczne Ze względu na odległość ok. 4,5 – 6,5 km, elektrownie wiatrowe przewidziane ustaleniami projektu zmiany „Studium…” nie spowodują oddziaływania na chronione walory przyrodnicze użytków ekologicznych. 184 proeko Pomniki przyrody Ze względu na odległość, realizacja elektrowni wiatrowych na obszarze objętym projektem zmiany „Studium…” nie spowoduje negatywnego oddziaływania na najbliższe pomniki przyrody w tym : oddaloną o ok. 700 m sosnę pospolitą w oddz. 55a L. Drugnia Rządowa oraz oddaloną o ok. 1, 6 km grupę drzew (lip drobnolistnych i szerokolistnych) we wsi Drugnia. 7.9. Krajobraz Ogólne uwarunkowania krajobrazowe oceny zespołu elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica • planowane zgrupowanie elektrowni w dwóch zespołach grupach: - do 11 sztuk. na południe od wsi Podlesie, Strojnów i Wierzbie; - 1 sztuki na północ od wsi Drugnia. • duża wysokość poszczególnych siłowni wiatrowych (wysokość wież ok. 100 m + śmigła o długości 50-65 m); • zróżnicowanie morfologiczne rejonu lokalizacji elektrowni – od dna doliny Dopływu od Lubani po wierzchowinę wysoczyzny; • istotny udział powierzchniowy rozdrobnionych kompleksów leśnych, ograniczających widoki w otoczeniu obszarów przewidzianych pod lokalizację elektrowni wiatrowych; • koncentracje zainwestowania osadniczego we wsiach Drugnia Rządowa, Drugnia, Podstoła, Podlesie, Strojnów, Krauzów, Wierzbie, Lubania i Łagiewniki; • położenie miasta Chmielnik ok. 3,5 km na południe od bliższego z obszarów objętych projektem zmiany „Studium…”; • przebieg dróg lokalnych (powiatowych i gminnych) przez obszary objęte projektem zmiany „Studium…” i w ich otoczeniu; • położenie terenów lokalizacji elektrowni na obszarze Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz w odległości ok. 1,4 km na południe od CisowskoOrłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Szczegółowa analiza uwarunkowań krajobrazowych Planowane elektrownie wiatrowe, jako duże obiekty techniczne, w istotny sposób zmienią dotychczasowy, typowy krajobraz rolniczy i spowodują jego antropizację na obszarze lokalizacji przedsięwzięcia i w jego otoczeniu. Analiza map topograficznych w skalach 1:10.000 i 1:50.000 wykazały, że zespół elektrowni wiatrowych będzie postrzegany przede wszystkim: 1) z terenów upraw rolnych – z bezpośredniego otoczenia terenu lokalizacji elektrowni wiatrowych, 2) z wiejskich jednostek osadniczych położonych w otoczeniu terenu lokalizacji przedsięwzięcia, tj. w szczególności z wsi Drugnia Rządowa, Podstoła, Drugnia, Podlesie, 185 proeko Strojnów, Krauzów, Wierzbie, Lubania i Łagiewniki, a w mniejszym stopniu z wsi: Gumienice, Pierzchnica, Straszniów, Ługi, Suchowola oraz wsi gminnej Pierzchnica; 3) elektrownie będą widoczne z północnych obrzeży miasta Chmielnik; 4) z dróg przebiegających przez teren lokalizacji przedsięwzięcia i w jego sąsiedztwie, głównie z drogi powiatowej na odcinku Podlesie-Strojnów-Krauzów-Wierzbie oraz Drugnia-Podstoła; 5) z form ochrony przyrody mających na celu ochronę krajobrazu, w tym zwłaszcza z Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w obrębie, którego zostaną zrealizowane elektrownie wiatrowe oraz z odległości ok. 850 m z CisowskoOrłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Ad. 1) Planowane elektrownie wiatrowe, jako duże obiekty techniczne w liczbie do ok. 12 sztuk, w istotny sposób, okresowo, na czas funkcjonowania farmy (25-30 lat), zmienią dotychczasowy, typowy krajobraz rolniczy i spowodują jego antropizację na terenach lokalizacji i w ich otoczeniu. Na terenach lokalizacji, gdzie odległości do planowanych elektrowni będą najmniejsze, a w efekcie ich ekspozycja krajobrazowa będzie największa, nie występują obiekty kubaturowe a ludzie przebywają tu jedynie okresowo, w trakcie prac polowych. W związku z tym oddziaływanie planowanych elektrowni na obserwatorów będzie ograniczone. Ad. 2) Oddziaływanie elektrowni dopuszczonych w projekcie zmiany „Studium…” na krajobraz postrzegany z jednostek osadniczych będzie miało miejsce z wsi w ich sąsiedztwie, w szczególności z wsi: • Drugnia Rządowa - w rejonie wsi przewidziana jest realizacja tylko jednej elektrowni wiatrowej. Widoczność głównie w kierunku północnym, z odległości od ok. 400-500 m. Ze względu na występujące kompleksy leśne widoczność na grupę ok. 11 elektrowni wiatrowych planowanych w południowej części gminy Pierzchnica będzie silnie ograniczona; • Podstoła - w rejonie wsi przewidziana jest realizacja tylko jednej elektrowni wiatrowej. Widoczność wystąpi głównie w kierunku północnym, z odległości od ok. 400-500 m. Ze względu na odległość ok. 4 km widoczność na grupę do 11 elektrowni wiatrowych planowanych w południowej części gminy Pierzchnica będzie silnie ograniczona; • Drugnia – widoczność na pojedyńczą elektrownie planowaną w rejonie wsi Drugnia Rządowa (widoczność z odległości ok. 1,5 km) oraz na grupę do 11 elektrowni planowanych przy południowej granicy gminy Pierzchnica (z odległości ok. 1,8 km). • Podlesie - widoczność głównie na grupę 11 elektrowni wiatrowych z odległości ok. 400-500 m z sektora południowego. Ze względu na występujące kompleksy leśne oraz odległość ok. 4,5 km widoczność pojedyńczej elektrowni planowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie silnie ograniczona; • Strojnów - widoczność głównie na grupę 11 elektrowni wiatrowych z odległości ok. 400-500 m z sektora południowego. Ze względu na występujące kompleksy leśne oraz 186 proeko odległość ok. 4 km widoczność pojedyńczej elektrowni planowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie silnie ograniczona; • Krauzów - widoczność głównie na grupę 11 elektrowni wiatrowych z odległości ok. 400-500 m z sektora południowego. Ze względu na występujące kompleksy leśne oraz odległość ok. 2,5 km widoczność pojedyńczej elektrowni planowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie silnie ograniczona; • Wierzbie - widoczność głównie na grupę 11 elektrowni wiatrowych z odległości ok. 400-500 m z sektora południowego. Ze względu na występujące kompleksy leśne oraz odległość ok. 2,5 km widoczność pojedyńczej elektrowni planowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie silnie ograniczona; • Lubania –widoczność głównie na grupę 11 elektrowni wiatrowych z odległości ok. 400500 m z sektora południowego, głównie z kierunku południowo-zachodniego. Ze względu na odległość ok. 3 km widoczność pojedyńczej elektrowni planowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie ograniczona; • Łagiewniki – widoczność głównie na grupę 11 elektrowni wiatrowych z odległości ok. 400-500 m z sektora północnego. Ze względu na odległość ok. 5,5 km oraz występujące na północ od wsi kompleksy leśne elektrownia wiatrowa planowana w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie niewidoczna; W mniejszym stopniu elektrownie będą postrzegane z wsi w dalszym otoczeniu obszaru (częściowe przesłonięcia), w tym wsi: Gumienice, Pierzchnica, Straszniów, Ługi, Suchowola oraz z wsi gminnej Pierzchnica. Ponadto elektrownie postrzegane będą na tle występujących w tym rejonie wsi z użytków rolnych, śródpolnych dróg gruntowych oraz dróg utwardzonych (powiatowych i gminnych)– spowodują one dewaloryzację krajobrazu rolno-osadniczego. Ad. 3) Elektrownie będą widoczne z północnych obrzeży miasta Chmielnik z odległości od ok. 3,5 km. Widoczność elektrowni dotyczyć będzie wyłącznie ok. 11 planowanych elektrowni, które zlokalizowane będą w południowej części gminy Pierzchnica. Ze względu na odległość ok. 8 km oraz występujące na północ od miasta kompleksy leśne elektrownia wiatrowa planowana w rejonie wsi Drugnia Rządowa będzie niewidoczna. Ad. 4) Oddziaływanie elektrowni na krajobraz postrzegany z ciągów komunikacyjnych będzie miało miejsce przede wszystkim z: • z dróg lokalnych (powiatowych i gminnych), tj. z dróg relacji - Pierzchnica-Podlesie-Strojnów-Wierzbie z minimalnej odległości ok. 500 m od wstępnie proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych; - Chmielnik-Lubania-Wierzbie-Drugnia z minimalnej odległości ok. kilkudziesięciu m od wstępnie proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych; 187 proeko - Drugnia-Podstoła z minimalnej odległości ok. 1 km m od wstępnie proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych;; - Drugnia – Drugnia Rządowa z minimalnej odległości ok. 500 m od wstępnie proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych ;. • z pozostałych dróg lokalnych (głównie nieutwardzonych) przebiegających przez obszar lokalizacji elektrowni wiatrowych z minimalnej odległości ok. kilkudziesięciu m od wstępnie proponowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych; W wielu przypadkach występowanie drobnych zadrzewień i zakrzewień oraz przydrożnych szpalerów drzew będzie ograniczać widoczność elektrowni. Ad. 5) Widoczność planowanych elektrowni wiatrowych z form ochrony przyrody będzie miała miejsce głównie z Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w obrębie, którego zostaną zrealizowane elektrownie wiatrowe oraz z odległości ok. 1,4 km z CisowskoOrłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Widoczność z Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, dotyczyć będzie głównie pojedynczej elektrowni zlokalizowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa. Ze względu na odległość ponad 4 km oraz występujące kompleksy leśne, widoczność pozostałych jedenastu elektrowni wiatrowych planowanych w południowej części gminy Pierzchnica, będzie silnie ograniczona. Konkluzja Z analizy krajobrazowej wynika, że planowane 12 elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica będzie nowym, swoistym elementem antropizacji krajobrazu: • ekspozycja krajobrazowa elektrowni będzie miała miejsce: − z wsi: Drugnia Rządowa, Podstoła, Drugnia, Podlesie, Strojnów, Krauzów, Wierzbie, Lubania i Łagiewniki, a w mniejszym stopniu z wsi: Gumienice, Pierzchnica, Straszniów, Ługi, Suchowola oraz wsi gminnej Pierzchnica (z odległości od kilkuset metrów do kilku km); − z północnych obrzeży miasta Chmielnik z odległości ok. 3,5 km; − z ciągów komunikacyjnych w rejonie terenu lokalizacji przedsięwzięcia, z dróg przebiegających przez teren lokalizacji przedsięwzięcia i w jego sąsiedztwie, głównie z drogi powiatowej na odcinku Podlesie-Strojnów-Krauzów-Wierzbie oraz DrugniaPodstoła oraz z dróg lokalnych o nawierzchni utwardzonej i gruntowych, przebiegających przez teren lokalizacji i w jego otoczeniu; • w wielu przypadkach widoczność planowanych elektrowni wiatrowych będzie ograniczać, a nawet eliminować występowanie kompleksów leśnych, przydrożnych szpalerów drzew, zadrzewień i zakrzewień oraz obiektów budowlanych; • lokalizacja zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianych do funkcjonowania przez okres 2530 lat (okresowe oddziaływanie na krajobraz), w obrębie terenów pozostawionych w 188 proeko użytkowaniu rolniczym, przyczyni się do ochrony krajobrazu przed wprowadzeniem trwałego, dewaloryzującego zainwestowania typu osadniczego; • likwidacja elektrowni spowoduje powrót krajobrazu do stanu wyjściowego (o ile teren użytkowany będzie nadal rolniczo). 7.10. Zasoby naturalne Zasoby agroekologiczne (glebowe) Lokalizacja nowego zainwestowania w postaci elektrowni wiatrowych oraz towarzyszącej infrastruktury technicznej na obszarze gminy Pierzchnica spowoduje wyłączenia terenów z produkcji rolnej. Zgodnie z Ustawą z dnia 03 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 ze. zm.): Art. 7. 1. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne wymagające zgody, o której mowa w ust. 2, dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzanym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 2. Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: 4 gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, – wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi [obecnie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi]; 5 gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa – wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa [obecnie Ministra Środowiska] lub upoważnionej przez niego osoby; 6 skreślony, 7 skreślony, 8 pozostałych gruntów leśnych wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyrażonej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.” Ze względu na występowanie na obszarach projektu zmiany „Studium…” gleb o wysokich klasach bonitacyjnych (I-III), lokalizacja nowego zainwestowania może wymagać zgody Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zasoby leśne W związku z przewidzianą w projekcie zmiany „Studium…” realizacją zespołu elektrowni wiatrowych nie przewiduje się wylesienia gruntów. Ponadto ze względu na ekosystemy leśne wymagają ochrony ze względu na ich znaczenie dla bioróżnorodności obszarów projektu zmiany „Studium..” , a tym samym dla stabilności i sprawności funkcjonowania przyrody, co przewidziano w projekcie zmiany „Studium…” - tereny pod 189 proeko lokalizację elektrowni wiatrowych, oddalone są od wszelkich kompleksów leśnych o min. 250 m. Strefy ochronne ujęć wód podziemnych i obszary ochronne GZWP. Obszar objęty projektem zmiany „Studium…” w niewielkiej części objęty jest zasięgiem strefy ONO (Obszar Najwyższej Ochrony) Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 418 Zbiornik Gałęzice-Bolechowice-Borków i podlega ochronie na zasadach określony przepisami szczególnymi. Teren ten znajduje się w otoczeniu kompleksów leśnych, wokół których w projekcie zmiany „Studium…” wyznaczono pas ochronny o szerokości 250 m. Obszary wyznaczone pod lokalizację elektrowni wiatrowych zlokalizowane są w minimalnej odległości ok. 500 m od obszaru GZWP nr 418. Nie przewiduje się wystąpienia szkodliwego oddziaływania wdrożenia projektu zmiany „Studium…” na jakość i zasobność GZWP nr 418. Na obszarze gminy Pierzchnica funkcjonują lokalne ujęcia wody, dla których nie przewiduje się wystąpienia zagrożeń w związku z realizacją ustaleń projektu zmiany „Studium...” (zob. rozdz. 