Program Ochrony Ĺšrodowiska dla Gminy Iwkowa

Transkrypt

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA
GMINY IWKOWA
kwiecień 2004
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP
4
2. ZADANIA PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
5
3. DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO
6
3.1. Informacje ogólne
6
3.2. Rzeźba terenu, geologia
11
3.3. Klimat
13
3.4. Rolnictwo
14
3.5. Lasy
18
3.6. Ochrona przyrody, turystyka i rekreacja
19
3.7. Gospodarka wodna
22
3.7.1.
Wody powierzchniowe
22
3.7.2.
Wody podziemne
23
3.7.3.
Zaopatrzenie w wodę
26
3.8. Gospodarka ściekowa
27
3.9. Gospodarka odpadami
27
3.9.1.
Odpady bytowo-gospodarcze
27
3.9.2.
Odpady niebezpieczne
27
3.10.
Powietrze atmosferyczne
29
4. OBSZARY I CELE STRATEGICZNE
32
5. OCHRONA I POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
36
5.1. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych
36
5.1.1.
Uwarunkowania prawne
36
5.1.2.
38
5.1.3.
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
39
5.2. Ochrona gleb
40
41
5.4. Ochrona środowiska przyrodniczego
49
5.5. Ochrona zasobów surowców mineralnych
53
5.6. Ochrona powietrza atmosferycznego
54
5.7. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
58
5.8. Ochrona przed nadzwyczajnymi zagroŜeniami
59
2
6. RACJONALNE UśYTKOWANIE ZASOBÓW ŚRODOWISKA
59
6.1. Wzrost efektywności wykorzystania surowców
59
6.2. Rozwój energetyki odnawialnej
60
6.3. Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych, rolnictwo
61
6.4. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów
61
7. WSPÓŁPRACA PRZYGRANICZNA
63
8. EDUKACJA EKOLOGICZNA,TURYSTYKA I REKREACJA
67
9. KONSULTACJE SPOŁECZNE, WYNIKI ANKIET
67
10. KOSZTY, HARMONOGRAM, ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
71
10.1.
Koszty realizacji programu
71
10.2.
Krajowe źródła finansowania programu
73
10.3.
Pomoc strukturalna UE
73
11. GŁÓWNE INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI EKOLOG.
75
PODSUMOWANIE
77
WYKAZ WYKORZSTANYCH MATERIAŁÓW
77
3
1. WSTĘP
Idea zrównowaŜonego rozwoju opiera się na planowaniu działań, które doprowadzić powinny
do poprawy jakości środowiska naturalnego.
Ustawa „Prawo ochrony środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 z dnia 20
czerwca 2001r., poz.627) [40] wprowadziła powszechny obowiązek opracowywania
programów ochrony środowiska, co stworzyło nową sytuację prawną nie tylko w dziedzinie
ochrony środowiska, ale teŜ pośrednio w gospodarce przestrzennej.
W myśl tej ustawy projekt polityki ekologicznej państwa opracowuje Minister właściwy
do spraw środowiska, po zasięgnięciu opinii marszałków województw, a uchwala ją Sejm na
wniosek Rady Ministrów. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym, Ŝe
przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Rada Ministrów
przedkłada Sejmowi co 4 lata raport z realizacji polityki ekologicznej państwa. Zarząd
województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza
odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy środowiska. Programy te są
opiniowane odpowiednio przez zarząd jednostki wyŜszego szczebla lub ministra właściwego
do spraw środowiska. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy
gminy, program ochrony środowiska obejmuje działania powiatu i gminy.
Programy uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo gminy. Z
wykonania programów zarząd województwa, powiatu i gminy sporządza raporty, które
przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub gminy.
Zakres rzeczowy programów ochrony środowiska jest uzupełniany przez plan gospodarki
odpadami realizowany równocześnie przez powiaty i gminy. W opracowywanych
programach i planach naleŜy na bieŜąco uwzględniać wszystkie nowe akty prawne oraz
zmiany wprowadzane w ustawach i rozporządzeniach juŜ istniejących.
Dobrze opracowane, przyjęte, powszechnie akceptowane i wdraŜane programy ochrony
środowiska otwierają drogę do mobilizacji posiadanych sił społecznych oraz są warunkiem
szerokiego sięgania po unijne środki ekologiczne. Program ochrony środowiska naleŜy
traktować jako wiodący dokument w realizowaniu zrównowaŜonego rozwoju danego powiatu
lub gminy.
2. ZADANIA PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
4
Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównowaŜonego rozwoju. Program
jest dokumentem strategicznym, który :
1) stanowi instrument pomocny władzom gminy w zarządzaniu środowiskiem,
2) jest podstawą wyboru priorytetów, wyznaczających program inwestycyjny, finansowany
m.in. przez Fundusze Strukturalne i wkład własny,
Program opracowany jest z uwzględnieniem ustrojowej pozycji samorządu powiatu
i jego kompetencji wynikających z przepisów prawa ochrony środowiska, a więc
ograniczonych własnych moŜliwości realizacyjnych i finansowych.
Cele szczegółowe Programu są następujące:
− stałe ograniczanie emisji substancji i energii,
− bierna i czynna ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu,
− racjonalne gospodarowanie środowiskiem,
− zwiększanie aktywności obywatelskiej i podnoszenie stanu świadomości ekologicznej
społeczeństwa.
„Program
ochrony środowiska wraz
z
planem
gospodarki
odpadami
jest
podstawowym dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska w
gminie. W szczególności:
− omawia najwaŜniejsze problemy, w tym zagroŜenia ekologiczne, proponując sposoby ich
rozwiązania w określonym czasie,
− jest gwarantem wdraŜania zrównowaŜonego rozwoju gminy,
− określa sposoby współpracy administracji publicznej wszystkich szczebli oraz instytucji i
pozarządowych organizacji ekologicznych na rzecz ochrony środowiska w powiecie,
−
ułatwia, a niekiedy formalnie umoŜliwia występowanie o środki finansowe potrzebne do
realizacji przedsięwzięć,
−
ułatwia wydawanie decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska,
−
obiektywizuje wydawanie decyzji określających sposób i zakres korzystania ze
środowiska,
−
organizuje system informacji o stanie środowiska i działaniach zmierzających do jego
poprawy.
5
Cezurą Programu jest 2010 rok. Cezurą tą przyjęto zgodnie z Polityką ekologiczna
państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007 – 2010. Jest to takŜe
zgodne z ustaleniami Prawa ochrony środowiska, określającego w art. 14 ust. 2, iŜ politykę
ekologiczną przyjmuje się na cztery lata, z tym, Ŝe przewidziane w niej działania
w perspektywie obejmują kolejne cztery lata. Program zawiera zadania dla dwóch faz:
-
cele krótkoterminowe – lata 2003 – 2006,
-
cele długoterminowe – do roku 2010.
Ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu dokonywana będzie zgodnie
z wymogami ustawy, co 2 lata od przyjęcia Programu. Aktualizacja zarówno Programu jak i
Planu nastąpić musi po upływie 4 lat (zgodnie z ustawą o odpadach).
KaŜdy program musi uwzględniać aspekt regionalny oraz społeczny. Podejście
regionalne, a takŜe kaŜde inne limitowane przestrzennie jest jednym z głównych załoŜeń
metodycznych rozwoju zrównowaŜonego. Bardzo istotną sprawą jest konsultacja społeczna.
Reprezentatywna grupa przedstawicieli powinna się wypowiedzieć w anonimowych
ankietach na tematy związane ze stanem środowiska. W przypadku przeciętnej gminy jest to
kilkadziesiąt osób. Podstawowe problemy i priorytety w zakresie ochrony środowiska
powinny być przedyskutowane na poziomie sołectw w trakcie zebrań wiejskich.
3. DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO [ 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 13, 14, 16]
3.1. Informacje ogólne o gminie
Gmina Iwkowa – jest usytuowana w środkowej części województwa małopolskiego, w
południowej części powiatu brzeskiego, na granicy Beskidu Wyspowego i Pogórza
RoŜnowskiego.
Gmina sąsiaduje z następującymi jednostkami administracyjnymi: od zachodu
i północy z gminą Lipnica Murowana, od wschodu z gminą Czchów, od południa
z gminami Laskowa i Łososina Dolna.
W skład gminy wchodzi 7 miejscowości:
6
-
siedziba władz gminnych: wieś Iwkowa
-
pozostałe wsie: Dobrociesz, DruŜków Pusty, Kąty, Połom Mały, Porąbka Iwkowska,
Wojakowa (rys. 1.).
Powierzchnie poszczególnych miejscowości zestawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Powierzchnie miejscowości wchodzących w skład gminy Iwkowa
Nazwa miejscowości
Powierzchnia
Dobrociesz
533 ha
DruŜków Pusty
179 ha
Iwkowa
2 208 ha
Kąty
448 ha
Połom Mały
173 ha
Porąbka Iwkowska
187 ha
Wojakowa
991 ha
Razem:
4 719 ha
Demografia
Gminę Iwkowa na koniec 2003 roku zamieszkiwało 6058 osób. Średnia gęstość
zaludnienia kształtowała się na poziomie 128 osób/km2.
Ponad 43% ludności gminy zamieszkuje w Iwkowej, znaczna ilość ludności zamieszkuje
takŜe w Wojakowej. Pozostałe wsie stanowią niewielkie jednostki osadnicze.
Korzystnymi cechami populacji gminy Iwkowa są:
-
wysoka dynamika wzrostu ludności,
-
wyrównany współczynnik feminizacji,
-
wysoki poziom urodzeń,
-
niski poziom zgonów,
-
korzystna struktura wiekowa ludności ze znacznym udziałem ludności w wieku
przedprodukcyjnym oraz wzrastającym udziałem ludności w wieku produkcyjnym.
Generalnie rzecz biorąc, sytuacja demograficzna gminy jest korzystna. Dotyczy to tempa
procesów demograficznych oraz młodej struktury wieku ludności. Ten dynamiczny rozwój
7
ludnościowy gminy stanowi waŜny czynnik potencjału rozwojowego jej obszaru, ale takŜe
stawia przed władzami gminy konieczność zaspokojenia róŜnorodnych potrzeb, szczególnie
w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej.
Główne funkcje gminy:
- rolnicza
- rekreacyjna.
Główne elementy struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy
O strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy Iwkowa decyduje zarówno połoŜenie w
obszarze województwa małopolskiego jak i zespół warunków naturalnych samego obszaru
gminy.
Na funkcjonowanie gminy mają wpływ większe ośrodki miejskie: Kraków – siedziba
wojewody małopolskiego oraz Tarnów i Nowy Sącz, przy czym związki z Tarnowem
wynikają z tego, iŜ Iwkowa jest jedną z gmin dawnego województwa tarnowskiego.
W obszarze gminy wyróŜniają się następujące strefy funkcjonalno-przestrzenne:
-
strefa ekologiczna,
-
strefa rolnicza – gospodarki rolnej i leśnej,
-
strefa mieszkaniowo – usługowa.
Strefa ekologiczna
Obejmuje doliny głównych cieków wodnych wraz z zalesieniami; są to tereny stanowiące
elementy regionalnego i międzyregionalnego systemu korytarzy i węzłów ekologicznych.
Strefa rolnicza; gospodarki rolnej i leśnej
8
Obejmuje otwarte tereny gminy tj.: grunty orne, uŜytki zielone, lasy i zadrzewienia oraz
cieki
wodne.
Wiodącą
funkcją
obszaru
jest
gospodarka
rolno-leśna
wraz
z osadnictwem obsługującym areał rolny.
Strefa mieszkaniowo-usługowa:
Obejmuje tereny koncentracji zabudowy mieszkalnej i usługowej, głównie w dolinach
oraz na stokach wzniesień tworząc pasma zainwestowania oraz układy rozproszone o
mieszanej strukturze uŜytkowania.
Największa koncentracja usług ukształtowała się, w głównym ośrodku gminy,
tj. we wsi Iwkowa, natomiast na terenie całej gminy działa szereg drobnych przedsiębiorstw i
zakładów rzemieślniczych związanych z właściwymi dla tego obszaru – typami drobnej
wytwórczości oraz produkcji rolniczej (szklarnie).
Rolnictwo – stanowi jedną z głównych funkcji gminy; sprzyjają temu, naturalne warunki
obszaru tj. dość wysokie klasy bonitacyjne gruntów rolnych i korzystne warunki klimatyczne.
Obecnie
dominują
tutaj
róŜnorodne
kierunki
produkcji
roślinnej
–
z przewagą uprawy zbóŜ, przy nieznacznym tylko udziale sadownictwa. Rozwija się
produkcja zwierząt, głównie w południowej części gminy.
Gminę charakteryzuje obecnie – zmniejszanie się udziału rolnictwa w odniesieniu do
głównych funkcji na rzecz mieszkalnictwa i rzemiosła.
Przestrzenne rozmieszczenie osadnictwa wraz z wymienionymi funkcjami wykazuje
wyraźny podział pomiędzy częścią północną oraz południową obszaru gminy.
Największą koncentrację zainwestowania stanowi wieś Iwkowa, połoŜona w rozległej
dolinie potoku Bela w sąsiedztwie pasma wzniesień: Góry Szpilówki i Góry Bukowiec.
Tereny tej miejscowości stanowią obszar o stosunkowo najkorzystniejszych warunkach
geologiczno-klimatycznych dla budownictwa.
ZbliŜony układ pasmowy zainwestowania wykazuje wieś Wojakowa – w zachodniej
części obszaru gminy.
9
Południowy obszar gminy Iwkowa charakteryzuje się silnie rozproszoną strukturą
osadniczą o przemieszanych funkcjach. Takie ukształtowanie wynika z zróŜnicowanych
warunków dla osadnictwa ze względu na rzeźbę oraz warunki hydrogeologiczne terenu.
Lasy skoncentrowane są w północno-wschodniej oraz południowo-zachodniej części
obszaru gminy i obejmują 26 % jej powierzchni.
Sieć osadnicza gminy wykazuje wyraźną dominację wsi Iwkowa stanowiącej główny
ośrodek usługowy i siedzibę władz gminy.
Pozostałe miejscowości gminy – wytworzyły podstawowe ośrodki usługowe, obsługujące
poszczególne miejscowości, w których przewaŜają funkcje: rolniczo-rekreacyjne.
Ośrodkiem o poszerzonym zakresie funkcji usługowej jest Porąbka Iwkowska sąsiadująca
ze wsią Iwkowa (rys. 1).
Gmina Iwkowa naleŜy do zespołu jednostek włączonych do obszaru Chronionego
Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego wraz z gminami: Nowy Wiśnicz, Gnojnik, Bochnia,
Brzesko,
Czchów,
Dębno,
Rzezawa,
Wojnicz,
Zakliczyn,
śegocina
i
Łapanów.
Ponadto jej południowa część włączona jest do projektowanego Łososińsko-śegocińskiego
Parku Krajobrazowego, który tworzyć będą dodatkowo fragmenty gmin: Trzciana, śegocina,
Iwkowa, Czchów, Jodłownik, Tymbark, Chełmiec, Gródek n/Dunajcem, Limanowa i część
miasta Limanowa oraz cały obszar gminy Laskowa oraz część gminy Łososina Dolna.
W układzie stref funkcjonalnych dawnego województwa tarnowskiego gmina Iwkowa
została zaliczona do III strefy rolniczo-turystycznej obejmującą południową część
województwa. Jest to strefa podgórska, której charakter społeczny i gospodarczy
zdeterminowany jest warunkami geograficznymi obszaru.
Są to tereny charakteryzujące się bardzo urozmaiconym ukształtowaniem oraz wysokimi
walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi i kulturowymi.
Gmina powiązana jest komunikacyjnie z otaczającymi obszarami poprzez sieć dróg o
róŜnorodnym charakterze. Poza siecią dróg lokalnych i dojazdowych – gminnych przez jej
teren przebiegają drogi pozalokalne – powiatowe, z których najwaŜniejszą rolę odgrywają DP
43111 oraz DP 43112 (rys.2.).
10
Na obszarze gminy Iwkowa nie ma Ŝadnej linii kolejowej – najbliŜsza stacja BrzeskoOkocim znajduje się w odległości 20 km.
Gmina
Iwkowa
jest
jednym
z
ogniw
systemów
infrastruktury
technicznej,
funkcjonujących w tej części regionu.
Zaopatrzenie w energię elektryczną odbywa się poprzez główny punkt zasilania
w Bochni, dokąd energia jest przesyłana ze Skawiny i Tarnowa.
Z Bochni – poprzez linie średniego napięcia 15kV oraz punkt rozdzielczy w Tymowej,
gm. Czchów – energia elektryczna jest rozprowadzana po całym obszarze gminy.
W
zakresie
telekomunikacji
obszar
gminy
Iwkowa
jest
obsługiwany
przez
Telekomunikację Polską S.A. i Telefony Brzeskie. System obecny wymaga rozbudowy.
Dostawa gazu do gminy następuje częściowo poprzez stację w Tymowej (gm. Czchów) i
zasila część gminy w sąsiedztwie Wytrzyszczki oraz z sieci gazowej ze wsi Rajbrot (gm.
Lipnica Murowana).Jest to system odgałęzień z magistrali Tarnów – Skawina w kierunku
południowo-wschodnim.
3.2. Rzeźba terenu, geologia
Gmina Iwkowa pod względem fizyczno – geograficznym leŜy w obrębie zasadniczych
makroregionów karpackich: Pogórza oraz Beskidów.
Obszar usytuowany jest:
- w prowincji Karpaty,
- w podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie,
- w makroregionach Pogórza Zachodnio-Beskidzkiego i Beskidów Zachodnich,
- w mezoregionie Pogórza Wiśnickiego – przy granicy z mezoregionem Beskidu
Wyspowego.
ZróŜnicowana rzeźba gminy jest uzaleŜniona od budowy geologicznej. Od północy i od
południa otoczona jest garbami o wysokości przekraczającej 500 m, o stromych stokach
załoŜonych na wychodniach fliszowych. Część centralna gminy o garbach z łagodnymi
stokami jest zbudowana z iłów mioceńskich. Stoki wszystkich garbów są rozcięte starymi
dolinami płaskodennymi o prawdopodobnie jeszcze plejstoceńskich załoŜeniach i młodymi
11
holoceńskimi dolinkami. Te ostatnie mają charakter niecek stokowych i parowów w obrębie
płaskich stoków oraz wciosów, wądołów i dębrzy w obrębie stromych stoków.
W środkowej i południowej części gminy na stokach rozwinęły się liczne osuwiska. W
pierwszym przypadku płaszczyznę poślizgu stanowią iły mioceńskie, w drugim wietrzelina
ilasta łupków.
Przez centrum gminy Iwkowej przebiega kontakt dwóch jednostek fliszowych Karpat.
Północna część gminy jest zbudowana z kredowej jednostki śląskiej, południowa z
trzeciorzędowej jednostki magurskiej. Na kontakcie obu jednostek prawdopodobnie juŜ przed
miocenem powstała dolina, która została w miocenie wypełniona iłami.
Surowce mineralne
Na obszarze gminy Iwkowa występują następujące grupy surowców mineralnych:
-
surowce ilaste (iły, gliny, łupki),
-
surowce skalne (piaskowce),
-
surowce okruchowe (piaski zwietrzelinowe).
Surowce ilaste
NaleŜą do nich gliny zwietrzelinowe warstw magurskich o lokalnym znaczeniu
gospodarczym – występują na powierzchni lub pod niewielkim nadkładem.
Z małych, okresowo czynnych glinianek wydobywa się glinę na cele gospodarskie.
Surowce skalne
NaleŜą do nich piaskowce zlokalizowane w kilku większych odsłonięciach – o lokalnym
znaczeniu gospodarczym.
