roszczenie prawne o udzielenie pomocy w wychowaniu na

Transkrypt

CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA
PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
PROJEKT: „MOJE MIEJSCE NGO”
EKSPERTYZA
ROSZCZENIE PRAWNE O UDZIELENIE POMOCY W WYCHOWANIU
NA PODSTAWIE § 27 KSIĘGI VIII KODEKSU SOCJALNEGO
na zlecenie TRATWY
w ramach projektu
„Moje miejsce NGO“
EKSPERTYZĘ SPORZĄDZIŁA
DR PETRA MUND
BERLIN, DN. 30 LISTOPADA 2012 R.
Spis treści
I
Spiś treści
Spis treści……………………………………………………………………………………........I
Wykaz skrótów……………………………………………………………………………………
Wykaz ilustracji…………………………………………………………………….......................
1
Przedmiot, cel i przebieg sporządzania ekspertyzy
1
1.1
Przedmiot ekspertyzy
1
1.2
Cel ekspertyzy
2
1.3
Przebieg sporządzania ekspertyzy
2
2
Wybrane zasady organizacyjne systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
4
2.1
Struktura podmiotów systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
4
2.1.1 Pozarządowe podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
4
2.1.2 Publiczne podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
5
2.1.2.1 Lokalne podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
(Urząd ds. Dzieci i Młodzieży, Komisja ds. Pomocy na rzecz Dzieci i Młodzieży)
2.1.2.2 Ponadlokalne podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
5
7
2.2
Planowanie pomocy społecznej dla młodzieży
8
3
Podstawowe zasady prawa pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży w Niemczech
9
3.1
Zasada subsydiarności w systemie pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
9
3.2
Prawo indywidualizacji i prawo wyboru na podstawie §5 księgi VIII kodeksu socjalnego 9
3.3
Prawo dzieci i młodzieży do partycypacji w systemie pomocy społecznej
3.4
Relacje z innymi świadczeniami - Prymat i podporządkowanie pomocy społecznej
dla dzieci i młodzieży
4
11
12
Pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży jako prawo do uzyskania świadczenia: Pomoc
wychowawcza zgodnie z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego
13
4.1
Osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń
14
4.2
Kryteria formalne
15
4.2.1 Niezagwarantowanie wychowania odpowiedniego dla dobra dziecka/osoby
młodocianej – zapotrzebowanie na działania wychowawcze
15
4.2.2 Kryterium adekwatności i konieczności
16
4.3
Skutki prawne – pomoc wychowawcza
18
4.4
Rodzaje i formy wsparcia na podstawie §§ 28-35 księgi VIII kodeksu socjalnego
19
4.4.1 Doradztwo wychowawcze zgodnie z § 28 księgi VIII kodeksu socjalnego
20
4.4.2 Socjalna praca grupowa zgodnie z § 29 księgi VIII kodeksu socjalnego
20
4.4.3 Socjalna pomoc wychowawcza zgodnie z § 30 księgi VIII kodeksu socjalnego
21
4.4.4 Opiekuńczo-wychowawcza pomoc dla rodziny zgodnie z § 31 księgi VIII
kodeksu socjalnego
21
4.4.5 Wychowanie w dziennych grupach (ośrodkach) wsparcia zgodnie z § 32 księgi VIII
kodeksu socjalnego
22
4.4.6 Opieka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka zgodnie z § 33 księgi VIII
kodeksu socjalnego
22
4.4.7 Wychowanie w placówce opiekuńczo-wychowawczej (całodobowym ośrodku wsparcia)
lub w mieszkaniu chronionym zgodnie z § 34 księgi VIII kodeksu socjalnego
23
4.4.8 Intensywna, społeczno-wychowawcza opieka indywidualna zgodnie z § 35 księgi VIII
kodeksu socjalnego
24
4.5
Planowanie pomocy zgodnie z § 36 księgi VIII kodeksu socjalnego
25
4.6
Świadczenie pomocy – Relacje trójstronne w prawie pomocy społecznej na rzecz dzieci
4.7
i młodzieży (trójkąt wzajemnych relacji)
26
Źródła finansowania pomocy społecznej dla młodzieży oraz pomocy wychowawczej
28
4.7.1 Finansowanie poprzez subwencję zgodnie z § 74 księgi VIII kodeksu socjalnego
28
4.7.2 Finansowanie opłat
30
4.7.2.1 Porozumienia (umowy) dotyczące wysokości kosztów zgodnie z § 77 księgi VIII
kodeksu socjalnego
4.7.2.2 Finansowanie opłat zgodnie z §§ 78a-g księgi VIII kodeksu socjalnego
30
31
4.7.3 Partycypacja w kosztach przez osoby korzystające ze świadczeń w ramach pomocy
5
wychowawczej
34
Podsumowanie
36
Bibliografia
38
Wykaz skrótów
III
Wykaz skrótów
ust.
ustęp
BGB
Bürgerliches Gesetzbuch (kodeks cywilny)
FK-SGB SGB VIII
Komentarz frankfurcki do księgi VIII kodeksu socjalnego
JGG
Jugendgerichtsgesetz (ustawa o sądach dla nieletnich)
KICK
Gesetz zur Weiterentwicklung der Kinder- und Jugendhilfe
(ustawa o dalszym rozwoju pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży)
SGB VIII
Achtes Buch Sozialgesetzbuch – Kinder- und Jugendhilfe
(księga VIII kodeksu socjalnego – pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży)
SGB XII
księga XII kodeksu socjalnego
m. in.
między innymi
por.
porównaj
itp.
i tym podobne
nr
numer
np.
na przykład
IV
Wykaz ilustracji
Wykaz ilustracji
Ilustracja:
Relacje trójstronne w prawie pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży na rzecz
dzieci i młodzieży (trójkąt wzajemnych relacji)
28
Rozdział 1 – Przedmiot, cel i przebieg sporządzania ekspertyzy
1
1 Przedmiot, cel i przebieg sporządzania ekspertyzy
1.1 Przedmiot ekspertyzy
Przedmiotem niniejszej ekspertyzy jest ukonstytuowane w Republice Federalnej Niemiec w § 27
księgi VIII kodeksu socjalnego roszczenie prawne o udzielenie pomocy wychowawczej osobom
uprawnionym do sprawowania pieczy rodzicielskiej. Wejście w życie księgi VIII kodeksu
socjalnego (odzwierciedlającej istotę ustawy o reorganizacji przepisów prawnych w zakresie
pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży) z dniem 3 października 1990 r. w nowych krajach
związkowych i z dniem 1 stycznia 1991 r.2 na terenie Republiki Federalnej Niemiec szło w parze z
radykalną zmianą spojrzenia na problematykę pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży. Od tego
momentu nadrzędnym celem i zadaniem pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży w Niemczech
nie jest już utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego (por. Wiesner księga VIII kodeksu
socjalnego, wstęp, uwaga na marginesie 60), lecz raczej implementacja ustanowionego w § 1
księgi VIII kodeksu socjalnego prawa każdego młodego człowieka do uzyskania wsparcia w
swoim rozwoju oraz w wychowaniu na jednostkę zdolną do samodzielnego życia w
społeczeństwie oraz odpowiedzialną za swoje decyzje i wybory. Tytułem implementacji prawa z §
1 księgi VIII kodeksu socjalnego system pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży zobowiązany
jest w oparciu o cele i zadania skodyfikowane w § 1 ust. 3 księgi VIII kodeksu socjalnego do
wspierania młodych ludzi w ich rozwoju indywidualnym oraz do wniesienia wkładu na rzecz
zapobiegania lub niwelowania dyskryminacji. Ponadto system opieki społecznej dla dzieci i
młodzieży ma wspierać rodziców i inne osoby uprawnione do sprawowania władzy rodzicielskiej
w procesie wychowawczym i przyczyniać się do stworzenia dogodnych warunków życia dla
małoletnich i ich rodzin. Dodatkowo na systemie pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
spoczywa obowiązek ochrony przed zagrożeniami dla ich dobra. Cel nadrzędny, polegający na
udzieleniu wsparcia rodzicom i osobom uprawnionym do sprawowania władzy rodzicielskiej w
procesie wychowawczym, realizowany jest w szczególności poprzez zastosowanie § 27 księgi
VIII kodeksu socjalnego, stanowiącego meritum reformy prawnej w zakresie pomocy społecznej
dla dzieci i młodzieży. Osoby uprawnione do sprawowania pieczy rodzicielskiej nad małoletnim
w momencie spełnienia warunków określonych w § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego mają
prawo do uzyskania pomocy wychowawczej. Myśl przewodnia, zgodnie z którą system pomocy
społecznej dla dzieci i młodzieży w oparciu o ustawę o pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
Nawet jeśli księgę VIII kodeksu socjalnego świadomie określono jako ustawę o pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży, by
również uwzględnić znaczenie fazy życia dziecka, w samej ustawie stosowane jest określenie „pomoc społeczna dla młodzieży”
(por. Schellhorn w Schel horn/Fischer/Mann/Kern, SGB VIII, wstęp, notatka na marginesie 11). Dlatego też w ekspertyzie tej
używane będzie na ogół pojęcie: pomoc społecznej dla młodzieży.
1
W związku z procesami, jakie w 1990 r. zachodziły równorzędnie, tj. reformy ustawodawcze i zjednoczenie Niemiec, ustawa o
pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży stała się częścią 2. umowy państwowej pomiędzy Republiką Federalną Niemiec a
Niemiecką Republiką Demokratyczną (Umowa Zjednoczeniowa) i natychmiast weszła w życie na przyłączonym terytorium (por.
Wiesner księgi VIII kodeksu socjalnego, wstęp, notatka na marginesie 7).
2
2
(KJHG), zwłaszcza księgę VIII kodeksu socjalnego, ma stanowić prewencyjne i prorodzinne
prawo do uzyskania świadczenia (wsparcia), znajduje swoje odzwierciedlenie w szczególności w
niniejszym zapisie: Przesłanką do skorzystania ze świadczeń pomocy społecznej dla dzieci i
młodzieży w zakresie pomocy wychowawczej zgodnie z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego lub
korzystania z innych form wsparcia określonych w księdze VIII kodeksu socjalnego nie może być
zagrożenie dla dobra dziecka z § 1666 BGB (niem. kodeks cywilny) (por. Kunkel w komentarzu
do księgi VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 13). Pomoc wychowawcza z § 27 i
po nim następujących księgi VIII kodeksu socjalnego ma raczej za zadanie skompensować
niewydolność wychowawczą rodziców w indywidualnym przypadku, pod warunkiem że nie
podjęto działań interwencyjnych z tytułu zagrożenia dobra dziecka (por. Wiesner księgi VIII
kodeksu socjalnego, § 27, notatka na marginesie 17). § 27 kodeksu socjalnego stanowi przy tym
podstawową normę dla określenia typu wsparcia „Pomoc wychowawcza”. Rodzaj i zakres
konkretnej pomocy w wychowaniu, która zazwyczaj udzielana jest w kraju, zależy zgodnie z § 27
ust. 2 księgi VIII kodeksu socjalnego od zapotrzebowania na działania wychowawcze w
indywidualnym przypadku.
1.2
Cel ekspertyzy
Niniejsza ekspertyza ma na celu scharakteryzowanie struktury normy „Pomoc wychowawcza na
podstawie § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego“, wyjaśnienie jej zastosowania specjalistom
pracującym w sferze pomocy społecznej dla młodzieży spoza Niemiec oraz przedstawienie jej w
kontekście całego systemu pomocy społecznej dla młodzieży w Niemczech. Nawet jeśli sposób
podejścia do podobnych problemów rodzinnych ze względu na zróżnicowane warunki brzegowe i
procedury w zakresie organizacji i gwarantowania świadczeń pomocy społecznej dla dzieci,
młodzieży i ich rodzin nie da się w pełni porównać na tle innych krajów (por. Mamier et al 2003,
str. 6), to ekspertyza ta może wnieść wkład do adaptacji niektórych rozwiązań i sposobów
postępowania na tenże właśnie grunt (obcy).
1.3
Przebieg sporządzania ekspertyzy
W rozdziale drugim przedstawione są wybrane zasady organizacyjne systemu pomocy społecznej
dla młodzieży w Niemczech, takie jak struktury podmiotów i znaczenie planowania pomocy dla
młodzieży. Nawiązując do tego rozdział trzeci zajmuje się głównymi zasadami systemowymi
pomocy społecznej dla młodzieży, które mają wpływ na organizację i przeprowadzanie świadczeń
z zakresu pomocy wychowawczej. Rozdział czwarty poświecony jest pomocy wychowawczej.
Oprócz kryteriów formalnych i skutków prawnych wynikających z § 27 księgi VIII kodeksu
socjalnego w rozdziale tym wyjaśnione są różne rodzaje i formy pomocy wychowawczej i główny
przepis proceduralny dotyczący planowania pomocy z § 36 księgi VIII kodeksu socjalnego.
3
Ponadto opisano różne możliwości finansowania świadczeń pomocy społecznej dla dzieci i
młodzieży w zakresie pomocy wychowawczej. Podsumowanie w rozdziale piątym przedstawia w
sposób spójny omówione wcześniej aspekty i umożliwia szybkie zrozumienie głównych
elementów pomocy wychowawczej z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego.