7.3.). Zasoby surowców, tereny i obszary górnicze Na obszarze projektu zmiany „Studium…” zlokalizowane są dwa udokumentowane złoża surowców mineralnych (wapieni i margli): - złoże „Wierzbie” - złoże „Drugnia Rządowa”. Zgodnie z projektem „Studium…” (2013 r.): W zasięgu obszarów objętych zmianą występują udokumentowane złoża surowców mineralnych. W obszarze oznaczonym w części graficznej symbolem R 1 złoże wapieni i margli „Wierzbie” zaś w obszarze oznaczonym w części graficznej symbolem R2 złoże wapieni i margli „Drugnia Rządowa”, eksploatowane na warunkach udzielonych koncesji, na mocy których wyznaczone zostały obszary i tereny górnicze. W związku z czym sposób zabudowy i zagospodarowania przedmiotowych obszarów dla potrzeb elektrowni wiatrowych, nie może ograniczyć wykonania uprawnień określonych w koncesji. Obiekty realizowane w zasięgu obszaru i terenu górniczego, podlegają wymogom sprecyzowanych w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r Prawo geologiczne i górnicze /Dz. U. z 2011 r. Nr 163, po. 981/. Zgodnie z powyższymi zaleceniami realizacja ustaleń projektu zmiany „Studium…” w tym lokalizacja elektrowni wiatrowych w oddaleniu od udokumentowanych złóż surowców mineralnych, nie spowoduje negatywnego oddziaływania na te złoża oraz nie wprowadzi ograniczeń w ich eksploatacji. 190 proeko Ochrona i kształtowanie zasobów rekreacyjnych W związku z realizacją projektu zmiany „Studium…” nie przewiduje się obniżenia walorów rekreacyjnych otoczenia. Lokalizacja elektrowni wiatrowych dotyczyć będzie wyłącznie terenów rolniczych, nie posiadających walorów rekreacyjnych. Realizacja elektrowni wiatrowych może wpłynąć na obniżenie atrakcyjności turystycznej terenu poprzez wpływ na krajobraz (rozdz. 7.9.). Najbliższe tereny o istotnych walorach rekreacyjnych obejmują obszar CisowskoOrłowieńskiego Parku Krajobrazowego. Jak wykazano w rozdz. 7.8.2.., realizacja elektrowni wiatrowych na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” nie spowoduje dewaloryzacji krajobrazu na obszarze Parku Krajobrazowego. 7.11. Zabytki i dobra kultury W rejonie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” najbliższe zabytki wpisane do wojewódzkiej rejestru zabytków, znajdują się: • w gminie Pierzchnica we wsi Drugnia (w odległości ok. 1,5 km w odległości ok. 1,5 km od północnego obszaru projektu zmiany „Studium.…”). - zespół kościoła par. pw. św. Wawrzyńca, nr rej.: 453 z 31.08.1989: A.444/1-3 - kościół, nr rej.: 353 z 04.01.1957, 453 z 15.04.1967 - cmentarz przykościelny z drzewostanem i ogrodzeniem, - dzwonnica, - kapliczka przydrożna pw. św. Jana Nepomucena, nr rej.: 1051 z 31.08.1989 A.445. • w gminie Chmielnik we wsi Lubania (w odległości ok. 1,3 km od południowego obszaru projektu zmiany „Studium…”) - park, nr rej.: 870 z 06.04.1960 A.295. Na etapie budowy i eksploatacji planowanego zespołu elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica wraz z infrastrukturą towarzyszącą nie wystąpi oddziaływanie na ww. obiekty zabytkowe. Nowym elementem w krajobrazie kulturowym obszaru lokalizacji przedsięwzięcia i jego otoczenia będą elektrownie wiatrowe. Ich wpływ na krajobraz kulturowy (krajobraz rolniczoosadniczy) będzie znaczny, w wyniku zaistnienia dużych, specyficznych obiektów technicznych (zob. rozdz. 7.9.). W zasięgu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” występują stanowiska archeologiczne: - Nr 12 - ślad prehistorycznego osadnictwa (fragment naczynia), - Nr 13 - osada neolityczna (wyroby krzemienne, ślady pracowni narzędzi krzemienia), - Nr 15 - ślad osadnictwa (drapacz z drapiskiem zębatym - zgrzany krzemień czekoladowy). Zgodnie z projektem zmiany „Studium…” : Z uwagi, iż nie są to stanowiska o charakterze trwałej ekspozycji naziemnej, do czasu wykonania badań powierzchniowych, ustala się : 191 proeko • • • zakaz dewastacji terenu poprzez wybiórkę piasku i analogiczne formy zmiany ukształtowania terenu; dla ochrony ich wartości naukowych, ekspozycyjnych, widokowych, istnieje obowiązek podporządkowania wszelkich przyszłościowych zamierzeń inwestycyjnych oraz prac projektowych i wykonawczych w pobliżu stanowisk, ustaleniom i wytycznym Świętokrzyskiego Konserwatora Zabytków, co wiąże się z koniecznością stosownych uzgodnień na etapie planowania, projektowania i wykonawstwa; istnieje obowiązek powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Wójta Gminy Pierzchnica o znalezieniu przedmiotu, który posiada cechy zabytku oraz zabezpieczenia takiego znaleziska i natychmiastowego wstrzymania dalszych prac, mogących je uszkodzić lub zniszczyć. Realizacja inwestycji w obrębie stanowiska archeologicznego, w myśl art. 31 ust. 1a ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami /Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm./, powoduje konieczność zapewnienia przez inwestora niezbędnych badań archeologicznych towarzyszących realizacji przedmiotowej inwestycji. W myśl art. 27 cyt. ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, istnieje także konieczność przygotowania programu prac archeologicznych przez uprawnionego archeologa, w których ujęta będzie analiza oddziaływania przedmiotowej inwestycji na ten zabytek archeologiczny oraz określony zostanie zakres i rodzaj prowadzonych badań, zgodnie z art. 31 ust. 2 tej ustawy. Program taki należy przedłożyć do uzgodnienia ze stanowiska konserwatorskiego w trybie decyzji, o czym stanowi art. 31 ust. 2. Zapewnienie ww. warunków daje możliwość objęcia właściwą ochroną zabytków archeologicznych zagrożonych zniszczeniem przez realizacje przedmiotowej inwestycji. Ww. zapisy projektu zmiany „Studium…” zapewniają ochronę walorów stanowisk archeologicznych występujących na obszarach objętych zmianą. 7.12. Dobra materialne Na dobra materialne występujące w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…” składają się przede wszystkim zainwestowanie osadnicze, gospodarcze, sieć infrastruktury drogowej i technicznej oraz tereny przestrzeni publicznej i zieleni urządzonej. Ustalenia projektu zmiany „Studium...” zawierają postulaty służące do wzbogacenia dóbr materialnych w postaci budowy elektrowni wiatrowych, dróg dojazdowych do elektrowni oraz pozostałej . Oddziaływanie na dobra materialne będzie dotyczyć zakresu dysponowania gruntami w zasięgu oddziaływania elektrowni wiatrowych na klimat akustyczny. Tereny lokalizacji elektrowni i ich oddziaływania w zakresie imisji ponadnormatywnego hałasu dla zabudowy chronionej akustycznie (zob. rozdz. 7.5.) są i pozostaną w użytkowaniu rolniczym. Właściciele terenów nie będą mogli starać się o przeznaczenie gruntów rolnych na cele budowlane, związane ze stałym pobytem ludzi (zagrody, domy jednorodzinne, itp.). Funkcjonowanie elektrowni nie spowoduje skutków dla działalności rolniczej, w związku z czym grunty jako użytki rolne nie stracą na wartości. Drogi dojazdowe do elektrowni będą drogami ogólnodostępnymi. Ponadto przewiduje się 192 proeko możliwość modernizacji części dróg publicznych w zakresie niezbędnym do sprawnego transportu materiałów budowalnych, co w istotny sposób wpłynie na poprawę stanu technicznego dróg w gminie. Samorząd gminy Pierzchnica uzyska korzyści ekonomiczne pośrednie ze wzrostu podatku od nieruchomości – pozyskane środki będą przeznaczone na rozwój gminy i infrastruktury technicznej. 7.13. Gospodarka odpadami W trakcie budowy planowanego przedsięwzięcia (drogi, sieć elektroenergetyczna, sieć telekomunikacyjna, fundamenty elektrowni, montaż elektrowni) powstaną odpady budowlane, zaliczane do grupy 17 wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów - Dz. U. Nr 112, poz. 1206. Znaczna część ww. odpadów (z wyjątkiem gleby i ziemi) powinna być tymczasowo gromadzona w przeznaczonych do tego kontenerach/pojemnikach (zlokalizowanych w obrębie tymczasowych baz sprzętu), co zminimalizuje ryzyko przedostania się zanieczyszczeń do środowiska gruntowo-wodnego. Odpady, które nie zostaną przekazane osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby, muszą zostać przekazane do odzysku/unieszkodliwienia firmom posiadającym stosowne zezwolenia lub wywiezione zostaną, na legalnie działające składowisko odpadów lub do Zakładu Utylizacji Odpadów. Wywóz przeprowadzony musi zostać również przez podmiot gospodarczy posiadający odpowiednią decyzję starosty. Odbiór odpadów będzie odpowiedzialny za dalsze składowanie, odzysk lub/i unieszkodliwianie odpadów. Wszystkie powstałe na etapie budowy odpady niebezpieczne, będą przekazywane niezwłocznie do unieszkodliwienia w szczelnych pojemnikach lub kontenerach, wyspecjalizowanym firmom posiadającym stosowne uprawnienia. W trakcie eksploatacji zespołu elektrowni wiatrowych i infrastruktury towarzyszącej będą powstawać odpady wyłącznie związane z pracami konserwacyjnymi urządzeń technicznych. Dla różnych typów turbin, zgodnie z danymi producentów, można założyć wymianę oleju przekładniowego z częstotliwością od 1 raz na rok do 1 raz na kilkanaście lat (jest to sprawa indywidualna nawet dla poszczególnych elektrowni wiatrowych w obrębie farmy - czy olej powinien być wymieniony ustala się z reguły na podstawie analiz w cyklu półrocznym dla oleju przekładniowego i w cyklu rocznym dla oleju hydraulicznego). Ilość oleju w jednej turbinie, zależnie od typu, kształtuje się na poziomie 60 - 90 l. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz. U. Nr 192, poz. 1968). 193 proeko Zgodnie z ww. Rozporządzeniem: „Oleje odpadowe zbiera się i magazynuje selektywnie według wymagań wynikających ze sposobu przemysłowego ich wykorzystania lub unieszkodliwiania (…) Oleje odpadowe zbiera się do szczelnych pojemników, wykonanych z materiałów trudno palnych, odpornych na działanie olejów odpadowych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, wyposażonych w szczelne zamknięcia, zabezpieczonych przed stłuczeniem (…) Pojemniki do zbierania odpadów mogą być stosowane w rotacji pomiędzy wytwórcą odpadów, a ich kolejnym posiadaczem, miejscem odzysku albo unieszkodliwiania”. 7.14. Ludzie Dopuszczone ustaleniami projektu zmiany „Studium…” elektrownie wiatrowe na etapie ich eksploatacji mogą wywierać wpływ na zdrowie ludzi przez: • emisję hałasu– w „Prognozie...” wykazano, że oddziaływanie elektrowni na klimat akustyczny nie spowoduje przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu określonych w Rozporządzeniu Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r., Nr 120, poz. 826) i Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu (Dz. U. z dnia 08.10.2012, poz. 1109) (zob. rozdz. 7.2.5.) i nie będzie źródłem pogorszenia warunków życia ludzi; • emisję infradźwięków – elektrownie wiatrowe emitują infradźwięki na bardzo niskim poziomie, zdecydowanie poniżej wartości mogących wpływać na zdrowie ludzi; • emisję promieniowania elektromagnetycznego – generatory prądu elektrowni emitują promieniowanie o niewielkim natężeniu, zanikającym w odległości 30-40 m od źródła (umieszczonego na wysokości minimalnej wysokości 100 m), również kablowe (podziemne) linie elektroenergetyczne średniego napięcia nie stanowią źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego o wartościach ponadnormatywnych zagrażających zdrowiu ludzi; • efekt stroboskopowy – efekt optyczny wywoływanych okresowo refleksów świetlnych, związanych z odbijaniem promieni słonecznych od śmigieł – efekt ten zostanie wyeliminowany planowanym zespole elektrowni wiatrowych przez zastosowanie matowych powłok i farb zapobiegających odbiciom światła; • efekt migotania cienia – efekt optyczny związany z rzucaniem cienia na otaczające tereny przez obracające się łopaty wirnika turbiny wiatrowej; • efekt zacienienia (cienia rzucanego przez konstrukcję elektrowni) – efekt optyczny związany z rzucaniem cienia na otaczające tereny przez obracające się łopaty wirnika turbiny wiatrowej (często mylony z efektem stroboskopowym); z efektem tym mamy do czynienia głównie w krótkich okresach dnia, w godzinach porannych i popołudniowych, gdy nisko położone na niebie słońce świeci zza turbiny, a cienie rzucane przez łopaty 194 proeko wirnika są mocno wydłużone. Jest on szczególnie zauważalny w okresie zimowym, kiedy to kąt padania promieni słonecznych jest stosunkowo mały. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami, dla człowieka uciążliwe może być migotanie o częstotliwości powyżej 2,5 Hz (u większości osób reakcja ze strony organizmu pojawia się przy wielokrotnie wyższych częstotliwościach, rzędu 16 - 25 Hz). Maksymalne częstotliwości migotania wywołanego przez współczesne turbiny wiatrowe nie przekraczają 1 Hz, czyli znajdują się dużo poniżej progowej wartości 2,5 Hz i nie powinny być odbierane jako szkodliwe. Szczegółowa analiza efektu migotania cienia elektrowni przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” wykonana zostanie na etapie sporządzania prognozy do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (po ustaleniu ostatecznych lokalizacji elektrowni wiatrowych i ich parametrów); • efekt percepcji zmienionego krajobrazu – oddziaływanie, bardzo zróżnicowane ze względu na osobnicze, subiektywne odczucia ludzi (zob. rozdz. 7.9.); • w sytuacji nadzwyczajnej (katastrofa budowlana) przez przewrócenie się konstrukcji elektrowni – sytuacja nadzwyczajnego zagrożenia jest teoretycznie wykluczona, gdyż konstrukcja elektrowni spełnia wszelkie normy w zakresie wytrzymałości i obciążeń; ewentualne wywrócenie planowanych elektrowni wiatrowych nie zagrozi siedliskom ludzi, które będą oddalone w odległości ok. 500 m. Różne aspekty oddziaływania elektrowni wiatrowych na zdrowie ludzi omówione są w pracy „Człowiek i środowisko. Świadomość i akceptacja społeczna” (Mroczek – red. 2011), a zwłaszcza w następujących zawartych w niej artykułach: • „Fakty wspierające projekt instalowania elektrowni wiatrowych” (Augustyn 2011) – artykuł zawiera analizę badań naukowych nt. oddziaływania turbin wiatrowych na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem aspektu wpływu poziomu hałasu, w tym infradźwięków, na zdrowie ludzi. Zgodnie z wnioskami do artykułu (Augustyn 2011): − Badania naukowe potwierdziły, iż poziom hałasu z uwzględnieniem infradźwięków, wartości natężenia pola elektromagnetycznego czy powstającego efektu stroboskopowego podczas pracy elektrowni wiatrowych nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi. − Praca elektrowni wiatrowych posadowionych w odległości kilkuset metrów od domostw i zabudowań gospodarskich nie jest w ogóle słyszalna, z uwagi na to, że dźwięk emitowany przez obracające się śmigła wirnika jest pochłaniany przez otoczenie (szum wiatru w drzewach i roślinach, tzw. „hałas otoczenia”). • „Mity, przekonania stereotypy na temat farm wiatrowych w opinii dorosłych mieszkańców miejscowości położonych w pobliżu farm wiatrowych w Polsce” (Mroczek 2011) – artykuł podejmuje analizę głównych przekonań mieszkańców miejscowości, w otoczeniu których planowana jest lokalizacja farm wiatrowych. Zgodnie z wnioskami do artykułu, przekonanie o niekorzystnym wpływie turbin wiatrowych wynika m.in. z braku dostępu do informacji ze strony profesjonalistów (opartej na opiniach naukowych w odniesieniu do najnowszych osiągnięć technicznych). 195 proeko • „Ocena wpływu farm wiatrowych na zdrowie człowieka w opinii mieszkańców Wolina oraz okolicznych miejscowości” (Tarasiuk, Mroczek 2011a) – artykuł przedstawia ocenę stanu zdrowia oraz zmian w stanie zdrowia mieszkańców Wolina i okolic, których gospodarstwa domowe znajdują się w bliskim sąsiedztwie farm wiatrowych. Zgodnie z wnioskami do artykułu (Tarasiuk, Mroczek 2011a): − Mieszkańcy poddani badaniu za pomocą skali SF-36 [pozwalającej na ocenę 8 wskaźników jakości życia] oceniają swoje zdrowie pozytywnie zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej. Obecność turbin wiatrowych nie wpływa na ocenę codziennego funkcjonowania. (…) − Opinie mieszkańców na temat inwestycji były pozytywne, twierdzili, że turbiny nie wpływają negatywnie na zdrowie ludzi. • „Krytyczna analiza wyników badań przedstawionych przez Ninę Pierpont w książce zatytułowanej Wind Turbine Syndrome – A Report on a Natural Experiment” (Tarasiuk, Mroczek 2011b) – w artykule zawarto porównanie wyników badań zawartych w książce Niny Pierpont (książka stanowi jeden z głównych argumentów przeciwników lokalizacji turbin wiatrowych), z innymi badaniami ekspertów w poszczególnych zagadnieniach oddziaływania turbin wiatrowych. Zgodnie z wnioskami do artykułu (Tarasiuk, Mroczek 2011b): (…) wyniki badań pochodzące z metodologicznie prawidłowo prowadzonych badań w wymiarze wieloaspektowym, przez specjalistów z różnych dziedzin, nie tylko medycznych, ale także technicznych, pozwalają na odrzucenie wątpliwych metodologicznie wyników badań Niny Pierpont, jednocześnie mogą posłużyć jako dowody, naukowo udokumentowane do prowadzenia konsultacji społecznych. Realizacja przewidzianych w projekcie zmiany „Studium” elektrowni wiatrowych spowoduje ograniczenia w lokalizacji przyszłej zabudowy (w tym zagrodowej) - w zasięgu ponadnormatywnego hałasu zgodnie z przepisami szczególnymi od planowanych turbin elektrowni wiatrowych. Jak wykazano w rozdziale 7.5., zgodnie z analizą akustyczną w zasięgu izolinii 45 dB nie występuje istniejąca zabudowa. Natomiast w zasięgu izolinii 40 dB występuje istniejąca zabudowa zagrodowa w związku z czym emisja hałasu od planowanych elektrowni wiatrowych spełniać będzie wymogi rozporządzenia MŚ z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). 7.15. Klasyfikacja oddziaływań projektu „Studium...” na środowisko Klasyfikację oddziaływań ustaleń projektu zmiany „Studium ...” na poszczególne elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w tym oddziaływania skumulowanego na zdrowie ludzi i na biosferę, zgodną z art. 51 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199, poz. 1227 ze zm.) przedstawiono w tabeli 21. Tabela 21. Klasyfikacja oddziaływań na środowisko ustaleń projektu zmiany „Studium ...” w zakresie realizacji zespołu elektrowni wiatrowych, w tym oddziaływania potencjalnie znaczące Rodzaje oddziaływania Oddziaływania na środowisko bezpośredpośrednie nie wtórne Czas oddziaływania Mechanizm oddziaływania długokrótkośrednioterminowe chwilowe okresowe terminowe terminowe (ok. 25 lat) stałe Ocena oddziaływania pozytywn negatywn neutralne e e A. ETAP BUDOWY Przekształcenia wierzchniej warstwy litosfery (wykopy) X X X X Likwidacja pokrywy glebowej X X X X Likwidacja roślinności X X X X Wpływ na faunę X X X X X Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (samochody i sprzęt budowlany) X X X X Emisja hałasu (samochody i sprzęt budowlany) X X X X Powstanie odpadów (głównie ziemia z wykopów) X X X X B. ETAP EKSPLOATACJI Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery z konwencjonalnych źródeł energii Emisja hałasu przez elektrownie 13 13 X X X X X X X X w zakresie dopuszczalnych norm (Rozp. Min. Środowiska z dn. 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826) X 197 proeko Emisja infradźwięków przez elektrownie X X X X Emisja promieniowania elektromagnetycznego przez infrastrukturę towarzyszącą X X X X Wpływ na awifaunę X X X X Wpływ na chiropterofaunę X X X X Antropizacja krajobrazu X X X Wpływ na zdrowie ludzi – oddziaływanie skumulowane X X X X X Wpływ na formy ochrony przyrody (poza oddziaływaniem na krajobraz) X X X X X X X C. ETAP LIKWIDACJI Emisja zanieczyszczeń do atmosfery (samochody i sprzęt rozbiórkowy) X X X X Emisja hałasu (samochody i sprzęt rozbiórkowy) X X X X Powstanie odpadów materiałów budowlanych X X X Źródło: opracowanie własne. X 198 proeko 7.16. Oddziaływanie skumulowane Ocena efektu skumulowanego oddziaływania na środowisko planowanych zgodnie z projektem zmiany „Studium…” zespołu elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica Planowany, zgodnie z projektem zmiany „Studium…”, zespół elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica przyczyni się do wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczność elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji energetycznych pyłów i gazów do środowiska. Zespół elektrowni powoduje jednak oddziaływanie na środowisko, zwłaszcza w zakresie jego stanu fizycznego (zagadnienia sozologiczne), funkcjonowania przyrody (zagadnienia ekologiczne) i fizjonomii krajobrazu (zagadnienia estetyczne). Zagadnienia sozologiczne w przypadku elektrowni wiatrowych dotyczą przede wszystkim emisji hałasu. Zgodnie z analizą akustyczną przedstawiona w rozdz. 7.5., planowane elektrownie nie spowodują w tym zakresie oddziaływania ponadnormatywnego, szkodliwego dla ludzi, przy aktualnym stanie zainwestowania. Elektrownie nie spowodują na etapie eksploatacji oddziaływania materialnego na środowisko (emisja odpadów stałych, ciekłych i gazowych) i pozwolą na uniknięcie dodatkowej emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery z energetyki konwencjonalnej. Tym samym wpływają doraźnie lub docelowo na ograniczenie emisji do atmosfery produktów spalania, czyli przede wszystkim CO2, SO2, NOx i pyłów, a zatem korzystnie oddziaływać będą na stan zanieczyszczenia atmosfery i ograniczenie skutków efektu cieplarnianego. Przyczynek do tego stanowić mogą dopuszczone w projekcie zmiany „Studium …” elektrownie wiatrowe. Skumulowany efekt oddziaływania farmy elektrowni wiatrowych na środowisko w zakresie sozologicznym można uznać za pozytywny. Budowa i eksploatacja elektrowni wiatrowych spowoduje skumulowane oddziaływanie na ekosystemy, w tym: 1) likwidację siedlisk przyrodniczych na etapie budowy (place montażowe, fundament elektrowni, drogi dojazdowe i montażowe) – dotyczyć to będzie głównie agroekosystemów o małej wartości ekologicznej; 2) likwidację roślinności na etapie budowy – dotyczyć to będzie głównie agrocenoz i roślinności ruderalnej o małej wartości ekologicznej; 3) przekształcenia siedlisk na etapie eksploatacji (oddziaływanie hałasu) – małe znaczenie ze względu na ograniczony zakres przestrzenny oddziaływania, charakter siedlisk (przeważnie użytki rolne) i zdolności adaptacyjne przyrody ożywionej; 4) potencjalne oddziaływanie na zwierzęta fruwające, przede wszystkim na ptaki i nietoperze – wymagane przeprowadzenie przedinwestycyjnego monitoringu ornitologicznego i chiropterologicznego. Skumulowane oddziaływanie dopuszczonych elektrowni wiatrowych na ekosystemy oceniono jako potencjalnie małe. 199 proeko Eksploatacja elektrowni wiatrowych spowoduje skumulowane oddziaływanie na zdrowie ludzi (rozdz. 7. 12). Będzie to oddziaływanie o charakterze długoterminowym i stałym, odczuwalne przede wszystkim w zakresie emisji hałasu (przy zachowaniu norm dla terenów chronionych) i percepcji zmienionego krajobrazu. W generalnej ocenie skumulowane oddziaływanie dopuszczonych elektrowni wiatrowych po stronie oddziaływań pozytywnych spowoduje ograniczanie emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a po stronie oddziaływań negatywnych wpłynie przede wszystkim na zmiany krajobrazu i na warunki życia ludzi. Należy podkreślić, że oddziaływanie na krajobraz będzie okresowe (ok. 25 lat) – po likwidacji elektrowni nastąpi powrót krajobrazu do stanu zbliżonego do obecnego i ustanie emisja hałasu. Ocena efektu skumulowanego oddziaływania na środowisko zespołu elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica i elektrowni wiatrowych w jej sąsiedztwie W gminie Pierzchnica i w sąsiadujących gminach trwają procesy inwestycyjne i procedury planistyczne (na różnych etapach zaawansowania), zmierzające do umożliwienia lokalizacji innych zespołów elektrowni wiatrowych. Zgodnie z informacjami uzyskanymi w urzędach gmin w promieniu ok. 20 km od obszarów planowanych objętych projektem zmiany „Studium…” istnieją oraz planowane są kolejne projekty związane z energetyką wiatrową (rys. 34). • w gminie Pierzchnica: funkcjonuje jedna niewielka elektrownia wiatrowa o mocy poniżej 100 kW w obrębie Pierzchnica, w odległości ok. 4,5 km na zachód od planowanych obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych. • w gminie Sobków: w odległości ok. 15 km na zachód, w obrębie Chomentów funkcjonuje jedna elektrownia wiatrowa. • gmina Staszów: trwają prace nad uchwaleniem zmiany „Studium…”, której celem będzie lokalizacja elektrowni wiatrowych w minimalnej odległości ok. 18 km od obszarów projektu zmiany „Studium…gminy Pierzchnica”. Przybliżone lokalizacje obszarów objętych zmianą „Studium…” wskazano na rys. 34; • gmina Szydłów: trwają prace nad uchwaleniem zmiany „Studium…”, której celem będzie lokalizacja elektrowni wiatrowych w minimalnej odległości ok. 6,7 km od obszarów projektu zmiany „Studium…gminy Pierzchnica”. Przybliżone lokalizacje obszarów objętych zmianą „Studium…” wskazano na rys. 34; • gmina Gnojno: funkcjonuje jedna niewielka elektrownia wiatrowa o mocy poniżej 100 kW w obrębie Jarząbki w odległości ok. 8 km na południowy-wschód od obszarów projektu zmiany „Studium…gminy Pierzchnica” , ponadto trwają prace nad uchwaleniem zmiany 200 proeko Rys. 34 Istniejące i planowane zespoły elektrowni wiatrowych w otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” (1:120000) 201 proeko „Studium…”, którego celem będzie lokalizacja elektrowni wiatrowych w minimalnej odległości ok. 2,5 km. Przybliżone lokalizacje obszarów objętych zmianą „Studium…” wskazano na rys. 34. Skumulowane oddziaływanie na środowisko elektrowni wiatrowych na ww. terenach, w przypadku ich realizacji, przedstawiać się będzie następująco: 1. Skumulowane oddziaływanie na krajobraz – Ze względu na niewielkie rozmiary istniejących elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica (obręb Pierzchnica) oraz Gnojno (obręb Jarząbki) nie będą one widoczne razem z planowanymi na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” elektrowniami wiatrowymi – oddziaływanie skumulowane nie wystąpi. Przewidziane w projekcie zmiany „Studium…” elektrownie w wiatrowe mogą być widoczne wspólnie z elektrowniami planowanymi w gminie Gnojno w odległości ok. 2,5 km. Ze względu na występujące pomiędzy ww. zespołami kompleksy leśne z większości obszarów w otoczeniu planowanych zespołów elektrowni wiatrowych ich widoczność zostanie silnie lub całkowicie ograniczona. Ponadto ze względu na występujące kompleksy leśne elektrownie wiatrowe przewidziane w projekcie „Studium … gminy Pierzchnica” nie będą widoczne wspólnie z najbliższymi planowanymi elektrowniami wiatrowymi w gminach Szydłów i Staszów oraz ze względu na odległość ponad 15 km nie będą również widoczne razem z istniejącą elektrownią w gminie Sobków . Elektrownie przewidziane ustaleniami projektu zmiany „Studium…” stanowić będą kolejny element antropogenicznych przekształceń krajobrazu, towarzyszący osobom poruszającymi się po szlakach komunikacyjnych zwłaszcza po drogach powiatowych relacji Pierzchnica- Drugnia – Potok- Szydłów oraz drodze wojewódzkiej nr 765 relacji SzydłówStaszów. 