W części północnej i północno-wschodniej gminy występują piaskowce istebniańskie
dolne naleŜące do kredy górnej. W centralnej części gminy stwierdzono występowanie
trzeciorzędowych piaskowców glaukonitowych naleŜących do warstw jednostki magurskiej.
W części północno-wschodniej i wschodniej gminy występują piaskowce istebniańskie
dolne naleŜące do kredy górnej.
W centralnej części gminy stwierdzono występowanie trzeciorzędowych piaskowców
glaukonitowych naleŜących do warstw jednostki magurskiej.
12
Piaskowce i łupki warstw lgockich nie występują na terenie gminy w większych
odsłonięciach i nie mają one Ŝadnego znaczenia gospodarczego, gdyŜ nie nadają się zarówno
do celów budowlanych jak i drogownictwa. Jedynie kamieniołom w miejscowości Połom
Mały na granicy gminy Iwkowa z gminą Czchów jest czynny i prowadzona tu eksploatacja
dostarcza piaskowca uŜywanego przez okolicznych mieszkańców na cele budowlane
(podmurówki, płyty elewacyjne, uzupełnienie do ław fundamentowych).
Jakość tych piaskowców jest niska ze względu na dość duŜy stopień zwietrzenia, a takŜe
obecność wkładek ilastych. Z tego względu jako surowiec budowlany był on
wykorzystywany wyłącznie jako dodatek do tzw. ław fundamentowych, a sporadycznie na
podmurówki.
Surowce okruchowe
Do tej grupy surowców na terenie gminy Iwkowa zaliczono piaski zwietrzelinowe
powstałe w wyniku wietrzenia powierzchniowego występujących tutaj piaskowców oraz
czwartorzędowe utwory piaszczysto-Ŝwirowe.
W jednym z odsłonięć występuje piasek średnio i gruboziarnisty będący produktem
wietrzenia występujących na tym obszarze piaskowców warstw istebniańskich dolnych wieku
senońskiego. Jako surowiec był wykorzystywany do celów budowlanych, a po częściowym
wyeksploatowaniu odkrywka została częściowo zrekultywowana. Według okolicznych
mieszkańców w/w piasek był słabej jakości (gruboziarnisty, nieco zagliniony).
Piasek zwietrzelinowy występujący w niektórych odsłonięciach pochodzący ze
zwietrzałych piaskowców trzeciorzędowych miał podobne zastosowanie i podobną słabą
jakość jak opisany wyŜej. Z tego teŜ powodu jego eksploatacja od wielu lat została
zaprzestana.
3.3. Kilmat
Gmina Iwkowa leŜy w obrębie klimatycznej dzielnicy podkarpackiej - w pasie klimatu
umiarkowanie ciepłego. Okres wegetacyjny trwa 210 – 220 dni, początek robót polowych
przypada na przełom marca i kwietnia, występuje 100 – 150 dni z przymrozkami, pokrywa
śnieŜna zalega przez 60 – 80 dni, średnia wilgotność względna wynosi 79%, opady
rozmieszczone
są
dość
korzystnie,
ale
często
występują
opady
o charakterze gwałtownym niszcząc pokrywę glebową na stokach o większym nachyleniu.
13
Obszar gminy jest silnie zróŜnicowany pod względem warunków topoklimatycznych. Jak
wynika z kartowania przeglądowego, przeprowadzonego w latach ubiegłych – najmniej
korzystne warunki posiadają dna wysokich dolinek o stromych zboczach. RównieŜ doliny
płaskodenne mają nienajlepsze warunki klimatyczne. Wszystkie dna dolin są rejonami
zalegania zimnych mas powietrza, najczęściej występują tu mgły i zamglenia oraz
przymrozki. Charakterystyczną cechą klimatyczną jest występowanie inwersyjnego
mikroklimatu w obrębie wszystkich dolin rzecznych do wysokości ok. 40 m nad poziom den
dolinnych. W efekcie w dolinach i kotlinach temperatury są niŜsze niŜ na sąsiednich
wzniesieniach. Zjawiskom inwersji towarzyszą przymrozki, silniejsze mrozy, zastoiska
zimnego powietrza, mgły stagnujące dłuŜej w dolinach, słabe przewietrzanie itp.
Znacznie korzystniejszymi warunkami klimatycznymi odznaczają się wyŜej połoŜone
stoki i wierzchowiny pogórzy, w szczególności o ekspozycji południowej, połoŜone na
wysokości 350-420 m n.p.m., które znajdują się w mezoklimacie o optymalnych warunkach
technicznych, wilgotnościowych i przewietrzania.
Opady kształtują się w przedziale od 700-850 mm na Pogórzu i około 950-1000 mm na
wyŜszych szczytach. Zapewniają zasilanie i odnawianie zasobów wodnych.
Wiatry nawiązują do rzeźby terenu. Dominują wiatry z kierunków zachodnich
i północno-zachodnich.
Niekorzystne warunki mają stoki o ekspozycji północnej Beskidu Wyspowego,
zamykające Kotlinę Iwkowej od południa. Występuje tutaj niŜsza efektywna suma
promieniowania słonecznego, dłuŜej zalega pokrywa śnieŜna, co skraca długość okresu
wegetacyjnego. Powoduje to jednak, Ŝe teren ten ma podwyŜszone walory rekreacyjne z
uwagi na moŜliwość uprawiania sportów zimowych. Najkorzystniejsze warunki posiadają
płaskie garby centrum Kotliny Iwkowej. Nieco mniej korzystne warunki posiadają stoki
południowe Pogórza Wiśnickiego, gdzie gleba przy silnej wystawie słonecznej łatwo ulega
nadmiernemu przesuszaniu.
3.4. Rolnictwo
Gmina Iwkowa posiada bardzo korzystne warunki przyrodniczo-klimatyczne i glebowe
dla produkcji rolniczej. Tereny bardziej górzyste stwarzają moŜliwości rozwoju sadownictwa
i hodowli.
14
Powierzchnia uŜytków rolnych wynosi ogółem 3126,16 ha – w tym:
grunty orne – 2 488,9 ha
sady
– 27 ha
łąki i pastwiska – 634,3 ha
Analiza przydatności gleb na obszarze gminy wykazała, Ŝe:
-
42% powierzchni gminy Iwkowa zajmują gleby pseudobielicowe na lessach
i utworach lessopodobnych w kl. III a, częściowo III b i lokalnie IV a /kompleks 10pszenny górski/,
-
27% powierzchni gminy zajmują gleby kompleksu 11-zboŜowego górskiego. Są to
przewaŜnie gleby brunatne wyługowane i pseudobielicowe powstałe na zwietrzelinach
łupków i piaskowców fliszu silnie węglanowych. NaleŜą one do klas IV a i IV b,
-
19% powierzchni gminy zajmują gleby kompleksu 12-owsiano-ziemniaczanego
górskiego. Są te gleby w klasie V i lokalnie IV b, silnie wyługowane zajmujące stoki o
duŜym nachyleniu,
-
11% powierzchni gminy to gleby kompleksu 8 zboŜowo-pastewnego mocnego. Są to
pseudobielicowe mady brunatne, namyte, wyługowane. W obrębie den dolin
płaskodennych klasy IV a, a lokalnie III b. Około 1% to gleby klasy VI znajdujące się
na terenach o bardzo silnych spadkach terenu lub gleby strefy wierzchołkowej o
wysokości ponad 500 m n.p.m.
Strukturę gospodarczą rolnictwa w gminie ilustruje jej specyficzny charakter – nie
odbiegający nadmiernie od sytuacji w sąsiednich jednostkach administracyjnych.
W strukturze agrarnej zaznacza się dominacja gospodarstw małych o powierzchni 1 – 2 ha
(ok.36%) oraz średnich o powierzchni 2 – 5 ha (ok. 59%)
Tylko 1 gospodarstwo (0,1% ogółu) posiada powierzchnię przekraczającą 15 ha (tab.2).
Tabela 2. Struktura wielkości gospodarstw rolnych
15
Gospodarstwa rolne
Ilość
%
Gospodarstwa rolne – ogółem
2050
100,0
- działki rolne (do 1 ha)
943
46
- gospodarstwa indywidualne
1107
54
1-2 ha
395
35,7
2-5 ha
651
58,8
5-7 ha
51
4,6
7-10 ha
9
0,8
10-15 ha
-
-
>15 ha
1
0,1
w tym:
Generalnie – w gminie dominują drobno-towarowe gospodarstwa wielokierunkowe,
ale
równieŜ
zaznacza
się
wzrost
gospodarstw
specjalistycznych
–
głównie
w produkcji ogrodniczej (ogórki, pomidory, kwiaty), a takŜe w hodowli trzody chlewnej.
Udział rolnictwa w zanieczyszczeniu środowiska skupia się w trzech grupach:
1. Udział w zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego (amoniak, podtlenek azotu,
metan) – jako wielkoobszarowe źródło zanieczyszczeń, którego emisje są wynikiem
zachodzących naturalnie procesów rozkładu substancji organicznych i mineralnych.
2. Udział w zanieczyszczeniu wód podziemnych oraz wód powierzchniowych (azot,
fosfor) poprzez wprowadzanie ładunków wraz ze spływami obszarowymi (uzaleŜniony
od takich czynników jak:
-
uŜytkowanie ziemi,
-
rozmieszczenie uŜytków w zlewni,
-
zabiegi uprawowe,
-
gospodarowanie nawozami sztucznymi oraz środkami ochrony roślin,
-
intensywność i sposób hodowli zwierząt,
-
poziom gospodarki wodno-ściekowej,
-
ukształtowanie terenu,
-
układ sieci cieków i zbiorników wodnych,
-
właściwości gleb.
3. Udział w zanieczyszczeniu gleb.
16
Największe zagroŜenie wartości gleb powodują procesy erozyjne i osuwiskowe. W
mniejszym stopniu zagraŜają walorom gleb – osadnictwo i powierzchniowa eksploatacja
surowców mineralnych.
Erozji gleb sprzyjają następujące czynniki: morfologia (duŜa ilość stoków o nachyleniu
powyŜej 12-20%) znaczna ilość opadów i lokalnie – duŜa podatność gleb na rozmywanie.
ObniŜenie wartości gleb jest równieŜ następstwem działalności ludzkiej: nadmiernego
wylesienia obszaru gminy, niewłaściwej uprawy roli (orka wzdłuŜ stoku) i niekorzystnej
struktury upraw (uprawa roślin okopowych na stromych stokach) – generalnie
zanieczyszczenie gleb jest następstwem niewłaściwych działań agrotechnicznych.
Procesy osuwiskowe są wywołane zniszczeniem i degradacją gleb przemieszanych ze
zwietrzeliną. Powodują one powaŜne utrudnienia w uprawie gleb – lub wykluczają moŜliwość
ich uprawy. Osuwiska winny być przeznaczone pod pastwiska lub sady (w rejonach
sprzyjających warunków klimatycznych).
W wyniku powodzi w 1997 i 2001 r na terenie gminy Iwkowa powstały liczne osuwiska
(tab. 3).
Tabela 3. Osuwiska w gminie Iwkowa
L.p.
Miejscowość
Rodzaj osuwiska
Powierzchnia
osuwiska [ha]
1.
Iwkowa-Kozieniec
Erozja od powierzchni do podstawy
3
2.
Iwkowa-Pańskie
0,32
3.
Dobrociesz
23
4.
Wojakowa-Piechówka
1
5.
Wojakowa Podgórki
6,2
6.
DróŜków-Pusty
Stokowe
0,5
7.
Kąty-Grabie
2,3
8.
Kąty-Grabie
1
9.
Połom Mały
1,6
10.
Połom Mały
Stokowe
0,9
11.
Połom Mały
Stokowe
0,8
RAZEM:
40,62
17
Rozwój osadnictwa powoduje wyłączanie z produkcji rolniczej – terenów połoŜonych w
bezpośrednim sąsiedztwie siedlisk i koncentracji zabudowy. WaŜne jest w tych przypadkach
– ograniczenie zajmowania wartościowych rolniczo terenów – do niezbędnych powierzchni.
Wysoki i wzrastający udział pracujących w swoim gospodarstwie rolnym, a zmniejszający
się udział wykonujących pracę najemną jest procesem charakterystycznym dla kilku ostatnich
lat i związany jest ze zmianami ekonomicznymi i licznymi zwolnieniami rolników z pracy
pozarolniczej. Praca w swoim gospodarstwie rolnym stawała się więc z konieczności dla
duŜej grupy gospodarstw jedynym źródłem utrzymania.
3.5. Lasy
Lasy zajmują 1209 ha z 4700 ha co stanowi 26% całkowitej powierzchni gminy. Lasy są
zdrowe, w czasie kartowania przeglądowego nie stwierdzono uszkodzeń związanych z
wpływem zanieczyszczonej atmosfery. Występują głównie na obszarach trudno dostępnych,
nieprzydatnych dla rolnictwa i osadnictwa, tj. na stromych stokach, wysoko wyniesionych
wierzchowinach, lejach źródliskowych oraz na zboczach dolinek erozyjno - denudacyjnych.
Oprócz małych kilkuhektarowych i rozproszonych powierzchni leśnych – występują
większe kompleksy leśne w strefach najwyŜszych wzniesień.
Większe kompleksy lasów występują na północy (pasmo: Szpilówka-Bukowiec) oraz na
południowym-zachodzie (pasmo: Łopusze – Kobyla Góra).
Na obszarze projektowanego Parku wyróŜniono dwa obszary o odmiennych warunkach
przyrodniczo-leśnych. W obrębie Beskidu Wyspowego obejmującego pasmo Jaworza,
Kostrzy, Kamionnej i pasmo Łopuszy – Kobylej Góry, występują typy siedliskowe z
zasadniczą przewagą „lasu górskiego” i niewielkim udziale „lasu mieszanego górskiego”, a w
terenach przypotokowych i nadrzecznych „lasu łęgowego górskiego”, zaś w obrębie Pogórza
obejmującego Ostrą Górę, Gierową i Wytrzyszczkę nad zalewami RoŜnowskim i
Czchowskim główne ekotypy naleŜą do wyŜynnych „lasu wyŜynnego”, „lasu mieszanego
wyŜynnego” i „olsu typowego”.
Z analizy struktury siedliskowej wynika, Ŝe w obszarze Łososińsko-śegocińskiego Parku
Krajobrazowego wyróŜniamy: las górski, na 72% powierzchni, las mieszany górski na 1%, las
świeŜy wyŜynny na 22%, las mieszany wyŜynny na 3%, las łęgowy górski na 1%, las łęgowy
na 1% powierzchni leśnej.
18
Zasobność drzewostanów leśnych jest dość wysoka i wynosi średnio dla Łososińskośegocińskiego Parku Krajobrazowego – 206 m3/1 ha, przy czym w lasach państwowych waha
się, ze średnią 260 m3/1 ha, a w lasach prywatnych 191 m3/1 ha. NajwyŜszą miąŜszością
charakteryzują się drzewostany leśne Nadleśnictwa Limanowa sięgającą 286 m3/ 1 ha.
Gorzej zagospodarowane lasy prywatne są mniej produktywne, a gatunki lasotwórcze tych
lasów wprowadzono niejednokrotnie w sposób sztuczny, stąd ich walor ekologiczny jest
znacznie mniejszy. NaleŜą tu pozaplanowe lasy brzozowe, sośniny na niewłaściwych
siedliskach, zdewastowane lasy mieszane i zarośla o niskiej produktywności, ale o duŜej
bioróŜnorodności.
Na obszarze projektowanego Łososińsko-śegocińskiego Parku Krajobrazowego lasy
występują na ogół na powierzchniach nie nadających się dla celów uŜytkowania rolniczego
lub ogrodniczego. Stosownie do urozmaiconej rzeźby terenu stwierdzono tu duŜą
róŜnorodność gleb i zbiorowisk leśnych. DuŜe kompleksy leśne są zbliŜone do naturalnych i
pełnią ogromną rolę ekologiczną, ochronną i gospodarczą.
3.6. Ochrona przyrody, turystyka i rekreacja
Gmina Iwkowa naleŜy do zespołu jednostek włączonych do obszaru Chronionego
Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego wraz z gminami: Nowy Wiślicz, Gnojnik, Bochnia,
Brzesko, Czchów, Dębno, Rzezawa, Wojnicz, Zakliczyn, śegocina, Łapanów – o łącznej
powierzchni 4521 ha. Ponadto południowa część gminy włączona jest do projektowanego
Łososińsko-śegocińskiego Parku Krajobrazowego. Obszar gminy Iwkowa nie włączony do
Parku stanowić będzie jego otulinę.
W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
wyznaczono REJON PRIORYTETU REKREACJI, który obejmuje północny i zachodni
obszar gminy Iwkowa. Generalnie, cała gmina posiada walory rekreacyjne.
W
pobliŜu
północno-wschodniej
granicy
gminy występuje
rezerwat
przyrody
„Bukowiec”.
Do lokalnych wartości krajobrazu gminy zaliczyć moŜna:
-
dolinę potoków: Bela i Białka,
-
zespoły leśne,
-
park podworski w Kątach,
-
wzniesienia krajobrazowe o charakterze dominant:
19
• Szpilówka
• Bukowiec
• Kobyla Góra
-
powiązania przestrzenne:
najcenniejsze powiązania zespołów leśnych od Rajbrotu (gmina Lipnica Murowana) po
Dunajec (gmina Czchów)
Szata roślinna gminy Iwkowa cechuje się monotonią zbiorowisk roślinnych i ubóstwem
florystycznym. Wynika to z łagodnej rzeźby terenu, niewielkich wysokości i mało
urozmaiconej budowy geologicznej.
Obszary szczególnie cenne florystycznie
A. Południowe zbocza G. Szpilówka porośnięte lasami o charakterze boru mieszanego, z
kserotermiczną roślinnością na obrzeŜach lasu.
B. Kompleks leśny (4,5 km2) Wierchowina - Przetnice, na północ od Iwkowej. Występują
tu lasy bukowo-jodłowe i fragmenty olszyny nawiązujące do lasów piętra regla dolnego.
C. Obszar na północ od Wojakowej, charakteryzuje się dość duŜym bogactwem rzadkich
lub chronionych gatunków roślin.
D. Obszar Porąbka Iwkowska - DruŜków Pusty. Na tym obszarze występuje ponad 500
gatunków roślin naczyniowych. Teren jest bardzo zróŜnicowany siedliskowo (młaki,
wilgotne łąki, meandrujące potoki, zarośla i niewielkie laski, ciepłe zbocza, staw i
siedliska segetalne i ruderalne). Z uwagi na rozproszenie gatunków cennych przyrodniczo
oraz uŜytkowanie rolne i budowlane, nie moŜna wskazać terenów do celów ochronnych.
E. Granice, na zachód od Dobrociesza (przy granicy z Krosną i Sechną). Występują tu
dość bogate lasy bukowe z płatami Ŝyznej buczyny karpackiej (Dentario glandulosae-Fagetum), a takŜe ciepłe miedze z roślinnością kserotermiczną. Na polach występują
ginące gatunki chwastów (Agrostemma githago).
Łososińsko-śegociński Park Krajobrazowy
Zasadnicza część projektowanego Parku połoŜona jest w obrębie Beskidu Wyspowego, w
jego północno-wschodniej, brzeŜnej części. Charakterystyczną cechą tego obszaru jest
dominacja pogórzy i obniŜeń dolinnych, ponad którymi wznoszą się wyspowe wzniesienia
oraz grzbiety górskie.
20
W sieci ekologicznej EECONET obszar Parku prawie w całości zakwalifikowany został
jako „obszar węzłowy o znaczeniu krajowym”. Poza jego zasięgiem znajduje się zachodnia
część Parku (góry: Kostrza, Zęzów, Paproć oraz obniŜenie Rupniowsko-Limanowskie),
zakwalifikowane do tzw. korytarza ekologicznego rangi krajowej”.