Rozdział 2 – Wybrane zasady organizacyjne systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
4
2 Wybrane zasady organizacyjne systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
2.1 Struktura podmiotów systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
System pomocy społecznej dla młodzieży w Niemczech zgodnie z § 3 ust. 1 księgi VIII kodeksu
socjalnego charakteryzuję się różnorodnością podmiotów o różnych systemach wartości i
pluralnością programów, metod i form pracy. Zgodnie z § 3 ust. 2 księgi VIII kodeksu socjalnego
świadczenia socjalne (formy wsparcia) w zakresie pomocy społecznej dla młodzieży udzielane są
zarówno przez podmioty sektora publicznego, jak i podmioty sektora pozarządowego. W przepisie
tym uwidacznia się myśl przewodnia, tj. zachowanie, zabezpieczanie i powiększanie pluralności
wśród oferowanych form wsparcia w zakresie pomocy społecznej dla młodzieży (por. Kern w
Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego, § 3 uwaga na marginesie 3).
Przepis ten wskazuje ponadto na ochronę i prymat organizacji pozarządowych, ponieważ
wymienia on podmioty pozarządowej pomocy dla młodzieży przed podmiotami publicznej
pomocy dla młodzieży
(por. Kern w Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu
socjalnego, § 3, uwaga na marginesie 7). Z powyższego przepisu nie można jednak
wywnioskować
zobowiązania
gwarancyjnego
dla
podmiotów
sektora
pozarządowego.
Zobowiązanie „że w celu realizacji zadań na podstawie księgi VIII kodeksu socjalnego w
odpowiednim czasie i w dostatecznej ilości zapewnić należy wymagane i odpowiednie placówki,
usługi i zajęcia adekwatne do różnych modeli wychowawczych” (§ 79 ust. 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego) skierowane jest wyłącznie do podmiotów publicznej pomocy społecznej dla
młodzieży. Podmioty publiczne są bowiem zobowiązane do spełnienia zobowiązania
gwarancyjnego.
2.1.1 Pozarządowe podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
W księdze VIII kodeksu socjalnego w żadnym miejscu nie ma definicji legalnej podmiotów
sektora pozarządowego działających w sferze pomocy społecznej dla młodzieży. Na podstawie
wskazanych w kilku przepisach grup podmiotów i pewnych cech podmiotów (§§ 4 ust. 3, 11 ust.
2, 12, 74 i 75 księgi VIII kodeksu socjalnego) można jednak zdaniem Papenheima ustalić, iż
grupy osób, przedsięwzięcia i stowarzyszenia oraz osoby prawne, które działają w sferze pomocy
społecznej na rzecz młodzieży na skutek własnej decyzji i bez obowiązku ustawowego, uważane
są za podmioty sektora pozarządowego działające w sferze pomocy społecznej dla młodzieży (por.
Papenheim w LPK-Księga VIII kodeksu socjalnego, § 3, uwaga na marginesie 10). Zgodnie z
podziałem na grupy podane w poszczególnych przepisach wyróżnić można następujące podmioty
pozarządowej pomocy na rzecz młodzieży:
 związki młodzieży, grupy młodzieży i inicjatywy młodzieży (§ 12 ust. 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego),
 grupy samowsparcia i grupy inicjatorskie (§ 4 ust. 3 księgi VIII kodeksu socjalnego)
 związki socjalnych organizacji pozarządowych
3
,
5
jeżeli i o ile świadczą one usługi społeczne w
zakresie pomocy na rzecz młodzieży
 kościoły i wspólnoty religijne prawa publicznego (§ 75 ust. 3 księgi VIII kodeksu socjalnego)
Mamy tu zasadniczo do czynienia z zamkniętym kręgiem stowarzyszeń i związków, dla których
formalne zakwalifikowanie jako podmiot pozarządowy zgodnie z § 75 księgi VIII kodeksu
socjalnego nie jest wymagane, po to by mogły one autonomicznie realizować swoje zadania (por.
Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego,
§
3, uwaga na marginesie
10). Jednakże
koncesjonowane podmioty pozarządowej pomocy na rzecz młodzieży mają wyższy status,
otwierający im dostęp do komisji ds. młodzieży (por. § 71 ust. 1 str. 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego), do długoterminowego finansowania (§ 74 ust. 1 str. 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego), do partycypacji w realizacji innych zadań (§ 76 księgi VIII kodeksu socjalnego) i
do partycypacji w planowaniu pomocy na rzecz młodzieży (§ 80 ust. 3 SGB księgi VIII
kodeksu socjalnego)
(por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego,
§
75, uwaga na
marginesie 1). Wiesner reprezentuje zdanie, że również podmioty biznesowe, które także mają
nieograniczone prawo do realizacji świadczeń w sferze pomocy społecznej na rzecz młodzieży,
mogą w myśl § 3 księgi VIII kodeksu socjalnego być traktowane jako podmiotami pozarządowej
pomocy na rzecz młodzieży (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 3, uwaga na
marginesie 10a; inaczej Kern w Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego,
§ 3, uwaga na marginesie 9). Ze względu na brak statusu pożytku publicznego, który zgodnie z
§ 75 ust. 1 nr 2 księgi VIII kodeksu socjalnego jest obligatoryjną przesłanką do przyznania
koncesji, podmioty biznesowe nie mogą jednak uzyskać statusu koncesjonowanego podmiotu
pozarządowej pomocy na rzecz młodzieży, na skutek czego przywileje związane z koncesją nie
przysługują im.
2.1.2 Publiczne podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
Podmioty działające w sferze publicznej pomocy na rzecz młodzieży w Niemczech zgodnie z § 69
ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego konstytuują się w oparciu o prawo krajowe. Zgodnie z § 69
ust. 3 księgi VIII kodeksu socjalnego każdy lokalny i ponadlokalny podmiot, w celu realizacji
zadań z zakresu pomocy społecznej dla młodzieży, zobowiązany jest do stworzenia Urzędu ds.
Dzieci i Młodzieży oraz Krajowego Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży (Urzędu ds. Dzieci i
Młodzieży na poziomie kraju związkowego).
2.1.2.1 Lokalne podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
(Urząd ds. Dzieci i Młodzieży)
Urząd ds. Dzieci i Młodzieży, jako podmiot lokalny, zgodnie z § 70 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego
jest organem dwuczłonowym, którego zadania realizowane są poprzez Komisję ds. Pomocy Społecznej na
rzecz Dzieci i Młodzieży i pion administracyjny Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży.
3 Związek opieki społecznej dla robotników, Caritas, Niemiecki Czerwony Krzyż, Parytetowy Związek Socjalnych Organizacji
Pozarządowych, Diakonia, Związek Żydów w Niemczech.
6
Taka dwuczłonowa konstrukcja Urzędu. ds. Dzieci i Młodzieży stanowi wyjątek w niemieckiej
administracji samorządowej. Dwuczłonowość ta odnosi się jednak wyłącznie do stosunku
wewnętrznego, na zewnątrz Urzęd ds. Dzieci i Młodzieży występuje jako jedność – zarówno pod
względem prawnym, jak i organizacyjnym (por. Kern in Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga
VIII kodeksu socjalnego, § 70, uwaga na marginesie 5). Sprawy związane z bieżącą administracją
publicznej pomocy społecznej dla młodzieży mogą być prowadzone zarówno przez kierownika
administracyjnego terytorialnej jednostki samorządowej lub na jego zlecenie – przez kierownika
pionu administracyjnego Urzędu. ds. Dzieci i Młodzieży. Na ogół sprawy związane z bieżącą
administracją prowadzone są przez kierownika Urzędu. ds. Dzieci i Młodzieży. Przy tym
zobowiązany on jest do działania w oparciu o statut oraz uchwały przedstawicielskiego organu
samorządowego i Komisji ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży (por. § 70 Ust. 2 SGB
VIII). Urząd ds. Dzieci i Młodzieży jest zasadniczo organem właściwym rzeczowo w zakresie
gwarantowania świadczeń społecznych oraz spełniania innych zadań wynikających z księgi VIII
kodeksu socjalnego (§ 85 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego). Jedynie w wyjątkowych
przypadkach, wskazanych w § 85 ust. 2 księgi VIII kodeksu socjalnego, organem właściwym
rzeczowo jest podmiot ponadlokalny (por. punkt 2.1.2.2). Zgodnie z § 71 ust. 1 księgi VIII
kodeksu socjalnego trzy piąte głosów w Komisji ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży
reprezentowanych jest przez członków przedstawicielskiego organu samorządowego (Rada
Powiatu, Rada Miejska, Rada Gminy) lub wybranych przez niego kobiet i mężczyzn
posiadających doświadczenie w sferze pomocy na rzecz młodzieży. Pozostałe dwie piąte głosów
w Komisji ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży mają kobiety i mężczyźni, którzy
wyłonieni zostali przez przedstawicielski organ samorządowy na wniosek koncesjonowanych
podmiotów pozarządowych (koncesjonowanych na podstawie § 75 księgi VIII kodeksu
socjalnego), działających w zakresie publicznej pomocy dla młodzieży. Wnioski składane przez
związki młodzieży i związki socjalnych organizacji pozarządowych należy przy tym odpowiednio
uwzględnić.
Zasadniczo Komisja ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży jest organem
nadrzędnym nad pionem administracyjnym Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży, wobec czego Komisja
ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży mogłaby zająć się sprawami bieżącej administracji.
Ponieważ Komisja ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży faktycznie debatuje raz na kilka
tygodni, zakres obowiązków Komisji ds. Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży, która zajmuje
się wszystkimi sprawami pomocy społecznej dla młodzieży, ogranicza się w praktyce na ogół do
dyskusji i podejmowania decyzji w sprawach kluczowych (por. Wiesner księgi VIII kodeksu
socjalnego,
§
70, uwaga na marginesie 11), takich jak w szczególności rozpatrywanie
aktualnych problemów ludzi młodych i ich rodzin,
inicjowanie dalszego rozwoju pomocy
społecznej dla młodzieży, planowanie pomocy społecznej dla młodzieży i finansowanie sektora
pozarządowego działającego w sferze pomocy społecznej na rzecz młodzieży (por. § 71 ust. 2
7
księgi VIII kodeksu socjalnego). Nawet jeżeli powyższe wyliczenie nie jest pełne, można zdaniem Wiesnera - wywnioskować z tego, że główny obszar działalności Komisji ds. Pomocy
Społecznej na rzecz Młodzieży koncentruje się w praktyce na zajmowaniu się kwestiami
fundamentalnymi. (por. Wiesner SGB VIII, § 71, uwaga na marginesie 18). Komisja ds.
Pomocy Społecznej na rzecz Młodzieży posiada zgodnie z § 71 ust. 3 księgi VIII kodeksu
socjalnego prawo do podejmowania uchwał w sprawach dotyczących pomocy społecznej dla
młodzieży. Zakres obowiązków objęty prawem do podejmowania uchwał jest jednak mniejszy niż
zakres obowiązków objęty uprawnieniami do wykonywania czynności urzędowych (por. Wiesner
księga VIII kodeksu socjalnego, § 71, uwaga na marginesie 23). Wiesner podkreśla tu również, że
prawo do podejmowania uchwał zgodnie z § 71 ust. 3 zdanie 1 księgi VIII kodeksu socjalnego
ograniczone jest w sposób trojaki, gdyż uzależnione jest ono od środków udostępnianych przez
przedstawicielski organ samorządowy, wydawanego przez niego statutu oraz podejmowanych
przez niego uchwał (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 71, uwaga na marginesie 23).
W odniesieniu do świadczeń systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży, stanowiących
meritum tej ekspertyzy, stwierdzić należy, iż głównym obszarem działalności Komisji ds. Pomocy
Społecznej na rzecz Młodzieży w ramach planowania pomocy społecznej dla młodzieży z § 80
księgi VIII kodeksu socjalnego w praktyce jest zajmowanie się
kwestiami dotyczącymi
planowania zapotrzebowania na pomoc społeczną, rozwojem oferowanych form wsparcia i
jakością w tym zakresie (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 7, uwaga na marginesie
20).
2.1.2.2 Ponadlokalne podmioty systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży – Krajowy
Urząd ds. Dzieci i Młodzieży
Podmioty działające w sferze publicznej pomocy na rzecz młodzieży w Niemczech zgodnie z § 69
księgi VIII kodeksu socjalnego konstytuują się w oparciu o prawo krajowe. Niektóre kraje
związkowe (Berlin, Hesja, Saara, Saksonia, Schlezwig-Holsztyn i Turyngia) włączyły Krajowy
Urząd ds. Dzieci i Młodzieży do struktur ministerstw federalnych (Münder et al, FK księga VIII
kodeksu socjalnego, § 85, uwaga na marginesie 1). Zadania podmiotu ponadlokalnego
(Krajowego Urzędu ds. Młodzieży) określone są w § 85 ust. 2 księgi VIII kodeksu socjalnego.