2. Skumulowane oddziaływanie na ptaki, cenione zostało w sprawozdaniu monitoringu ornitologicznego (Łukaszewicz 2013): Efekt skumulowany określa potencjalne oddziaływanie z uwzględnieniem sąsiedztwa innych tego typu inwestycji. farmy wiatrowej Planowana lokalizacja położona jest na styku kilku gmin (Pierzchnica, Chmielnik, Gnojno, Szydłów, Raków). Na podstawie szczegółowych informacji uzyskanych w tych gminach ustalono, że w promieniu 10 km od planowanej lokalizacji parku elektrowni wiatrowych nie funkcjonują inne – tego typu obiekty. Zarówno w Gnojnie jak i Pierzchnicy istnieją wprawdzie niewielkie elektrownie wiatrowe (ok. 30 m wysokości i mocy 75-100 kW) – jednak ze względu na małe rozmiary nie zostały one nawet objęte procedurą środowiskową. Z informacji uzyskanych od Inwestora opisywanej inwestycji, wynika iż, w sąsiednich gminach (Gnojno i Szydłów) planowana jest budowa parków wiatrowych składających się odpowiednio z 15 i 14 turbin wiatrowych (…). Nie jest wiadome ile z projektowanych parków wiatrowych i w jakim kształcie 202 proeko faktycznie zostanie zrealizowanych, tym niemniej stosując zasadę przezorności należy przyjąć, że efekt skumulowanych negatywnych oddziaływań farm wiatrowych na analizowanym obszarze może wystąpić w zakresie: bariery dla populacji migrujących; lokalnych przemieszczeń na żerowiska, noclegowiska, czy perzowiska; lokalnych populacji podczas zajmowania terytoriów lęgowych, ich opuszczania oraz dyspersji osobników młodych; fragmentacji siedlisk; uszczuplenia populacji lęgowych na skutek kolizji z turbinami; zmniejszenia atrakcyjności dla ptaków terenów lokalizacji zespołów elektrowni wiatrowych. Analizowana inwestycja leży w znacznej odległości od najbliższych projektowanych farm wiatrowych i bezpośredni efekt skumulowany w przypadku tej farmy nie powinien wystąpić. Ponadto odległość pomiędzy poszczególnymi lokalizacjami oraz ich przestrzenne rozmieszczenie w obrębie opisywanej inwestycji, stwarza wolne od wiatraków przestrzenie, co zmniejsza ryzyko kolizji. Natomiast inną sprawą będzie potencjalnie negatywne oddziaływanie łączne wszystkich planowanych farm na tym terenie, zwłaszcza na miejscowe populacje gatunków kluczowych, w tym szczególnie tych charakteryzujących się podwyższoną predyspozycją do kolizji (np. szponiaste, bocian biały), a także na gatunki wędrowne. Analiza taka wymaga jednak danych z terenów poszczególnych planowanych lokalizacji. 3. Skumulowane oddziaływanie na nietoperze, opisane zostało w sprawozdaniu monitoringu chiropterologicznego (Kuropieska, Łukaszewicz 2013), zgodnie z opracowaniem: Ważnym zagadnieniem w ocenie oddziaływania elektrowni wiatrowych jest tzw. efekt skumulowany. Na poziomie monitoringu chiropterologicznego będzie to suma oddziaływań wszystkich farm wiatrowych oraz innych inwestycji na danym terenie mogących negatywnie wpływać na trasy migracji, aktywność czy stan lokalnych populacji nietoperzy. Oddziaływanie to, może potęgować się wraz ze zwiększaniem liczby farm wiatrowych lub innych wpływających negatywnie inwestycji w określonym terenie. Planowana lokalizacja położona jest na styku kilku gmin (Pierzchnica, Chmielnik, Gnojno, Szydłów, Raków). Na podstawie szczegółowych informacji uzyskanych w tych gminach ustalono, że w promieniu 10 km od planowanej lokalizacji parku elektrowni wiatrowych nie funkcjonują inne – tego typu obiekty. Zarówno w Gnojnie jak i Pierzchnicy istnieją wprawdzie niewielkie pojedyncze elektrownie wiatrowe (ok. 30 m wysokości i mocy 75-100 kW) – jednak ze względu na małe rozmiary nie zostały one nawet objęte procedurą środowiskową. Z informacji uzyskanych od Inwestora opisywanej inwestycji, wynika iż, w sąsiednich gminach (Gnojno i Szydłów) planowana jest budowa 2 parków wiatrowych składających się odpowiednio z 15 i 14 turbin wiatrowych. 4. Realizacja planowanego zespołu elektrowni wiatrowych, w skumulowanym oddziaływaniu 203 proeko z innymi planowanymi zespołami elektrowni wiatrowych, nie spowoduje oddziaływania na formy ochrony przyrody, w tym na obszary Natura 2000. W szczególności nie spowoduje ich dezintegracji – wszystkie planowane zespoły elektrowni mają być zlokalizowane poza granicami obszarów Natura 2000 i w znacznej odległości od nich. 5. Skumulowane oddziaływanie na klimat akustyczny ze względu na odległość od istniejących i planowanych elektrowni wiatrowych od elektrowni przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…” jest wykluczone. Najważniejszym efektem skumulowanym oddziaływania elektrowni wiatrowych na środowisko będzie ich oddziaływanie na krajobraz, które spowoduje zmianę oblicza krajobrazowego regionu. Dominujący tam powierzchniowo kulturowy krajobraz rolniczy (uprawowo-osadniczy) zastąpiony zostanie kulturowym krajobrazem rolniczoinfrastrukturowym (przemysłowym), w którym specyficzną dominantę fizjonomiczną będą stanowić konstrukcje elektrowni wiatrowych, postrzegane w dużych zespołach, pojedynczo z bardzo różnych odległości, w sprzyjających warunkach pogodowych nawet do kilkunastu km. Oddziaływanie na krajobraz będzie okresowe (ok. 25-30 lat). 204 proeko 8. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU USTALEŃ PROJEKTU STUDIUM NA ŚRODOWISKO Analiza skutków środowiskowych związanych z realizacją celów i kierunków rozwoju przestrzennego sformułowanych w projekcie zmiany „Studium ...”, wskazuje, że względu na ich charakter i dużą odległość gminy Pierzchnica od granic państwa (ok. 130 km od granicy ze Słowacją oraz ok. 180 km od granicy z Ukrainą) nie wystąpią oddziaływania transgraniczne. 205 proeko 9. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM, W SZCZEGÓLNOŚCI ODDZIAŁYWAŃ NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW Ograniczenie przekształceń środowiska i krajobrazu związanych z realizacją ustaleń projektu zmiany „Studium…” w zakresie lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz infrastruktury towarzyszącej jest uwarunkowane wdrożeniem następujących działań: Ograniczenie oddziaływania na środowisko dopuszczonych „Studium…” elektrowni wiatrowych, można teoretycznie osiągnąć: projektem zmiany 1) na etapie budowy przez: • odpowiednie składowanie zdjętej warstwy gleby do jej ponownego wykorzystania w celu przywrócenia stanu początkowego po ukończeniu budowy; • zabezpieczenie gruntu i wód w rejonie inwestycji przed zanieczyszczeniami związanymi z pracą sprzętu zmechanizowanego; • prowadzenie prac budowlanych poza godzinami nocnymi (22 - 6); • wywożenie urobku z wykopów pod fundamenty oraz transport materiałów budowlanych i elementów konstrukcyjnych elektrowni poza godzinami nocnymi (22 – 6); • wykorzystanie urobku z wykopów pod fundamenty elektrowni do rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych i innych terenów zdewastowanych w gm. Pierzchnica lub w jej otoczeniu; • przywrócenie stanu środowiska terenów przekształconych w trakcie prac budowlanych do pierwotnego stanu, w tym zabezpieczenie wierzchniej warstwy gleby z wykopów budowlanych i po zakończeniu budowy wykorzystanie jej do rekultywacji terenu; • zastosowanie technologii lokalizacji sieci kablowych w gruncie metodą płużenia na terenach, w obrębie których nie występuje infrastruktura podziemna; 2) przez dobór parametrów elektrowni: • zastosowanie podobnego typu elektrowni, aby ograniczyć oddziaływanie ich zespołu na krajobraz; • nieumieszczanie na konstrukcji elektrowni reklam, w celu ograniczenia ich oddziaływania na krajobraz (za wyjątkiem logo właściciela lub producenta turbin); • zastosowanie do malowania konstrukcji elektrowni koloru matowej bieli na przejściu do jasnoszarego w górnych partiach konstrukcji (kolor ten w największym stopniu powoduje zanik elektrowni w krajobrazie, zwłaszcza w warunkach pogody pochmurnej) oraz ewentualnie odcieni zieleni u podstawy wieży (zabieg ten zmniejszy kontrast elektrowni na tle roślinności); • zastosowanie farb eliminujących efekt wizualny – stroboskopowy; 206 proeko • zastosowanie elektrowni o jednakowej wysokości w celu ograniczenia sfery potencjalnych konfliktów ze zwierzętami fruwającymi; • rozmieszczenie turbin w rozproszeniu (ograniczenie wpływu na krajobraz przez eliminację geometryzacji krajobrazu); • obniżenie mocy akustycznej poszczególnych elektrowni w celu ograniczenia ich oddziaływania na klimat akustyczny otoczenia, jedynie w przypadku stwierdzenia przekroczeń poziomu hałasu na etapie sporządzania monitoringu porealizacyjnego (wymagane jest spełnienie norm na terenach o funkcji chronionej); • zastosowanie elektrowni, wykonywanych w nowoczesnej technologii (BAT - najlepszych dostępnych technologii). 3) w celu ograniczenia potencjalnego oddziaływania elektrowni na ptaki (zgodnie ze sprawozdaniem z monitoringu ornitologicznego autorstwa Łukaszewicza (2013) – załącznik 5): Na etapie budowy należy prowadzić monitoring stanu technicznego maszyn i urządzeń. W przypadku usterek, nieprawidłowej pracy lub awarii urządzeń, należy podjąć działania ograniczające ryzyko skażenia terenu substancjami ropopochodnymi. Natomiast w czasie eksploatacji masztów wiatrowych należy podjąć następujące działania: • turbiny powinny być rozstawione w rozproszeniu, w możliwie dużych odległościach między sobą, co zmniejszy efekt bariery i potencjalne ryzyko kolizji; • zastosowanie turbin wolnoobrotowych - tego typu rozwiązanie techniczne może zdecydowanie zmniejszyć śmiertelność wywołaną kolizjami z łopatami turbiny; • słupy powinny być zbudowane z materiałów jednolitych, pełnościennych (nie stosować kratownic, wykorzystywanych przez szponiaste jako czatownie i miejsca odpoczynku); • pomalowanie łopat siłowni na kolor jasny, matowy, co ułatwi wczesne jej zauważenie przez ptaki i zmniejszy odbicie promieni słonecznych (eliminacja oślepiania ptaków) na obracających się łopatach wirnika; • oznakowanie zewnętrznych końców śmigieł oraz wież elektrowni zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych z dnia 25 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 1193); • zaleca się zastosowanie oświetlenia minimalnego, zgodnego tylko z wymogami bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Nadmierne oświetlenie obiektu stanowiącego nienaturalną barierę i przeszkodę powoduje w okresie złej widoczności (mgła, silne zachmurzenie, wiatr) dla nocnych migrantów, ściąganie strumienia przelotu i kolizję ptaków powodującą śmiertelność. • nie wprowadzanie ciągów zieleni - w pobliżu masztu oraz wzdłuż dróg dojazdowych nie powinny być tworzone pasy wyższej roślinności krzewiastej i drzewiastej; • usuwanie dziko powstających zadrzewień i zakrzaczeń - środowiska te mogą przywabiać ptaki i nietoperze w pobliże masztów wiatrowych; • wykorzystanie istniejących dróg jako drogi dojazdowe do budowy; 207 proeko • • • poprowadzenie linii elektroenergetycznych pod ziemią; ponadto w celu uniknięcia płoszenia ptaków i zmniejszenia ryzyka zniszczenia lęgów gatunków gniazdujących w najbliższym sąsiedztwie - zaleca się prowadzenie wszelkich prac ziemnych i budowlano-montażowych poza okresem lęgowym ptaków (poza IVVII); przeprowadzenie monitoringu porealizacyjnego w ciągu 5 lat od oddania farmy do eksploatacji stosowanie się do ewentualnych przyszłych zaleceń sformułowanych na podstawie wyników z prowadzonego porealizacyjnego monitoringu ornitologicznego. Realizacja inwestycji nie stwarza zagrożenia dla chronionych walorów form ochrony przyrody w jego otoczeniu, a w szczególności: nie wpłynie na pogorszenie stanu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt chronionych w sieci obszarów Natura 2000; nie spowoduje dezintegracji obszarów Natura 2000; nie wpłynie na spójność sieci obszarów Natura 2000. W związku z powyższym realizacja inwestycji nie wymaga działań z zakresu kompensacji przyrodniczej. 