Za najcenniejsze fragmenty tego obszaru węzłowego uznano zalesione grzbiety
Kamionnej, Łopuszy – Kobylej Góry oraz PłaskowyŜu RoŜnowskiego i Progu Czchowskiego,
zaliczając je do „biocentrów o znaczeniu krajowym”, z pominięciem Pasma Sałasza –
Jaworza – Chełmu oraz Białowodzkiej Góry.
Teren Parku połoŜony jest w obrębie dwóch regionów etnograficznych: tzw.
Krakowiaków Wschodnich i Lachów. Granica między nimi przebiega wzdłuŜ obecnego
województwa tarnowskiego i nowosądeckiego.
Podstawowym wyróŜnikiem Parku jest górski charakter środowiska występowanie wielu
typów rzeźby i piętrowe zróŜnicowanie obszaru, zgodnie z połoŜeniem wysokościowym od
230 – 921 m n.p.m.
Do wyróŜniających się ekosystemów leśnych naleŜą kompleksy: Kamionna, Łopusza –
Kobyła, Kostrza, Sałasz – Sarczyn, Jaworze, Chełm – Stańkówka, Białowodzka Góra,
Łososina Dolna, Witowice Dolne. Ponadto kompleksy te wyraźnie zaznaczają się w
krajobrazie i stanowią o jego typie.
WyróŜniono 25 obszarów o szczególnie duŜym zasiedleniu przez rzadkie i chronione
gatunki roślin, naturalnych i półnaturalnych zbiorowiskach i biocenozach. Obszary
charakteryzują się duŜą bioróŜnorodnością.
Fauna projektowanego ŁśPK charakteryzuje się podobnymi cechami jak sąsiednie rejony
Beskidów i Pogórza.. Występuje tu 12 gatunków płazów i 5 gatunków gadów, 106 gatunków
ptaków i 28 gatunków ssaków.
W zakresie ochrony konserwatorskiej na obszarze Parku wyróŜniamy:
2 rezerwaty przyrody o pow. 131.78 ha, w tym rezerwat:
-
Białowodzka Góra o pow. 67.74 ha,
-
Kamionna o pow. 64.04 ha;
21
projektowany rezerwat Kostrza o pow. 38.84 ha (z opracowaną dokumentacją);
20 pomników przyrody stanowiących pojedyncze drzewa lub grupy drzew, a takŜe dalsze
19 pomników przyrody w bezpośrednim sąsiedztwie Parku.
3.7. Gospodarka wodna
3.7.1.Wody powierzchniowe
Prawie cała powierzchnia gminy Iwkowa jest odwadniana ku południowemu-wschodowi i
naleŜy
do
zlewni
Dunajca
poprzez
zlewnię
potoku
Białka,
który
razem
z dopływami – Belą i Dobrocieszką uchodzą do rzeki Łososina, wpadającej do zbiornika
Czchowskiego. Jedynie około 2-kilometrowy odcinek Białki znajduje się poza terenem
gminy.
Na terenie gminy brak jest większych podmokłości jak równieŜ zbiorników wodnych.
Planowanie w ramach programu „Wisła” spiętrzenie zbiornika w Czchowie, przy
maksymalnym zasięgu tego zbiornika (217 m npm) miało doprowadzić do zalania części
dolin Białki i Beli. Spiętrzenie to było planowane na około 2000 rok. Obecnie brak działań i
projektów kontynuujących tamto zamierzenie.
Źródła głównych potoków: Beli, Białki, Dobrocieszki znajdują się w zachodniej części
gminy.
W Kotlinie Iwkowej nie występują większe zbiorniki wód stojących. Dwa niewielkie
stawy znajdują się w miejscowości Wojakowa i DruŜków Pusty, a w miejscowości Kąty
zlokalizowany jest sztuczny zbiornik. Największe istniejące potoki to: Bela, Białka,
Dobrocieszka. ZagroŜenie wylewami tych potoków jest duŜe – potęguje je jeszcze
konfiguracja i budowa geologiczna terenu, którego niewielka nasiąkliwość powoduje spływy
wód deszczowych o duŜym natęŜeniu z wyŜszych partii zboczy wzniesień ku dolinom.
NieduŜe wylewy mogą mieć miejsce przy wysokich stanach wód, w rejonach ujść większych
dopływów głównych potoków, na zasadzie „cofki” wód dopływających.
Wody powierzchniowe stojące – występują sporadycznie w formie podmokłości
w strefach podzboczowych.
Stan wód powierzchniowych na terenie gminy jest dobrze rozpoznany. Wynika
z niego, Ŝe pod względem fizyko-chemicznym wody powierzchniowe gminy są w I klasie
czystości,
pod
względem
hydrobiologicznym
w
II
klasie
czystości,
natomiast
zanieczyszczenie bakteryjne umieszcza je w III klasie czystości oraz poza klasyfikacją. Stąd
22
klasyfikacja ogólna sytuuje wody w III klasie oraz poza klasyfikacją (wg starej klasyfikacji,
od lutego 2004 obowiązuje nowa klasyfikacja czystości wód).
Tak silne zanieczyszczenie bakteryjne przy małym zanieczyszczeniu w innych
kategoriach wynika stąd, Ŝe praktycznie jedynym źródłem zanieczyszczenia wód gminy jest
kanalizacja ściekowa i spłukiwane z pól nawozy sztuczne. Kanalizacja odprowadza odchody,
a bakterie rozwijające się w nich są dodatkowo zasilane nawozami sztucznymi.
WyposaŜenie wszystkich źródeł ścieków w oczyszczalnie przydomowe, grupowe lub
włączenie ich do zbiorczej kanalizacji podłączonej do gminnej oczyszczalni ścieków
doprowadziłoby do uzyskania I klasy czystości wód.
3.7.2.
Wody podziemne
Wody gruntowe rozpoznane na podstawie pomiaru studni gospodarczych oraz
dokumentacji hydrogeologicznych pozwalają wyróŜnić następujące poziomy:
a) Poziom czwartorzędowy występujący w dnach dolin o znacznie podwyŜszonej
zawartości manganu, Ŝelaza i związków azotowych. Wody tego poziomu są często
zanieczyszczone bakteryjnie. Korzysta z niego część studni gospodarczych zagród
znajdujących się w dnach dolin.
b) Poziom trzeciorzędowy jest bardzo mało zasobny. Odnosi się to zarówno do wód
występujących w obrębie łupkowatych iłów miocenu, gdzie znajduje się w postaci wód
zawieszonych w obrębie soczewek piasków występujących w tych iłach. Na terenie Iwkowej
tereny te występują w centralnej części obszaru gminy. RównieŜ utwory płaszczowiny
magurskiej, otaczającej Iwkową od południa, wykształcone przewaŜnie w postaci facji
łupkowej, są mało zasobne w wodę.
c) Poziom kredowy występuje w obrębie silnie sfałdowanych utworów płaszczowiny
śląskiej, silnie dzięki temu uszczelnionych, co bardzo ułatwia infiltrację wód opadowych.
Źródła zasilane tym poziomem są ujęte wodociągiem wiejskim. Rozwój sieci wodociągów
powinien oprzeć się częściowo na dalszej eksploatacji tego poziomu, gdyŜ poziom jest
zasobny i woda tego poziomu jest bardzo dobra.
Udokumentowane
zasoby
wodne
fliszu
Karpackiego
(trzeciorzędowo-kredowe)
występują:
•
w północnej części gminy - fragment LZWP - Lokalnego Zbiornika Wód
Podziemnych IBŁ (Iwkowa-Bochnia-Łapanów);
23
•
we wschodniej części gminy LZWP - 436 (Iwkowa-Zakliczyn).
Większe
znaczenie
posiadają
zasoby
LZWP
-
IBŁ
wzdłuŜ
północnej
granicy
z gminą Lipnica Murowana.
Zasoby wód podziemnych b. woj. tarnowskiego są ubogie i nierównomiernie
rozmieszczone.
Warstwy wodonośne o większych zasobach zaliczono do GZWP - Głównych Zbiorników
Wód Podziemnych oraz LZWP - Lokalnych Zbiorników Wód Podziemnych. Gmina Iwkowa
pozostaje w obrębie skrajnych zasięgów dwóch lokalnych zbiorników:
● LZWP - IBŁ (Iwkowa-Bochnia-Łapanów) - od strony północnej,
● LZWP - 436 (w pasie przygranicznym z gm. Czchów) - od strony wschodniej.
Zbiornik IBŁ to zbiornik fliszowy, trzeciorzędowo-kredowy, szczelinowo-porowy
o po. 145 km2, kl. wód Ia, Ib, śr. głęb. ujęć 10 - 40 m, wydajność eksploatacyjna 0,5 - 4 m3/h,
szacunkowe zasoby dyspozycyjne 1 m3/d.
LZWP - 436 to zbiornik typu TrF - KF fliszowy, trzeciorzędowo-kredowy, szczelinowoporowy.
Stan czystości wód podziemnych na terenie gminy przedstawia się bardzo niejednolicie.
Analiza właściwości fizyko-chemicznych pozwoliła stwierdzić, iŜ w strefie pokryw
aluwialnych, zwietrzelinowych i lessopodobnych – jest korzystny.
Korzystnym stanem czystości wód odznaczają się równieŜ wody podziemne
w pokrywach zboczowych (lessopodobnych i zwietrzelinowych).
Większe
zanieczyszczenia
bakteriologiczne
występują
w
wodach
fliszowych
i aluwialnych. W obszarach stanowiących źródła zaopatrzenia w wodę – naleŜy ograniczyć
nawoŜenie oraz zwiększyć zalesienie.
Generalnie jednak bardziej zagroŜone zanieczyszczeniami są zbiorniki dolinne niŜ zbiorniki
fliszu karpackiego (obejmujące część obszaru gminy), będące w mniejszym kontakcie z
zanieczyszczeniami wielkoobszarowymi (spływy zanieczyszczeń).
Warunki
wodne
na
obszarze
projektowanego
Łososińsko-śegocińskiego
Parku
Krajobrazowego.
Największą rzeką tego obszaru jest Dunajec. Jego koryto, wraz ze zbiornikami
RoŜnowskim i Czchowskim, stanowią zarazem wschodnią granicę Parku. Stąd rola Dunajca
24
dla tego terenu jest marginalna. Średnie roczne przepływy Dunajca w rejonie Kotliny
Sądeckiej wynoszą 63,6 m3/sek, a w Czchowie – 68,0 m3/sek.
Natomiast główną rzeką i najwaŜniejszą zlewnią obszaru Parku jest Łososina,
lewobrzeŜny dopływ Dunajca. Jej obszar źródliskowy znajduje się w centralnej części
Beskidu Wyspowego – pod Jasieniem (1052 m) i Mogielnicą (1170 m). W obrębie Parku
znajduje się środkowy i dolny bieg Łososiny. Średnie roczne przepływy Łososiny w Piekiełku
– powyŜej ujścia Sowliny – wynoszą 2,41 m3/sek, natomiast w rejonie ujścia do Dunajca –
4,91 m3/sek. Szeroka dolina Łososiny ma przebieg równoleŜnikowy pomiędzy Pasmem
Jaworza, a grzbietem Kamionnej – Łopuszy, które zarazem stanowią źródliska jej dopływów.
Do większych dopływów Łososiny zaliczają się:
-
prawobrzeŜne: Sowlina z Mordarką, Jaworzna, śmiąca, Stańkowa,
-
lewobrzeŜne: Bednarka, Potok Rupniowski, Pasierbiecki, Młynne, Laskówka,
Rozdziele,
Kamionka,
Krosna,
Ujanowicki,
Potok
Białka
z
Dobrocieszką
i Belą.
Wśród innych większych rzek tego obszaru wymienić naleŜy: Smolnik (średni roczny
przepływ – 0,66 m3/sek), Świdnik i Potok Granicznik – lewobrzeŜne dopływy Dunajca, jak
równieŜ Uszwicę wraz z licznymi drobnymi ciekami, stanowiącymi jej źródlisko.
Wszystkie rzeki i potoki są ciekami górskimi i charakteryzują się duŜą dynamiką
przepływów oraz znacznymi wahaniami wodostanów, uzaleŜnionymi od czynników
atmosferycznych. Przykładowo przepływy powodziowe Łososiny mogą być 100-krotnie
wyŜsze w stosunku do średnich rocznych, a wodostany powodziowe – czterokrotnie wyŜsze.
Obszar Beskidu Wyspowego posiada duŜe zasoby wód powierzchniowych, związane ze
znacznymi opadami atmosferycznymi. Zasoby te charakteryzuje bardzo duŜa zmienność w
ciągu roku. Największe przepływy i wodostany w rzekach i potokach występują w lecie i
związane są z maksimum opadowym, przypadającym na lipiec. Wysokie są równieŜ w
okresie wiosennych roztopów. NiŜówkowe stany wód przypadają na jesień – zimę.
ReŜim rzek nie jest wyrównany i charakteryzuje się deszczowo-gruntowo-śnieŜnym
zasilaniem.
Występowanie wód gruntowych na obszarze Parku związane jest z budową geologiczną i
ukształtowaniem terenu. Ogólnie występują tu dwa obszary o odmiennych reŜimach
hydrogeologicznych:
25
- obszar wyniesień terenu,
- obszar den dolinnych.
W obrębie wyniesień terenu zasadnicze zwierciadło wody gruntowej zalega w
poszczelinowych seriach fliszowych, na ogół na głębokości poniŜej 6,0 – 10,0 m. Jego
wahania uzaleŜnione są od czynników atmosferycznych, a wydajność od litologii podłoŜa i
stopnia ich spękania. Najwydajniejsze są zbiorniki wód podziemnych w piaskowcach
magurskich,
a
najmniej
wydajne
–
zbiorniki
w
kompleksach
łupkowatych
i ilastych.
W pokrywach zwietrzelinowych, soliflukcyjno – deluwialnych i koluwialnych występują
tzw. wody zaskórne. Poziom wód występuje na głębokości 0 – 0,4 m, jest nieciągły, często o
charakterze okresowym.
W obrębie den dolinnych zwierciadło wody gruntowej występuje w utworach piaszczystoŜwirowych na głębokości 0,5 – 1,5 m (na terasie zalewowej) i 1,5 do powyŜej 4,0 m (na
terasie nadzalewowej). Zwierciadło wody jest swobodne, a jego wahanie ściśle uzaleŜnione
od poziomu wód w ciekach.
3.7.3.
Stan zwodociągowania gminy jest niski i wynosi 5,7%. Większość gospodarstw
zaopatruje się z indywidualnych studni kopanych. Na terenie gminy funkcjonują trzy
spółki wodne: Porąbka Iwkowska, Iwkowa Nagórze, Urban ujmujące wodę ze źródeł
powierzchniowych. Jakość wody jest okresowo badana przez Powiatową Stację
Sanitarno-Epidemiologiczną w Brzesku i odpowiada obowiązującym normom sanitarnym.
Opomiarowane zuŜycie wody jest bardzo małe i wynosi 47,67 l/ gospodarstwo /dobę z
uwagi na to, Ŝe w kaŜdym gospodarstwie znajduje się studnia. Cena wody w spółce Urban
wynosi 0,4 zł/m3, natomiast w pozostałych koszt ujęcia i przesyły wody pokrywany jest
ze składek członkowskich oraz róŜnych dotacji (rys. 3).
3.8. Gospodarka ściekowa
W gminie brak zbiorczego systemu kanalizacji. Ścieki pochodzące z terenów
mieszkaniowych i usług – są odprowadzane do: rzek i potoków, rowów, a takŜe bezpośrednio
na tereny uŜytków rolnych.
26
Brak systemu kanalizacji sanitarnej – w tym równieŜ – centralnych oczyszczalni ścieków
– stanowi jedno z najwaŜniejszych zagroŜeń dla zasobów środowiska gminy - jego wysokich
walorów przyrodniczych i krajobrazowych.
3.9.1. Odpady gospodarczo-bytowe (komunalne i przemysłowe)
Na obszarze gminy brak lokalnego składowiska odpadów komunalnych.
Brak teŜ zorganizowanego systemu regulującego problem odpadów przemysłowych.
Część odpadów jest zbierana i wywoŜona poza teren gminy.
Na skutek wieloletnich nawyków mieszkańców i braku odpowiedniej kontroli nadal
istnieje problem „dzikich” wysypisk śmieci.
Uporządkowanie gospodarki odpadami – wymaga likwidacji nie rejestrowanych miejsc
ich gromadzenia – zwłaszcza w korytach potoków.
Do czasu rozwiązania problemu lokalizacji gminnego wysypiska – odpady będą nadal
wywoŜone poza obszar gminy. Zorganizowany jest indywidualny odbiór odpadów
komunalnych (segregowanych i niesegregowanych) z poszczególnych siedlisk i zakładów
usługowo-przemysłowych.
3.9.2. Odpady niebezpieczne
Brak
uporządkowanego
systemu
gromadzenia,
utylizacji
i
wywozu
odpadów
przemysłowych i niebezpiecznych dla środowiska.
Źródłami powstania niebezpiecznych odpadów są:
-
indywidualne gospodarstwa rolne oraz drobne usługi,
-
przedsiębiorstwa rolnicze,
-
zakłady produkcji rolno – spoŜywczej i ośrodki obsługi rolnictwa.
Najbardziej niebezpieczne odpady obejmują:
-
przeterminowane lub wycofane z uŜytku środki ochrony roślin i opakowania po nich,
-
opakowania po chemikaliach,
-
zuŜyte oleje i smary, zaolejone czyściwa,
27
-
odpady
z
ośrodków
medycznych
i
weterynaryjnych
(odpady
szpitalne,
niewykorzystane leki, padłe zwierzęta),
-
odpady z ubojni i ośrodków przetwórstwa mięsa (jadalne i niejadalne uboczne
produkty uboju),
-
odpady z mleczarni: serwatka, ścieki mleczarskie.
NajpowaŜniejsze zagroŜenia dla środowiska gminy stanowią: opakowania po środkach
ochrony roślin, przeterminowane pestycydy oraz odpady olejowe z warsztatów naprawczych
sprzętu rolniczego.
Gospodarka odpadami wymaga rozwiązania zadań związanych ze wszystkimi fazami tej
dziedziny
funkcjonowania
obszaru
tj.:
gromadzenia,
usuwania
(wywozu)
i utylizacji (unieszkodliwiania i wtórnego wykorzystania odpadów) – w skali gminy lub we
współpracy z sąsiednimi gminami.
Odpady niesegregowane wywoŜone są na wysypisko śmieci w Nowym Sączu lub
Tarnowie. Odpady segregowane przejmowane są przez ZŁOMEX Kraków lub DSS
Sławków, Tarnów lub Nowy Sącz.
Niektórzy przedsiębiorcy mają opracowane Plany Gospodarki Odpadami, które zawierają
konkretne rozwiązania dotyczące odpadów niebezpiecznych.
Na terenie gminy występują wyroby zawierające azbest, są to przede wszystkim pokrycia
dachów (eternit). Zestawienie ilości budynków pokrytych eternitem przedstawiono w tabeli 4.
Tabela 4. Miejsce i ilość występowania wyrobów azbestowych w gminie
L.p.
Ilość
domów
pokrytych
eternitem
Średnia
Razem
powierzchnia [m2]
dachu jednego
domu [m2]
Ilość
budynków
gospodarskich
pokrytych
eternitem
Średnia
Razem
powierzchnia [m2]
dachu
jednego
budynku
[m2]
1.
Iwkowa
20
150
3000
95
180
17100
2.
Wojakowa 20
150
3000
30
180
5400
3.
Kąty
25
150
3750
30
180
5400
4.
DobrocieŜ 15
150
2250
20
180
3600
5.
DruŜków
Pusty
150
1500
15
180
2700
10
28
6.
Porąbka
12
Iwkowska
150
1800
18
180
3240
7.