Zgodnie z nim Krajowy Urząd ds. Dzieci i Młodzieży pełni funkcję doradczą, wspierającą,
inicjującą i planującą oraz jest organem właściwym rzeczowo w tym zakresie wobec podmiotu
lokalnego działającego w sferze publicznej pomocy na rzecz młodzieży. W odniesieniu do
pomocy w wychowaniu organ ponadlokalny posiada właściwość rzeczowo w zakresie udzielania
doradztwa podmiotom lokalnym w sprawach związanych z udzielaniem pomocy w oparciu o §§
32 do 35a księgi VIII kodeksu socjalnego, a w szczególności w sprawach dotyczących wyboru
odpowiedniej placówki i pośrednictwa w zakresie wyznaczenia opiekuna w ciężkich przypadkach
indywidualnych (por. § 85 ust. 2 nr 5 księgi VIII kodeksu socjalnego).
8
Zgodnie z § 85 ust. 2 nr 6 księgi VIII kodeksu socjalnego podmioty ponadlokalne są również
właściwe rzeczowo w zakresie realizacji zadań na rzecz ochrony dzieci i młodzieży w placówkach
wsparcia socjalnego (§§ 45-48a księgi VIII kodeksu socjalnego).
2.2 Planowanie pomocy społecznej dla młodzieży
W celu faktycznego urzeczywistnienia reorganizacji pomocy społecznej dla młodzieży z tytułu
wejścia w życie księgi VIII kodeksu socjalnego oraz wdrożenia skodyfikowanego w § 1 księgi VIII
kodeksu socjalnego programu pomocy dla młodzieży, na podmiotach działających w sferze
publicznej pomocy na rzecz młodzieży zgodnie z § 80 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego
spoczywa obowiązek ustalenia zapotrzebowania na placówki i usługi społeczne w perspektywie
średnioterminowej przy uwzględnieniu życzeń, potrzeb i zainteresowań ludzi młodych i osób
uprawnionych do sprawowania pieczy rodzicielskiej, zaplanowania w odpowiednim czasie i
wymiarze działań koniecznych do zaspokojenia określonego zapotrzebowania, a także
zaspokojenia w odpowiedni sposób zapotrzebowania na działania pozaplanowe (nieprzewidziane).
Rezultatem planowania pomocy na rzecz młodzieży, mającej sprostać tym wymaganiom, są cele i
kierunki rozwoju polityki w zakresie pomocy społecznej na rzecz młodzieży, które definiowane i
poszerzane są w zakresach kompetencyjnych jednostek samorządowych (por. Kern w
Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego, § 80, uwaga na marginsie 1).
Szczególne znaczenie ma przy tym fakt, że faktyczna liczba i konkretna organizacja ofert
wsparcia, placówek i usług społecznych nie może być określona odgórnie – ani na mocy
wymogów ustawowych, ani w drodze obiektywnie wyliczonego zapotrzebowania, ani poprzez
ustanowienie wytycznych. Wobec tego planowanie pomocy społecznej dla młodzieży jest
permanentnym procesem negocjacyjnym, wymagającym ciągłej partycypacji zarówno osób
małoletnich i osób uprawnionych do sprawowania nad nimi pieczy, jak i koncesjonowanych
socjalnych organizacji pozarządowych (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 80,
uwaga na marginesie 11). W stosunku do wszystkich placówek i usług społecznych i związanej z
nimi pomocy w wychowaniu obowiązuje zasada, iż zgodnie z § 80 ust. 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego winny one być planowane i udostępniane przy uwzględnieniu codziennego otoczenia
jednostki i jej przestrzeni socjalnej. Dla pomocy wychowawczej oznacza to, że placówki i usługi
społeczne zarówno pod względem metodologicznym jak i przestrzennym skorelowane winny
być bezpośrednio z potrzebami osób małoletnich i osób uprawnionych do sprawowania nad nimi
pieczy rodzicielskiej i - o ile możliwe - zlokalizowane w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
Rozdział 3 – Podstawowe zasady prawa pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży w Niemczech
9
3 Podstawowe zasady prawa pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży w Niemczech
3.1 Zasada subsydiarności w systemie pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
Wspólnoty większe – zgodnie z zakorzenioną w katolickiej nauce społecznej zasadą
subsydiarności – winny dać możliwość działania wspólnotom mniejszym i jednostce działającej w
ramach społeczeństwa
(subsydiarność pasywna) i przy tym wspierać je/ją aktywnie
(subsydiarność aktywna) (por. Kunkel 2010, S. 79; Münder et al, FK-SGB VIII, § 4, uwaga
na marginesie 5). W zakresie pomocy społecznej na rzecz młodzieży zasada subsydiarności
znajduje swoje odbicie w szczególności w relacjach pomiędzy sektorem publicznym a sektorem
pozarządowym. Zgodnie z § 4 ust. 1 zdanie 1 księgi VIII kodeksu socjalnego sektor publiczny dla
dobra osób małoletnich i ich rodzin powinien współpracować z sektorem pozarządowym w
zakresie pomocy społecznej na rzecz młodzieży na zasadach partnerskich. Współpraca na tym
polu ma przebiegać na równorzędnych prawach, tzn. podmioty pozarządowe działające w sferze
pomocy społecznej na rzecz młodzieży realizują własne zadania i nie pełnią funkcji
zleceniobiorców sektora publicznej pomocy społecznej (por. Wiesner księgi VIII kodeksu
socjalnego, § 4, uwaga na marginesie 5). Zgodnie z § 4 ust. 1 zdanie 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego sektor publicznej pomocy na rzecz młodzieży zobligowany jest do przestrzegania
samodzielności sektora pozarządowej pomocy na rzecz młodzieży w zakresie wyznaczonych
celów i realizacji zadań oraz w zakresie tworzenia struktur organizacyjnych organizacji
pozarządowych. Oznacza to, że nie może tu wystąpić żaden stosunek podporządkowania lub
nadrzędności
(Kern w Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księgi VIII kodeksu socjalnego, § 4,
uwaga na marginesie 7) i że finansowanie publiczne nie może być obarczone jakimikolwiek
zobowiązaniami lub obostrzeniami, które ingerowałyby w ten „chroniony obszar autonomii”
(Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 4, uwaga na marginesie 12). W myśl subsydiarności
pasywnej sektor publicznej pomocy społecznej na rzecz młodzieży zgodnie z § 4 ust. 2 księgi VIII
kodeksu socjalnego powinien odstąpić od własnych działań, o ile odpowiednie placówki, usługi
socjalne i zajęcia zapewnione są przez koncesjonowane organizacje pozarządowe działające w
sferze pomocy społecznej na rzecz młodzieży lub mogą być przez nie w porę stworzone.
3.2 Prawo indywidualizacji i prawo wyboru na podstawie księgi VIII kodeksu socjalnego
Związana z wejściem w życie księgi VIII kodeksu socjalnego reorganizacja pomocy społecznej
dla młodzieży podkreślana jest głównie poprzez skodyfikowane w § 5 księgi VIII kodeksu
socjalnego prawo indywidualizacji (wyrażania życzeń) i wyboru form wsparcia przez osoby
uprawnione do ich uzyskania. Zgodnie z
§
5
ust. 1
zdanie
1
księgi VIII kodeksu
socjalnego osoby uprawnione do uzyskania świadczenia mają prawo do wyboru odpowiedniej
placówki i usługi socjalnej spośród różnych podmiotów oraz do wyrażania swoich życzeń co do
kształtu udzielanej pomocy. To prawo indywidualizacji i wyboru podkreśla myśl przewodnią
księgi VIII kodeksu socjalnego, tj. świadczenie socjalne, gdyż uwypukla ono rolę podmiotu, którą
przyjmują osoby uprawnione do świadczeń w momencie korzystania z pomocy państwowej (por.
10
Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 5, uwaga na marginesie 1). Kto w konkretnym
przypadku jest świadczeniobiorcą prawa indywidualizacji i wyboru, wynika z norm
szczegółowych, które regulują obszary zadań i świadczeń z zakresu pomocy społecznej dla dzieci
i młodzieży (por. §§ 11 i kolejne księgi VIII kodeksu socjalnego). Świadczeniobiorcom zwrócić
należy uwagę na istnienie prawa indywidualizacji i wyboru (§ 5 ust. 1 zdanie 2 księgi VIII
kodeksu socjalnego). To prawo indywidualizacji i wyboru, kierujące się przeciwko podmiotowi
publicznemu (por. Wiesner księgi VIII kodeksu socjalnego, § 5, uwaga na marginesie 7), ma
zastosowanie w szczególności w zakresie korzystania z pomocy wychowawczej. Właśnie tu
ogromne znaczenie dla świadczeniobiorców i dla rezultatów adekwatnych i koniecznych form
wsparcia w wychowaniu ma fakt, że za pomocą wyrażonego indywidualnie życzenia co do
konkretnej formy wsparcia oraz poprzez świadomy wybór placówek i usług socjalnych w miarę
możliwości z góry osiągane jest optymalne zsynchronizowanie pomiędzy świadczeniobiorcą a
świadczeniodawcą. Prawo indywidualizacji i wyboru nie jest jednak prawem nieograniczonym. Z
jednej strony odnosi się ono bowiem tylko do istniejących już placówek i usług, nie przyznaje
zatem świadczeniobiorcy roszczenia o stworzenie specjalnych, nie ujętych w katalogu usług i
placówek form wsparcia z zakresu pomocy społecznej (por. Wiesner księgi VIII kodeksu
socjalnego, § 5, uwaga na marginesie 9). Z drugiej zaś strony prawo indywidualizacji i wyboru
nakłada w § 5 ust. 2 księgi VIII kodeksu socjalnego na świadczeniobiorców kolejne ograniczenie,
polegające na tym, iż prawo to może być przyznane świadczeniobiorcom wówczas, gdy wrażone
życzenie i dokonany wybór nie jest związany z niewspółmiernymi kosztami dodatkowymi.
Wprawdzie przekroczenie średnich kosztów w pewnych ramach jest dopuszczalne, ale
nieprecyzyjnie określony termin prawny „niewspółmierne koszty dodatkowe” wymaga
interpretacji. W pierwszym etapie określić należy wysokość kosztów dodatkowych. Według
Wiesnera powstanie kosztów dodatkowych ustalić można na podstawie przeprowadzania analizy
porównawczej. Konkretnie rzecz biorąc, porównać należy koszty, które powstają przy
uwzględnieniu indywidualnego życzenia świadczeniobiorcy, z kosztami, które powstałyby przy
przeprowadzaniu działania (wsparcia) z pominięciem tegoż życzenia (por. Wiesner SGB VIII, §
5, uwaga na marginesie 12). W drugim etapie ocenić należy współmierność względnie
niewspółmierność tych kosztów dodatkowych. Ponieważ brak jest powszechnie obowiązującego
kryterium ustalania niewspółmierności (akceptowalne koszty dodatkowe wykazują duże różnice w
zależności od rozpatrującego wniosek Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży), interpretacja zależy od
indywidualnego przypadku i wymaga opiniującego sposobu rozpatrzenia, który ocenia również
życzenie wyrażone przez świadczeniobiorcę w związku z jego indywidualną sytuacja kryzysową
(por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 5, uwaga na marginesie 16). Ten sposób
postępowania wyjaśnia częściowo bardzo duże różnice regionalne akceptowanych kosztów
dodatkowych.
11
Ponadto, zgodnie z § 5 ust. 2 zdanie 2 księgi VIII kodeksu socjalnego, prawo indywidualizacji i
wyboru zasadniczo ograniczone jest wyłącznie do placówek, z którymi zawarto umowy z § 78b
księgi VIII kodeksu socjalnego, chyba że w danym przypadku wskazane jest udzielenie
świadczenia w danej placówce oraz wymaga tego indywidualny plan pomocy (§ 36 księgi VIII
kodeksu socjalnego).
3.3 Prawo dzieci i młodzieży do partycypacji w systemie pomocy społecznej
Partycypacja świadczeniobiorców (por. Wiesner księgi VIII kodeksu socjalnego, §§ 11, uwaga na
marginesie 37), w szczególności dzieci i młodzieży, w procesie decyzyjnym w zakresie pomocy
społecznej dla młodzieży i w procesie udzielania pomocy, obejmuje włączenie dzieci i młodzieży
w decyzje i procesy, które mają wpływ na ich życie i ich warunki życia. Partycypacja jest
istotnym elementem pomocy społecznej dla młodzieży. Partycypacja dzieci i młodzieży
realizowana jest między innymi poprzez nałożony w § 8 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego
obowiązek włączenia dzieci i młodzieży - adekwatnie do ich poziomu rozwoju - we wszystkie
4
decyzje i procesy publicznego sektora pomocy społecznej na rzecz młodzieży. Szczególnie w
zakresie korzystania z pomocy wychowawczej „stworzenie możliwości do partycypacji”(Münder
et al, FK księga VIII kodeksu socjalnego, §
36, uwaga na marginesie 10) i faktycznych
możliwości partycypacji odgrywają istotną rolę. Dopiero w momencie, gdy dzieci, młodzież i
osoby uprawnione do sprawowania nad nimi pieczy rodzicielskiej faktycznie będę uczestniczyć w
identyfikacji zapotrzebowania na daną formę wsparcia w wychowaniu i decyzjach dotyczących
rodzaju i wielkości konkretnej pomocy wychowawczej, pomoc taka może zostać udzielona
efektywnie. Z tym postulatem koresponduje określone w § 36 ust. 1 księgi VIII kodeksu
socjalnego
(por. punkt 4.5) roszczenie o udzielenie wsparcia doradczego, które przysługuje
dzieciom, młodzieży i osobom uprawnionym do sprawowania pieczy rodzicielskiej nad
małoletnimi, zanim skorzystają oni z pomocy wychowawczej lub jeżeli konieczna okaże się
ewentualna zmiana rodzaju i wielkości wsparcia.