4) w celu ograniczenia potencjalnego oddziaływania elektrowni na nietoperze (zgodnie z monitoringiem chiropterologicznym autorstwa Kuropieska i Łukaszewicza – załącznik 6): Aby ograniczyć ryzyko śmiertelności nietoperzy w trakcie projektowania i eksploatacji parku elektrowni wiatrowych w gm. Pierzchnica wskazane są działania zapobiegawcze i minimalizujące: 1. 2. 3. Ze względu na brak stwierdzonych schronień nietoperzy, które mogłyby ulec zniszczeniu podczas instalacji elektrowni, nie wprowadza się szczególnych ograniczeń w tym zakresie. Należy zachować odległość 200 m od turbin (wieży) do lasów i nie będących lasem skupień drzew o powierzchni 0,1 ha i większej. Nie prowadzić zalesiania gruntów rolnych w obszarze planowanej inwestycji, wprowadzania zadrzewień i zakrzewień zwłaszcza o charakterze ciągłym (np. szpalerów przydrożnych drzew), należy zapobiegać ich samoistnemu powstawaniu w wyniku naturalnej dyspersji na gruntach dzierżawionych przez inwestora w tym przy drogach dojazdowych (technicznych) do turbiny. Nie należy również tworzyć otwartych zbiorników wodnych w promieniu minimum 200 metrów od każdej turbiny. Są to warunki istotne do spełnienia celem zapobiegania powstawania nowych korytarzy ekologicznych, żerowisk oraz tras migracji nietoperzy. Zmiany środowiskowe jakie teoretycznie mogą powstać w długim okresie funkcjonowania farmy mogłyby pośrednio wpłynąć na zwiększenie negatywnego oddziaływania inwestycji. W wyniku wprowadzenia szpalerów drzew lub zalesień mogą powstać miejsca żerowania, nowe trasy migracji sezonowych i przemieszczania się nietoperzy pomiędzy kryjówkami dziennymi a żerowiskami. 208 proeko 4. 5. Natomiast tworzenie otwartych zbiorników wodnych może spowodować powstanie nowych żerowisk tych ssaków. Nie należy oświetlać wież światłem białym mogącym wabić owady (fototaksja dodatnia) co zapobiegnie koncentracji głównego pokarmu nietoperzy. Zalecenie to nie dotyczy oświetlenia wymaganego innymi przepisami prawa np. lotniczego. W tym przypadku zaleca się zastosowanie oświetlenia o najmniejszej, dopuszczalnej przez te przepisy mocy oraz zmniejszenie do minimum częstotliwości błysków. Niezbędne jest przeprowadzenie monitoringu poinwestycyjnego w zgodzie z wytycznymi aktualnymi na rok uruchomienia i funkcjonowania farmy. Oprócz powyższych zaleceń, nie przewiduje się żadnych wytycznych w zakresie eksploatacji turbin. Mając na uwadze fakt, że turbiny będą zlokalizowane na danej powierzchni przez kilkanaście lat, zalecenia te mogą ulec zmianie po przeprowadzeniu monitoringu poinwestycyjnego. 5) wariantowanie lokalizacji elektrowni – zob. rozdz. 10. Realizacja przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica nie spowoduje znaczącego oddziaływania na formy ochrony przyrody, w tym na obszary Natura 2000 (rozdz. 7.7.). Nie ma potrzeby podejmowania działań z zakresu kompensacji przyrodniczej w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 627). . 209 proeko 10. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM Uwarunkowania prawne ocen oddziaływania na środowisko określa Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.). Zgodnie z ww. ustawą przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga realizacja następujących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko: 1) planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko; 2) planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) i Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013 r. , poz. 817)14, przewidziane ustaleniami projektu zmiany „Studium…” elektrownie wiatrowe wraz z infrastrukturą towarzyszącą (elektroenergetyczną i drogową), należą do grupy przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. W postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia mogącego potencjalnie oddziaływać na środowisko - przewidzianego w projekcie zmiany „Studium…” zespołu elektrowni wiatrowych wymagane może być sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko, którego jednym z obligatoryjnych zagadnień jest wskazanie rozwiązań alternatywnych. Na obecnym etapie jest to niemożliwe ze względu na brak szczegółowych informacji nt. przedsięwzięcia. Dla przewidzianego w projekcie zmiany „Studium…” zespołu elektrowni wiatrowych, alternatywne rozwiązania mogą dotyczyć przede wszystkim typu elektrowni, liczby przewidzianych do zastosowania elektrowni wiatrowych oraz ich lokalizacji. 14 Większość nowych przepisów zacznie obowiązywać po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw tj. od 1.08.2013 r. wyjątkiem przepisów § 1 pkt 1 lit. d i lit. n oraz pkt 2 lit. a tiret czwarte i tiret dziesiąte, które wchodzą w życie w dniu wejścia w życie ustawy dotyczącej sekwesteryzacji dwutlenku węgla. 210 proeko 11. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA Przewidziany w projekcie zmiany „Studium…” zespół elektrowni wiatrowych po oddaniu do eksploatacji, wymagać będzie monitoringu w zakresach: 1) pomiarów poziomu hałasu w otoczeniu; 2) kontroli ewentualnego wpływu na zachowania i śmiertelność ptaków; 3) kontroli ewentualnego wpływu na nietoperze. Monitoring porealizacyjny akustyczny Dla oceny zmian klimatu akustycznego w rejonie przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych niezbędne będzie wykonanie minimum dwóch cykli pomiarów poziomu hałasu w środowisku. Pierwszy cykl pomiarów powinien zostać zrealizowany po uzyskaniu pozwolenia na budowę, ale przed rozpoczęciem prac budowlanych lub po zrealizowaniu przedsięwzięcia razem z cyklem 2., przy wyłączonych turbinach. Pomiary te będą przedstawiać stan istniejący klimatu akustycznego i będą stanowić punkt odniesienia dla oceny zmian, jakie nastąpią w wyniku budowy zespołów elektrowni wiatrowych. Punkty pomiarowe należy rozmieścić w pobliżu skrajnych zabudowań mieszkalnych lub zagrodowych najbliższych miejscowości. Lokalizacja punktów powinna być tak dobrana, aby na mierzony poziom dźwięku nie miały wpływu hałasy bytowe pochodzące z zabudowań. Drugą serię pomiarów powinien zostać wykonany po wybudowaniu i oddaniu do eksploatacji projektowanych elektrowni wiatrowych w tych samych punktach pomiarowych. Pomiary te winny być wykonane w możliwie identycznych warunkach (pora roku, pokrycie terenu, temperatura, siła wiatru) do warunków, w jakich wykonano pierwszą serię pomiarów. W przypadku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu, należy zastosować obniżenie nastaw elektrowni, najbliższych w stosunku do punktów pomiarowych, w których stwierdzono przekroczenia i wykonać ponownie pomiary kontrolne. Kolejne pomiary kontrolne mogą okazać się konieczne w sytuacji wybudowania w pobliżu planowanego w projekcie zmiany „Studium…” innych zespołów elektrowni wiatrowych, w odległościach mogących mieć wpływ na skumulowane kształtowanie się klimatu akustycznego. Monitoring porealizacyjny awifauny Zgodnie z wnioskami monitoringu ornitologicznego (Łukaszewicz 2013 – załącznik 5) Celem badań porealizacyjnych jest weryfikacja prognoz oddziaływania farmy na populacje ptaków, w szczególności: odnośnie możliwego 211 proeko • • ocena zmiany natężenia wykorzystania terenu przez ptaki w porównaniu z okresem przedrealizacyjnym, oszacowanie śmiertelności ptaków w wyniku kolizji. Monitoring porealizacyjny powinien obejmować cykl roczny (wszystkie okresy fenologiczne), stanowiąc replikę badań przedrealizacyjnych i powinien być trzykrotnie powtarzany w ciągu 5 lat po oddaniu farmy do eksploatacji, w wybrane przez eksperta ornitologa lata (np. w latach 1, 2, 3 lub 1, 3, 5), z uwagi na występowanie efektów opóźnionych w czasie. Dokonać analizy liczebności i składu gatunkowego oraz wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki. Wskazane jest wykonywanie badań wpływu farmy na wykorzystanie przestrzeni przez ptaki równolegle z badaniami śmiertelności w wyniku kolizji (monitoring śmiertelności!). Pozwoli to na lepsze zrozumienie przyczyn zmienności czasowej w natężeniu kolizji. Wyniki monitoringu porealizacyjnego powinny służyć właściwym organom administracji do uaktualniania decyzji dotyczących dalszego funkcjonowania farmy. Zakres monitoringu porealizacyjnego – propozycja Zgodnie z Wytycznymi proponuje się następujący zakres monitoringu porealizacyjnego: 1. Długość trwania 3 lata. 2. Trzykrotne powtórzenie w 1,3,5 lub 1,2,3 roku eksploatacji farmy. 3. Monitoring porealizacyjny powinien być repliką badań przedrealizacyjnych (użycie tych samych lokalizacji punktów, cenzus gatunków rzadkich). 4. Dostosować zakres badań zgodnie z aktualnymi wytycznymi dt. „Oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki” zarówno w zakresie prac terenowych, formy opracowania jak i prezentacji wyników. 5. Równolegle do badań – prowadzić monitoring śmiertelności ptaków w wyniku kolizji z pracującymi turbinami. W przypadku wykazania w czasie monitoringu powykonawczego przypadków kolizji i śmiertelności ptaków oraz nietoperzy, należy ponownie przeanalizować wpływ i dokonać ponownej oceny inwestycji na bezpośrednie kolizje wobec tych grup zwierząt. W przypadku znaczącego wpływu negatywnego i wysokiego wskaźnika śmiertelności szczególnie dla ptaków kluczowych, drapieżnych i wodno – błotnych, należy doprowadzić do czasowego wyłączania turbiny w okresach największej śmiertelności. Przy stwierdzeniu występowania takich przypadków i wykazaniu kolizyjności należy ustanowić stałą zasadę ograniczenia pracy turbiny w okresie dnia lub nocy podczas danych okresów kolizyjnych wykazanych w czasie monitoringu powykonawczego. W sytuacjach skrajnych (ponadprzeciętna śmiertelność) należy również brać pod uwagę zaprzestanie użytkowania danej turbiny i ew. przeniesienie jej w miejsce wskazane i poprzedzone monitoringiem przyrodniczym. Monitoring porealizacyjny chiropterologiczny Zgodnie z wnioskami monitoringu chiropterologicznego (Kuropieska, Łukaszewicz 2010) - załącznik 6: Po uruchomieniu elektrowni wiatrowej należy wykonać pełnowymiarowy monitoring poinwestycyjny, zgodny z aktualnymi wytycznymi w tym zakresie – w chwili obecnej 212 proeko opracowanie takie jest wciąż w fazie projektu i podlega dyskusji (Kepel i in. 2011). Dla analizowanej inwestycji „Pierzchnica” zaleca się prowadzić monitoring przez trzy sezony, w ciągu pierwszych pięciu lat funkcjonowania elektrowni. Monitoring powinien składać się z dwóch elementów: Badanie śmiertelności nietoperzy Poszukiwanie martwych nietoperzy prowadzić w odstępach 5-7 dniowych co najmniej w okresach: 1 kwietnia – 15 maja, 15 czerwca – 15 lipca, 1 sierpnia – 1 października. Monitoring aktywności nietoperzy Prowadzić nasłuchy detektorowe w okresie co najmniej od początku kwietnia do końca października z liczbą kontroli w poszczególnych okresach zgodną z metodyką przedinwestycyjnego monitoringu. Równolegle można prowadzić monitoring pasywny, przy użyciu sprzętu automatycznie rejestrującego aktywność, zamontowanego na wysokości rotora lub na wieży poniżej rotora, ale koniecznie na wysokości pracy łopat. Jeżeli monitoring po wykonawczy wykaże znaczące negatywne oddziaływanie na nietoperze lub jego istotne niebezpieczeństwo, należy ustalić i zastosować odpowiednie działania zapobiegawcze lub łagodzące. 213 proeko 12. WSKAZANIE NAPOTKANYCH W PROGNOZIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium...” nie napotkano trudności wynikających z niedostatków techniki i luk we współczesnej wiedzy, z wyjątkiem braku wiedzy nt. roślinności i ziewrząt występujacych na obszarach zmiany „Studium …”. Lukę tę uzupełnił, wykonane na potrzeby procedury oceny oddziaływania na środowisko, monitoring środowiska, z którego sprawozdania zawierają:: • • • „Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko” (Tabor 2013) – załącznik 4; „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu ornitologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie.” (Łukaszewicz 2013) - załącznik 5; „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu chiropterologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie” (Kuropieska, Łukaszewicz 2013) - załącznik 6. Ww. załączniki stanowią integralne części niniejszej „Prognozy…”. 214 proeko 13. WYKAZ ŹRÓDEŁ INFORMACJI UWZGLĘDNIONYCH W PROGNOZIE Augustyn S., 2011, Fakty wspierające projekt instalowania elektrowni wiatrowych. W: Mroczek B. (red.), 2011, Człowiek i środowisko. Świadomość i akceptacja społeczna. V Konferencja Rynek Energetyki Wiatrowej. Wydawnictwo Continuo Wrocław Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, PIG Warszawa 2004 i 2008. Dyrcz A. 1989. Tereny ważne dla ornitologii i ochrony ptaków w Polsce. Prz. Zool. XXXIII,3 Dyduch-Falniowska A., Kaźmierczakowa R., Makomska-Juchiewicz J., Zając K. 1999. Ostoje przyrody w Polsce. IOP PAN Kraków Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 roku w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 roku w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne Dyrektywa Rady 92/43/EEC z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zmieniona Dyrektywą 97/62/EEC Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 roku zmieniająca dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre publiczne i prywatne przedsięwzięcia na środowisko. Głowaciński Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt: Kręgowce. PWRiL. Warszawa. Głowaciński Z. 2002. Vertebrata – kręgowce. [W:] Głowaciński Z. (red.). Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. IOP PAN, Kraków: 13-22. Gromadzki M. i in., 1994. Ostoje ptaków w Polsce, Biblioteka Monitoringu środowiska, Gdańsk Herman K., Stano Ł., Furmankiewicz J., 2011. Analiza możliwości ochrony nietoperzy na farmach wiatrowych. Rynek energetyki wiatrowej w Polsce 12-14 kwietnia 20011, Warszawa Jędrzejewski W., Nowak S., Kurek R., Mysłajek R.W., Stachura K., Zawadzka B., 2004, Zwierzęta a drogi. Metody ograniczenia negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierząt, Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża Jędrzejewski W., 2009, Sieć korytarzy ekologicznych łączących obszary chronione w Polsce, w: Ochrona łączności ekologicznej w Polsce. Materiały konferencji międzynarodowej „Wdrażanie koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce" Białowieża, 20-22 XI 2008 r. Jędrzejewski W. (red.), Ławreszuk D., Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia ogólna, PWN, Warszawa. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, 2012 Kepel A. (red.), Ciechanowski M., Furmankiewicz J., Górawska M., Hejduk J., Jaros R., Jaśkiewicz M., Kasprzyk K., Kowalski M., Przesmycka A., Stopczyński M., Urban R. 2009. Tymczasowe wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (wersja II, grudzień 2009). http://www.oton.sylaba.pl/wiatraki-wytyczne-2009-II.pdf 215 proeko Kepel A., Ciechanowski M., Jaros R., 2011. Projekt wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa Kleczkowski A., 1988, Mapa obszarów Głównych Obszarów Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony”, Instytut Hydrogeologii i Hydrologii Inżynierskiej AGH w Krakowie, Kraków. Kondracki J., 1998, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa. Krogulec J. (red).1998. Ptaki łąk i mokradeł Polski (stan populacji, zagrożenia i perspektywy ochrony). Fundacja IUCN, Warszawa. Kuropieska, Łukaszewicz „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu chiropterologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie” (2013). Lewandowski W. 2002. Proekologiczne źródła energii odnawialnej, WNT, Warszawa. Liro A., Głowacka I., Jakubowski W., Kaftan J., Matuszkiewicz A.J., Szacki J., 1995: Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL, IUCN - Poland, Warszawa Liro A., Dyduch-Falniowska A. 1999. Natura 2000 - Europejska Sieć Ekologiczna. MOŚZNIL, Warszawa. ss. 93. Łukaszewicz „Raport z przedinwestycyjnego rocznego monitoringu ornitologicznego prowadzonego na powierzchni wyznaczonej pod planowaną farmę elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica, woj. świętokrzyskie.” (2013). Ochrona przyrody i krajobrazu w planowaniu przestrzennym gmin - wskazania, 1994, praca zbior. pod red. E. Gackiej-Grzesikiewicz i M. Wilanda, IOŚ, Warszawa Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Pierzchnica dla potrzeb zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego” (BP i WP Proeko 2012); „Opracowanie ekofizjograficzne problemowe obszaru planowanego zespołu elektrowni wiatrowych „Pierzchnica” (BP i WP Proeko 2012); Pawlaczyk P., Jermaczek A. 2004. Natura 2000 – narzędzie ochrony przyrody. Planowanie ochrony obszarów Natura 2000. WWF Poland, s. 76. Warszawa. Pisarski Z., 2001. Obszary chronione w Polsce. IOŚ, Warszawa. Plan gospodarki odpadami dla województwa świętokrzyskiego na lata 2007-2011, 2007. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa świętokrzyskiego, 2002, Uchwała Nr XXIX/399/02 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 26.04.2002 r. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce, 2001, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. Polska Norma PN-ISO 9613-2 Akustyka. Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczania i program komputerowy LEQ Professional 6.0 for Windows zgodny z tą normą. Polski atlas ornitologiczny, 2007, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Poradnik przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, 1998, praca zbior. pod red. W. Lenarta i A. Tyszeckiego, NFOŚiGW, Warszawa. 216 proeko Porozumienie EUROBATS: eurobats http://www.mos.gov.pl/kategoria/2512_porozumienie_ Program ochrony środowiska gminy Pierzchnica” (2008) Program ochrony środowiska dla powiatu kieleckiego – aktualizacja na lata 2012-2015 w perspektywie do roku 2019, 2011, IGO Sp. z o.o. Sp.k., Kielce Program ochrony środowiska dla województwa świętokrzyskiego, 2011, ARCADIS Sp. z o. o., Kielce Program ochrony środowiska oraz tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju województwa świętokrzyskiego, 2001, Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, Kielce. Przewoźniak 1987, Podstawy geografii fizycznej kompleksowej, Wyd. UG, Gdańsk. Przewoźniak M., 1995, Studia przyrodniczo-krajobrazowe w ocenach oddziaływania na środowisko, w: Studia krajobrazowe jako podstawa racjonalnej gospodarki przestrzennej, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław. Przewoźniak M., 1999, Potencjał rekreacyjny środowiska przyrodniczego – atrakcyjność a przydatność, w: Geoekologiczne podstawy badania i planowania krajobrazu rekreacyjnego, praca zbior. pod red. M. Pietrzaka, AWF w Poznaniu. Przewoźniak M. 2005, Ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym. Teoria – praworealia, Przegląd Przyrodniczy, t. XVI, z 1-2. Przewoźniak M., 2007, Oddziaływanie elektrowni wiatrowych na środowisko – zagadnienia sozologiczne, ekologiczne i krajobrazowe, referat na Konferencji „Rynek energetyki wiatrowej w Polsce”, PSEW, Warszawa 20-21.04.2007. Przewoźniak M., 2012, Klasyfikacja i ocena oddziaływań elektrowni wiatrowych na środowisko lądów oraz ich aspekty wdrożeniowe ze szczególnym uwzględnieniem planowania regionalnego, w: „Urbanistyczne aspekty lokalizowania farm wiatrowych Ze szczególnym uwzględnieniem roli planu Zagospodarowania przestrzennego województwa”, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa-Kraków-Gdańsk, Racinowski R., 1987, Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa, PWN, Warszawa Raport o stanie środowiska w woj. świętokrzyskim w latach 2007 – 2008, 2009, WIOŚ Kielce Raport z badania oceny możliwości rozwoju energetyki wiatrowej oraz określenia obszarów pod przyszłe inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej w województwie świętokrzyskim” (2011). Rejestracja i inwentaryzacja naturalnych zagrożeń geologicznych na terenie całego kraju (ze szczególnym uwzględnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych)”. Projekt badawczy nr: 415/2002/Wn-12/FG-go-tx/D. AGH Kraków Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w 217 proeko sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013 r. , poz. 817) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 24, poz. 133) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2012 roku w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z 2012 r. poz. 81); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz. U. Nr 168, poz. 1765; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r., w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237,poz. 1419). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów, Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U Nr 155, poz. 1298). Sidło P.O., Błaszkowska B., Chylarecki P. (red.) 2004, Ostoje ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce, OTOP, Warszawa. Sieć Natura 2000, 2004, Ministerstwo Środowiska. Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G. & Chylarecki P. (red.) 2007. Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Stryjecki M., Mielniczuk K., 2011, Wytyczne w zakresie prognozowania oddziaływań na środowisko farm wiatrowych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica, 2002, Uchwała Nr XXIX/1/02 Rady Gminy Pierzchnica z dnia 10 lutego 2002 r. Szafer W. (red.) 1977. Szata roślinna Polski, PWN, Warszawa. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. Tabor J. Inwentaryzacja przyrodnicza (chronione gatunki grzybów, roślin, zwierząt, siedliska, obszary chronione – z wyłączeniem ptaków i nietoperzy) terenu planowanej lokalizacji 12 turbin wiatrowych w gm. Pierzchnica, woj. świętokrzyskie z elementami oceny oddziaływania na środowisko”. 2013. Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski. PWN, Warszawa. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski - rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP Pro Natura, Wrocław. Trojanowski P,,Kużniak S., Kujawa K.,Jerzak L. 2009. Ekologia ptaków krajobrazu rolniczego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań Tymczasowe wytyczne dotyczące oddziaływania elektrownia wiatrowych na nietoperze - na rok 2009”. 2009. Porozumienie Dla Ochrony Nietoperzy. 218 proeko Tymczasowe wytyczne dotyczące oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze (wersja II, grudzień 2009). 2009. Porozumienie Dla Ochrony Nietoperzy. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 627). Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo wodne” (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251 ze zmianami). Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i za gospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami). Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P., 2010, Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce”, wyd. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Warszawa. Woś A., 1995, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. www.kzgw.gov.pl www.mos.gov.pl www.pgi.gov.pl 219 proeko 14. SPIS DOKUMENTACJI KARTOGRAFICZNEJ Rys. 1 Położenie obszarów projektu zmiany „Studium…” na tle gminy Pierzchnica (1:60000). Rys. 2 Położenie obszarów projektu administracyjnego (1:150000). Rys. 3 Zasoby energii odnawialnej w Polsce – energia wiatrowa zmiany „Studium…” na tle podziału Rys. 4 Rozmieszczenie chronionych siedlisk oraz gatunków roślin i grzybów stwierdzonych w rejonie obszarów projektu zmiany „Studium…” (Tabor 2013). Ryc. 5. Rozmieszczenie chronionych gatunków bezkręgowców, płazów w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium” (Tabor 2013). Ryc. 6. Rozmieszczenie chronionych gatunków gadów i ssaków w rejonie obszaru projektu zmiany „Studium” (Tabor 2013). Rys.7. Rozmieszczenie i lokalizacja transektów (t1-2) oraz punktów obserwacyjnych (p-1-4) na obszarze planowanej inwestycji w gminie Pierzchnica. (Łukaszewicz 2013) Rys. 8. Rozmieszczenie tras transektów według standardu MPPL (czerwone linie) (Łukaszewicz 2013). Rys. 9 Dynamika liczebności ptaków podczas całego cyklu badań w kolejnych okresach fenologicznych (Łukaszewicz 2013). Rys. 10. Dynamika liczebności ptaków podczas całego cyklu badań w kolejnych miesiącach (Łukaszewicz 2013). Rys. 11 Średnia liczebność ptaków na 1 km transektu w kolejnych okresach fenologicznych (Łukaszewicz 2013). Rys. 12. Liczebność ptaków w kolejnych miesiącach badań (Łukaszewicz 2013). Rys. 13 Liczba gatunków obserwowana w kolejnych miesiącach (transekty) (Łukaszewicz 2013). Rys. 14 Skład gatunkowy obserwowanych (Łukaszewicz 2013). ptaków na liczeniach transektowych Rys 15 Średnia liczba ptaków na 1 godzinę obserwacji w kolejnych okresach (Łukaszewicz 2013 r.). Rys. 16. Liczebność ptaków w kolejnych miesiącach badań (Łukaszewicz 2013 r.). Rys 17. Liczba gatunków w kolejnych miesiącach obserwacji (punkty) (Łukaszewicz 2013) Rys. 18. Skład gatunkowy obserwowanych ptaków na punktach liczeń (Łukaszewiecz 2013). Rys. 19. Pułapy obserwowanych ptaków na punktach liczeń (Łukaszewicz 2013). Rys. 20 Zmienność pułapu przelotów ptaków w ciągu roku (Łukaszewicz 2013). Rys. 21. Struktura gatunkowa ptaków obserwowanych w strefie kolizji (Łukaszewicz 2013). Rys. 22. Kierunki przelotu ptaków w trakcie wiosennej wędrówki (Łukaszewicz 2013). Rys. 23. Kierunki przelotu ptaków w trakcie jesiennej wędrówki (Łukaszewicz 2013). 220 proeko Rys. 24 Rozmieszczenie punktów nasłuchowych na obszarze inwestycji (1,2,4,6 i 9) oraz punktów porównawczych (3,5,7 i 8). (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013). Rys. 25. Procentowy udział gatunków / grup gatunków stwierdzonych w punktach nasłuchowych w trakcie trwania monitoringu. Rys. 26. Zmiany wartości wskaźnika indeksu aktywności nietoperzy na kolejnych kontrolach w punktach nasłuchowych. Rys. 27. Średni indeks aktywności nietoperzy w ciągu całego sezonu badań na poszczególnych punktach nasłuchowych. (Kuropieska, Łukaszewicz, 2013). Rys. 28 Lokalizacja obszarów projektu zmiany „Studium…” na tle koncepcji korytarzy ekologicznych wg. opracowań ogólnopolskich. Rys. 29 Położenie obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” na tle form ochrony przyrody w regionalnym otoczeniu (1:150000) Rys. 30 Analiza akustyczna elektrowni wiatrowych przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” – WARIANT I Rys. 31 Analiza akustyczna elektrowni wiatrowych przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” – WARIANT II Rys. 32 Analiza akustyczna elektrowni wiatrowych przewidzianych w projekcie zmiany „Studium…” – WARIANT III Rys. 33. Rozmieszczenie obszarów przeznaczonych do realizacji przedsięwzięcia oraz nierekomendowanych do realizacji w wyniki procedowania i oceny ogólno przyrodniczej na tle obszarów projektu zmiany „Studium…” (Tabor 2013). Rys. 34 Istniejące i planowane zespoły elektrowni wiatrowych w otoczeniu obszaró objętych projektem zmiany „Studium…” (1:20000) 221 proeko 15. STRESZCZENIE PROGNOZY W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 1. Wprowadzenie Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pierzchnica”, opracowanego w 2013 r. Projekt zmiany „Studium …” stanowi aktualizację „Studium …” opracowanego w 2002 r., na podstawie obowiązującej wówczas Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. oraz jego późniejszych zmian (z 2005 i 2007 r.) na podstawie Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717, ze zm.). Zmianie podlega tylko część ustaleń aktualnie obowiązującego „Studium…” (2002) i w części nie zmienionej pozostaje ono obowiązujące. 