Połom
Mały
150
1500
0
180
0
10
Razem:
16800
37440
2
Sumaryczna powierzchnia dachów pokrytych eternitem wynosi 54240 m .
3.10. Powietrze atmosferyczne
Zanieczyszczenie powietrza gminy Iwkowa jest niewielkie.
Źródła zanieczyszczeń powietrza – występują na obszarze gminy przede wszystkim w
postaci niskiej emisji z palenisk domowych i szklarni.
Ponadto zanieczyszczenia pochodzą z kotłowni lokalnych obsługujących obiekty
usługowe i produkcyjne.
śaden z obiektów nie posiada urządzeń odpylających oraz zabezpieczających przed
zanieczyszczeniem powietrza.
Generalnie, na obszarze gminy brak jest większych źródeł zanieczyszczeń – od duŜych
źródeł emisji (zakłady Krakowa, Bochni, Tarnowa) Kotlina Iwkowej oddzielona jest barierą
górską, porośniętą dodatkowo lasem dobrze przechwytującym zanieczyszczenia.
Indeks zanieczyszczeń powietrza obejmujący stęŜenia pyłu zawieszonego, dwutlenku
siarki i tlenków azotu nie przekracza 35.
Orientacyjnie indeks ten na terenie Krakowa i Tarnowa przekracza wartości 100
i 75. Przeglądy drzewostanów nie wykazują świadectw ich uszkodzeń.
Komunikacja
Układ drogowy gminy Iwkowa stanowi sieć dróg powiatowych i gminnych.
Elementy układu drogowego:
drogi powiatowe (o nawierzchni asfaltowej):
-
nr 43111 Tymowa – Łososina Dolna,
-
nr 43112 Rajbrot – Porąbka Iwkowska,
-
nr 43166 Lipnica Dolna – Iwkowa Nagórze,
29
-
nr 43167 Kąty – Dobrociesz,
-
nr 43168 Wojakowa – Sechna,
-
nr 43178 Czchów – Iwkowa.
Stan techniczny dróg powiatowych: średni, miejscami zły – głównie ze względu na
niekorzystne warunki ukształtowania i budowy terenu;
drogi gminne (lokalne i powiatowe):
-
o nawierzchni utwardzonej (asfaltowe, bitumiczne, tłuczniowe),
-
o nawierzchni nieutwardzonej: gruntowe (rys. 2).
Stan techniczny dróg gminnych: średni i zły, zwłaszcza w obrębie połączeń wewnątrz
poszczególnych jednostek strukturalnych (wsi).
Problemy komunikacyjne gminy dotyczą:
- niedorozwoju sieci dróg w obrębie poszczególnych jednostek osadniczych,
- właściwych przepraw mostowych na ciekach i potokach,
- braku odpowiednich parametrów technicznych dróg (łuki, spadki, szerokość korony
jezdni),
- odpowiedniego utrzymania dróg w okresie zimowym (duŜe spadki) oraz ze względu na
zjawiska erozyjne i osuwiskowe.
Akustyczny klimat gminy
Źródłem uciąŜliwości akustycznej w gminie są trasy komunikacyjne, zwłaszcza na trasie
Łososina – Tymowa. Są to drogi powiatowe i gminne o niezbyt wysokim natęŜeniu ruchu.
Dla zmniejszenia hałasu naleŜy zwiększyć dbałość o techniczny stan pojazdów,
o stan nawierzchni dróg oraz wprowadzać ekrany akustyczne w postaci drzew
i krzewów wzdłuŜ poboczy sieci droŜnej.
Generalnie – klimat akustyczny gminy jest korzystny.
30
Promieniowanie elektromagnetyczne
Przez teren gminy nie przebiegają obecnie linie elektroenegetyczne wysokiego napięcia.
Obecnie przeprowadzana jest analiza moŜliwości przebiegu linii 400 kV Tarnów – Nowy
Sącz – równieŜ przez obszar gminy Iwkowa.
Realizacja tej linii miałaby bardzo niekorzystny wpływ na środowisko (hałas,
promieniowanie elektromagnetyczne).
Miarą bezpośredniego oddziaływania tego typu tras jest natęŜenie pola elektrycznego o
częstotliwości 50 Hz.
Miarę jego pośredniego oddziaływania stanowi prąd pojemnościowy płynący przez
człowieka do ziemi. Wartość tego prądu nie powinna przekraczać 4 mA.
Aby zapobiec szkodliwemu oddziaływaniu pola elektromagnetycznego oraz zapewnić
pełne bezpieczeństwo mieszkańcom gminy naleŜy ustalić odpowiednie odległości
projektowanej zabudowy od sieci elektroenergetycznych.
4. OBSZARY I CELE STRATEGICZNE
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska [40] polityka ekologiczna państwa ma na celu
stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14
ustawy Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w
szczególności:
obszary (pola) strategiczne,
cele ekologiczne,
priorytety ekologiczne,
rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki
finansowe.
Działania w zakresie ochrony środowiska powinny być prowadzone w obrębie określonych
obszarów strategicznych. Obszary te, w zaleŜności od dziedziny, w swoim zakresie powinny
31
obejmować określoną ilość celów strategicznych, w ramach których wyznaczone powinny
być cele długookresowe i krótkookresowe oraz określone działania inwestycyjne i nie
inwestycyjne zapewniające osiąganie przyjętych celów.
Cele strategiczne powinny być wymienione w programie w kolejności określonej priorytetami
wynikającymi ze stopnia waŜności i pilności.
Główne obszary strategiczne to:
ochrona zasobów i poprawa jakości środowiska,
racjonalne uŜytkowanie zasobów środowiska,
współpraca przygraniczna,
edukacja ekologiczna.
W ramach obszarów strategicznych przyjmuje się cele strategiczne.
Obszar strategiczny Ochrona zasobów i poprawa jakości środowiska jest najbardziej rozległy
i powinien zajmować priorytetowe miejsce w Programie.... Cele strategiczne w tym obszarze
powinny obejmować prawne, techniczno-ekonomiczne i technologiczne sposoby ochrony
poszczególnych komponentów środowiska, a w szczególności:
ochrony wód powierzchniowych i podziemnych (jakościowej i ilościowej),
ochrony gleb,
gospodarki odpadami,
ochrony środowiska przyrodniczego,
ochrony zasobów surowców mineralnych,
ochrony powietrza atmosferycznego,
ochrony przed hałasem i wibracjami,
ochrony przed nadzwyczajnymi zagroŜeniami.
Obszar strategiczny Racjonalne uŜytkowanie zasobów środowiska obejmuje następujące cele:
wzrost efektywności wykorzystania surowców, wody i energii poprzez zmniejszenie ich
zuŜycia na jednostkę produktu, jednostkową wartość usługi, statystycznego konsumenta,
rozwój energetyki odnawialnej,
ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych związanych np. z eksploatacją złóŜ
ropy naftowej i gazu ziemnego, piasku, Ŝwiru i kruszyw naturalnych w celu ich włączenia do
zagospodarowania (zalesienia, zakrzewienia, uprawa) oraz racjonalne wykorzystania ziemi (w
tym rozwój rolnictwa ekologicznego),
ochrona kopalin, ich racjonalne wykorzystanie, łącznie z wykorzystaniem kopalin
towarzyszących,
ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów.
32
Obszar strategiczny Współpraca transgraniczna obejmuje następujące cele:
współpraca z sąsiednimi powiatami czy gminami w zakresie zaopatrzenia w wodę i/lub
oczyszczania ścieków,
współpraca z sąsiednimi powiatami czy gminami w zakresie przeciwdziałania powaŜnym
awariom oraz ochrony i racjonalnego wykorzystania przyrodniczych zasobów środowiska.
Obszar strategiczny Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzenie dialogu
społecznego obejmuje następujące cele:
program edukacji w szkołach,
program edukacji dorosłych.
Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez zarząd
jednostki wyŜszego szczebla.
Programy gminne powinny składać się z dwóch części:
zadań własnych (pod zadaniami własnymi naleŜy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą
finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy),
zadań koordynowanych (zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym
wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw
oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla
powiatowego, wojewódzkiego lub centralnego).
Zadania własne powinny być ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli i ich
realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty źródła
finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem
szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy.
Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad gminnym programem ochrony środowiska były
włączone (we właściwej formie i na właściwym etapie) wszystkie działające na terenie gminy
instytucje, związane z ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym. Dotyczy to
takŜe przedsiębiorstw oddziaływujących na środowisko oraz społeczeństwa. W tym ostatnim
przypadku rozumie się, Ŝe są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego
(jeśli istnieją na terenie gminy) i ekologicznych organizacji pozarządowych (jeśli posiadają
swoje agendy na terenie gminy).
Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z lokalnym,
miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz lokalnymi planami rozwoju
infrastruktury: mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energię, itd., a takŜe z gminnym
planem gospodarowania odpadami (sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach), gminnym
programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem
33
ochrony wód, jeśli takie programy zostały lub zostaną opracowane w związku z
wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska.
W II Polityce ekologicznej państwa ustalone zostały następujące limity krajowe, związane z
wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów
do osiągnięcia najpóźniej do 2010 roku):
zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990r., (w
przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),
ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990r,
ograniczenie zuŜycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. I 25% w stosunku do 2000r.
(równieŜ w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach
produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990r.,
odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów
komunalnych,
pełna (100%) likwidacja zrzutu ścieków nie oczyszczonych z miast i zakładów
przemysłowych,
zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń doprowadzanych do wód powierzchniowych, w
stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i
osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego- równieŜ o 30%,
ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu
w 1990r.,
do końca 2005 r. wycofać z uŜytkowania etylinę i przejść na stosowanie benzyny
bezołowiowej.
Sporządzając programy ochrony środowiska dla swojego terytorium poszczególne gminy,
kierując się interesem swoich mieszkańców, mogą ustalić własne limity gminne wzorowane
na wyŜej wymienionych wskaźnikach.
34
5. OCHRONA ZASOBÓW I POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA (obszar
strategiczny 1)
5.1. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych
5.1.1. Uwarunkowania prawne
Zasady prawne dotyczące szeroko rozumianych zagadnień gospodarki wodnej i ochrony wód
zawarte są w ustawach: „Prawo ochrony środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 r (Dz. U. Nr 62
z dnia 20 czerwca 2001r., poz.627) [40] oraz „Prawo wodne” a dnia 18 lipca 2001 r (Dz. U.
Nr 115 z dnia 11 października 2001 r., poz. 1229) [44] oraz w szeregu rozporządzeniach
wykonawczych do wymienionych ustaw.
Ustawa „Prawo wodne” reguluje sprawy związane z gospodarowaniem wodami zgodnie z
zasadą zrównowaŜonego rozwoju uwzględniając szczegółowe rozwiązania dotyczące:
zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem,
oczyszczania ścieków komunalnych,
ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych.
Zarządzanie zasobami wodnymi powinno być prowadzone w zakresie:
rozpoznania i udokumentowania zasobów wodnych,
zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności,
ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub nadmierną
eksploatacją,
utrzymywania lub poprawy stanu ekosystemów wodnych i od wody zaleŜnych,
ochrony przed powodzią oraz suszą,
zapewnienia wody na potrzeby rolnictwa lub przemysłu,
zaspokojenia potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją,
tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania
wód.
Korzystanie z wód polega na ich uŜytkowaniu na potrzeby ludności oraz gospodarki w taki
sposób, aby nie powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich
zaleŜnych, a takŜe zapobiegać marnotrawstwu wody.
Wszystkie wody naturalne podlegają ochronie, niezaleŜnie od tego czyją stanowią własność.
Celem ochrony jest utrzymywanie lub poprawa jakości wód, biologicznych stosunków w
środowisku wodnym i na obszarach zlewniowych.
35
Wprowadzający ścieki do wód są obowiązani postępować zgodnie z pozwoleniami wodnoprawnymi. Istotne są zapisy nakładające na aglomeracje, o równowaŜnej liczbie mieszkańców
(RLM) powyŜej 2000, obowiązek wyposaŜenia w sieci kanalizacyjne dla ścieków
komunalnych zakończone oczyszczalniami ścieków. Zgodnie z ustaleniami krajowego
programu oczyszczania ścieków komunalnych obowiązek ten aglomeracje powinny
realizować w następujących terminach:
- do dnia 31 grudnia 2010 r., w przypadku aglomeracji o RLM powyŜej 15 000,
- do dnia 31 grudnia 2015 r., w przypadku aglomeracji o RLM od 2000 do 15 000.
Sprawy związane w zanieczyszczeniem wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł
rolniczych reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r., w
sprawie kryteriów wyznaczania wód wraŜliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze
źródeł rolniczych (dz. U. Nr 241, z dnia 31 grudnia 2002 r., poz. 2093) [30]. Rozporządzenie
to porusza równieŜ problemy eutrofizacji wód.
Wody powierzchniowe ujmowane do picia moŜna podzielić na kategorie A1, A2, A3. W
zaleŜności od kategorii uŜytkownik wnosi odpowiednie opłaty za korzystania z wód oraz
stosuje stosowne procesy ich uzdatniania. Sprawy te są ujęte w Rozporządzeniu Ministra
Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r., w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać
wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do
spoŜycia (Dz. U. Nr 202, poz. 1728) [27].
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r., w sprawie wymagań
jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach
naturalnych (Dz. U. z dnia 23 października 2002 r., Nr 176, poz. 1455) [26] określa
wymagania, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb
łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych oraz precyzuje częstotliwość poboru
próbek oraz referencyjne metodyki analiz i sposób oceny.
W celu monitoringu wód naturalnych opracowano projekt Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r., w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu
interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284) [33].
Wydane zostało równieŜ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r., w
sprawie warunków, jakie naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi
oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 16
grudnia 2002 r., Nr 212, poz. 1799) [28] oraz z dnia 31 stycznia 2003 r., w sprawie
36
dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych
(DZ.U. z 2003r., Nr 35, poz. 309) [28].
Po wielu latach konsultacji i po głębokiej analizie przepisów Unii Europejskiej, pojawiło się
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r., w sprawie wymagań
dotyczących jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. NR 203, poz. 1718)
[35].
Zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spoŜycia przez ludzi
oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodnokanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i
odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, a takŜe
ochrony interesów odbiorców usług z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i
optymalizacji kosztów określa ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r., o zbiorowym zaopatrzeniu w
wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Z 2001 r., Nr 72, poz. 747) [43].
5.1.2. Zaopatrzenie w wodę
Z uwagi na niski stopień zwodociągowania wynoszący 5,7% problem zaopatrzenia gminy
Iwkowa w wodę wymaga generalnego rozwiązania. Obecnie większość gospodarstw
zaopatrywanych jest w wodę ze studni kopanych, w których jakość wody nie była i nie jest
badana.
Zapotrzebowanie na wodę do roku 2020 przyjęte na postawie „ Studium....” [7] wynosi 2684
m3/dobę.
Przewiduje się, Ŝe do roku 2020 roku wszyscy mieszkańcy gminy zaopatrywani będą w wodę
głównie z wodociągu komunalnego. Istniejące studnie kopane i głębinowe wykorzystywane
będą tylko sporadycznie, np. w przypadku awarii wodociągu komunalnego lub do celów
przeciwpoŜarowych.
Obecnie trwa przygotowanie przetargowe na wykonanie otworów poszukiwawczych w celu
ujęcia podziemnych wód kredowych w miejscowości Wojakowa – 2 odwierty (W-1 i W-2)
oraz w miejscowości Połom Mały – 1 odwiert (PM-1). Przewidywana głębokość zalegania
tych wód wynosi 70 m (rys. 3).
Burmistrz Czchowa w piśmie z dnia 12.09.2003 r poinformował o moŜliwości
dostarczenia wody dla gminy Iwkowa w ilości 300 m3/d. Zasady korzystania z wody powinny
być dokładnie ustalone.
37
Do czasu wybudowania stacji uzdatniania i wodociągu naleŜy na bieŜąco kontrolować
jakość wody w indywidualnych studniach kopanych oraz wody ujmowanej ze źródeł w
ramach spółek wodnych (Porąbka Iwkowska, Iwkowa Nagórze, Urban).
5.1.3. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
Brak kanalizacji, w tym równieŜ – prawidłowo zlokalizowanych i prawidłowo działających
oczyszczalni ścieków jest jednym z podstawowych problemów, wymagających
niezwłocznego rozwiązania. Odprowadzanie nie oczyszczonych ścieków zarówno
komunalnych jak i produkcyjnych, a takŜe z ośrodków produkcji rolniczej zwłaszcza ferm
chowu zwierząt – są głównym zagroŜeniem dla stanu czystości wód powierzchniowych i
podziemnych, które stanowią istniejące i potencjalne źródła zaopatrzenia w wodę obszaru
gminy.
W chwili obecnej trwają negocjacje z właścicielami gruntów zmierzające do ich
wykupienia z przeznaczeniem na zbiorczą oczyszczalnię ścieków. Lokalizacja tej
oczyszczalni jest moŜliwa na terenie jednej z miejscowości: Kąty, Połom Mały, Porąbka
Iwkowska.
Dla rejonów gminy o rozproszonym budownictwie mieszkalnym (połoŜonym na terenach
górzystych i trudno dostępnych) przewiduje się przydomowe szczelne zbiorniki i
wysokosprawne oczyszczalnie ścieków (pojedyncze i grupowe od 2 do 6 zagród). Wywóz
ścieków ze zbiorników odbywać się będzie samochodami asenizacyjnymi do zlewni zbiorczej
oczyszczalni ścieków, natomiast osad z oczyszczalni (do dalszej przeróbki) będzie
odprowadzany do zbiorczej oczyszczalni w Brzesku.
Przewidywana jest równieŜ budowa:
zbiorczych sieci kanalizacyjnych głównie grawitacyjnych.
przepompowni ścieków w tych rejonach wsi, gdzie nie jest moŜliwe ich grawitacyjnie
odprowadzenie do oczyszczalni.
przy zbiorczych oczyszczalniach przewiduje się budowę zlewni ścieków.
Dokładne i szczegółowe dane dotyczące tras przebiegu sieci kanalizacyjnej, lokalizacji
zbiorczych oczyszczalni i przepompowni ścieków oraz przekroczenia rowów
i cieków powinny zostać ustalone na etapie projektów realizacyjnych. Oczyszczalnie i
38
przepompownie ścieków naleŜy osłonić wysokimi drzewami iglastymi (10 m wys.) i
zwartymi krzewami filtracyjnymi.
Ścieki technologiczne
Ścieki z przemysłu rolno-spoŜywczego, usług i drobnego przemysłu przed
odprowadzeniem do kanalizacji sanitarnej naleŜy poddać neutralizacji i unieszkodliwieniu na
terenie zakładu
Zasady odprowadzania ścieków technologicznych do oczyszczalni, a następnie do potoku,
naleŜy bezwzględnie uzgodnić ze stosownymi instytucjami, zgodnie
z aktualnym prawodawstwem.
Wody opadowe
W gminie brak jest zbiorczej sieci kanalizacji wód deszczowych. Wody opadowe z dachów
budynków i dróg odprowadzane są kanalikami do rowów i cieków. System kanalizacji
opadowej moŜe zostać wprowadzony głównie w centrum wsi Iwkowa (w rejonie największej
koncentracji zabudowy).
5.2. Ochrona gleb
W ramach tego celu naleŜy realizować następujące priorytety:
systematyczna kontrola poziomu zanieczyszczenia gleb,
zmniejszenie zakwaszenia gleb,
odbudowa uszczuplonej retencji wodnej terenów rolniczych i leśnych,
optymalizacja zuŜycia nawozów mineralnych i środków ochrony roślin,
zwiększenie zuŜycia nawozów naturalnych,
ochrona zasobów gleb nadających się do wykorzystania rolniczego i leśnego przed ich
przeznaczeniem na inne cele,
zapobieganie erozji i osuwiskom – naleŜy sporządzić plan zapobiegania tym niekorzystnym
zjawiskom.