4 Szczegółowych informacji na temat partycypacji zasięgnąć można w federalnym zespole koordynacyjnym Krajowych Urzędów
ds. Dzieci i Młodzieży (BAGLJÄ): Partycypacja dzieci i młodzieży w ramach udzielania zezwoleń na prowadzenie placówek
oferujących pomoc wychowawcza. BMFSFJ: Standardy jakości dotyczące partycypacji dzieci i młodzieży. Ogólne standardy
jakości i zalecenia dla placówek wsparcia dziennego, szkół, jednostek samorządowych, pracy z dziećmi i młodzieżą oraz pomocy
wychowawczej , Berlin 2010.
12
3.4 Relacje z innymi świadczeniami pomocy społecznej - Prymat i podporządkowanie pomocy
społecznej dla dzieci i młodzieży
Stosunek świadczeń społecznych określonych w księdze VIII kodeksu socjalnego do innych
świadczeń i zobowiązań uregulowany jest w § 10 księgi VIII kodeksu socjalnego. Tym samym ta
norma kolizyjna definiuje, jakie świadczenia w stosunku do świadczeń określonych w księdze
VIII kodeksu socjalnego mają pierwszeństwo lub jakie są drugorzędne.
Skodyfikowane w § 10 ust. 1 zdanie 1 księgi VIII kodeksu socjalnego podporządkowanie
(drugorzędność) świadczeń z zakresu pomocy społecznej dla młodzieży w stosunku do
zobowiązań innych podmiotów, w szczególności oferujących inne świadczenia socjalne lub szkół,
przełamany jest jedynie w nielicznych przypadkach. I tak w § 10 ust. 2 księgi VIII kodeksu
socjalnego wobec świadczeń z zakresu pomocy społecznej dla młodzieży zniesiony jest prymat
obowiązku utrzymania na rzecz pobierania składek. W §
10
ust. 3 księgi VIII kodeksu
socjalnego określone zostało pierwszeństwo świadczeń z zakresu pomocy społecznej dla
młodzieży w stosunku do świadczeń określonych w księdze II kodeksu socjalnego, przy
jednoczesnym prymacie świadczeń strukturalnych w zakresie integracji zawodowej w oparciu o
księgę II kodeksu socjalnego. § 10 ust. 4 księgi VIII kodeksu socjalnego reguluje pierwszeństwo
świadczeń społecznych dla młodzieży w stosunku do świadczeń określonych w księdze XII
kodeksu socjalnego, przy jednoczesnym podporządkowaniu świadczeń pomocy dla młodzieży
świadczeniom określonym w księdze XII kodeksu socjalnego dla dzieci i młodzieży zaburzonych
intelektualnie lub fizycznie (por. Münder et al, FK-SGB VIII; § 10, uwaga na marginesie 1).
Zasadniczo podporządkowanie to jest częścią podstawowych zasad opieki publicznej, a zatem
również pomocy społecznej dla młodzieży. Ponieważ zasada podporządkowania dotyczy zarówno
publicznego sektora pomocy społecznej na rzecz młodzieży, jak i podmiotów pomocy socjalnej i
zabezpieczenia podstawowego, § 10 księgi VIII kodeksu socjalnego jest jednocześnie normą
kolizyjną w odniesieniu do świadczeń (częściowo) konkurencyjnych (por. Wiesner, SGB VIII, §
10, uwaga na marginesie
3f).
Czy konkurencja ta w odniesieniu do świadczeń publicznej
pomocy społecznej dla młodzieży faktycznie ma miejsce, ocenić można jedynie na podstawie celu
udzielanego świadczenia i tylko w przypadkach, w których istnieje zbieżność świadczeń (por.
Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 10, uwaga na marginesie 8). Określone w § 10
ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego pierwszeństwo w szczególności podmiotów udzielających
świadczenia socjalne i szkół może być zrealizowane tylko wówczas, gdy roszczenie faktycznie
może zostać zrealizowane, a zatem wtedy, gdy podmiot zobowiązany do wykonania świadczenia
jest w stanie faktycznie zaoferować pomoc i ją udzielić (por. Wiesner, księgi VIII kodeksu
socjalnego, § 10, uwaga na marginesie 25).
Rozdział 4 – Pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży jako prawo do uzyskania świadczenia: Pomoc
4 Pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży jako prawo do uzyskania świadczenia: Pomoc
Reorganizacja systemu pomocy społecznej dla młodzieży, polegająca na rezygnacji z
interwencjonizmu na rzecz zarządzania świadczeniami socjalnymi (wsparciem), znajduje swoje
odzwierciedlenie w szczególności w typie świadczenia pomoc wychowawcza. Księga VIII
kodeksu socjalnego - inaczej niż wcześniejsza ustawa o sprawowaniu opieki społecznej nad
młodzieżą - nie zna w katalogu oferowanych świadczeń ingerencji w odpowiedzialność
wychowawczą rodziców; niezależna ingerencja w prawo wychowania dziecka przez rodziców nie
jest zatem z reguły możliwa w świetle przepisów określonych w księdze VIII kodeksu socjalnego.
O ile ingerencja taka okaże się konieczna ze względu na zagrożenie dobra dziecka, wkroczyć musi
sąd rodzinny i podjąć odpowiednie działania z urzędu (por. FischerSchellhorn/Fischer/Mann/Kern,
księgi VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 2). Pomoc wychowawcza, zgodnie z §
27 księgi VIII kodeksu socjalnego, osobom uprawnionym umożliwia raczej dobrowolne
korzystanie ze świadczeń pomocy społecznej dla młodzieży, przy założeniu że nie podjęto działań
interwencyjnych z tytułu zagrożenia dobra dziecka (por. § 1666 BGB (niemiecki kodeks
cywilny)).
Niebezpieczeństwo
nadużycia
świadczeń
społecznych
w
zakresie
pomocy
wychowawczej faktycznie nie występuje, gdyż - mimo niezbyt wysokiego materialno-prawnego
progu korzystania z tych świadczeń - organizacyjne i psychologiczne bariery dostępu mogą
zakłócić skorzystanie z pomocy wychowawczej w odpowiednim czasie, jak słusznie podkreśla
Schmid-Obkirchner (por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie
17). Typ świadczenia pomoc wychowawcza opisany jest w rozdziale czwartym księgi VIII
kodeksu socjalnego. Przy tym § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego stanowi główną normę dla
pomocy wychowawczej i opisuje w szczególności warunki uzyskania roszczenia, rodzaje wsparcia
i poszczególne świadczenia społeczne. Ogółem § 27 jest główną normą dla poszczególnych form
pomocy wychowawczej, określonych w §§ 28-35
księgi VIII kodeksu socjalnego.
Skodyfikowane w 27 księgi VIII kodeksu socjalnego formalne warunki uzyskania roszczenia
muszą być spełnione niezależnie od udzielanej w indywidualnym przypadku formy wsparcia (por.
Fischer in Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księgi VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na
marginesie 9). W przypadku spełnienia kryteriów udzielenia świadczenia (kryteriów formalnych),
określonych w § 27
księgi VIII kodeksu socjalnego, klientowi przysługuje roszczenie o
udzielenie pomocy wychowawczej.
13
Rozdział 4 – Pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży jako prawo do uzyskania świadczenia: Pomoc 14
4.1 Osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń
Właścicielem roszczenia o udzielenie pomocy wychowawczej z § 27 księgi VIII kodeksu
socjalnego jest osoba uprawniona do sprawowania pieczy rodzicielskiej nad małoletnim; ona jest
zatem osobą uprawnioną do uzyskania świadczenia (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego,
§ 27, uwaga na marginesie 3). Kto jest osobą uprawnioną do sprawowania pieczy rodzicielskiej
nad małoletnim, ustalane jest z kolei na podstawie § 7 ust.1 nr 5 księgi VIII kodeksu socjalnego na
podstawie przepisów niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB). Zgodnie z przepisami
niemieckiego kodeksu cywilnego mogą to być rodzice wspólnie, jeden rodzic, kurator (z urzędu)
lub opiekun (z urzędu) (por. §§ 1626 ust. 1, 1626a, 1671 ust. 1 i 2, 1773, 1909 BGB (niemiecki
kodeks cywilny)). Jeżeli roszczenie o udzielenie pomocy wychowawczej przysługuje obojgu
rodzicom, obojgu rodzicom przysługuje również uprawnienie i obowiązek w sferze podjęcia
decyzji co do rzeczywistego skorzystania z pomocy wychowawczej. Jeżeli rodzice mieszkają
wspólnie i tylko jeden z nich domaga się pomocy, na początku przyjmuje się, że drugi rodzic jest
o
tym
poinformowany
i
aprobuje
korzystanie
z
pomocy
(por.
Fischer
w
Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie
15). Jeżeli któreś z rodziców mimo sprzeciwu drugiego rodzica zdecyduje się na korzystanie z
pomocy społecznej, pomoc wychowawcza w sposób zgodny z prawem
nie może zostać
udzielona wbrew woli rodzica wnoszącego sprzeciw (por. Münder et al, FK księga VIII kodeksu
socjalnego,
§
27 , uwaga na marginesie
33). Pomiędzy rodzicami uprawnionymi do
sprawowania władzy rodzicielskiej należy zatem osiągnąć porozumienie, a jeśli to nie powiedzie
się, to zgodnie z § 1628 BGB istnieje możliwość odwołania się do sądu rodzinnego, który na
wniosek jednego z rodziców przenosi decyzję na rodzica drugiego. Jeżeli rodzice żyją w separacji,
to zgodnie z § 1687 ust. 1 BGB w sprawach dotyczących życia codziennego uprawnieni są oni do
podejmowania samodzielnych decyzji, a tylko w sprawach wyższej rangi wymagana jest zgoda
obydwu rodziców. W kwestii oceny, czy decyzja o korzystaniu z pomocy społecznej w formie
pomocy wychowawczej zalicza się do spraw, które dla dziecka mają wyższą rangę, SchmidObkirchner opowiada się za tym, by pytanie to odnieść do konkretnego przypadku i ocenić w
zależności od intensywności i długości danej formy pomocy wychowawczej
(por. Wiesner
księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 11). Księga VIII kodeksu socjalnego
nie nakłada obowiązku składania formalnego wniosku o skorzystanie z pomocy wychowawczej.
Podmiot publiczny - inaczej niż w przypadku pomocy socjalnej - zobowiązany jest do udzielenia
świadczenia, o ile spełnione zostały kryteria formalne jego przyznania. Przyznanie pomocy
wychowawczej z mocą wsteczną i z urzędu jest niedopuszczalne. W celu skorzystania z pomocy
wychowawczej wymagane jest raczej jednoznaczne oświadczenie woli, złożone przez osoby
uprawnione do sprawowania pieczy rodzicielskiej nad małoletnim. Nie oznacza to jednak, że
właściwy podmiot publiczny musi czekać do momentu, aż osoby uprawnione do sprawowania
pieczy rodzicielskiej nad małoletnim z własnej inicjatywy zwrócą się do niego z prośbą o
pomoc.
Podmiot publiczny jest uprawniony i zobowiązany etycznie do poinformowania osób
uprawnionych do sprawowania pieczy rodzicielskiej nad małoletnim o możliwości uzyskania
wsparcia w zakresie pomocy wychowawczej oraz do dążenia do tego, by osoby te z ów pomocy
skorzystały. Jednocześnie należy podkreślić, że pomoc wychowawcza nie może być narzucona, to
znaczy: jeżeli osoba uprawniona do roszczenia nie zgodzi się na skorzystanie z pomocy
wychowawczej, to decyzję taką - o ile nie występują przesłanki z § 1666 BGB, zobowiązujące do
działania z urzędu w przypadku narażenia dobra dziecka - należy zaakceptować, nawet jeżeli
spełnione zostały kryteria formalne uzyskania roszczenia.
4.2 Kryteria formalne uzyskania roszczenia wg § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego
W odpowiedzi na pytanie o kryteria formalne uzyskania roszczenia z § 27 księgi VIII kodeksu
socjalnego w odpowiednich komentarzach znaleźć można różne wykładnie. Powszechnie
panująca opinia i praktykowany sposób postępowania przejawia się tym, że do kryteriów
formalnych z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego zaliczamy oprócz niezagwarantowania osobie
małoletniej odpowiedniego dla niej wychowania również pomoc, która jest adekwatna i konieczna
dla rozwoju osoby małoletniej (por. Fischer in Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII
kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 30, inaczej Schmid-Obkirchner: przyznanie
adekwatnej i koniecznej pomocy jest skutkiem prawnym, a nie kryterium formalnym, por.
Wiesner SGB VIII, § 27 , uwaga na marginesie 25a). Niniejsza ekspertyza zgadza się z
powszechnie panującą opinią.