2. Założenia projektu „Studium...” Zgodnie z postanowieniami uchwały w sprawie przystąpienia do zmiany „Studium..” celem zmiany jest „umożliwienie lokalizacji elektrowni wiatrowych w obrębie obszarów wskazanych w załączniku graficznym, stanowiącym jej integralną część ”. W odniesieniu do obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych, na załączniku graficznym (pt. „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”) do projektu uchwały Rady Gminy w Pierzchnicy przestawiono dwa obszary przewidziane pod lokalizację elektrowni wiatrowych , będących przedmiotem zmiany studium. 3. Środowisko przyrodnicze i problemy jego ochrony Gmina Pierzchnica jest gminą wiejską, o powierzchni 10460 ha, położoną w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w południowej i wschodniej części gminy Pierzchnica. W ujęciu regionalnym, pod względem przyrodniczym gminę Pierzchnica wyróżniają: • położenie w obrębie mezoregionów Pogórze Szydłowskie i Niecka Połaniecka; • dominacja powierzchniowa typu środowiska przyrodniczego – wysoczyzny morenowej z jedną doliną niewielkiego cieku – Dopływu od Lubani; • położenie na wododziale II rzędu Wisły, w zlewni rzeki Wschodniej; • położenie na obszarze ubogim w wody powierzchniowe; • położenie na małym fragmencie GZWP 418, obejmującym północny kraniec obszaru objętego projektem zmiany „Studium…”. 4. Ochrona dziedzictwa kulturowego Na obszarach projektu zmiany „Studium…” nie występują obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków. Najbliższe zabytki wpisane do wojewódzkiego rejestru, znajdują się: 222 proeko • w gminie Pierzchnica we wsi Drugnia (w odległości ok. 1,5 km od północnego obszaru projektu zmiany „Studium.…”). o zespół kościoła par. pw. św. Wawrzyńca: - kościół - cmentarz przykościelny z drzewostanem i ogrodzeniem, - dzwonnica, - kapliczka przydrożna pw. św. Jana Nepomucena • w gminie Chmielnik we wsi Lubania (w odległości ok. 1,3 km od południowego obszaru projektu zmiany „Studium…”) - park. W zasięgu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” występują stanowiska archeologiczne (oznaczone na rysunku projektu zmiany „Studium…”). − Nr 12 - ślad prehistorycznego osadnictwa (fragment naczynia) , − Nr 13 - osada neolityczna (wyroby krzemienne, ślady pracowni narzędzi krzemienia), − Nr 15 - ślad osadnictwa (drapacz z drapiskiem zębatym - zgrzany krzemień czekoladowy). Na obszarach projektu zmiany „Studium…” nie występują dobra kultury współczesnej. 5. Ochrona przyrody Obszary objęte projektem zmiany „Studium…” położone są w obrębie ChmielnickoSzydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” występują: • Świętokrzyski Park Narodowy; • rezerwaty przyrody: − „Białe Ługi”; − „Cisów im. prof. Zygmunta Czubińskiego”; − „Radomice”; − „Słopiec”; − „Zamczysko”; − „Pieczyska I”; − „Wzgórza Sobkowskie”; − „Owczary”; • parki krajobrazowe: − Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy; − Szaniecki Park Krajobrazowy; − Nadnidziański Park Krajobrazowy; 223 proeko − Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy; − Jeleniowski Park Krajobrazowy; • obszary chronionego krajobrazu: − Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; − Szaniecki OChK; − Nadnidziański OChK; − Solecko-Pacanowski OChK; − Podkielecki OChK; − Włoszowsko-Jędrzejowski OChK; − Świętokrzyski OChK; − Jeleniowsko-Staszowski OChK; − Chęcińsko-Kielecki OChK; • obszary Natura 2000, w tym: o obszar specjalnej ochrony ptaków „Dolina Nidy” PLB26000115 - w minimalnej odległości ok. 16,8 km w kierunku zachodnim; o obszary mające znaczenie dla Wspólnoty16: − „Lasy Cisowsko-Orłowińskie” PLH260040- w minimalnej odległości ok. 750 m w kierunku zachodnim; − „Ostoja Szaniecko-Solecka” PLH260034 - w minimalnej odległości ok. 6,5 km w kierunku południowym; − „Ostoja Stawiany” PLH260033 - w minimalnej odległości ok. 9 km w kierunku południowo-zachodnim; − „Dolina Czarnej Nidy” PLH260016 - w minimalnej odległości ok. 11,3 km w kierunku północno-zachodnim; − „Dolina Warkocza” PLH260021 - w minimalnej odległości ok. 14 km w kierunku północnym; − „Ostoja Nidziańska” PLH260003 - w minimalnej odległości ok. 15 km w kierunku południowo-zachodnim; − „Ostoja Sobkowsko-Korytnicka” PLH260032 - w minimalnej odległości ok. 14,6 km w kierunku zachodnim; − „Ostoja Jeleniowska” PLH260028 - w minimalnej odległości ok. 19,7 km w kierunku północno-wschodnim; 15 Zgodnie z obowiązującym od 19 lutego 2011 r. Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 24, poz. 133). 16 Zgodnie z Decyzją Komisji Europejskiej „Commission Decision of adopting, pursuant to Council Directive 92/43/EEC, a fourth updated list of sites of Community importance for the Continental biogeographical region(notified under document number C(2010)XXXX) (2010/XX/EU)” 224 proeko • pomniki przyrody – najbliższe zlokalizowane we wsi Drugnia Rządowa w odległości ok. 700 m oraz we wsi Drugnia w odległości ok. 1,6 km; • zespoły przyrodniczo-krajobrazowe – najbliższy „Ostra Górka”, w gminie Daleszyce (w minimalnej odległości ok. 12 km na północ); • stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej – najbliższe w okolicy miejscowości Szczecno, a minimalnej odległości ok. 8,5 km na północ od obszaru objętego projektem zmiany „Studium…” ; • użytki ekologiczne, najbliższe znajdują się w gminie Raków, Daleszyce oraz Chmielnik, w minimalnej odległości ok. 3 km na północny-wschód od obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” . 6. Zgodność projektu „Studium…” z celami środowiskowymi ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym, krajowym i regionalnym. Opracowania planistyczne i studialne międzynarodowej, krajowe, województwa świętokrzyskiego oraz powiatu kieleckiego i gminy Pierzchnica, związane z problematyka ochrony środowiska, wskazują jako jedne z priorytetów wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, którego przyczynek będzie realizacji ustaleń projektu zmiany „Studium…” 7. Prognozowane oddziaływania realizacji projektu zmiany „Studium...” na środowisko Litosfera: Prognozowane przekształcenia powierzchni ziemi związane lokalizacją elektrowni wiatrowych oraz związaną z nimi infrastrukturą techniczną, będą miały umiarkowany zasięg przestrzenny. Na etapie inwestycyjnym reprezentowane one będą przede wszystkim przez przekształcenia związane z pracami ziemnymi. Znaczne przekształcenia mogą pojawić się podczas realizacji odcinków liniowej infrastruktury technicznej (np. światłowodów doziemnych, innej kablowej sieci telekomunikacyjnej i elektroenergetycznej). Najmniej ingerującymi w środowisko są bezwykopowe metody lokalizacji sieci kablowych. Hydrosfera: w trakcie wykonywania wykopów pod fundamenty elektrowni (fundamentowanie na głębokości ok. 3 m p.p.t.) nie wystąpi oddziaływanie na pierwszy poziom wód podziemnych. Planowane zespoły elektrowni wiatrowych będą obiektami bezobsługowymi i nie będą przyczyną wytwarzania ścieków. Negatywny wpływ na środowisko wodne może nastąpić w wyniku sytuacji awaryjnej (wycieku oleju z generatora i transformatora). Atmosfera: realizacja projektu zmiany „Studium ...” spowoduje nieznaczne oddziaływanie na warunki atmosferyczne (poza akustycznymi zanieczyszczeniami atmosfery – zob. hałas), które związane będzie z funkcjonowaniem elektrowni wiatrowych. Promieniowanie elektromagnetyczne: linie elektroenergetyczne średniego i niskiego napięcia, stacje transformatorowe SN oraz same elektrownie wiatrowe, nie stanowią istotnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Na obecnym etapie brak możliwości oceny potencjalnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez 225 proeko linię włączeniową elektrowni wiatrowych (brak parametrów), ewentualną stację transformatorową, oraz przez pozostałe urządzenia elektroenergetyczne SN/WN i telekomunikacyjne. Emisja hałasu: spośród planowanych inwestycji (w projekcie zmiany „Studium…”) najistotniejszym źródłem hałasu będą elektrownie wiatrowe. Prognozowane poziomy hałasu, jakie mogą one wytwarzać w środowisku na granicy istniejących i planowanych funkcji chronionych winny spełniać wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826), które reguluje dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. Jak wykazano w rozdz.. 7.5., dla istniejącej i projektowanej w najbliższym sąsiedztwie zabudowy nie będą przekroczone dopuszczalne poziomy hałasu. Również w przyszłych procedurach lokalizacyjnych, nowe tereny funkcji chronionych (planowane po uchwaleniu niniejszego projektu zmiany „Studium…”) powinny być wytyczone tak, aby nie wystąpiły ewentualne przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu na terenach osadniczych. Inwestycje parków elektrowni wiatrowych spowodują ograniczenia w lokalizacji przyszłej zabudowy (w tym zagrodowej) - w zasięgu ponadnormatywnego hałasu zgodnie z przepisami szczególnymi od planowanych elektrowni wiatrowych. Biosfera: w procesie zagospodarowania przestrzennego obszaru projektu „Studium...” obowiązywać ma ochrona elementów lokalnej osnowy ekologicznej. Obszary przewidziane pod lokalizacje elektrowni wiatrowych w projekcie zmiany „Studium...” położone są poza terenami najcenniejszymi przyrodniczo (doliny rzeczne, lasy, osnowa ekologiczna, obszary chronione) i nie spowodują szkodliwego oddziaływania, ani przerwania połączeń ekologicznych (zob. rozdz. 7.6.). Przy lokalizowaniu elektrowni wiatrowych istotna jest ich odległość od zespołów leśnych, zadrzewień, alei i szpalerów drzew stanowiących atrakcyjne zespoły dla awifauny i chiropterofauny. Lokalizacje planowanych wg projektu zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych spełniają zalecenia zachowania 200 m od cennych dla zwierząt latających zbiorowisk roślinnych. Możliwe jest wystąpienie konieczności likwidacji roślinności (głównie agrocenoz i ruderalnej). Nie wyklucza się wycinki drzewostanu w miejscach kolizji z nowym zainwestowaniem, uwarunkowania ochrony drzew i krzewów na obszarze projektu „Studium...” zawiera Ustawa o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 627). Ewentualne usunięcie drzew lub krzewów wymaga uzyskania zgody Wójta Gminy Pierzchnica. Wystąpi oddziaływanie elektrowni wiatrowych na zwierzęta fruwające (głównie ptaki i nietoperze) przejawiające się przez kolizje z konstrukcjami elektrowni (wzrost śmiertelności), zmiany rozmieszczenia zwierząt w wyniku utraty siedlisk i żerowisk na terenie lokalizacji elektrowni i w jego otoczeniu, zmiany tras przelotów. 226 proeko Oddziaływanie ustaleń projektu zmiany „Studium…” na formy ochrony przyrody: • formy ochrony przyrody na obszarze projektu zmiany „Studium…” Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Realizacja zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu „Studium…” nie naruszy ww. przepisów obowiązujących na terenie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Oddziaływanie dotyczyć będzie głownie zmian krajobrazu, co nie jest unormowane (ograniczone) w ww. Rozporządzeniu. Planowany zespół elektrowni wiatrowych będzie postrzegany z ChmielnickoSzydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Elektrownie będą postrzegane głównie z nieleśnych fragmentów tego obszaru. Ze względu na występujące na północ, zachód od terenu zespołu elektrowni wiatrowych duże kompleksy leśne, oraz mniejsze obszarowo kompleksy leśne od strony południowej. W wielu miejscach Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu elektrownie nie będą postrzegane. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów Zgodnie z wykonaną inwentaryzacją zwierząt (bez ptaków i nietoperzy), roślin i siedlisk przyrodniczych (Tabor 2013): Na analizowanym obszarze planowanego przedsięwzięcia nie stwierdzono występowania bezpośrednio na terenie inwestycji, infrastrukturze towarzyszącej, chronionych gatunków bezkręgowców, chronionych siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków grzybów, roślin, ryb, płazów (…) nie stwierdza się występowania negatywnego oddziaływania na wykazane gatunki chronione w sąsiedztwie przedsięwzięcia. • Formy ochrony przyrody w otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” Świętokrzyski Park Narodowy Ze względu na odległość 22 km (11 km od otuliny PN) oraz występujące na północ od obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” kompleksy leśne, przewidziane na tych obszarach elektrownie wiatrowe nie będą widoczne z obszaru Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Jak wykazano w monitoringu ornitologicznym (Łukaszewicz 2013) i chiropterologicznym (Kuropieska, Łukaszewicz 2013), nie przewiduje się istotnego negatywnego oddziaływania planowanych na obszarze projektu zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych na faunę latającą, w tym na występującą na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Rezerwaty przyrody Jak wykazano w monitoringu ornitologicznym (Łukaszewicz 2013) i chiropterologicznym (Kuropieska, Łukaszewicz 2013), nie przewiduje się istotnego negatywnego oddziaływania planowanych na obszarze projektu zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych na faunę latającą (zob. rozdz. 