39
Gospodarkę odpadami w gminie Iwkowa, opisano w Planie gospodarowania odpadami dla
terenu Gminy Iwkowa [2]. Plan gospodarki odpadami zakłada odzysk lub unieszkodliwienie
wszystkich rodzajów odpadów powstających w gminie w krótkim i długim horyzoncie
czasowym, a takŜe monitorowanie programu. Ogólny cel strategiczny planu do 2014 roku
zakłada zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz
odzysk surowców zawartych w odpadach i unieszkodliwienie pozostałych.
Zakres przytoczonego opracowania obejmuje:
gromadzenie odpadów oparte na selektywnej zbiórce,
wywóz odpadów,
likwidację – unieszkodliwienie.
Opracowany plan gospodarowania odpadami wskazuje:
kto powinien prowadzić gospodarkę odpadami na terenie gminy,
funkcję gminy w planie,
rolę szkół i organizacji środowiskowych w propagowaniu treści planu wśród młodzieŜy
szkolnej i ludności,
podstawowe uwarunkowania prawne w zakresie gospodarki odpadami.
W opracowaniu zawarto teŜ ogólny szacowany koszt wdroŜenia planu i jego funkcjonowania
oraz źródła finansowania.
Plan opracowano zgodnie z wymogami:
Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [36],
Ustawy o samorządzie gminnym z uwzględnieniem późniejszych zmian [46],
Ustawy o odpadach [39],
Ustawy Prawo ochrony Środowiska [40],
Ustawy o wprowadzeniu ustawy prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie
niektórych ustaw [45],
Poradnik – powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami [12],
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami
[32],
Projektu wojewódzkiego planu gospodarki odpadami na lata 2003-2010.
40
Uwzględniając okres funkcjonowania planu – około roku, przeprowadzono weryfikację
zgodności wykonywanych działań w praktyce w tym zakresie, w stosunku do zapisanych w
planie.
Badaniom poddano:
zakres funkcjonowania wdraŜanej selektywnej zbiórki oraz jego ocenę,
ocenę środków technicznych stosowanych w praktyce w odniesieniu do proponowanych w
planie, ( worki, pojemniki, transport, gromadzenie, utylizacja),
wyszczególnienie odstępstw od planu i ich przyczyny,
zalecenia co do dalszej realizacji planów.
W 2004 r dokonano istotnej zmiany w funkcjonowaniu systemu zbiórki odpadów w stosunku
do przyjętego planu [2]. Od 12.03.2004 wprowadzany jest system selektywnej zbiórki
odpadów komunalnych, na bazie umowy podpisanej z Firmą Usługowo-Handlową
„DIMARCO” Marek Strzelec Iwkowa 482. Realizację praktyczną funkcjonowania systemu
rozpoczęto od 16.04.2004. Zasady zbiórki odpadów komunalnych polegają w nowym
systemie na:
podpisaniu indywidualnych umów przez właścicieli, dzierŜawców i zarządców posesji z
wymienioną Firmą na odbiór nie selekcjonowanych odpadów,
odbiór segregowanych odpadów z terenu całej gminy,
odbiór odpadów z przystanków i koszy ulicznych.
Worki do selektywnej zbiórki odpadów, dostarcza Firma.
Koszt odbioru ustalono na:
5,35 zł w przypadku odbioru czarnego worka,
10,70zł w przypadku opróŜnienia pojemnika,
4,28zł za opróŜnianie koszy ulicznych i usytuowanych na przystankach – koszty ponoszone
przez Gminę (20 sztuk koszy).
Celem rozpropagowania do powszechnego stosowania metody selektywnej zbiórki odpadów,
w Gminie zastosowano system dopłat (2 zł brutto miesięcznie), do odpadów segregowanych
w kolorowych workach, na zasadzie:
tworzywa sztuczne zbierane do worków Ŝółtych,
makulatura w workach niebieskich,
41
metale w workach czerwonych,
szkło białe w workach białych,
szkło kolorowe w workach zielonych.
Odbiór odpadów niesegregowanych ustalono w wyznaczone dni minimum 1 raz w miesiącu z
indywidualnych gospodarstw, 2 razy w miesiącu od podmiotów prowadzących działalność
gospodarczą z moŜliwością częstszego odbioru po wcześniejszym zawiadomieniu Firmy.
Odpady segregowane będą odbierane 6 razy do roku.
Ostateczny harmonogram działań, zostanie opracowany później, po zdobyciu doświadczeń w
tym zakresie.
Funkcjonujący do tej pory system zbiórki do kontenerów o pojemności 7,5 m3, nie zachęcał
do selektywnej zbiórki odpadów i ostatecznie zostanie zakończony 15.04.2004.
Podstawą poszukiwania i wdroŜenia nowego systemu zbiórki odpadów, była wysokość
ponoszonych przez Gminę kosztów. Jak wynika z analizy dokumentów księgowych,
dotychczasowe nakłady roczne zbiórki odpadów wynosiły ok.150 000 zł. Przy załoŜeniu, iŜ
kaŜdy mieszkaniec Gminy podpisze umowę z odbiorcą odpadów, szacuje się koszt zbiórki
odpadów segregowanych na ok. 150 000 zł, ale w okresie 3 lat.
UwaŜne obserwacje funkcjonowania systemu oraz analiza ponoszonych kosztów, powinny
być podstawą do dalszego rozwijania systemu lub koniecznych jego modyfikacji.
Jak wiadomo, opracowywane plany gospodarki odpadami zgodnie z wymogami
Rozporządzenia Ministra Środowiska [32], powstają głównie na podstawie danych
statystycznych, katalogowych lub wskaźnikowych, poniewaŜ brak generalnie bazy danych o
odpadach w skali gmin. Tworzone plany na szczeblu lokalnym, wraz z planami powiatowymi,
wojewódzkimi i krajowym, utworzą bazę danych, która w przyszłości będzie mogła być
wykorzystana w korygowaniu planów perspektywicznych.
Prognozy działań w ramach gospodarki odpadami niebezpiecznymi
Opracowywanie planów w zakresie odpadów niebezpiecznych jest trudne, poniewaŜ brak
stabilizacji w gospodarce oraz określenia kierunków jej rozwoju nie stwarza przesłanek do
poprawnego prognozowania, tym bardziej, iŜ brak przykładów poprawnego rozwiązywania
problemu na bieŜąco. Niemniej jednak zaproponowano pewne kroki wyprzedzające na
podstawie analizy opracowanego Planu gospodarowania odpadami dla terenu Gminy Iwkowa
42
[2]. ZauwaŜono pewne braki w stosunku do Powiatowego Planu. Rozwiązywanie poniŜej
omówionych głównych problemów, naleŜy przewidzieć w kolejnych uzupełnieniach i
zmianach planów, zgodnie z Ustawą [39]. Konieczność prowadzenia monitoringu
podejmowanych działań w zakresie gospodarki odpadami, umoŜliwia wprowadzanie zmian i
poprawek, gdyŜ są te działania bezpośrednim dowodem aktualizacji planów oraz
wprowadzania ich w Ŝycie.
W planie nie uwzględniono sposobu rozwiązania problemu unieszkodliwiania odpadów
zawierających azbest. Azbest zaliczono do odpadów niebezpiecznych a gospodarka nim
poddana jest szczególnym wymogom. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku
wdychania włókien azbestu, rozproszonych w powietrzu. Potencjalnymi źródłami emisji
azbestu w gminie są:
odpady niewłaściwie przechowywane a zawierające azbest,
pokrycia dachowe zawierające azbest jako komponent,
ścieranie tarcz sprzęgłowych i okładzin tarcz hamulcowych,
korozja płyt, rur azbestowo-cementowych,
urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacyjne zawierające azbest,
starszego typu koce gaśnicze zawierające azbest.
W ramach Krajowego Programu Usuwania Azbestu przystąpiono do usuwania wyrobów
azbestowych z budynków i budowli do 2032r. MoŜna w tym miejscu nadmienić, iŜ jedynym
stosowanym w praktyce sposobem unieszkodliwiania azbestu jest składowanie na
wyspecjalizowanych specjalnie zabezpieczonych składowiskach.
Weryfikując w przyszłości plany długoterminowe gospodarki odpadami w Gminie i
śledząc poczynania w ramach krajowego programu, naleŜy przystąpić do działań w tym
zakresie.
Plan [2] nie porusza głębiej problemu PCB (polichlorobifenyle), które były szeroko
stosowane w wielu wyrobach przemysłowych, głównie w przemyśle elektrycznym, jako
materiały elektroizolacyjne. Na terenie Gminy mogą znajdować się wyroby zawierające PCB,
jak np.:
transformatory,
kondensatory,
środki chłodzące.
43
Znaczące ilości PCB znajdują się w bateriach kondensatorów i transformatorów. Przepisy
szczegółowe przewidują wyeliminowanie tych związków ze środowiska do 2010r.
W ramach Wojewódzkiego Programu Gospodarki Odpadami do 2006r w gminach ma
być wykonana inwentaryzacja odpadów zawierających PCB.
Kolejnym problemem nie wyodrębnionym w planie [2] jest problem zuŜytych urządzeń
elektrycznych i elektronicznych. Problem sygnalizowany jest przez Powiatowy Plan
Gospodarki Odpadami na lata 2004-2015 dla Powiatu Brzeskiego.
Główne pozycje w gamie urządzeń zajmują:
wielkogabarytowy sprzęt gospodarstwa domowego, jak: lodówki, zamraŜarki, pralki,
zmywarki, kuchnie, piece elektryczne, płyty kuchenne, urządzenia grzewcze, grzejniki
elektryczne, wentylatory, klimatyzatory, itp.,
małogabarytowy sprzęt gospodarstwa domowego, jak: odkurzacze, Ŝelazka, tostery, młynki
do kawy, ekspresy do kawy, suszarki do włosów, golarki, zegary, wagi itp.,
sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny: minikomputery, drukarki, kalkulatory, myszki,
klawiatury, telefony, telefony komórkowe i inne,
sprzęt radiowo-telewizyjny i muzyczny: radia, telewizory, wzmacniacze, sprzęt muzyczny,
sprzęt oświetleniowy: oprawy oświetleniowe, lampy fluorescencyjne, lampy wyładowcze,
lampy halogenowe, inny sprzęt oświetleniowy itp.,
narzędzia elektryczne i elektroniczne: wiertarki, piły, maszyny do szycia, zabawki
elektroniczne, sprzęt medyczny,
zabawki elektroniczne, sprzęt rekreacyjny i sportowy: kolejki elektryczne i samochody
wyścigowe, gry wideo, sprzęt sportowy z elektronicznym wyposaŜeniem itp.,
sprzęt medyczny: do radioterapii, sprzęt kardiologiczny, sprzęt laboratoryjny ,
przyrządy monitorowania i kontrolno-sterujące: dedektory dymu, regulatory ogrzewania,
termostaty itp.,
automatyczne urządzenia dozujące: automaty do dozowania napojów, automaty do
podgrzewania i inne.
Ilość złomowanych urządzeń elektrycznych i elektronicznych rośnie. Powszechna
komputeryzacja i szybki postęp w technice informatycznej, powodują konieczność szybkiej
wymiany sprzętu i brak, jak do tej pory, propozycji co do zagospodarowania wycofywanego.
44
Sprzęt elektroniczny i elektryczny, zawiera wiele substancji szkodliwych i niebezpiecznych w
kontakcie ze środowiskiem a ilość przewidywanego przyrostu odpadów tego rodzaju, szacuje
się na ok. 3-5% w skali roku w krajach UE [19].
Wojewódzki Program Gospodarki Odpadami obliguje rozpoczęcie inwentaryzacji
urządzeń elektrycznych i elektronicznych a zatem podobne działania naleŜy przewidzieć
w drugim etapie wdraŜanego systemu gospodarki odpadami w gminie.
ZuŜyte opony oraz odpady gumowe, to kolejny problem wszystkich społeczności.
Odpadów gumowych nie zalicza się do odpadów niebezpiecznych, lecz Ustawa o odpadach
[39] zakazuje składowania zuŜytych opon, a zakaz ten wszedł w Ŝycie 1 lipca 2003r. dla
całych opon a z dniem 1 lipca 2006r dla opon pociętych i części opon [42]. Z mocy Ustawy
[42], nałoŜony został na producentów i importerów opon wprowadzanych na rynek
obowiązek odzysku zuŜytych opon. Praktyka wskazuje, iŜ najlepszymi sposobami regulacji
obiegu opon i kontroli procesu są instrumenty rynkowe, takie jak:
bieŜnikowanie opon a pozyskiwanie ich w warsztatach samochodowych lub zajmujących się
wulkanizacją,
zagospodarowanie całkowicie zuŜytych opon do ich ostatecznej utylizacji,
produkcji wyrobów w których surowcem jest guma pochodząca z przeróbki mechanicznej i
chemicznej zuŜytych opon.
Ustawa o obowiązkach producentów oraz opłacie produktowej i depozytowej, ustala stopień
odzysku zuŜytych opon do 50% w roku 2004, do 75% w roku 2007. W perspektywie do
2014r szacuje się przyrost wycofywanych z eksploatacji opon na ok. 3-5% rocznie.
Wspomniana Ustawa [42], nakłada na producentów i importerów opon obowiązek odzysku
zuŜytych opon, a stopień odzysku powinien wynosić w przestrzeni lat 2002-2007:
2002r. –25%,
2003r. –35%,
2004r. –50%,
2005r. –60%,
2006r. –70%,
2007r. –75%.
45
Biorąc pod uwagę szybki wzrost ilości wycofywanych z uŜycia opon oraz konieczność
zorganizowania zbiórki celem zapobieŜenia porzucania w środowisku (potoki, rowy
przydroŜne, lasy), naleŜy podjąć niezwłocznie działania w tym zakresie, poczynając od
edukacji w przekroju wiekowym całego społeczeństwa. Następnie naleŜy zorganizować
akcyjną zbiórkę co najmniej dwa razy w roku zuŜytych opon :
jesienią letnich,
na wiosnę zimowych.
PoniewaŜ są to w środowisku gminy nowe zjawiska charakterystyczne dla wysoko
rozwiniętych społeczności, naleŜy je wprowadzać konsekwentnie lecz poprzedzać informacją
o celach tych akcji i ich zaletach, ale teŜ naleŜy tłumaczyć konieczność ponoszenia kosztów.
Oleje odpadowe to kolejny, wzrastający problem związany z gospodarką odpadami.
Głównymi źródłami generacji odpadowych olejów w gminie są podmioty gospodarcze,
rolnictwo i właściciele prywatnych środków transportu. ZuŜyte oleje oraz inne płynne
materiały eksploatacyjne jak płyny chłodnicze czy inne eksploatacyjne, np. kwasy uŜywane
we współczesnych maszynach i rolnictwie, powinny być pod kontrolą i nie przenikać do
środowiska. W środowisku wiejskim, problem pozornie jest „rozproszony” ale przenikanie
bezpośrednio do środowiska produkcji Ŝywności agresywnej chemii, stanowi zagroŜenie nie
tylko w obszarze produkcji, ale teŜ dla konsumentów Ŝywności. Poczynając zorganizowane
działania w zakresie zbiórki odpadów płynnych, moŜna wyznaczyć miejsca czasowego
gromadzenia płynów w wystawionych zbiornikach a następnie przekazywać zebrane płyny do
utylizacji. W minionych latach, stosowano system zbiórki olejów przepracowanych na
stacjach paliw. Obecnie oleje zbierane są w warsztatach obsługi środków transportu i maszyn
rolniczych, lecz część uŜytkowników sprzętu wykonuje jego obsługę techniczną
indywidualnie na „własnym podwórku” i dla nich powinna istnieć zorganizowana moŜliwość
pozbycia się kłopotliwego odpadu. Z miejsc czasowego gromadzenia, oleje moŜna odstawić
do specjalistycznych firm zajmujących się obrotem i utylizacją olejów przepracowanych.
Prognoza ilości olejów hydraulicznych, smarowych i przemysłowych w skali kraju zakłada
ok. 5% roczny wzrost ilości tych odpadów.
Rafineria Nafty „Jedlicze S.A”, przerabia przepracowane oleje, a zasięgiem swojego
działania obejmuje cały kraj.
46
Akcyjna zbiórka odpadów stosowana w całym świecie np. sprzątanie świata, moŜe być z
powodzeniem stosowana w gminach do zbiórki odpadów, które nie muszą być usuwane
szybko, a wymagać mogą specjalnego przygotowania. Bardzo dobre efekty zbiórki odpadów
nazywanych potocznie gabarytowymi, osiąga się w tym systemie. Akcyjna zbiórka odpadów,
musi być poprzedzona rozpowszechnieniem informacji w zakresie: celów do osiągnięcia,
zasad organizacji zbiórki. Akcyjnie moŜna zbierać:
sprzęt zaliczany powszechnie do artykułów gospodarstwa domowego,
meble,
opony,
wraki pojazdów mechanicznych, akumulatory,
maszyny rolnicze,
zuŜyte materiały pędne i smary,
opakowania po środkach produkcji: worki po nawozach, środkach ochrony i pielęgnacji roślin
i zwierząt,
inne niebezpieczne miarę potrzeb i specyfiki gospodarstw domowych oraz prowadzonej
działalności,
oczyszczanie poboczy oraz rowów przydroŜnych po zimie z zalegających odpadów i śmieci.
Powodzenie akcji będzie zawsze zaleŜeć od starannego jej przygotowania w zakresie
informacji i sprawnego przeprowadzenia.
5.4. Ochrona środowiska przyrodniczego
Główne priorytety:
doskonalenie systemu obszarów chronionych oraz wprowadzanie róŜnorodnych form ochrony
przyrody,
usunięcie bądź ograniczenie zagroŜeń dla zachowania róŜnorodności biologicznej i
krajobrazowej,
ochrona najbardziej zagroŜonych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk.
PowyŜsze priorytety realizowane są w ramach Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz
projektowanego Parku Łososińsko-śegocińskiego.
47
Dla przeciwdziałania czynnikom zagraŜającym środowisku przyrodniczemu O.Ch.K.P.W.
naleŜy podjąć kompleksowe działania prowadzące do :
objęcia ochroną rezerwatową najcenniejszych wartości przyrodniczych,
wprowadzenia – na szeroką skalę – rolnictwa ekologicznego,
uporządkowania gospodarki wodno – ściekowej,
ograniczenia lokalnej emisji pyłów, gazów i ścieków,
ograniczenia degradacji gleb,
stworzenia prawidłowej organizacji róŜnych form ruchu turystycznego,
propagowania regionalnych stylów budownictwa,
stworzenia sieci monitoringu zanieczyszczeń powietrza i wód – dla zidentyfikowania źródeł
zagroŜenia i oceny skutków działań ochronnych.
Gmina powinna rozpatrzyć moŜliwość uczestnictwa w działaniach zmierzających do
współpracy w dziedzinie ochrony przyrody w ramach programu ECONET i/lub NATURA
2000.
ECONET
Kraje Wspólnoty Europejskiej, podejmując kolejne działania zmierzające do integracji
współpracy w dziedzinie ochrony przyrody, wystąpiły z inicjatywą utworzenia Europejskiej
Sieci Ekologicznej (EECONET, European Ecological Network). EECONET jest pomyślany
jako sieć obszarów, których walory stanowią o dziedzictwie przyrodniczym Europy. Obszary
te są powiązane przestrzennie i funkcjonalnie oraz objęte róŜnymi formami ochrony przyrody,
wzajemnie się uzupełniającymi. W ramach programu EECONET wprowadzono wymóg
utworzenia systemu administrowania siecią, który odpowiadałby za wdroŜenie koncepcji
EECONET do polityki poszczególnych krajów w dziedzinie ochrony przyrody i
zagospodarowania przestrzennego. Koncepcja EECONET jest więc próbą integracji w jeden
system przestrzenny i organizacyjny róŜnych krajowych systemów ochrony przyrody i
międzynarodowych obiektów wyróŜnionych. Tworzeniu EECONET towarzyszyła zasada, Ŝe
ogólne cele i struktura sieci są ustalane w skali Europy. ZróŜnicowanie przyrodnicze
kontynentu będzie wyraŜone w kontekście krajowych i regionalnych systemów ochrony
przyrody. EECONET tworzy hierarchiczną strukturę opartą na europejskiej strategii ochrony
przyrody oraz na strategiach krajowych, regionalnych i lokalnych.