4.2.1
Niezagwarantowanie
wychowania
odpowiedniego
dla
dobra
dziecka/osoby
młodocianej – zapotrzebowanie na działania wychowawcze
Pierwszym i nadrzędnym kryterium formalnym z § 27 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego jest
kryterium mówiące o tym, że w przypadku nieudzielania dziecku lub osobie młodocianej pomocy
wychowawczej wychowanie służącego jego/jej dobru nie zostanie zagwarantowane. Zadanie
spoczywające na podmiocie publicznym polega zatem głównie na tym, by w ramach pierwszego
wywiadu lub w procesie identyfikacji zapotrzebowania wraz z osobami uprawnionymi do
sprawowania pieczy rodzicielskiej i partycypującymi w tym procesie małoletnimi zidentyfikować
problem wychowawczy (por.Wiesner SGB
VIII,
§
27, uwaga na marginesie 20), który
uniemożliwia zagwarantowanie małoletniemu właściwego wychowania. By ocenić problem
wychowawczy, nie można posiłkować się kryteriami przyjętymi dla „socjalizacji przebiegającej w
warunkach normalnych” (Münder nach Wiesner księgi VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na
marginesie 20). Wprost przeciwnie:
By miarodajnie ocenić problem wychowawczy należy
ustalić indywidualne czynniki, które negatywnie wpływają na sytuację życiową i prawidłowy
rozwój dziecka lub które w przyszłości zakłócić mogą sytuację życiową lub prawidłowy rozwój
dziecka, oraz niemożność rodziców do samodzielnego przeciwdziałania tym negatywnym
czynnikom (por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 21).
15
16
Zadanie spoczywające na podmiocie publicznym przy ocenie problemu wychowawczego polega
na tym, by przeanalizować swój punkt widzenia oraz punkt widzenia dziecka i w rezultacie
zjednoczyć oba ze sobą. Jest to trudne zadanie socjopedagogiczne (dydaktyczno-wychowawcze),
które stawia wysokie wymagania co do umiejętności wczuwania się w położenie innej osoby oraz
kompetencji socjalnych w stosunku do osób uczestniczących w tym procesie (Schmid 2003, S. 33,
Deutscher Verein 2006). Dodatkowo znaczącą rolę odgrywa fakt, że problem wychowawczy
powstał lub może powstać w wyniku działania wychowawczego lub jego zaniechania ze strony
rodziców, na skutek czego wystąpi obiektywne niedopełnienie funkcji wychowawczej rodzica.
Przy tym dla uzasadnienia roszczenia nie odgrywa żadnej roli fakt, czy deficyt wychowawczy
faktycznie już wystąpił (por. Fischer w Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu
socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 22f). Raczej wystarczy prognoza, że w przypadku dalszego
istnienia problemu wychowawczego taki deficyt mógłby wystąpić. A zatem przyznanie pomocy
wychowawczej wiąże się z wystąpieniem zapotrzebowania na działania wychowawcze, które
uzasadnione są w przypadku wystąpienia problemu wychowawczego (por. Fischer w
Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 25).
Jednakże problemy, których przyczyną nie jest zapotrzebowanie na działania wychowawcze (na
przykład problemy materialne, szkolne lub zdrowotne), nie stanowią przesłanek uzasadniających
uzyskanie roszczenia o udzielenie pomocy wychowawczej (por. Wiesner księga VIII kodeksu
socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 24).
4.2.2 Kryterium adekwatności i konieczności
Wystąpienie problemu wychowawczego, a zatem i zapotrzebowania na działania wychowanie, nie
pociąga jednak za sobą automatycznie przyznania roszczenia o udzielenie pomocy wychowawczej
z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego. W celu uzasadnienia uzyskania roszczenia wymagane jest
dodatkowo, by pomoc wychowawcza była generalnie adekwatna i konieczna, nawet jeśli w
dalszym procesie udzielania pomocy przy wyborze konkretnej formy wsparcia jej indywidualna
adekwatność
i
konieczność
również
podlegać
będzie
ocenie
(por.
Fischer
in
Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie
30). Pomoc wychowawcza okaże się adekwatna, jeżeli jedna ze wskazanych w §§ 28-35 księgi
VIII kodeksu socjalnego dydaktyczno-wychowawczych form wsparcia będzie w stanie naprawić
problem wychowawczy. A zatem pomoc wychowawcza jako taka nie jest na przykład adekwatna,
jeżeli rodzice nie są gotowi do współdziałania w procesie udzielenia wsparcia lub jeżeli wskazane
w §§
28-35 księgi VIII kodeksu socjalnego
formy pomocy nie nadają się do usunięcia
problemu, a nadają się w tym celu raczej inne świadczenia systemu pomocy społecznej dla
młodzieży (por. Kunkel w LPK księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 6).
Ostatnim kryterium formalnym § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego jest kryterium mówiące o
tym, że pomoc wychowawcza – ponownie najpierw generalnie – jest konieczna. Pomoc
wychowawcza zgodnie z zasadą współmierności okaże się konieczna, gdy z jednej strony będzie
ona wystarczająca, z drugiej zaś – wymagana, by adekwatnie rozwiązać problem wychowawczy.
Zgodnie z prymatem samopomocy pomoc wychowawcza nie jest konieczna, gdy osoby
uprawnione do sprawowania pieczy rodzicielskiej są w stanie zagwarantować dziecku lub osobie
młodocianej odpowiednie wychowanie lub gdy występujące zapotrzebowanie na działania
wychowawcze może być zrekompensowane z tytułu bezpłatnego wsparcia ze strony osób trzecich.
W odniesieniu do osób uprawnionych do sprawowania pieczy rodzicielskiej sytuacja zależy od
tego, czy osoby te faktycznie zaangażują się w niesienie samopomocy. Jeżeli nie są one skłonne
do zaangażowania się na rzecz dobra dziecka, nie skutkuje to tym, że nie uzyskają one pomocy
wychowawczej i że dziecko lub osoba młodociana sama będzie musiała skonfrontować się ze
swoim problemem wychowawczym (por. Münder et al, FKksięgi VIII kodeksu socjalnego, § 27,
uwaga na marginesie 12). Jeżeli osoba spoza najbliższego środowiska rodzinnego (np.
dziadkowie) lub inna osoba zobowiązana do utrzymania jest w stanie przyjąć u siebie dziecko w
ramach spokrewnionej pieczy zastępczej, to zgodnie z § 27 ust. 2a księgi VIII kodeksu socjalnego
roszczenie o udzielenie pomocy wychowawczej nie przepada. Tym samym umieszczenie dziecka
w rodzinie zastępczej nie stanowi w każdym przypadku formy pomocy wychowawczej.
Spełnienie warunków formalnych z § 27 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego należy bowiem
ocenić w odniesieniu do indywidualnego przypadku. Jeżeli umieszczenie dziecka w rodzinie
zastępczej służy pokryciu zapotrzebowania finansowego, to roszczenie o przyznanie pomocy
wychowawczej z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego nie przysługuje. W takim przypadku
sprawdzić należy możliwość pobierania świadczeń w oparciu o księgę II lub księgę XII kodeksu
socjalnego (por. Münder et al, FKksięgi VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie
24f).
17
18
4.3 Skutki prawne - pomoc wychowawcza
Właścicielom roszczenia - w przypadku spełnienia warunków formalnych z § 27 księgi VIII
kodeksu socjalnego - przysługuje wobec sektora publicznej opieki społecznej dla młodzieży
podmiotowe, obligatoryjne a zatem zaskarżalne roszczenie prawne o udzielenie adekwatnej i
koniecznej pomocy wychowawczej. Skutkiem prawnym nie jest jednak określona forma wsparcia
(por. Münder et al, FK księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 13f) - pomoc
wychowawcza przydzielana jest raczej na podstawie § 27 ust. 2 zdanie 1 księgi VIII kodeksu
socjalnego, a szczególności na podstawie §§ 28-35 księgi VIII kodeksu socjalnego. Szeroki
wachlarz form wsparcia w wychowaniu obejmuje w szczególności ośrodki wsparcia dziennego
(§§ 28, 30, 31 i 35 księgi VIII kodeksu socjalnego) placówki półstacjonarne (§ 32 księgi VIII
kodeksu socjalnego) oraz ośrodki wparcia całodobowego
(§§ 33, 34 SGB VIII). Ponieważ
wyliczenie to nie jest ostateczne, za pomocą słowa „w szczególności” podkreślono, iż pozostawia
się możliwość do wypracowywania nieznanych lub nowych modeli i stosowania ich w ramach
pomocy wychowawczej (por. Kunkel w LPK-księga VIII kodeksu socjalnego § 27, uwaga na
marginesie
22). Wybór formy wsparcia (rodzaj) i przebieg konkretnej formy wsparcia
(postępowanie) zgodnie z § 27 ust. 2 zdanie 2 księgi VIII kodeksu socjalnego zależy od
zapotrzebowania na działania wychowawcze w konkretnym przypadku i powinno odbywać się
przy
uwzględnieniu
przestrzeni
socjalnej
dziecka/osoby
młodocianej.
Należy
zatem
zagwarantować, by realizacja wybranej formy pomocy w wychowaniu sprzężona została z
naturalnym otoczeniem dziecka i jego rodziny a także z ważnym środowiskiem rodzinnym i
pozarodzinnym (krewni, szkoła, miejsce nauki zawodu itp.) Zgodnie z § 27 ust. 2 zdanie 3
księgi VIII kodeksu socjalnego pomoc wychowawcza zazwyczaj realizowana jest w kraju, za
granicą może być udzielona tylko wówczas, gdy jest to w konkretnym przypadku wymagane w
celu osiągnięcia celu określonego w indywidualnym planie pomocy. Zasada ta została
zamieszczona w § 27 SGB VIII z dniem 1 października, aby przeciwdziałać krytykowanej
niedostatecznej możliwości kierowania projektami pedagogicznymi za granicą (por. Münder et al,
FK księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 21). A zatem możliwość
udzielania pomocy w wychowaniu za granicą możliwa jest jedynie w odosobnionych
przypadkach. Oprócz wymaganego uzasadnienia w indywidualnym planie pomocy, zgodnie z §
36 ust. 4 księgi VIII kodeksu socjalnego, przed podjęciem decyzji o przyznaniu pomocy za
5
granicą zasięgnąć należy opinii u specjalisty wskazanego w § 35 a ust. 1a zdanie 1 księgi VIII
kodeksu socjalnego, celem stwierdzenia, czy u dziecka nie występują zaburzenia psychiczne
mające charakter chorobowy. Zdaniem Mündera zasięgnięcie takiej opinii ogranicza się do
przypadków, w których za granicą nie mogłaby być zapewniona dostateczna opieka medyczna i/
lub psychologiczna w odniesieniu do chorób wcześniej nierozpoznanych lub w przypadku ich
wystąpienia (por. Münder et al, FK-księga VIII kodeksu socjalnego, § 36 , uwaga na
marginesie 56). O ile rozpoznano zaburzenie psychiczne o charakterze chorobowym i może ono
być poddane leczeniu za granicą, to w indywidualnym przypadku nie ma przesłanek
uniemożliwiających przyznanie danej formy pomocy za granicą.
4.4 Rodzaje i formy wsparcia na podstawie §§ 28-35 księgi VIII kodeksu socjalnego
W praktyce sektor publiczny w procesie stwierdzania zasadności roszczenia z § 27 księgi VIII
kodeksu socjalnego musi stawić czoła wyzwaniu polegającemu na ustaleniu problemu
wychowawczego, określeniu jak najkonkretniejszego i jak najdokładniejszego zapotrzebowania na
działania wychowawcze, sprawdzeniu adekwatności i konieczności udzielenia pomocy
wychowawczej, a na końcu podjęcia odpowiedniej decyzji w sprawie wyboru adekwatnej i
koniecznej w danym przypadku formy wsparcia. Każdy przypadek i każda wybrana adekwatna i
konieczna
forma
pomocy
wychowawczej
stanowi
rezultat
indywidualnych
procesów
zachodzących na styku sektora publicznego i jednostki (por. Schnurr 2003, str. 334). Podkreśla
to konieczność precyzyjnego porozumiewania się sektora publicznego z adresatem świadczenia w
sprawie konkretnej sytuacji rodzinnej oraz permanentnego weryfikowania sposobu postrzegania
problemu wychowawczego.
W §§ 28-35 księgi VIII kodeksu socjalnego znajduje się niezamknięty katalog możliwych form
wsparcia. Przy tym przyporządkowywanie poszczególnych świadczeń do form wsparcia z §3 2835 księgi VIII kodeksu socjalnego nie jest konieczne. Możliwe jest tworzenie nowych form
wsparcia oraz przyznawanie kilu form pomocy wychowawczej jednocześnie (por. Münder et al,
FK księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 18).
5
Lekarz psychiatra i psychoterapeuta dziecięcy, psychoterapeuta dziecięcy, lekarz psychoterapeuta lub psycholog
psychoterapeuta dysponujący doświadczeniem w zaburzeniach psychicznych u dzieci i młodzieży (por. § 35a Ust. 1a księgi VIII
kodeksu socjalnego).