7.6), w tym na występującą na obszarze 227 proeko najbliższych rezerwatów przyrody. Parki krajobrazowe Najbliższymi parkami krajobrazowymi względem obszarów objętych zmianą „Studium…” jest oddalony o ok. 4,3 km Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy oraz oddalony o ok. 9,9 km Szaniecki Park Krajobrazowy. Ze względu na odległości oraz występujące na obszarze Parków i w ich otoczeniu kompleksy leśne, elektrownie wiatrowe nie będą widoczne z ich obszarów Obszary chronionego krajobrazu Widoczność z najbliższego w otoczeniu obszarów objętych projektem zmiany „Studium…” - Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, dotyczyć będzie głównie pojedynczej elektrowni zlokalizowanej w rejonie wsi Drugnia Rządowa. Ze względu na odległość ponad 4 km oraz występujące kompleksy leśne, widoczność pozostałych jedenastu elektrowni wiatrowych planowanych w południowej części gminy Pierzchnica, będzie ograniczona. Obszary Natura 2000 Najbliższy z obszarów Natura 2000 mające znaczenie dla Wspólnoty („Lasy CisowskoOrłowińskie”) położony jest w odległości ok. 750 m od najbliższego z obszarów objętych projektem zmiany „Studium…”. Najbliższy obszar specjalnej ochrony ptaków - „Dolina Nidy” położony są w odległości ponad 16,8 km. Jak wykazano w monitoringach ptaków (Łukaszewicz 2013) i nietoperzy (Kuropieska, Łukaszewicz 2013) realizacja elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…” nie będzie miała negatywnego wpływu na obszary Natura 2000. W związku z tym nie ma potrzeby podejmowania działań z zakresu kompensacji przyrodniczej w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 627). Zasoby naturalne: • ze względu na występowanie na terenie gminy Pierzchnica gleb o wysokich klasach bonitacyjnych, lokalizacja nowego zainwestowania na obszarze gminy Pierzchnica może być wymagana zgoda Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na wyłączenie terenów z produkcji rolnej; • nie przewiduje się wystąpienia szkodliwego oddziaływania projektu „Studium…” na jakość i zasobność GZWP nr 418 • planowane zainwestowanie nie koliduje z występującymi na terenie gminy Pierzchnica udokumentowanymi złożami kopalin ani obszarami górniczymi (rozdz. 3.4.5.); • w związku z realizacją projektu zmiany „Studium…” nie przewiduje się degradacji 228 proeko walorów rekreacyjnych na obszarze gminy. Krajobraz i zabytki W związku z realizacją elektrowni wiatrowych przewidzianych ustaleniami projektu zmiany „Studium…” nastąpi przekształcenie krajobrazu rolniczo-osadniczego gminy Pierzchnica w krajobraz rolniczo-infrastrukturowy. Zespoły elektrowni wiatrowych będą stanowiły dominanty krajobrazowe w otoczeniu niektórych wsi. Z analizy krajobrazowej wynika, że planowane zespoły do 12 elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica będzie nowym, swoistym elementem antropizacji krajobrazu: • ekspozycja krajobrazowa elektrowni będzie miała miejsce: − z wsi: Drugnia Rządowa, Podstoła, Drugnia, Podlesie, Strojnów, Krauzów, Wierzbie, Lubania i Łagiewniki, a w mniejszym stopniu z wsi: Gumienice, Pierzchnica, Straszniów, Ługi, Suchowola oraz wsi gminnej Pierzchnica (z odległości od kilkuset metrów do kilku km); − z północnych obrzeży miasta Chmielnik z odległości ok. 3,5 km; − z ciągów komunikacyjnych w rejonie terenu lokalizacji przedsięwzięcia, z dróg przebiegających przez teren lokalizacji przedsięwzięcia i w jego sąsiedztwie, głównie z drogi powiatowej na odcinku Podlesie-Strojnów-Krauzów-Wierzbie oraz DrugniaPodstoła oraz z dróg lokalnych o nawierzchni utwardzonej i gruntowych, przebiegających przez teren lokalizacji i w jego otoczeniu; • w wielu przypadkach widoczność planowanych elektrowni wiatrowych będzie ograniczać, a nawet eliminować występowanie kompleksów leśnych, przydrożnych szpalerów drzew, zadrzewień i zakrzewień oraz obiektów budowlanych; • lokalizacja zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianych do funkcjonowania przez okres 2530 lat (okresowe oddziaływanie na krajobraz), w obrębie terenów pozostawionych w użytkowaniu rolniczym, przyczyni się do ochrony krajobrazu przed wprowadzeniem trwałego, dewaloryzującego zainwestowania typu osadniczego; • likwidacja elektrowni spowoduje powrót krajobrazu do stanu wyjściowego (o ile teren użytkowany będzie nadal rolniczo). Na etapie budowy i eksploatacji planowanego zespołu elektrowni wiatrowych w gminie Pierzchnica wraz z infrastrukturą towarzyszącą nie przewiduje się istotnego oddziaływania na dobra kultury. Planowane wg projektu zmiany „Studium...” elektrownie będą się znajdować w oddaleniu od obiektów zabytkowych (w wsiach Lubania- gm. Chmielnik, oraz we wsi Pierzchnica). Realizacja zespołu elektrowni wiatrowych w obrębie obszarów projektu zmiany „Studium…” w przypadku realizacji w obrębie wyznaczonych stanowisk archeologicznych wymagać będzie wcześniejszego uzgodnienia z Świętokrzyskim Konserwatorem Zabytków. Dobra materialne. Oddziaływanie na dobra materialne będzie dotyczyć zakresu dysponowania gruntami w zasięgu oddziaływania elektrowni wiatrowych na klimat akustyczny. Tereny lokalizacji elektrowni i ich ponadnormatywnego oddziaływania na hałas 229 proeko (zob. rozdz. 7.5.) są i pozostaną w użytkowaniu rolniczym. Właściciele terenów nie będą mogli starać się o przeznaczenie gruntów rolnych na cele budowlane, związane ze stałym pobytem ludzi (zagrody, domy jednorodzinne, itp.). Funkcjonowanie elektrowni nie spowoduje skutków dla działalności rolniczej, w związku z czym grunty jako użytki rolne nie stracą na wartości. Ludzie. Projekt zmiany „Studium ...” nie wzbudza zastrzeżeń pod względem poszanowania warunków życia ludzi w zakresie planowanych elektrowni wiatrowych. Dopuszczone ustaleniami projektu zmiany „Studium…” elektrownie wiatrowe na etapie ich eksploatacji mogą wywierać wpływ na zdrowie ludzi przez (rozdz. 7.12.): emisję hałasu przez elektrownie – rozdz. 7.5., oddziaływanie w zakresie emisji infradźwięków – nie powodują wrażenia słuchowego i nie są odczuwalne przez człowieka, w sytuacji nadzwyczajnej (katastrofa budowlana) przez przewrócenie się konstrukcji elektrowni – sytuacja nadzwyczajnego zagrożenia jest teoretycznie wykluczona, efekt optyczny cienia rzucanego przez konstrukcję elektrowni, efekt optyczny wywoływanych okresowo refleksów świetlnych, związanych z odbijaniem promieni słonecznych od obracających się śmigieł (efekt stroboskopowy), efekt percepcji zmienionego krajobrazu – oddziaływanie bardzo zróżnicowane ze względu na osobnicze, subiektywne odczucia ludzi. Realizacja zespołów elektrowni wiatrowych spowoduje ograniczenia w lokalizacji przyszłej zabudowy (w tym zagrodowej) - w zasięgu ponadnormatywnego hałasu zgodnie z przepisami szczególnymi od planowanych turbin elektrowni wiatrowych. Jak wykazano w rozdziale 7.5., lokalizacja istniejącej zabudowy spełnia wymogi rozporządzenia MŚ z 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). Zrealizowane i planowane funkcje chronione nie są zagrożone emisją ponadnormatywnego hałasu od planowanych zgodnie z projektem zmiany „Studium…” elektrowni wiatrowych. Skumulowane oddziaływanie na środowisko 1. 2. 3. 4. Elektrowni wiatrowych Skumulowane oddziaływanie dopuszczonych elektrowni wiatrowych na ekosystemy oceniono jako potencjalnie małe. Eksploatacja elektrowni wiatrowych spowoduje skumulowane oddziaływanie na zdrowie ludzi (rozdz. 7. 12). Będzie to oddziaływanie o charakterze długo-terminowym i stałym, odczuwalne przede wszystkim w zakresie emisji hałasu (przy zachowaniu norm dla terenów chronionych) i percepcji zmienionego krajobrazu. W generalnej ocenie skumulowane oddziaływanie dopuszczonych elektrowni wiatrowych po stronie oddziaływań pozytywnych spowoduje ograniczanie emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a po stronie oddziaływań negatywnych wpłynie przede wszystkim na zmiany krajobrazu i na warunki życia ludzi. Najważniejszym efektem skumulowanym oddziaływania elektrowni wiatrowych na środowisko, będzie ich oddziaływanie na krajobraz, które spowoduje zmianę oblicza krajobrazowego regionu. 230 proeko 6. Oddziaływanie skumulowane planowanych zgodnie z projektem zmiany „Studium…” będzie w niewielkim stopniu potęgowane przez istniejące i planowane zespoły elektrowni wiatrowych w sąsiednich gminach. Generalnie, elektrownie wiatrowe w rejonie gminy Pierzchnica w przypadku ich realizacji dadzą efekt skumulowany w skali subregionalnej w następujących zakresach: skumulowane oddziaływanie na krajobraz, oddziaływanie na faunę, zwłaszcza awifaunę, oddziaływanie na klimat akustyczny. 8. Oddziaływanie transgraniczne Analiza skutków środowiskowych związanych z realizacją celów i kierunków rozwoju przestrzennego sformułowanych w projekcie zmiany „Studium ...”, wskazuje, że względu na ich charakter i znaczną odległość gminy Pierzchnica od granic państwa (ok. 130 km od granicy ze Słowacją oraz ok. 180 km od granicy z Ukrainą) nie wystąpią oddziaływania transgraniczne. 9. Rozwiązania minimalizujące negatywne oddziaływania na środowisko Ograniczenie oddziaływania na środowisko projektowanego zespołu elektrowni wiatrowych przewidzianego ustaleniami projektu zmiany „Studium…” można osiągnąć przez zastosowanie proekologicznej technologii prac budowlanych, dobór parametrów technicznych projektowanych elektrowni ograniczających ich wpływ na środowisko oraz kształtowanie środowiska przyrodniczego terenu lokalizacji i jego otoczenia, w tym: 1) zastosowanie proekologicznej technologii prac budowlanych: − uwzględniającej występujące w rejonie terenu przedsięwzięcia gatunki roślin i zwierząt; − ograniczenie placu budowy; − zastosowanie nowoczesnego sprzętu; − ograniczenie ilości odpadów; − zabezpieczenie terenu przedsięwzięcia pod kątem ewentualnych awarii sprzętu. 2) dobór parametrów technicznych planowanych elektrowni ograniczających ich wpływ na środowisko, - dostosowanie mocy akustycznej (głośności) elektrowni do odległości od najbliższej zabudowy mieszkaniowej; - zastosowanie jednolitej kolorystyki dla wszystkich elektrowni minimalizującej oddziaływanie na krajobraz (matowe, szaro-białe); - zastosowanie podziemnego kabla SN ograniczającego oddziaływanie na środowisko oraz wyznaczenie ich przebiegu wzdłuż terenów już przekształconych (dróg). 3) ograniczenie potencjalnego oddziaływania na ptaki, 231 proeko - lokalizacja elektrowni wiatrowych w dostosowaniu do wyników monitoringu ptaków. 4) ograniczenie potencjalnego oddziaływania na nietoperze, - lokalizacja elektrowni wiatrowych w dostosowaniu do wyników monitoringu nietoperzy. 5) wariantowanie lokalizacji elektrowni - analiza różnych możliwości dotyczących liczby i miejsc lokalizacji elektrowni oraz wybór wariantu najkorzystniejszego środowiskowo. 10. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko oraz rozwiązania alternatywne Do kategorii znacząco oddziaływujących na środowisko, w rozumieniu Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko mogą należeć przewidziane ustaleniami projektu zmiany „Studium…” elektrownie wiatrowe z infrastrukturą towarzyszącą. W postępowaniu w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia mogącego potencjalnie oddziaływać na środowisko, przewidzianego w projekcie zmiany „Studium…” zespołu elektrowni wiatrowych wymagane może być sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko, którego jednym z obligatoryjnych zagadnień jest wskazanie rozwiązań alternatywnych. Na obecnym etapie jest to niemożliwe ze względu na brak szczegółowych informacji nt. przedsięwzięcia. Dla przewidzianego w projekcie zmiany „Studium…” zespołu elektrowni wiatrowych, alternatywne rozwiązania mogą dotyczyć przede wszystkim typu elektrowni, liczby przewidzianych do zastosowania elektrowni wiatrowych oraz ich lokalizacji. 11. Metody analizy skutków realizacji projektu „Studium...” Planowany zespół elektrowni wiatrowych przewidziany ustaleniami projektu zmiany „Studium…”, po oddaniu do eksploatacji, wymagać będzie monitoringu w zakresach pomiarów poziomu hałasu w otoczeniu oraz kontroli potencjalnego wpływu na zachowania i śmiertelność ptaków i nietoperzy. 12. Wskazanie napotkanych w prognozie trudności wynikających z braku lub luk we współczesnej wiedzy Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany „Studium...” nie napotkano trudności wynikających z niedostatków techniki i luk we współczesnej wiedzy. Lukę dotyczącą wiedzy na temat flory i fauny uzupełnił monitoring środowiska, obejmujący siedliska, rośliny chronione, zwierzęta, w tym szczególnie ptaki i nietoperze, wykonany na obszarach objętych projektem zmiany „Studium…” Gdańsk, lipiec 2013 r.