48
Głównym celem utworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej jest zintegrowanie obszarów
chronionych istniejących w poszczególnych krajach europejskich i potencjalnych obszarów
przewidzianych do ochrony w spójny system – EECONET, zgodnie z przyjętymi
międzynarodowymi kryteriami i standardami.
W sieci ekologicznej EECONET obszar Łososińsko-śegocińskiego Parku
Krajobrazowego prawie w całości zakwalifikowany został jako „obszar węzłowy o
znaczeniu krajowym”. Poza jego zasięgiem znajduje się zachodnia część Parku (góry:
Kostrza, Zęzów, Paproć oraz obniŜenie Rupniowsko-Limanowskie), zakwalifikowane do
tzw. korytarza ekologicznego rangi krajowej”.
Projekt Krajowego Planu Ochrony Przyrody
Proces integracji struktur politycznych w Europie otworzył krajom Europy Środkowej i
Wschodniej drogę do zintegrowania ich krajowych systemów ochrony przyrody z EECONET.
Inicjatorem tego procesu jest Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów
(IUCN), która w ramach projektu Krajowego Planu Ochrony Przyrody (NNP – National
Nature Plan), realizowanego w Polsce, Czechach, na Węgrzech i na Słowacji, zapoczątkowała
w tych krajach szeroko zakrojone prace analityczne i planistyczne nad rozszerzeniem
struktury przestrzennej sieci. NaleŜy podkreślić, Ŝe projekt NNP nie ma być ingerencją w
politykę ekologiczną państw biorących w nim udział i Ŝe celem jego wprowadzenia nie jest
podawanie w wątpliwość liczących się w świecie osiągnięć tych państw, w dziedzinie
ochrony przyrody. Jest to próba połączenia w spójny, paneuropejski system tych obszarów,
których walory przyrody i powiązania ekologiczne stanowią istotę dziedzictwa
przyrodniczego Europy.
Realizowany w Polsce projekt NNP podzielony został na dwa etapy:
Etap I - stworzenie koncepcji przestrzennej polskiej części Europejskiej Sieci Ekologicznej –
EECONET – PL,
Etap II – opracowanie zasad gospodarowania w tej sieci i wskazanie systemu organizacyjnego
oraz instrumentów prawnych pozwalających na ochronę walorów przyrodniczych EECONET
– PL.
49
Ochrona przyrody na obszarze gminy w kontekście Krajowej Sieci Ekologicznej
ECONET – POLSKA
W „Studium...” określono zasady ochrony cennych elementów przyrodniczych
i krajobrazowych występujących pod postacią:
zespołów leśnych,
zespołów łąk i pastwisk,
otuliny biologicznej rzek i potoków
zespołów rolnych o duŜych wartościach krajobrazowych
Ponadto w „Studium...”[7] wskazano tereny do zalesienia (zgodnie z ustawą o lasach), które
powiększą w znaczący sposób kompleksy leśne i zagospodarują tereny niekorzystne dla
produkcji rolniczej.
Generalnie – naleŜy chronić obszary pozbawione zainwestowania oraz wszelkie zbiorowiska
roślinne na terenie gminy. Projektowane układy osadnicze winny kształtować się bardziej na
zasadzie zespołów niŜ układów liniowych dla umoŜliwienia przyrodniczych powiązań
terytorialnych. Szczególną uwagą naleŜy zwrócić na bariery przestrzenne tworzone ręką
człowieka takie jak: komunikacja, ciągła, zwarta zabudowa, sieci infrastruktury technicznej
oraz zmiany stosunków wodnych poprzez wprowadzenie sztucznych zbiorników wodnych
retencyjnych, rekreacyjnych lub wody pitnej. Szczegółowe oznaczenie elementów i obszarów
lokalnej, gminnej sieci ekologicznej winno zostać wprowadzone do miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego. Pozwoli to na kształtowanie zagospodarowania
przestrzennego gminy w sposób zrównowaŜony i zapewniający jej prawidłowe
funkcjonowanie na przyszłość.
NATURA 2000
Systemem ochrony wybranych elementów przyrody jest realizowany w przyjętym przez Unię
Europejską programie NATURA 2000. Polega on na wybraniu, a następnie skutecznym
ochronieniu określonych obszarów. Podstawą do wybierania i chronienia obszarów
zaliczanych do systemu NATURA 2000 stanowią dwie istniejące wcześniej dyrektywy
europejskie: tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Habitatowa. W kaŜdej z nich jest mowa o
wybieraniu obszarów wraŜliwych dla określonych elementów przyrody. Udział w budowie
systemu NATURA 2000 jest dla państw Unii Europejskiej obowiązkowy. Konsekwencją
50
wstąpienia Polski do UE będzie obowiązek włączenia się do systemu NATURA 2000. Będzie
to więc dodatkowy sposób na zachowanie najcenniejszych elementów polskiej przyrody.
Kryterium wynaczania obszarów NATURA 2000 jest albo występowanie w nich
istotnych populacji ptaków wymienionych w odpowiednim załączniku do dyrektywy Ptasiej,
albo występowanie ekosystemów i gatunków roślin i zwierząt (innych niŜ ptaki)
wymienionych w odpowiednim załączniku Dyrektywy Habitatowej. Obszary „ptasie” oraz
„wybrane ze względu na siedliska, rośliny i inne grupy zwierząt” mogą być od siebie
niezaleŜne, albo teŜ się nakładać. Uznanie jakiegokolwiek obszaru za „ostoję NATURY
2000” nie pociąga za sobą konieczności uznawania go np. za park narodowy, krajobrazowy
czy rezerwat przyrody. Pociąga jednak za sobą (tylko lub aŜ..) konieczność zapewnienia, aby
wartości będące podstawą kwalifikacji zostały zachowane w dobrym stanie. Do osiągnięcia
tego celu mogą być stosowane regulacje prawne i pienięŜne. Zakłada się np. Ŝe podstawowym
mechanizmem ochrony walorów przestrzeni rolniczej będą rozwiązania typu kontraktów – np.
programy rolnośrodowiskowe, polegające na płaceniu rolnikom za stosowanie określonych
sposobów uŜytkowania gruntów. Nie ma przy tym przeciwwskazań, aby obszary NATURY
2000 były miejscem intensywnego rozwoju łagodnych dla przyrody form gospodarki – np.
ekoturystyki. Na ochronę wybranych ekosystemów (np. solniska śródlądowe, Ŝywe
torfowiska wysokie, kłociowiska i torfowiska wapienne, lasy łęgowe, jaworzyny zboczowe,
bory i brzeziny bagienne), niezaleŜnie od formy ich własności, będą przeznaczane środki
bezpośrednio z budŜetu UE. Dla obszaru NATURA 2000 sporządza się plany ochrony, czy to
jako osobny plan, czy to element innych planów (np. planu zagospodarowania
przestrzennego, planu urządzania lasu. KaŜdy inny plan lub pojedyncze przedsięwzięcie,
wpływające na przyrodę obszaru, musi zostać przeanalizowane pod tym kątem, dopiero na
podstawie m.in. wyników takiej analizy wolno podjąć decyzję o jego ewentualnym
zatwierdzeniu.
Odmienne od polskich przyzwyczajeń, działania na rzecz zachowania chronionych
wartości muszą być, jeŜeli potrzeba, podejmowane nawet poza chronionym obszarem, bez
wskazywania Ŝadnych granic. Jedynym kryterium jest występowanie tam takich zagroŜeń,
które mogą wpłynąć na wartości chronione wewnątrz obszaru.
Praktyczna ochrona obszarów NATURY 2000 według prawa europejskiego kształtuje
się więc nieco inaczej, niŜ nasze polskie doświadczenia. Punkt cięŜkości przesunięty jest na
skuteczność podejmowanych działań i regulacji ochronnych, a nie na tworzenie rozwiązań
formalnych. Ochrona tych obszarów nie oznacza przy tym ograniczenia moŜliwości
gospodarowania, ani tym bardziej pogorszenia jej ekonomicznej efektywności-przeciwnie, np.
51
programy rolnośrodowiskowe mogą wiązać się z profitami dla właścicieli ziemi. Ochrona
obszaru NATURA 2000 to po prostu nic innego jak mądre zintegrowane zarządzanie
obszarem, w sposób uwzględniający takŜe potrzeby przyrody.
W Polsce opracowana została „wstępne koncepcja obszarów NATURA 2000”. Ujęto w
niej 285 obszarów zajmujących łącznie około 15% powierzchni kraju. W roku 2003
koncepcja ta została – w wyniku prac tzw. Wojewódzkich Zespołów Roboczych – znacznie
rozszerzona i poprawiona. Równocześnie z prowadzonymi w Polsce pracami nad wyborem
obszarów (zostaną one następnie przedstawione Komisji Europejskiej do zweryfikowania z
punktu widzenia znaczenia dla całego kontynentu) trwają prace nad w[prowadzeniem
odpowiednich nowelizacji do polskiego prawa. W ramach nowelizacji ustawy o ochronie
przyrody Ministerstwo Środowiska przewiduje np. wprowadzenie „obszaru o znaczeniu
międzynarodowym” jako nowej formy ochrony przyrody w Polsce.
5.5. Ochrona zasobów surowców mineralnych
Gmina Iwkowa jest typowo rolniczą gminą posiadającą dobre warunki dla rozwoju rekreacji i
wypoczynku.
Ogranicza to w powaŜnym stopniu moŜliwości eksploatacji surowców mineralnych.
Jednocześnie określenie perspektyw i moŜliwości powiększania bazy surowcowej na
podstawie małych i przypowierzchniowych odsłonięć jest niełatwe.
Surowce mineralne na terenie gminy były lub są wydobywane przez miejscową ludność
systemem gospodarczym.
Z wywiadu terenowego wynika, Ŝe wiele z zarejestrowanych punktów wydobycia jest
nieczynnych, gdyŜ zainteresowanie miejscowej ludności jest większe stosowaniem w
budownictwie gotowych elementów. Część odkrywek jest rekultywowana lub teŜ ulega
samorekultywacji.
Oceniając miejscowe surowce mineralne i ich moŜliwość wykorzystania na potrzeby lokalne
w oparciu o zebrane materiały stwierdza się, Ŝe:
na skalę przemysłową w gminie Iwkowa nie eksploatuje się Ŝadnego z występujących tam
surowców mineralnych,
eksploatacja surowców odbywa się lokalnie, okresowo, systemem gospodarczym i obejmuje:
a/ piaskowce,
b/ gliny zwietrzelinowe,
c/ piaski zwietrzelinowe.
52
wyznaczono jeden obszar perspektywiczny dla ewentualnej eksploatacji kruszywa
naturalnego - „Porąbka Iwkowska” o szacunkowych zasobach 361 tys. m3 pospółki Ŝwirowopiaskowej
5.6. Ochrona powietrza atmosferycznego
Główne priorytety w tym zakresie to:
ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza z transportu i ruchu ulicznego,
ograniczenie emisji i zanieczyszczeń powietrza z energetycznego spalania paliw i z palenisk
domowych,
ochrona przed hałasem i nie jonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym.
Prognoza rozwoju komunikacji
Według aktualnych prognoz wzrostu ruchu samochodowego, w ciągu najbliŜszych 15 lat ruch
na drogach krajowych wzrośnie o ok. 25 – 30%, na drogach wojewódzkich i powiatowych o
ok. 10 –15%.
Oznacza to, Ŝe istotny wzrost ruchu – ok. 15%, na terenie gminy nastąpi przede wszystkim na
drodze powiatowej DP 43111.
Plany rozwoju sieci drogowej nie przewidują w najbliŜszym czasie w tej części regionu
realizacji nowych dróg, mogących przejąć wzrastający ruch. W związku z tym wzrośnie rola
dróg o podstawowym, lokalnym charakterze. Będą one musiały ulec modernizacjom
uwzględniającym nie tylko względy techniczne, ale równieŜ ochronę przed uciąŜliwościami
komunikacyjnymi przyległych obszarów.
Pozwoliłoby to rozwiązać problemy komunikacji na wiele lat.
Koncepcja rozwoju i funkcjonowania systemu transportu.
System transportu gminy spełniać musi podstawowe cele jakimi są:
zapewnienie powiązań gminy z ośrodkami administracji powiatowej i samorządowej
wyŜszego szczebla, jak miasto wojewódzkie Kraków oraz powiatowe: Tarnów, Limanowa,
Nowy Sącz, Brzesko,
zapewnienie powiązań gminy z sąsiednimi gminami – Łososiną Dolną, Lipnicą Murowaną,
Laskową i Czchowem,
53
zabezpieczenie powiązań miejscowości połoŜonych na obszarze gminy (wsi)
z siedzibą gminy.
PowyŜsze kryteria muszą spełniać istniejące, zmodernizowane drogi powiatowe
i gminne.
Prawidłowe funkcjonowanie systemu transportu zapewni realizacja niŜej wymienionych
zadań:
realizowanie lokalnych połączeń w oparciu o koncepcje i projekty budowlane (w obrębie wsi
Kąty, Dobrociesz, Połom Mały, DruŜków Pusty, Porąbka Iwkowska, w rejonie licznych
przysiółków, w południowo-zachodniej części gminy, we wsiach Kąty, Dobrociesz i
Wojakowa – zarówno komunikacja, jak i osadnictwo winny być poddane szczegółowej
kontroli),
modernizacja dróg gminnych i powiatowych,
budowa dróg dojazdowych lokalnych i parkingów w miejscach koncentracji planowanych
usług turystycznych.
Główne problemy komunikacyjne najbliŜszych lat:
Problem 1 – nadmiernej uciąŜliwości komunikacyjnej głównych tras drogowych – moŜe
dotyczyć drogi powiatowej nr 43111 Tymowa – Łososina Dolna.
Problem 2 – zapewnienia normatywnej przepustowości sieci drogowej – dotyczy głównie
dróg powiatowych nr 43111 i nr 43166.
Problem 3 – utrzymania co najmniej obecnej osiągalności celów podróŜy i dostępności
obszarów – dotyczy poprawy parametrów obecnej sieci dróg powiatowych.
UciąŜliwość dróg powiatowych moŜna zmniejszyć poprzez:
wznoszenie nowych budynków w większej odległości od krawędzi jezdni,
zwiększenie powierzchni zieleni oraz jej intensywności wokół obiektów usług publicznych,
wprowadzanie zadrzewień i krzewów wzdłuŜ dróg przebiegających na terenach otwartych
(nie zabudowanych) dla ochrony gruntów rolnych przed zanieczyszczeniem metalami
cięŜkimi.
54
NaleŜy zaprojektować i wykonać ścieŜki rowerowe. Usytuowanie ścieŜek powinno zapewnić
bezpieczeństwo wszystkim uŜytkownikom systemu komunikacyjnego. Szerokość ścieŜki
rowerowej powinna wynosić nie mniej niŜ:
- ścieŜka jednokierunkowa
1,5 m
- ścieŜka dwukierunkowa
2,0 m
- ścieŜka jednokierunkowa z dopuszczalnym ruchem pieszym 2,5 m.
Szerokość ścieŜki rowerowej naleŜy ustalać indywidualnie, jeŜeli oprócz prowadzenia ruchu
rowerowego pełni inne funkcje.
W ramach rekreacji zimowej naleŜy wyznaczyć trasy biegowe dla narciarzy.
W projektowaniu i pracach związanych z transportem naleŜy przestrzegać następujących
zasad:
przewidzieć większy udział komunikacji zbiorowej w podróŜach,
oddziaływać na zmniejszenie ruchliwości samochodów osobowych,
promować ruch niezmotoryzowany poprzez budowę systemu dróg rowerowych, rozwój stref
ruchu pieszego, budowę przepraw mostowych dla pieszych i rowerzystów,
eliminować ruch tranzytowy poprzez tereny zwartej zabudowy,
zapewnić odpowiednie przewietrzanie terenu,
stosować ochronę bierną (strefy ochronne, ekrany sztuczne i roślinne).
Kierunki rozwoju w zakresie ogrzewnictwa powinny dotyczyć następujących działań:
wyeliminowanie spalania tworzyw sztucznych i substancji przemysłu chemicznego,
zastępowanie ogrzewania węglem przez ogrzewanie gazem lub ciekłymi paliwami,
rozpowszechnianie ogrzewania olejem opałowym na terenach nie objętych siecią gazową,
stosowanie proekologicznych urządzeń grzewczych takich jak pompy ciepła czy instalacje
solarne.
Według postanowień uchwalonych na „Szczycie Ziemi w Johanesburgu” w 2002 r. w
państwach Unii Europejskiej , do 2010 r udział energii odnawialnej w całkowitej produkcji
energii ma wynieść 10%. W Polsce uchwałą Sejmu ustalono, Ŝe do 2010 roku udział energii z
niekonwencjonalnych źródeł wyniesie 7,5 %, a do roku 2020 – 14%.
Z uwagi na znaczne walory rekreacyjne gminy i fakt, Ŝe znajduje się ona na terenie Obszaru
Chronionego Krajobrazu naleŜy nie dopuszczać do lokalizacji nowych emitorów.
55
5.7. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
NajwaŜniejsze zadania gminy w zakresie infrastruktury elektroenergetycznej to:
zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego,
poprawa niezawodności i ciągłości działania,
poprawa standardu świadczonych usług,
zminimalizowanie niekorzystnych oddziaływań na środowisko.
Projektowane nowe inwestycje powinny być przyjazne dla środowiska, tj. dobrze
wkomponowane w pejzaŜ gminy i w jak najmniejszym stopniu uciąŜliwe dla otoczenia.
Podstawowe kierunki działań w zakresie ochrony środowiska przed promieniowaniem
elektromagnetycznym niejonizującym mają z reguły charakter nieinwestycyjny i dotyczyć
będą prowadzenia badań określających skalę zagroŜenia promieniowaniem a w szczególności:
prowadzenia rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono
dopuszczalne stęŜenia poziomów pól elektromagnetycznych,
uwzględniania w planach miejscowych i studiach uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych poprzez:
dokładną inwentaryzację źródeł emisji,
odpowiednią lokalizację nowoprojektowanych budynków.
Główny nacisk w programie w zakresie elektroenergetyki połoŜono na poprawę jakości
obsługi odbiorców poprzez:
zapewnienie prawidłowych parametrów jakościowych dostarczanej energii elektrycznej,
zapewnienie nieograniczoności dostawy energii elektrycznej,
zapewnienie wzrostu moŜliwości wykorzystania energii elektrycznej do celów grzewczych.
Przyjęto, Ŝe cele te będą realizowane poprzez sukcesywną modernizację układu zasilania i
sieci rozdzielczych średniego napięcia, budowę nowych stacji transformatorowych oraz
remonty linii niskiego napięcia. Podstawą prognozy są zarówno przewidywane zmiany
demograficzne, jak i hipotezy rozwoju gospodarczo-społecznego i związane z tym zmiany
strukturalne gminy.
5.8. Ochrona przed nadzwyczajnymi zagroŜeniami
Do powaŜnych awarii, które mogą wystąpić na terenie gminy naleŜy zaliczyć głównie
katastrofy naturalne (wyładowania elektryczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne
56
opady atmosferyczne, huragany, poŜary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i
zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników roślin lub zwierząt a takŜe
epidemie chorób zakaźnych ludzi i zwierząt). Ponadto mogą losowo wystąpić awarie
transportowe.