19
4.4.1 Doradztwo wychowawcze zgodnie z § 28 księgi VIII kodeksu socjalnego
Dzieci, młodzież, rodzice i inne osoby uprawnione do sprawowania pieczy rodzicielskiej celem
wyjaśniania i przezwyciężania problemów indywidualnych i rodzinnych oraz czynników je
determinujących, rozpatrywania kwestii wychowawczych oraz trudności związanych z separacją i
rozwodem powinni zgodnie z § 28 księgi VIII kodeksu socjalnego uzyskać wsparcie w poradniach
wychowawczych oraz innych placówkach oferujących usługi doradcze. Doradztwo wychowawcze
należy do głównie oferowanych form wsparcia doradczego systemu pomocy społecznej dla dzieci
i młodzieży (por. Fischer w Schellhorn/Fischer/Mann/Kern, księga VIII kodeksu socjalnego, §
28, uwaga na marginesie 1). § 28 księgi VIII kodeksu socjalnego jako przepis ramowy nie
zawiera dla tej formy wsparcia do końca zdefiniowanego opisu zadań poradni wychowawczej.
Katalog realizowanych zadań zależy bowiem od organizacji podmiotu publicznej opieki
społecznej dla młodzieży lub od pola działania organizacji pozarządowej działającej w sferze
opieki społecznej dla młodzieży (por. Wiesner księgi VIII kodeksu socjalnego, § 28, uwaga na
marginesie 1).
Skodyfikowane w §
28
zdanie
2
księgi
VIII
kodeksu socjalnego
multidyscyplinarne zaplecze kadrowe poradni wychowawczych, bez wskazania konkretnej
profesji, potwierdza ramowy charakter tej normy.
4.4.2 Socjalna praca grupowa zgodnie z § 29 księgi VIII kodeksu socjalnego
Socjalna praca grupowa zgodnie z § 29 SGB VIII adresowana jest do dzieci i młodzieży i ma
na celu pomóc
im w przezwyciężaniu trudności w rozwoju emocjonalno-społecznym oraz
problemów związanych z zaburzeniami zachowania. Podstawę socjalnej pracy grupowej stanowi
koncepcja grupowych metod wychowania, ukierunkowana na pedagogikę przeżyć i sesje
tematyczne. Struck/Trenczek opisują socjalną pracę grupową jako wielostronnie ukierunkowaną
formę wsparcia, która w zależności od zapotrzebowania i wdrożonych założeń metodologicznych
dedykowana jest dla odpowiedniej płci, grupy wiekowej lub przestrzeni socjalnej (por. Münder et
al, FK księga VIII kodeksu socjalnego, § 29, uwaga na marginesie 2). W praktyce socjalna praca
grupowa odbywa się w formie wyznaczonych kursów, jak również w formie zajęć o charakterze
ciągłym. Zajęcia w formie kursów są ograniczone czasowo, mają wyznaczony zakres tematyczny i
merytoryczny (np. zajęcia z antyagresji), natomiast oferty zajęć o charakterze ciągłym w swojej
koncepcji są łatwiej dostępne i umożliwiają włączenie się do grupy również w trakcie trwania
cyklu zajęciowego.
20
4.4.3 Socjalna pomoc wychowawcza zgodnie z § 30 księgi VIII kodeksu socjalnego
Zgodnie z § 30 księgi VIII kodeksu socjalnego dzieciom i osobom młodocianym borykającym się
z problemami rozwoju emocjonalno-społecznego przysługuje w ramach pomocy wychowawczej
ambulatoryjna (dzienna) forma wsparcia w postaci socjalnej pomocy wychowawczej. Zgodnie z §
30 księgi VIII kodeksu socjalnego myśl przewodnia socjalnej pomocy wychowawczej koncentruje
się na zapewnieniu dzieciom i młodzieży długofalowej pomocy w ośrodkach wsparcia dziennego
przy jednoczesnym sprzężeniu procesu wsparcia z ich przestrzenią socjalną i położeniu nacisku na
rozwiązywanie problemów adekwatnie do wieku dziecka. Ponieważ ta forma wsparcia skierowana
jest głównie do dzieci starszych i młodzieży, jej celem wsparcia może być usamodzielnianie i
związane z tym (przestrzenne) odseparowywanie dziecka lub osoby młodocianej od domu
rodzinnego (por. Wiesner § 30, uwaga na marginesie 7).
Ponadto sędzia ds. nieletnich, zgodnie z § 12 Nr. 1 JGG, po wysłuchaniu Urzędu ds. Dzieci i
Młodzieży może w oparciu o wytyczne określone w księdze VIII kodeksu socjalnego nałożyć na
osobę nieletnią obowiązek skorzystania z pomocy wychowawczej w formie socjalnej pomocy
wychowawczej z § 30 księgi VIII kodeksu socjalnego. W postępowaniach dla nieletnich
umożliwia to zatem zastosowanie socjalnej pomocy wychowawczej jako środka wychowawczego
(por. Wiesner § 30, uwaga na marginesie 13).
4.4.4 Opiekuńczo-wychowawcza pomoc dla rodziny zgodnie z § 31 księgi VIII
W ramach opiekuńczo-wychowawczej pomocy dla rodziny (zgodnie z § 31 księgi VIII kodeksu
socjalnego) rodzinom przysługuje pomoc w przezwyciężaniu problemów wychowawczych i w
rozwiązywaniu konfliktów i sytuacji kryzysowych oraz pomoc w kontaktach z urzędami i
instytucjami przy jednoczesnym zachęcaniu do podejmowania działań samopomocowych. Na tle
szerokiego wachlarza ambulatoryjnych form wsparcia wychowawczego ta forma wsparcia jest
najintensywniejsza, gdyż bezpośrednio włącza środowisko rodzinne w realizację celów
uzgodnionych w indywidualnym planie pomocy (pracownik socjalny z organizacji pozarządowej
pracuje przede wszystkim w gospodarstwie domowym i wraz ze wszystkimi członkami rodziny).
Ponieważ opiekuńczo-wychowawcza pomoc dla rodziny odnosi się do rodziny jako całości, a nie
do poszczególnych członków rodziny, ta forma wsparcia w całym katalogu oferowanych form
pomocy zajmuje szczególną pozycję (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 31, uwaga
na marginesie 1).
21
22
4.4.5 Wychowanie w dziennych grupach (ośrodkach) wsparcia zgodnie z § 32 księgi VIII kodeksu
socjalnego
Zgodnie z § 32 księgi VIII kodeksu socjalnego pomoc wychowawcza obejmuje półstacjonarne
umieszczenie dziecka/osoby młodocianej w ośrodku dziennym, z reguły od poniedziałku do
piątku bezpośrednio po zakończeniu zajęć lekcyjnych w szkole do ok. godz. 17.00/18.00.
Dodatkowo wyróżnić można takie formy wsparcia, w których - zgodnie z § 32 księgi VIII
kodeksu socjalnego - zajęcia lekcyjne są sprzężone bezpośrednio z zajęciami dydaktycznowychowawczymi grupy dziennej oraz uzupełnione i wzbogacone o oferty zajęć korekcyjnokompensacyjnych (terapia pedagogiczna). Za pomocą zdobywania wiedzy w grupie wspierany
jest rozwój dziecka lub osoby młodocianej. Ponadto, dzięki wprowadzeniu zajęć pozalekcyjnych i
intensywnemu zaangażowaniu rodziców, koncepcja ta ma na celu zabezpieczenie pozostania
dziecka/osoby młodocianej w środowisku rodziny (biologicznej) i zapobieganie umieszczeniu
dziecka lub osoby młodocianej w całodobowym ośrodku wsparcia (pomoc wychowawcza poza
domem rodzinnym z §§ 33 lub 34 księgi VIII kodeksu socjalnego). Zgodnie z § 32 zdanie 2
księgi VIII kodeksu socjalnego ta forma wsparcia może być udzielona również w ramach opieki
rodzinnej.
4.4.6 Opieka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka zgodnie z § 33 księgi VIII
kodeksu socjalnego
Zgodnie z § 33 księgi VIII kodeksu socjalnego dzieci i młodzież w ramach opieki w rodzinie
zastępczej lub rodzinnym domu dziecka wychowywane są przy współodpowiedzialności
publicznej. Wobec tego również opieka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka
zajmuje szczególną pozycję w katalogu świadczeń rodzinnych (pomocy wychowawczej) z §§
28-35 SGB VIII, gdyż udzielana jest ona w sferze prywatnej - w rodzinie zastępczej, która
zazwyczaj nie może bazować na specjalnym wykształceniu pedagogicznym (por. Wiesner księga
VIII kodeksu socjalnego, § 33, uwaga na marginesie 1). Umieszczenie w rodzinie zastępczej lub
rodzinnym domu dziecka może mieć charakter przejściowy lub stanowić ciągłą formę wsparcia w
wychowaniu. Na pytanie, czy odpowiednią (adekwatną i konieczną) formą pomocy
wychowawczej dla dziecka będzie umieszczenie go w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu
dziecka (zgodnie z § 33 SGB VIII), czy w całodobowym ośrodku wsparcia (zgodnie z § 34
księgi VIII kodeksu socjalnego), nie można udzielić ogólnej odpowiedzi, gdy za każdym razem
sytuację ocenić należy przez pryzmat indywidualnego przypadku. I tak na przykład dla bardzo
małego dziecka, ze względu na zachowania odbiegające od normy i zapotrzebowanie na pomoc
pedagogiczną, adekwatną i konieczną formą wsparcia może być jego umieszczenie w
całodobowym ośrodku wsparcia. W przypadku osoby młodocianej formą adekwatną okazać się
może umieszczenie jej w rodzinie zastępczej, o ile z jednej strony osoba ta dysponować będzie
23
gotowością do zaakceptowania narzuconych jej warunków, a z drugiej strony rodzice zastępczy
będą gotowi stawić czoła związanymi z tym obowiązkami
6.
Ponadto, również ze względu na finansowanie opieki w rodzinie zastępczej z § 33 księgi VIII
kodeksu socjalnego, ta forma wsparcia ma charakter szczególny. W przypadku umieszczenia
dziecka/osoby młodocianej w rodzinie zastępczej zapewnić należy mu/jej wymagane utrzymanie.
Całkowite cykliczne zapotrzebowanie zgodnie z § 39 księgi VIII kodeksu socjalnego powinno być
pokryte z tytułu świadczeń bieżących, które zazwyczaj przyznawane są co miesiąc w formie
kwoty zryczałtowanej. Comiesięczne kwoty zryczałtowane odzwierciedlają zatem koszty
związane z wychowaniem (por. Deutscher Verein 2007).
4.4.7 Wychowanie w placówce opiekuńczo-wychowawczej (całodobowym ośrodku wsparcia)
lub w mieszkaniu chronionym zgodnie z § 34 księgi VIII kodeksu socjalnego
Pomoc
wychowawcza
w
placówce
całodobowej
(całodobowym
ośrodku
wsparcia)
ukonstytuowana jest w § 34 księgi VIII kodeksu socjalnego. Umieszczenie dziecka lub osoby
młodocianej poza domem rodzinnym w całodobowym ośrodku wsparcia zgodnie z 34 księgi VIII
kodeksu socjalnego ma służyć – adekwatnie do wieku i stanu rozwoju dziecka lub osoby
młodocianej – podjęciu próby powrotu do rodziny biologicznej, przygotowaniu dziecka do
wychowania w innej rodzinie lub umożliwieniu dłuższego pobytu w ośrodku i przygotowaniu do
samodzielnego życia w społeczeństwie.
Jednakże nie ma jednoznacznych kryteriów skorzystania z tej formy wsparcia. Również tu decyzja
w sprawie przyznania adekwatnej i koniecznej formy pomocy wychowawczej podejmowana jest
przez pryzmat indywidualnych preferencji i wszystkich problemów dziecka lub osoby
młodocianej (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 34, uwaga na marginesie 37).
W przypadkach, w których dom rodzinny i środowisko dziecka lub osoby młodocianej również
przy odpowiednim wsparciu dydaktyczno-wychowawczym nie jest w stanie zagwarantować
dziecku lub osobie młodocianej odpowiedniego wychowania, należy bezpośrednio sięgnąć po
formę wsparcia określoną w § 34 księgi VIII kodeksu socjalnego, bez wcześniejszego stosowania
innych form wsparcia w wychowaniu – a nie jako środek ostateczny po przejściu wszystkich
ogniw łańcucha pedagogicznego (Thiersch według Wiesnera, księga VIII kodeksu socjalnego,
§ 34, uwaga na marginesie 35).
6 Szczegółowe informacje znaleźć można w podręczniku pt. Pfegekinderhilfe, wydanym przez Kindler H., Helming E., Meysen T. &
Jurczyk K w 2010 r.
Ogólnie placówki opiekuńczo-wychowawcze pod względem swojej koncepcji są w dużej mierze
modelem przestarzałym. Współczesne ośrodki wychowawcze postrzegane są nie poprzez pryzmat
podmiotów, budynków lub placówek, a raczej poprzez pedagogiczne sprzężenie ludzi młodych i
ich profesjonalnych opiekunów (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 34, uwaga na
marginesie 12).