Przeciwdziałanie awariom transportowym powinno polegać na:
zmodernizowaniu zbyt wąskich odcinków dróg wojewódzkich,
przygotowaniu parkingów i zatok dla bezpiecznego zatrzymywania się pojazdów, a w
przypadku awarii na ich odholowanie i zabezpieczenie,
przeprowadzaniu wzmoŜonych kontroli pojazdów przewoŜących materiały niebezpieczne,
podnoszeniu świadomości społecznej w zakresie zagroŜeń powstałych w związku ze
stosowaniem niebezpiecznych substancji np. pestycydów,
informowaniu i edukacji społeczeństwa o zagroŜeniach środowiska i zdrowia ludzi.
6. RACJONALNE UśYTKOWANIE ZASOBÓW ŚRODOWISKA
(obszar strategiczny 2)
6.1.Wzrost efektywności wykorzystania surowców
Wykorzystanie zasobów surowców i ewentualnie podjęcie oraz zwiększenie ich eksploatacji –
wymaga dokonania bilansu zysków i strat (w aspekcie ochrony środowiska) – dla ustalenia
zasadności zamierzeń inwestycyjnych w zakresie pozyskiwania surowców.
Zwiększanie wydobycia surowców wiąŜe się z podejmowaniem niezbędnych, towarzyszących
działań – przede wszystkim – rekultywacji terenów eksploatacji. Władze samorządowe będą
więc zobowiązane do sprawowania nadzoru nad jednostkami prowadzącymi eksploatację
równieŜ w skali indywidualnych działań – dla zapewnienia ochrony walorów środowiska – a
szczególnie rzeźby (ukształtowania) – powierzchni terenu.
Rozpoczęcie, bądź poszerzenie – terenów wydobycia surowców – moŜe nastąpić po
dokładnym rozpoznaniu warunków ich wydobycia – jak równieŜ – zgodnie z obowiązującymi
przepisami szczególnymi (prawem geologicznym i aktami prawnymi dotyczącymi ochrony
środowiska).
W gospodarce kopalinami pospolitymi naleŜy:
dostosowywać eksploatację do wymogów prawa geologicznego i górniczego,
właściwie gospodarować zasobami kopalin i ich reglamentacją,
chronić środowisko naturalne,
57
właściwie rekultywować tereny poeksploatacyjne.
6.2. Rozwój energetyki odnawialnej
Integralnym elementem zrównowaŜonego rozwoju gminy powinien stać się wzrost
wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Lokalnymi odnawialnymi zasobami
wykorzystywanymi do produkcji energii elektrycznej mogą być:
siła wiatru (siłownie wiatrowe),
energia wody (turbiny wykorzystujące spiętrzenia wodne),
energia słoneczna (kolektory słoneczne lub ogniwa fotowoltaiczne przetwarzające energię
słoneczną na prąd elektryczny),
energia geotermalna,
biogaz.
Działania nieinwestycyjne gminy w tym zakresie powinny koncentrować się głównie na:
dokonaniu oceny zasobów energii odnawialnej , wyznaczeniu terenów preferowanych do
rozwoju energetyki odnawialnej,
opracowaniu programów wykonawczych dotyczących energetycznego wykorzystania
biomasy, rozwoju energetyki wodnej, wiatrowej, słonecznej oraz programu wykorzystania
energii geotermalnej,
włączaniu problematyki energii odnawialnej do planów zagospodarowania przestrzennego
gminy,
wspieraniu indywidualnych przedsięwzięć związanych z energetyką odnawialną.
6.3.Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych, rolnictwo
Ochrona powierzchni ziemi na gruntach zdegradowanych i zdewastowanych powinna
obejmować:
prowadzenie działalności oświatowej na rzecz restrukturyzacji produkcji rolnej
w odniesieniu do stanu zanieczyszczenia środowiska,
wdroŜenie kompleksowego monitoringu gleb i roślin,
określenie obszarów naraŜonych na degradację wskutek erozji oraz stworzenie programu
zapobiegania erozjom,
58
opracowanie ewidencji gruntów zdegradowanych i zdewastowanych oraz opracowanie
kompleksowego programu ich rekultywacji,
opracowanie kompleksowego programu zabiegów regeneracyjnych i ochronnych gleb
zanieczyszczonych przez przemysł i rolnictwo (np. program wapnowania gleb zakwaszonych,
ochrona uŜytków ekologicznych),
restrukturyzacja produkcji rolnej na terenach naraŜonych na skaŜenie,
dokonywanie okresowych weryfikacji środków nawozowych oraz środków ochrony roślin ze
względu na obciąŜenia środowiskowe.
6.4. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów
Niezwykle waŜna w granicach gminy – jest właściwa polityka prowadzona w
odniesieniu do terenów zielonych, szczególnie terenów zieleni wysokiej, tj.: lasów i
zadrzewień róŜnego rodzaju, w tym – zieleni stanowiącej biologiczną obudowę rzek i
potoków oraz zadrzewień śródpolnych.
Zieleń – zwłaszcza wysoka – spełnia róŜnorodną rolę:
w istotny sposób zwiększa walory krajobrazowe gminy,
bezpośrednio wpływa dodatnio na zwiększenie przyrodniczych wartości obszaru, a
mianowicie: poprawia warunki aerosanitarne, sprzyja zwiększeniu poziomu wilgotności
gruntów, zapobiega erozji, stanowi schronienie dla licznych gatunków zwierząt,
tworzy rejony wypoczynku dla mieszkańców, a takŜe osób korzystających
z walorów rekreacyjnych gminy – zamieszkałych poza jej granicami.
Dla zabezpieczenia terenów zieleni naleŜy bezwzględnie wykluczyć:
moŜliwość przeznaczania tych terenów na cele, które nie są związane z gospodarowaniem
zielenią,
dokonywanie zmian stosunków wodnych – głównie przez nieprawidłowo prowadzoną
regulację rzek i potoków oraz melioracje,
zmniejszanie istniejącego drzewostanu,
lokalizowanie zabudowy, obiektów i sieci infrastruktury technicznej oraz gromadzenie
odpadów w terenach leśnych,
stosowanie chemicznych środków uprawy i ochrony roślin w zespołach lasów.
Jednocześnie – naleŜy prowadzić działania zmierzające do powiększenia powierzchni lasów –
między innymi poprzez przygotowanie programów dolesień obejmujących tereny o niskiej
klasie bonitacji gleb – usytuowane w sąsiedztwie istniejących terenów leśnych i zadrzewień.
59
NaleŜy równieŜ objąć ochroną zachowane do dzisiaj parki dworskie, cmentarze
i inne zabytkowe zespoły zieleni.
WiąŜe się to z przygotowaniem programu promocji i zachęty – dla prowadzenia
róŜnorodnych działań słuŜących ochronie istniejących zasobów zieleni.
Krajobraz, takŜe kulturowy – jest jedną ze szczególnie cennych wartości gminy.
Największe walory krajobrazowe reprezentują: północno-zachodnie oraz północno-wschodnie
rejony gminy.
Zarządzanie systemem ochrony przyrody i krajobrazu powinno obejmować:
prace nad objęciem ochroną krajobrazową najcenniejszych obszarów gminy,
prace nad zatwierdzeniem dokumentacji obiektów proponowanych do ochrony rezerwatowej,
wprowadzenie róŜnych form ochrony przyrody (np. uŜytków ekologicznych, stanowisk
dokumentacyjnych),
powszechną inwentaryzację przyrodniczą gminy.
Gospodarka leśna powinna obejmować:
nadzór nad lasami niepaństwowymi w celu zapewnienia zasady trwałości lasów
i ciągłości ich uŜytkowania,
rozwijanie pozaprodukcyjnych funkcji lasów i zadrzewień,
wprowadzenie do uŜytku planów urządzenia lasów (system szkoleń),
zwiększenie pomocy finansowej dla deklarujących chęć zalesienia gruntów nie
wykorzystywanych rolniczo,
opracowanie gminnego planu zadrzewień.
W zakresie gospodarki łowieckiej naleŜy:
ochronić i zachowywać róŜnorodność populacji zwierząt łownych,
chronić i kształtować środowisko przyrodnicze na rzecz poprawy warunków bytowania
zwierzyny,
uzyskiwać moŜliwie wysoką jakość osobniczą i trofealną oraz właściwa liczebność populacji
ze względu na gospodarkę leśną i rolną,
zachowywać i chronić ginące gatunki zwierząt,
spełniać potrzeby społeczne w zakresie uprawiania myślistwa,
kultywować tradycję oraz krzewienie etyki i kultury łowieckiej.
7 . WSPÓŁPRACA PRZYGRANICZNA (obszar strategiczny 3)
W zakresie współpracy z sąsiednimi gminami naleŜy:
60
wspólnie przeciwdziałać powodziom i deficytom wody poprzez budowę systemu zbiorników
małej retencji i sieci wodociągowej,
budować i rozbudowywać wspólne systemy kanalizacji i oczyszczania ścieków,
obejmować formami ochrony przyrody najcenniejsze obszary przyrodnicze,
rozbudowywać istniejące systemy obszarów prawnie chronionych,
współpracować w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych,
ostrzegać i alarmować w przypadku nadzwyczajnych zagroŜeń i klęsk Ŝywiołowych.
8. EDUKACJA EKOLOGICZNA, TURYSTYKA I REKREACJA
(obszar strategiczny 4)
Zadania krótkoterminowe
Organizacja systemu szkoleń i kursów edukacyjnych z zakresu ochrony środowiska,
agroturystyki, obsługi ruchu turystycznego, rolnictwa ekologicznego, wytwórczości
regionalnej.
Wspieranie inicjatyw młodzieŜy szkolnej w zakresie ochrony środowiska, tworzenie
autorskich klas ekologicznych.
Prenumerowanie czasopism ekologicznych
Organizowanie pogadanek, odczytów, wystaw.
Edukację ekologiczną młodzieŜy szkolnej powinno się realizować poprzez:
wprowadzanie do szkół programu ekologicznego w ramach zajęć pozalekcyjnych,
udział szkół w akcji „sprzątanie świata” w miesiącu maju i wrześniu,
prowadzenie czynnej zbiórki surowców wtórnych,
uczestnictwo w konkursach ekologicznych,
organizowanie imprez popularyzujących wiedzę ekologiczną,
organizowanie konferencji i seminariów dotyczących ochrony środowiska i gospodarki
wodnej,
gromadzenie bibliografii i wideoteki w zakresie ekologii.
Edukację ekologiczną dorosłych naleŜy realizować poprzez:
egzekwowanie przepisów dotyczących porządku,
wdraŜanie i sankcjonowanie europejskich standardów w dziedzinie ładu przestrzennego,
oszczędności energii itp.,
tworzenie świadomości społecznej dotyczącej zachowań komunikacyjnych,
promowanie proekologicznych zachowań,
61
edukację w zakresie gospodarki odpadami, racjonalnego zuŜycia wody i racjonalnego
wykorzystania opakowań.
Zadania długoterminowe
Stworzenie systemu doradztwa w zakresie ochrony środowiska, rolnictwa ekologicznego,
turystyki, markietingu, finansów, księgowości.
Stworzenie informacji o rynku pracy w gminie i regionie.
Turystyka, rekreacja
Gmina Iwkowa jest obszarem średnio obciąŜonym ruchem turystycznym, pomimo bardzo
małej liczby miejsc w obiektach noclegowych – 100 (dla porównania w gminie Czchów
=1106).
Najistotniejszą rolę w atrakcyjności turystycznej gminy odgrywają walory kulturowe i
krajobrazowe, a takŜe wartości środowiska przyrodniczego, w tym głównie rzeźba terenu.
Zakres przestrzenny obszarów, które wykorzystywane są dla celów rekreacji ulega zmianie,
pod względem sezonowości, a takŜe zaleŜy od uprawianych form turystyki.
Turystyka jest funkcją kreującą rynek pracy, przede wszystkim dla kobiet, głównie w sezonie
letnim, a po rozbudowie bazy rekreacyjno-sportowej – takŜe w okresie zimowym.
Celem rozwoju gminy powinno być:
poprawa efektywności wykorzystania naturalnych zasobów turystycznych i ich ochrona,
zwiększenie liczby turystów odwiedzających gminę.
Formułowanie celów rozwoju funkcji rekreacyjnej w gminie naleŜy wiązać z:
prognozowanym i widocznym w ostatnich latach wzrostem aktywności turystycznej ludności,
połoŜeniem gminy,
wzrostem zainteresowania społeczeństwa róŜnymi formami turystyki aktywnej,
wzrostem popularności agroturystyki, jako alternatywnej formy pobytów urlopowych,
zarówno wśród słabszych ekonomicznie warstw społeczeństwa jak i modnego „powrotu do
natury” warstw zasobniejszych finansowo.
Proponowane kierunki działania to:
rozpropagowanie idei agroturyzmu wśród rolników,
zorganizowanie szkoleń i wycieczek instruktaŜowych,
promowanie produkcji zdrowej Ŝywności,
poprawienie dostępności komunikacyjnej i wyposaŜenia w infrastrukturę techniczną wsi,
wyznaczenie miejsc biwakowania, palenia ognisk, gier i zabaw terenowych,
opracowanie folderu promocyjnego gospodarstw agroturystycznych.
62
Rozwój agroturystyki wymaga takŜe podniesienia estetyki wsi (organizacja konkursu na
najpiękniejszy ogródek, najlepiej zmodernizowany budynej itp.), lepszej dostępności do
placówek handlowych, pocztowo-telekomunikacyjnych, kulturalnych, ochrony zdrowia itp.
Proponowane kierunki działania:
oznakowanie i promocja interesujących obiektów zabytkowych,
poszerzenie oferty wypoczynku w okresie letnim (nauka jazdy konnej, wędrówki konne,
plenerowe imprezy sportowo-rekreacyjne,
wyznaczenie miejsc biwakowania, palenia ognisk, gier i zabaw terenowych,
oznakowanie nowych szlaków (pieszych, rowerowych, narciarskich), najlepiej w formie
zamkniętych pętli z moŜliwością dogodnego dojazdu i parkowania,
wyznaczenie i oznakowanie ścieŜek spacerowych i dydaktycznych,
zorganizowanie wypoŜyczalni sprzętu sportowo-rekreacyjnego (rowery, sprzęt do gier),
zorganizowanie taniej bazy noclegowej (domki campingowe, pola namiotowe, schroniska
młodzieŜowe itp.),
wzbogacenie oferty gastronomicznej,
opracowanie oferty działek pod budowę obiektów słuŜących rekreacji,
przeprowadzenie akcji promującej walory turystyczne gminy (zaproszenie mediów, wydanie
informatora).
Ochrona środowiska na tle ruchu turystycznego
Gmina Iwkowa jest niewystarczająco przygotowana w zakresie ochrony środowiska do
obsługi ruchu turystycznego. Brak odpowiedniej bazy rekreacyjno-wypoczynkowej,
odpowiedniego systemu zaopatrzenia w wodę, odprowadzania ścieków. Brak działań
stymulujących zmianę sposobu ogrzewania. Brak programu gospodarowania odpadami
komunalnymi z uwzględnieniem powstających w wyniku wzmoŜonego ruchu turystycznego.
Naruszenia wymagań ochrony środowiska to:
odprowadzanie ścieków w stanie surowym do głównych cieków wodnych gminy,
odprowadzanie niedostatecznie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych,
wylewanie ścieków ze zbiorników wybieranych na pola orne,
spalanie odpadów komunalnych na ziemi oraz zaleganie ich w miejscach biwakowych.
NajwaŜniejszymi obszarami koniecznych działań dla prawidłowego kształtowania rekreacji
na terenie gminy są:
dolina Beli (wieś Iwkowa) wraz z otaczającymi ją masywami leśnymi,
zachodnie tereny wsi Wojakowa i Dobrociesz,
63
obszary przyległe do projektowanego zbiornika retencyjnego we wsi Kąty.
Występuje potrzeba wydzielenia wyraźnie zdefiniowanych preferencji funkcjonalnych w
obszarze gminy:
mieszkaniowo-usługowych,
rolniczo-rekreacyjnych,
produkcyjno-usługowych.
Funkcjonowanie obszarów preferencyjnych naleŜy bezwzględnie podporządkować ochronie
środowiska i krajobrazu.
9. KONSULTACJE SPOŁECZNE - WYNIKI ANKIET
Informacje o wykonywaniu „Programu ochrony środowiska”
zostały przekazane uczestnikom zebrań wiejskich, które odbywały się w miesiącu marcu.
W miesiącu maju robocza wersja „Programu ochrony środowiska dla gminy Iwkowa” została
umieszczona w internecie w celu szerokiej konsultacji społecznej.
Mieszkańcom gminy zostały przekazane anonimowe ankiety w ilości 100 sztuk.
Zostało wypełnionych i zwróconych 100 ankiet.
Stan środowiska w gminie oceniono jako: dobry 22%, średni 74%, zły 4%.
Stopień zanieczyszczenia powietrza w gminie oceniono następująco: duŜe 4%,
średnie 74%, bark zanieczyszczeń 12%, 10 % ankietowanych odpowiedziała „nie wiem”.
Jako główne i najbardziej uciąŜliwe źródła zanieczyszczeń podawano spalanie
róŜnych odpadów i śmieci oraz lokalne kotłownie w sezonie grzewczym, ogrzewanie szklarni
i tuneli filiowych.
Jako główne źródła odorów podawano odpływ nieoczyszczonych ścieków do przydroŜnych
rowów, szamba oraz piekarnię.
Większość ankietowanych odpowiedziała, Ŝe nie występują na terenie gminy uciąŜliwości
związane z emisją hałasu, nieliczni wskazywali na hałas komunikacyjny.
Stan wód powierzchniowych oceniono w następujący sposób: dobry 11%, średni 44%, zły
30%, nie wiem 15%. Jako najczęściej występujące zanieczyszczenia tych wód podawano
zmiany zapachu, mętności i barwy wody, a jako ich przyczynę odprowadzane ścieki, odpływy
64
z szamb, rolnictwo, zakłady przemysłowe, składowiska odpadów przemysłowych oraz stacje
paliw. Zwracano uwagę, Ŝe zanieczyszczenie wód powierzchniowych moŜe wpłynąć na
ograniczenie turystyki i wypoczynku.
Stan wód podziemnych został oceniony jako: dobry 36%, średni 34%, zły 6%, 24%
ankietowanych nie miało w tej sprawie swojego zadania. Jako główny problem dotyczący
wód podziemnych podawano zmniejszanie się zasobów wodnych i wydajności ujęć
(wysychanie studni), ścieki i składowiska odpadów.
Mieszkańcy gminy nie zauwaŜali specyficznych źródeł zanieczyszczeń negatywnie
oddziaływujących na środowisko, sporadycznie wymieniali promieniowanie
elektromagnetyczne.
Warunki glebowe w gminie oceniono w następujący sposób: dobre 8%, średnie 64%, złe
22%, nie wiem 6%. Ankietowani nie zauwaŜali problemów związanych z erozją wodną czy
wiatrową. Jako przyczyny degradacji gleb wymieniano usychanie drzew i krzewów oraz
zmniejszenie liczebności gatunkowej roślin i zwierząt. Źródła tych negatywnych zjawisk to
według ankietowanych zbyt intensywny wyrąb lasów, kłusownictwo, nadmierna chemizacja i
intensyfikacja rolnictwa.
Na pytanie o walory przyrodnicze gminy 22% ankietowanych odpowiedziało, Ŝe tereny o
duŜych wartościach przyrodniczych istnieją, 26% odpowiedziało, Ŝe nie, a 52 nie miało na ten
temat swojego zdania. Mieszkańcy nie wypowiedzieli się na temat potrzeby objęcia ochroną
prawną obszarów lub obiektów o duŜych wartościach.
40% ankietowanych zauwaŜa i potrafi wymienić dotychczasowe działania inwestycyjne
gminy na rzecz poprawy środowiska, pozostałe 60% nie.
Większość ankietowanych 60% uwaŜa, Ŝe naleŜy podjąć działania zmierzające do
ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza i wody oraz do zmniejszenia emisji odorów i
hałasu, 12% uwaŜa, Ŝe nie, a 28% nie ma swojego zdania. Potrzebę rozwoju infrastruktury
komunalnej widzi 70% ankietowanych. Jako główne inwestycje podają budowę oczyszczalni
ścieków, kanalizacji i wodociągu publicznego.
65
Potrzebę rozwoju przemysłu i rzemiosła w gminie widzi 70% ankietowanych, 10% nie widzi
takiej potrzeby, a pozostali nie mają zdania w tej sprawie.
Potrzebę rozwoju i intensyfikacji rolnictwa widzi 40% ankietowanych, 16% nie, a 44% nie
ma zdania. Wypowiedzi negatywne tłumaczone są występowaniem nieurodzajnych gruntów,
trudnymi warunkami terenowymi oraz niska opłacalnością produkcji rolnej.
Potrzebę rozwoju i intensyfikacji gospodarki leśnej sygnalizuje 46% ankietowanych, 20% nie
widzi takiej potrzeby, a 34% nie ma w tej sprawie swojego zdania.
Większość ankietowanych 90% widzi natomiast potrzebę rozwoju tyrystyki.
Ankieta przeznaczona dla gospodarstw dotycząca odpadów zawierających azbest
Mieszkańcom gminy zostały przekazane anonimowe ankiety w ilości 40 sztuk. Zostało
wypełnionych i zwróconych 35 ankiet.
Na terenie posesji 73% ankietowanych gospodarstw znajdują się materiały zawierające azbest
, są to głównie płyty eternitowe stanowiące pokrycie dachów.
W ankietowanych gospodarstwach nie stosowano odpadów zawierających azbest do
zapełnienia wyrobisk i ulepszania gleby, nie znajdują się równieŜ pryzmy odpadów
zawierających azbest.
Niewielki procent ankietowanych odpowiedział na pytanie co zamierza zrobić z odpadami
zawierającymi azbest; 47% postanowiło pozostawić je bez zmiany, 26% zamierza wywieźć
odpady na wysypisko, a 27% przykryć innymi materialami.
Na pytanie czy ankietowani zamierzają zmienić pokrycie dachowe ankietowani
odpowiedzieli następująco: pozostawić bez zmiany 39%, pokryć innym materiałem
zabezpieczającym 11%, wymienić na nowe, a eternit wywieźć na wysypisko 50%, ale w
większości nie określają roku, a jako główną przyczynę podają brak funduszy.
66
10. KOSZTY, HARMONOGRAM I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU
10.1. Koszty realizacji programu
Kalkulacja kosztów została podana dla dwóch horyzontów czasowych: lata 2004-2007 i 2007
–2015, uezglęniono w niej limity wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne
uchwalone przez Radę Gminy Iwkowa w dniu 9 czerwiec 2004 (Uchwała Nr XX/98/04)
(tab.5).
Tabela 5. Koszty i harmonogram realizacj programu ochrony środowiska
L.p Cel strategiczny
Rodzaj
Szacunkowe koszty w tys.
działania/inwestycje
PLN
2004-2007
2007-2015
Obszar strategniczny 1
1.
Ochrona i kształtowanie
Wykonanie badań
stosunków wodnych
specjalistycznych
10
dotyczących poszukiwania
nowych źródeł wód
podziemnych
Budowa stacji uzdatniania
20
1000
80
.........
40
2000
100
.....
.......
......
Zarządzenie ochroną
9
10
Inwestycje
500
wody
Rozbudowa sieci
wodociągowej
Budowa oczyszczalni
ścieków
Wykonanie sieci
kanalizacyjnej
2.
Gospodarka odpadami
3.
Ochrona przed hałasem
67
4.
5.
7.
Ograniczenie
Monitoring
225
15
zanieczyszczeń powietrza
Inwestycje
520
470
Budowa dróg
2409
......
Monitoring
3
4
Inwestycje
1
Monitoring
10
10
Inwestycje
2
4
Inwestycje
200
150
Rozwój energetyki
Zarządzanie
2
0,7
odnawialnej
Inwestycje
200
400
Ochrona gleb i terenów
Zarządzanie
1
zdegradowanych
Inwestycje
270
20
Likwidacja osuwisk
2 800
200
Ochrona i zrównowaŜony Monitoring
5
5
rozwój lasów
Inwestycje
50
60
Propagowanie idei
Edukacja społeczeństwa
9
6
ochrony środowiska
Inwestycje
2
2
Infrastruktura turystyczna
300
Razem:
7 768
Awarie
Ochrona przyrody
Obszar strategiczny 2
1.
Wzrost efektywności
wykorzystania surowców
2.
3.
4.
Obszar strategiczny nr 3
1.
Współpraca z sąsiednimi
gminami
Obszar strategiczny nr 4
1.
4 356,7
W celu oszacowania kosztów związanych z rozbudową i budową stacji uzdatniania wody,
oczyszczalni ścieków, sieci wodociągowych i kanalizacyjnych przeanalizowano jednostkowe
wskaźniki kosztów inwestycyjnych opublikowane w artykułach i biuletynach, po czym
zweryfikowano je w trakcie konsultacji z wykonawcami w/w obiektów na terenach
południowo-wschodniej Polski.
Szacunkowy koszt wybudowania oczyszczalni 1 m3/d – 3333 zł
Szacunkowy koszt wybudowania stacji uzdatniania wody 1 m3/d – 1250 zł
68
Koszt 1 m sieci kanalizacyjnej wynosi około 300 zł.
Orientacyjny koszt wykonania 1 m wodociągu wynosi 150 zł.
10.2. Krajowe źródła finansowania Programu
Zasady funkcjonowania funduszy ekologicznych określa ustawa Prawo ochrony
środowiska oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2002 r (Dz.U.Nr 230,
poz. 1934) [29].
Fundusze ekologiczne funkcjonują na następujących poziomach administracji:
na poziomie krajowym – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
na poziomie regionalnym - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
na poziomie lokalnym, bez osobowości prawnej powiatowe i gminne fundusze ochrony
środowiska.
Gminy i przedsiębiorstwa komunalne starają się w coraz większym stopniu
wykorzystywać komercyjne środki finansowe przeznaczone na remonty, modernizacje i
rozwój infrastruktury ochrony środowiska poprzez tworzenie bodźców i korzystnych
warunków do przyciągania kapitału sektora prywatnego (m.in. udzielanie koncesji firmom
prywatnym na budowę i eksploatację gminnej infrastruktury w ramach partnerstwa publicznoprywatnego. Zasady dopuszczalności pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę
środowiska reguluje Rozp. Rady Min. z dnia 10 grudnia 2002 r w sprawie dopuszczalnej
pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę środowiska (Dz.U. Nr 231, poz. 1938).
Przedsiębiorstwa i podmioty gospodarcze przypisane do konkretnej gminy w znacznej
części powinny finansować zadania związane z wprowadzaniem systemów zarządzania
środowiskiem na poziomie przedsiębiorstw, najlepszych dostępnych technologii,
ograniczeniem odpadowości, materiałochłonności, energochłonności i zmniejszeniem zuŜycia
wody.
Pomoc strukturalna Unii Europejskiej
Wspieranie rozwoju publicznej (nie komercyjnej) infrastruktury to główny cel
Funduszu Spójności inaczej nazywanego Funduszem Kohezji. Fundusz finansuje duŜe
projekty w zakresie transportu i ochrony środowiska. W odróŜnieniu od funduszy
69
strukturalnych ma charakter czasowy. Początkowo jego realizację zaplanowano na lata 199399, a następnie na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłuŜyć jego działanie do roku
2006. Od 2000 roku Polska korzysta z Przedakcesyjnego Instrumentu Polityki
Strukturalnej (ISPA). Z chwilą wstąpienia do UE, Polska jako państwo członkowskie
przestanie być benificjentem tego instrumentu. Wszystkie projekty zatwierdzane do
finansowania w ram ach ISPA będą kontynuowane w następnych latach jako projekty
Funduszu Spójności. W ramach jednego projektu nie moŜna jednocześnie korzystać z
Funduszu Spójności oraz z funduszy strukturalnych.
Środki tego funduszu mogą być przeznaczone na urządzenia i infrastrukturę
poszczególnych komponentów środowiska a takŜe na przygotowywanie projektów, ich
wdraŜanie, monitoring, studia towarzyszące, informacje dla społeczeństwa.
Źródłem pomocy UE w dziale środowisko jest równieŜ Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, European Regional Development Fund
to jeden z funduszy strukturalnych powstały w 1975 w celu zmniejszenia dysproporcji
w rozwoju poszczególnych regionów oraz podniesienia stopnia rozwoju regionów najbardziej
zapóźnionych, np. obszarów wiejskich; realizowany poprzez wspieranie i finansowanie
programów rozwoju infrastruktury w krajach Unii Europejskiej. Środki z Funduszu mogą
zostać wykorzystane na wniosek krajów członkowskich UE lub z inicjatywy Komisji
Europejskiej na wsparcie programów w dwu lub więcej regionach bądź programów
narodowych, których realizacja mogłaby być korzystna dla wszystkich krajów Unii.
Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w następujących dziedzinach:
inwestycje produkcyjne umoŜliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy,
inwestycje na infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla
regionów objętych celem nr 1,
inwestycje na edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych celem nr 1,
rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przedsiębiorstw,
działalność badawczo-rozwojowa,
inwestycje związane z ochroną środowiska.
70
GŁÓWNE INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ
Do realizacji polityki ekologicznej słuŜą między innymi następujące narzędzia:
ekonomiczno-prawne i finansowe,
podatki –instrumenty wprowadzone w ramach prawa lokalnego,
opłaty – opłaty za korzystanie ze środowiska, opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do
środowiska,
subwencje (subsydia publiczne), dotacje ze środków budŜetowych, prefewrencyjne kredyty i
poŜyczki, systemowe umarzanie poŜyczek, ulgi podatkowe, zróŜnicowanie opłat celnych,
zwalnianie od kaucji inwestycyjnych przy podejmowaniu inwestycji ochronnych,
bodźce finansowe dla egzekucji prawa – system kar ekologicznych, odsetki karne za
nieterminowe uiszczanie opłat, itp.
2. Edukacyjne – działania mające na celu podniesienie świadomości ekologicznej
społeczeństwa.
Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system
sprawozdawczości oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na
środowisko, a takŜe na wskaźnikach świadomości społecznej. W tabeli 6 zaproponowano
istotne wskaźniki, przyjmując, Ŝe lista ta nie jest wyczerpująca i będzie sukcesywnie
modyfikowana.
Tabela 6. Wskaźniki stanu środowiska
L.p.
Wskaźnik
Stan wyjściowy
Stan w czasie oceny
realizacji Programu
1.
Jakość wód powierzchniowych; udział
0%
wód V klasy
2.
Jakość wód podziemnych; udział wód I i
Brak danych
II klasy
3.
Stosunek ilości wody zuŜywanej na cele
0%
komunalne z wód powierzchniowych /do
ilości z wód podziemnych
4.
Udział nie oczyszczonych ścieków
100%
komunalnych
5.
Udział nie oczyszczonych ścieków
0%
71
przemysłowych
6.
Wskaźnik zwodociągowania gminy
5,7 %
7.
Wskaźnik skanalizowania gminy
0%
8.
Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do 0%
sieci wodociągowej
9.
Ilość wytwarzanych odpadów
110
komunalnych w kg/1 mieszkańca w roku
10.
11.
Udział odpadów komunalnych
System wdraŜany,
składowanych na wysypiskach
brak danych
Udział odpadów przemysłowych
0%
składowanych na składowiskach
12.
Wskaźnik lesistości
26 %
13.
Powierzchnia terenów objętych ochroną
100%
prawną 100%
14.
Powierzchnia terenów zdegradowanych
0%
17.
Ilość zuŜytej wody m3/ 1 gospodarstwo
17,4
/rok
W oparciu o analizę źródeł finansowania działań w zakresie ochrony środowiska w
ostatnich latach w Polsce oraz prognoz co do perspektywicznych źródeł, przewiduje się
następujące ramy finansowe do wdraŜania Programu w najbliŜszych czterech latach (tab.7.):
Tabela 7. Źródła finansowania programu ochrony środowiska (zaczerpnięto z Programu
Ochrony Środowiska dla Powiatu Brzeskiego)
Źródło finansowania
Łącznie w latach 2004-2007
Procentowy udział [%]
Środki własne gminy
11,5
WFOŚiGW
2,5
PFOŚiGW
20,0
BudŜet państwa
4,0
Środki pomocowe UE
55,0
Środki własne podmiotów
7,0
gospodarczych
RAZEM:
100
72
PODSUMOWANIE
Z uwagi na walory krajobrazowe, duŜe kompleksy zdrowych lasów, stosunkowo czyste
powietrze i niewielką odległość od ośrodków miejskich gmina powinna utrzymać swój
charakter rolniczy oraz rozwijać swoją funkcję rekreacyjną w ciągu całego roku. Z powodu
uwarunkowań fizjograficznych bezwzględnie nie powinno się tu wprowadzać przemysłu oraz
innych typów uciąŜliwego zagospodarowania. Obszar gminy w znacznej części objęty jest
strefami chronionego krajobrazu (Wiśnicko-Lipnicki Obszar Chronionego Krajobrazu i
projektowany Łososińsko-śegociński Park Krajobrazowy).
Czystość środowiska gminy Iwkowa będzie miała duŜe znaczenie dla projektowanego
Łososińsko-śegocińskiego Parku Krajobrazowego– szczególnie dla dolnego odcinka rzeki
Łososiny oraz dla projektowanego rezerwatu w ujściu tej rzeki do Zbiornika Czchowskiego
ze względu na wspólną zlewnię wód powierzchniowych.
Wykaz wykorzystanych materiałów
Dyrektywa azotanowa 91/676/EWG
Gruszka A., Plewniak J., Plan gospodarowania odpadami na terenie Gminy Iwkowa.
SYLWAN-2 Pracownia Projektowania, Ekspertyz i WdroŜeń Ekologicznych 32-700 Bochnia,
ul. Hillenbranta 15. Opracowanie wykonane na zlecenie Urzędu Gminy Iwkowa, maj 2003
Główny Urząd Statystyczny, Prognoza ludności wg województw na lata 1999-2030,
Warszawa 2000
Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województwa małopolskiego, Kraków 2003
Konsultacje z Zarządem Gminy oraz społecznością Gminy Iwkowa, 2004
Praca zbiorowa, Dokumentacja projektowanego Łososińsko- śegocińskiego Parku
Krajobrazowego, Nowy Sącz 1998
Praca zbiorowa: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Iwkowa, Plan-Projekt-ART. Bis, Kraków 2000.
Praca zbiorowa pod red. Antoniego Zięby, Przyroda województwa tarnowskiego, Tarnów
1995.
Praca zbiorowa, Program ochrony środowiska województwa tarnowskiego- do roku 2015,
Exbud- Tarnów, sp. z o.o. w Tarnowie, 1996.
73
Praca Zbiorowa, Zasady organizacji i urządzania wiejskich punktów gromadzenia odpadów
oraz wysypisk gminnych, Ministerstwo Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i
Komunalnej, Warszawa 1986
Polska Akademia Nauk-Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, WyposaŜenie terenów wiejskich w
infrastrukturę społeczną, Warszawa 1996
Skalmowski K., Poradnik gospodarowania odpadami, Verlag Dashöfer, Warszawa 1999
Strategia Rozwoju Gminy Iwkowa – Materiały Urzędu Gminy
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin powiatu
brzeskiego..... – wersja robocza
Tyszkiewicz J., Odpady ze złomowania sprzętu AGD, Biuletyn IGO, 1 (6) 1999
Wnioski Zarządu Gminy Iwkowa do „Studium Uwarunkowań i Kierunków
Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwkowa”, 1999.
Wojciechowski A., Zintegrowane systemy gospodarki odpadami komunalnymi, Fundusz
Współpracy, Warszawa 1998
Wytyczne Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych – oddział południowo-wschodni, Kraków
1999
śygadło M., Prognoza zmian wskaźnika nagromadzenia oraz składu morfologicznego
odpadów komunalnych do roku 2030. Materiały Konferencji Naukowo-Technicznej.
Gospodarka odpadami komunalnymi. Koszalin-Kołobrzeg, 1997
śygadło M., Strategia gospodarki odpadami komunalnymi, PZITS, Poznań, 2001
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 w sprawie rocznych poziomów
odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pouŜytkowych (Dz. U. Nr 69 poz. 719)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 września 2001 w sprawie stawek opłat
produktowych (Dz. U. Nr 116 poz. 1235)
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 1 czerwca 2001 dotyczące
szczegółowych metod stosowania nawozów i prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania
(Dz.U. Nr 60, poz. 616)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 w sprawie katalogu odpadów
(Dz. U. Nr 112 poz. 1206)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 6 czerwca 2002 r w sprawie dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji
w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji
(Dz. U. Nr 87, poz. 786)
74
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r., w sprawie wymagań
jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach
naturalnych (Dz. U. z dnia 23 października 2002 r., Nr 176, poz. 1455)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r., w sprawie wymagań, jakim
powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w
wodę przeznaczoną do spoŜycia (Dz. U. Nr 202, poz. 1728)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r., w sprawie warunków, jakie
naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 16 grudnia 2002 r., Nr 212, poz.
1799) oraz z dnia 31 stycznia 2003 r., w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą
być odprowadzane w ściekach przemysłowych (DZ.U. z 2003r., Nr 35, poz. 309)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2002 w sprawie szczegółowych zasad
gospodarki finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(Dz. U. Nr 230, poz. 1934
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów
wyznaczania wód wraŜliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych
(Dz.U. Nr 241, poz. 2093)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych
wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie
odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 4, poz. 44)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r., w sprawie kryteriów
wyznaczania wód wraŜliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.
U. Nr 241, z dnia 31 grudnia 2002 r., poz. 2093)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania
planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66 poz. 620).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r., w sprawie klasyfikacji dla
prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32,
poz. 284)
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 2 marca 1999 w sprawie
warunków jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43/1999,
poz. 430
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r., w sprawie wymagań
dotyczących jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. NR 203, poz. 1718)
75
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr
132, poz. 622).
Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawoŜeniu (Dz.U. Nr 89, poz.991)
Ustawa z 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. Nr.38, poz. 452)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach (Dz. U. 62 poz. 628)
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i nr
115, poz. 1229 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i nr 113, poz. 984)
Ustawa z dnia 11 maja 2001 o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz.
638)
Ustawa z dnia 11 maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarki
niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63 poz.
639)
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r., o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków (Dz. U, Nr 72, poz. 747).
Ustawa „Prawo wodne” z dnia 18 lipca 2001 r (Dz. U. Nr 115, poz. 1229)
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o
odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100 poz. 1085)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r - ostatnia zmiana z dnia 31.03.2002 r samorządzie gminnym
(Dz. U. Nr 23, poz. 220)
76

Program Ochrony Ĺšrodowiska dla Gminy Iwkowa

Transkrypt

Podobne dokumenty

XVII GMINNY TURNIEJ TENISA STOŁOWEGO O PUCHAR

XIV Turniej Tenisa Stołowego

kurs tańca dla dzieci z terenu gminy iwkowa

Page 1 …………………………………………… Imię i nazwisko

Nowa stacja kosmiczna i nowy rosyjski statek kosmiczny

Ogłoszenie o naborze ()

pl MALAGA included

Informacja dotycząca prac związanych z realizacją inwestycji i

Dieta malucha