4.4.8 Intensywna, społeczno (dydaktyczno)-wychowawcza opieka indywidualna zgodnie z §
35 księgi VIII kodeksu socjalnego
Intensywna, dydaktyczno-wychowawcza opieka indywidualna z § 35 księgi VIII kodeksu
socjalnego adresowana jest do ludzi młodych wymagających intensywnego wsparcia w procesie
integracji społecznej i przejęcia odpowiedzialności za własną przestrzeń życiową. Zazwyczaj po tę
formę pomocy indywidualnej sięgają osoby borykające się z trudnościami natury emocjonalnospołecznej i znajdujące się w niebezpiecznej sytuacji życiowej (na przykład dzieci ulicy, młodzież
konsumująca narkotyki, do której nie docierają konwencjonalne formy pomocy społecznej dla
młodzieży). Ta forma wsparcia ma zazwyczaj charakter ciągły i ma na celu uwzględnienie
indywidualnych potrzeb jednostki. Ta forma wsparcia udzielana jest zazwyczaj w naturalnym,
codziennym otoczeniu osoby wymagającej pomocy (pracownik socjalny odwiedza osobę
wymagającą pomocy).
24
Rozdział 4 – Pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży jako prawo do uzyskania świadczenia: Pomoc 25
4.5 Planowanie pomocy zgodnie z § 36 księgi VIII kodeksu socjalnego
Merytoryczna i formalna kwalifikacja analizy problemów wychowawczych, adekwatności i
konieczności pomocy wychowawczej i wyboru w konkretnym przypadku adekwatnej i koniecznej
formy wsparcia na początku i w trakcie procesu udzielania pomocy osiągane jest głównie za
pomocą instrumentu planowania pomocy, określonego w § 36 księgi VIII kodeksu socjalnego
(por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 27, uwaga na marginesie 1). Przepis ten w
odniesieniu do decyzji o formie wsparcia z §§ 27-35 księgi VIII kodeksu socjalnego zawiera
wytyczne proceduralne, które dotyczą zarówno interakcji pomiędzy sektorem publicznym a
adresatem świadczenia, jak i procesów organizacyjnych wewnątrz podmiotu publicznego
realizującego zadania za zakresu pomocy społecznej dla młodzieży. Zgodnie z § 36 ust. 1
księgi VIII kodeksu socjalnego osobom uprawnionym do sprawowania pieczy rodzicielskiej oraz
dziecku/lub osobie młodocianej przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z danej formy wsparcia i
w przypadku konieczności zmian dotyczących rodzaju i zakresu wybranej formy pomocy
wychowawczej należy udzielić porad oraz informacji dotyczących możliwych skutków pomocy
wychowawczej dla rozwoju dziecka/osoby młodocianej. Ponadto § 36 księgi VIII kodeksu
socjalnego wyszczególnia kryteria, za pomocą których wybrana forma wsparcia - mimo jej
ograniczonej możliwości weryfikacji pod względem fachowym - może zostać przynajmniej
poddana kontroli pod względem zachowania wymogów proceduralnych (por. Schmid 2003, str.
32). W § 36 księgi VIII kodeksu socjalnego swoje odzwierciedlenie znajduje kolejna myśl
przewodnia ustawy o pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży: Decydujące znaczenie dla
osiągnięcia sukcesu w pomocy wychowawczej ma fakt, że podejmowane decyzje od początku
akceptowane będą przez wszystkich uczestników procesu i że proces ten przebiegać będzie na
zasadach partnerskich, gdyż w gruncie rzeczy powodzenie i owocne zakończenie konkretnej
formy pomocy wychowawczej zależy od gotowości do współdziałania ze strony adresatów
świadczenia (por. Wiesner 2001, str. 341f). A zatem ogromną rolę w identyfikacji zaistniałego
deficytu wychowawczego i ustaleniu adekwatnej i koniecznej pomocy wychowawczej ma
odpowiednia partycypacja wszystkich uczestników procesu. Generalnie adresaci świadczenia za
pomocą instrumentu planowania pomocy powinni posiąść możliwość własnego zrozumienia i
interpretacji pojęć prawnych zawartych w § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego (por. Münder et al,
FK-SGB VIII, § 36, uwaga na marginesie 4ff).
26
Niemniej jednak realizacja w szczególności koncepcji partycypacji i kooperacji w zakresie
planowania pomocy napotyka w praktyce na bariery, nawet jeżeli zarówno pracownicy podmiotu
publicznej pomocy społecznej dla młodzieży jak i osoby potrzebujące wsparcia wyrażają
generalnie gotowość do uczestniczenia w procedurze negocjacyjnej (polegającej na wypracowaniu
konstruktywnego rozwiązania). W szczególności do czynników ograniczających proces
wypracowania konstruktywnego rozwiązania zaliczyć można: ogromną asymetrię władzy
panującą pomiędzy sektorem publicznym a jednostką poszukująca pomocy (świadczeniobiorcą),
codzienne warunki pracy wewnątrz struktury organizacyjnej Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży,
zdeterminowane ograniczonymi publicznymi środkami budżetowymi i pozycją w ramach
hierarchii organów publicznych, a także ambiwalentność struktury systemu pomocy społecznej dla
dzieci i młodzieży, wartościującą pomiędzy pomocą jako wsparciem a pomocą jako interwencją.
Świadomość istnienia tych barier systemowych w procesie wypracowywania konstruktywnego
rozwiązania może zminimalizować wprawdzie te utrudnienia, jednakże nie zlikwiduje ich
całkowicie, ponieważ inherentna i nierozwiązywalna ambiwalencja systemu pomocy społecznej
dla dzieci i młodzieży, oscylująca pomiędzy pomocą a kontrolą, ostatecznie nie zostanie zniesiona
również w drodze procedury negocjacyjnej (por. Schmid 2003, str. 33f).
4.6 Świadczenie pomocy – Relacje trójstronne w prawie pomocy społecznej na rzecz dzieci i
młodzieży (trójkąt wzajemnych relacji)
Jeżeli po stwierdzeniu spełnienia kryteriów formalnych z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego i
ustaleniu adekwatnej i koniecznej w konkretnym przypadku pomocy wychowawczej zgodnie z § 5
księgi VIII kodeksu socjalnego osoba uprawniona do świadczenia wyrazi życzenie udzielenia jej
pomocy przez świadczeniodawcę (organizację sektora pozarządowego lub biznesowego), to
pomiędzy sektorem publicznym, świadczeniobiorcą a świadczeniodawcą powstają złożone
stosunki prawne, tzw. relacje trójstronne w prawie pomocy społecznej na rzecz dzieci i młodzieży.
Poszczególne strony tych relacji (boki trójkąta) w odniesieniu do pomocy wychowawczej mogą
zostać opisane w następujący sposób
(por. Papenheim w LPK- księga VIII kodeksu socjalnego, § 5 , uwaga na marginesie 17;
Münder et al, FK- księga VIII kodeksu socjalnego, VorKap5, uwaga na marginesie
6ff):
Pierwszy bok trójkąta składa się z roszczenia publiczno-prawnego, które zgodnie z § 27 księgi
VIII kodeksu socjalnego przysługuje osobie uprawnionej do świadczenia (w przypadku pomocy
wychowawczej – osobie uprawnionej do sprawowania pieczy rodzicielskiej) wobec podmiotu
publicznej pomocy dla młodzieży (nośnika kosztów).
Roszczenie to, które w pierwszym rzędzie nastawione jest na usługę świadczenia pomocy,
przekształca się w drodze udzielania pomocy przez świadczeniodawcę w roszczenie
świadczeniobiorcy o przejęcie (pokrycie) kosztów usługi (opłat z tytułu ich realizacji) przez
podmiot publiczny. Stosunki prawne pomiędzy świadczeniobiorcą a świadczeniodawcą
zobrazowane są na drugim boku trójkąta: Poprzez udzielenie pomocy przez socjalną organizację
pozarządową pomiędzy świadczeniobiorcą a świadczeniodawcą powstaje cywilno-prawny
stosunek zobowiązaniowy, z tytułu którego świadczeniobiorcy przysługuje roszczenie o
udzielenie świadczenia (doradztwo, wsparcie, wychowanie) w stosunku do świadczeniodawcy,
natomiast świadczeniodawcy – roszczenie o zapłatę opłaty w stosunku do świadczeniodawcy.
Poprzez udzielenie pomocy wychowawczej przez świadczeniodawcę spełnione zostaje
świadczenie wynikające z tego stosunku zobowiązaniowego, a nie publiczno-prawne
zobowiązanie do realizacji świadczenia przez podmiot publiczny.
Stosunki prawne pomiędzy
podmiotem publicznym a świadczeniodawcą dotyczące stosunków umownych scharakteryzowane
są za pomocą trzeciego boku trójkąta: Z tytułu spełnienia roszczenia świadczeniobiorcy przez
świadczeniodawcę, świadczeniobiorca nabywa jednocześnie roszczenie o pokrycie przez podmiot
publiczny kosztów powstałych z tego tytułu po stronie świadczeniodawcy. W praktyce koszty
powstałe po stronie świadczeniodawcy nie są jednak regulowane przez świadczeniobiorcę. Wręcz
przeciwnie: pomiędzy nośnikiem kosztów a świadczeniodawcą następują bezpośrednie płatności,
których warunki uregulowane są w umowach pomiędzy sektorem publicznym (nośnikiem
kosztów) a sektorem pozarządowym (świadczeniodawcą) (zgodnie z §§ 77 lub 78aff księgi
VIII kodeksu socjalnego). Wraz z decyzją podmiotu publicznego o przejęciu kosztów
świadczeniobiorcy, spełnione zostaje świadczenie podmiotu publicznego i powstaje relacja
trójstronna. Poniższa ilustracja przedstawia poszczególne relacje prawne, które zachodzą w
trójkącie socjalnym pomiędzy świadczeniobiorcą, nośnikiem kosztów a świadczeniodawcą.
27
w wychowaniu zgodnie z § 27 księgi VIII kodeksu socjalnego
Ilustracja: Relacje trójstronne w prawie pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży (trójkąt wzajemnych
relacji)
Świadczeniobiorca
Opłaty
Przyznanie
pomocy i pokrycie
opłat
Roszczenie o
pomoc
Umowa cywilno-prawna
Anspruch
auf Hilfe
Świadczenie
Świadczeniodawca
Nośnik kosztów
Umowy dotyczące pokrycia
kosztów
Źródło: Kunkel (2010), str. 159, ilustracja własna
4.7 Źródła finansowania pomocy społecznej dla młodzieży i pomocy w wychowaniu
Pomoc społeczna dla dzieci i młodzieży zna w zasadzie dwa źródła finansowania: finansowanie
przez subwencję zgodnie z § 74 SGB VIII z jednej strony i finansowanie opłat z drugiej
strony.
4.7.1 Finansowanie poprzez subwencję zgodnie z § 74 księgi VIII kodeksu socjalnego
Zgodnie z §
74
SGB
VIII sektor publicznej opieki społecznej na rzecz młodzieży
zobowiązany jest do inicjowania dobrowolnych świadczeń i ich finansowania w oparciu o kryteria
określone w § 74 ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego. Finansowanie oznacza w pierwszym
rzędzie udostępnienie środków finansowych z budżetu państwowego. Pod względem prawa
budżetowego ta forma finansowania odpowiada dotacji. Na podstawie aktu administracyjnego lub
umowy publiczno-prawnej podmiot publiczny działający w sferze opieki społecznej dla młodzieży
przyznaje podmiotowi pozarządowemu działającemu w sferze opieki społecznej dla młodzieży
subwencję socjalną, która umożliwia mu zrealizowanie leżącego w interesie publicznym
świadczenia z zakresu pomocy społecznej dla młodzieży (por. Wiesner księgi VIII kodeksu
socjalnego, § 74, uwaga na marginesie
9). Zasadniczo rozgraniczyć należy finansowanie
projektów od finansowania instytucjonalnego. W przypadku finansowania projektów dotacja
odnosi się do dofinansowania pojedynczych, precyzyjnie rozgraniczonych przedsięwzięć.
28
Finansowanie instytucjonalne ma miejsce w przypadku, gdy za pomocą dotacji finansowane są
kompletne zadania lub części tych zadań, które nie dadzą się odseparować (por. Wiesner księgi
VIII kodeksu socjalnego, § 74, uwaga na marginesie 10). W obrębie finansowania przez
subwencję wyróżnić można trzy formy: dofinansowanie procentowe, dofinansowanie brakujących
środków finansowych i dofinansowanie kwotą stałą. W przypadku dofinansowania procentowego
podmiot publiczny działający w sferze opieki społecznej dla młodzieży pokrywa określoną część
środków finansowych niezbędnych do przygotowania albo realizacji świadczenia. W przypadku
tej formy dofinansowania podwyższenie kosztów usługi, za które winy nie ponosi podmiot
korzystający z dotacji, zazwyczaj może zostać zrekompensowane w drodze dodatkowego
dofinansowania. W związku z tym, w przypadku niepełnego wyczerpania środków (w przypadku
wyższych wpływów lub oszczędności) proporcjonalna kwota subwencji musi zostać zwrócona
podmiotowi publicznemu (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 74, uwaga na
marginesie
11). W przypadku dofinansowania brakujących środków finansowych podmiot
publiczny działający w sferze opieki społecznej dla młodzieży pokrywa kwotę brakującą na
poczet zrealizowania świadczenia przez socjalną organizację pozarządową po uprzednim
ujawnieniu przez nią własnych środków finansowych lub ewentualnie środków pochodzących od
innych inwestorów. Wreszcie w przypadku dofinansowania kwotą stałą podmiot publiczny
działający w sferze opieki społecznej dla młodzieży partycypuje w całości dotowanych wydatków
poprzez wniesienie kwoty stałej.
W zakresie pomocy wychowawczej finansowanie przez subwencję z § 74 księgi VIII kodeksu
socjalnego zazwyczaj nie ma zastosowania, gdyż tę formę dofinansowania odróżnić należy od
finansowania opłat z tytułu wykonanego świadczenia na podstawie roszczenia przysługującego
świadczeniobiorcy w ramach trójkąta wzajemnych relacji. Podmiot publiczny działający w sferze
opieki społecznej dla młodzieży, pokrywając powstałe koszty, spełnia - jak opisano wcześniej wobec świadczeniobiorcy swoje zobowiązanie wynikające z roszczenia określonego w § 27
księgi VIII kodeksu socjalnego (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego § 74, uwaga na
marginesie14).
Co najwyżej w obszarze doradztwa wychowawczego z § 28 księgi VIII kodeksu socjalnego
znaleźć można modele, w których pomoc wychowawcza dofinansowana może być za pomocą
subwencji. Ma to miejsce w przypadku częstokroć praktykowanego sprzężenia merytorycznego
świadczeń udzielanych z tytułu doradztwa wychowawczego ze świadczeniami związanymi z
doradztwem w kwestiach ogólnych wychowania i rozwoju ludzi młodych na podstawie § 16 ust. 2
nr 2 księgi VIII kodeksu socjalnego.
29
30
4.7.2 Finansowanie opłat (z tytułu wykonanego świadczenia)
W konstrukcji prawnej trójkąta wzajemnych relacji pokrycie kosztów następuje zazwyczaj na
mocy umów regulujących wysokość kosztów z § 77 księgi VIII kodeksu socjalnego lub w drodze
finansowania opłat z §§ 78a-g księgi VIII kodeksu socjalnego.
4.7.2.1 Umowy regulujące wysokość kosztów zgodnie z § 77 księgi VIII kodeksu socjalnego
Zgodnie z § 77 księgi VIII kodeksu socjalnego w przypadkach, w których użytkowane są
placówki lub usługi socjalne z ramienia podmiotów pozarządowej opieki społecznej dla
młodzieży, pomiędzy podmiotem publicznej pomocy społecznej dla młodzieży a podmiotem
pozarządowym działającym w tej sferze zawrzeć należy umowę regulującą wysokość kosztów z
tytułu korzystania z tych placówek lub usług socjalnych. Szczegółowe postanowienia tego
przepisu ramowego zgodnie z § 77 zdanie 2 księgi VIII kodeksu socjalnego doprecyzowywane są
na mocy prawa krajów związkowych. Na ogół w ustawach wykonawczych krajów związkowych
zawarte są szczegółowe zapisy dotyczące treści tych umów. Ponieważ zawarcie takich umów ze
względu na samodzielność podmiotów pozarządowych nie może być jednostronnie narzucone
przez podmiot publiczny, w tekście ustawy znajduje się brzmienie „należy dążyć do ich
zawarcia”. Niemniej jednak zawieranie takich umów regulujących wysokość kosztów jest
powszechną praktyką, gdyż dzięki tego typu umowom z góry określane są koszty podlegające w
konkretnym przypadku zwrotowi (por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 77, uwaga
na marginesie 5bf). Zapisy tych umów zgodnie z § 77 księgi VIII kodeksu socjalnego odnoszą
się w zasadzie do stwierdzeń, w jakim zakresie, wielkości i według jakich procedur podmiot
publicznej opieki społecznej dla młodzieży pokryje koszty z tytułu świadczeń zrealizowanych w
ramach udostępnionych placówek i usług socjalnych. W celu udokumentowania kosztów
stosowany jest arkusz kosztów, za pomocą którego świadczeniodawca sporządza zestawienie
powstających kosztów personalnych i rzeczowych i przedkłada je podmiotowi publicznej opieki
społecznej dla młodzieży (por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 77, uwaga na
marginesie 11f).
W stosunku do określonego w § 78a księgi VIII kodeksu socjalnego zakresu zastosowania
obowiązują regulacje specjalne określone w 78bff księgi VIII kodeksu socjalnego, które wypierają
ogólne regulacje z § 77 księgi VIII kodeksu socjalnego. Dlatego też § 77 księgi VIII kodeksu
socjalnego w zakresie pomocy wychowawczej obowiązuje wyłącznie w stosunku do
ambulatoryjnych form wsparcia, o ile zakres zastosowania §§ 78b i kolejnych
księgi VIII
kodeksu socjalnego zgodnie z § 78a ust. 2 księgi VIII kodeksu socjalnego nie został na mocy
prawa krajów związkowych rozciągnięty również na te formy pomocy w wychowaniu.
31
4.7.2.2 Finansowanie opłat zgodnie z §§ 78a-g księgi VIII kodeksu socjalnego
Zgodnie z § 78a księgi VIII kodeksu socjalnego w przypadku pomocy wychowawczej w
dziennych grupach (ośrodkach) wsparcia z § 32 księgi VIII kodeksu socjalnego, całodobowych
ośrodkach wsparcia lub mieszkaniach chronionym z § 34 księgi VIII kodeksu socjalnego, w
ramach intensywnej dydaktyczno-wychowawczej opieki indywidualnej z §
35
księgi VIII
kodeksu socjalnego (o ile ma ona miejsce poza domem rodzinnym) oraz wszystkich pozostałych
półstacjonarnych i stacjonarnych formach pomocy wychowawczej z § 27 księgi VIII kodeksu
socjalnego i kilku innych świadczeniach stacjonarnych systemu pomocy społecznej dla dzieci i
młodzieży oprócz pomocy wychowawczej zastosować należy bezpośrednio regulacje określone
w §§ 78b do 78g księgi VIII kodeksu socjalnego. W tych przypadkach nie można posiłkować
się ani subwencjonowaniem ani umowami regulującymi wysokość kosztów z § 77 księgi VIII
kodeksu
socjalnego.
Pokrycie
kosztów
(pół)stacjonarnej
pomocy
wychowawczej
w
indywidualnym przypadku uzależniane jest od tego, czy z podmiotem prowadzącym placówkę
zawarto odpowiednie umowy z § 78b księgi VIII kodeksu socjalnego, postanowienia których
dotyczą treści (programu), wielkości i jakości zakresu usługi (umowy regulujące zakres
świadczonych usług), zróżnicowanych opłat za te usługi (umowy regulujące wysokość opłat) i
zasad oraz kryteriów oceny jakości usług oraz właściwych działań w celu ich zagwarantowania
(umowy regulujące rozwój jakości świadczonych usług). Zapisy dotyczące umów regulujących
zakres świadczonych usług i wysokość opłat są ponadto doprecyzowane w § 78c księgi VIII
kodeksu socjalnego. Zgodnie z § 78c ust. 1 księgi VIII kodeksu socjalnego umowy regulujące
zakres świadczonych usług muszą zawierać istotne parametry usługi, a w szczególności w
umowach tych wskazać należy rodzaj, cel i jakość zakresu świadczonych usług, osoby zajmujące
się w danej placówce opieką grupy docelowej, wymagane zaplecze kadrowe i materiałowe,
kwalifikację personelu i rzeczowe aktywa trwałe. Umowy dotyczące opłat, zgodnie z § 78b ust. 2
księgi VIII kodeksu socjalnego, muszą być zawierane na podstawie specyfikacji usługi i
parametrów jakościowych ustalanych w umowach regulujących zakres świadczonych usług oraz
umowach regulujących rozwój jakości świadczonych usług. Przy tym uzgodnione opłaty muszą
być adekwatne do świadczonej usługi i obejmować ich świadczenie w dłuższej perspektywie.
Ponadto późniejsze wyrównanie ewentualnych niedoborów lub nadwyżek w kosztach (opłatach)
jest wykluczone (por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 78a, uwaga na marginesie 6).
Takie precyzyjne ustalenia nie mają zastosowania w odniesieniu do umów regulujących rozwój
jakości świadczonych usług. Ponieważ istota tych umów wynika z obowiązku zagwarantowania
świadczeń społecznych przez podmiot publicznej opieki społecznej dla młodzieży i służy
zagwarantowaniu roszczeń prawnych świadczeniobiorców, umowy te mają charakter publicznoprawny (por. Münder et al, FK-księga VIII kodeksu socjalnego, § 78b, księga VIII kodeksu
socjalnego, uwaga na marginesie 25).
Jeżeli jedna z tych umów nie zostanie zawarta, podmiot publicznej opieki społecznej dla
młodzieży zgodnie z § 78b ust. 3 księgi VIII kodeksu socjalnego – niezależnie od przyczyny
jej niezawarcia - zobowiązany jest do pokrycia opłat wyłącznie w wyjątkowych przypadkach.
Prawo indywidualizacji i wyboru świadczeniobiorcy mogłoby zatem zostać o tyle uszczuplone, że
wyrażone życzenie co do przeprowadzenia pomocy wychowawczej w placówce określonej w §
78a księgi VIII kodeksu socjalnego, z którą nie podpisano umów z § 78b księgi VIII kodeksu
socjalnego, nawet na mocy § 5 ust. 2 zdanie 2 księgi VIII kodeksu socjalnego byłoby
uwzględnione tylko wówczas, gdyby udzielenie świadczenia (formy wsparcia) w placówce tej
było w indywidualnym przypadku konieczne albo określone w planie pomocy. W tym przypadku
świadczeniobiorca ostatecznie chroniony jest przed ryzykiem związanym z kosztami (por.
Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 78a, uwaga na marginesie 12). Ponieważ podmiot
publicznej pomocy społecznej dla młodzieży zgodnie z § 78b ust. 2 zdanie 1 księgi VIII kodeksu
socjalnego jest jednak zobowiązany do zawierania umów z każdym podmiotem (sektora
pozarządowego), który jest w stanie udowodnić swoją zdolność do wykonania usługi przy
uwzględnieniu zasad gospodarności i oszczędności, taka sytuacja w praktyce niemalże nie
występuje, a prawo do indywidualizacji i wyboru w rzeczywistości nie podlega zagrożeniu
(uszczupleniu). W celu zwiększenia porównywalności i przejrzystości, uregulowania określone w
§§
78aff księgi VIII kodeksu socjalnego stosowane są zasadniczo zarówno do podmiotów
pożytku publicznego i podmiotów sektora biznesowego, jak i do podmiotów sektora publicznego
działającego w sferze pomocy społecznej dla młodzieży, o ile podmioty te prowadzą placówki
samodzielnie (por. Wiesner, księga VIII kodeksu socjalnego, § 78a, uwaga na marginesie 5).
Za pomocą umów ramowych, które zgodnie z § 78f księgi VIII kodeksu socjalnego komunalne
związki naczelne zawierają ze związkami organizacji pozarządowych na poziomie krajów
związkowych, rozwijany powinien być model umów na podstawie § 78b księgi VIII kodeksu
socjalnego, aby dzięki temu możliwe było porównanie na poziomie ogólnokrajowym umów
indywidualnych z tymi umowami ramowymi.
Organem właściwym do zawierania umów jest, o ile prawo krajów związkowych nie określa
inaczej, zgodnie z § 78e ust. 1 zdanie 1 księgi VIII kodeksu socjalnego podmiot publicznej opieki
społecznej dla młodzieży, w którego obszarze zlokalizowana jest placówka. Umowy przez niego
zawarte są zgodnie z § 78e ust. 1 zdanie 2 księgi VIII kodeksu socjalnego wiążące również dla
wszystkich innych podmiotów publicznej opieki społecznej dla młodzieży, z których obszaru
kompetencyjnego świadczeniobiorcy zdecydują się na skorzystanie z pomocy wychowawczej.
Przy tym umowy z § 78b księgi VIII kodeksu socjalnego mimo swojego abstrakcyjnego
charakteru mają bezpośredni wpływ na stosunki prawne pomiędzy świadczeniobiorcą a płatnikiem
świadczeń w trójkącie wzajemnych relacji i trzeba zapewnić, by mimo to możliwe było
32
indywidualne i zgodne z planem pomocy udzielenie wsparcia, na przykład poprzez elastyczne
podejście do tych umów (regulujących zakres świadczonych usług) lub indywidualnych
świadczeń dodatkowych (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 78a, uwaga na
marginesie 10).
W momencie zawarcia umowy pomiędzy podmiotem publicznym działającym w sferze pomocy
społecznej dla młodzieży a świadczeniodawcą dla podmiotu publicznego nie powstaje jednak
żadne zobowiązanie do skorzystania z usług danej placówki, a tym samym również żadne
roszczenia po stronie świadczeniodawcy do faktycznej realizacji usługi, gdyż z tytułu podpisania
takiej umowy pomiędzy świadczeniobiorcą a płatnikiem nie powstaje jeszcze żaden indywidualny
stosunek w zakresie świadczenia usług socjalnych, a zatem też żadne zobowiązanie do pokrycia
opłat (por. Wiesner księga VIII kodeksu socjalnego, § 78b, uwaga na marginesie 3). Następuje to
dopiero wówczas, gdy istniejące roszczenie o udzielenie pomocy wychowawczej w danej
placówce w ramach trójkąta wzajemnych relacji zostanie przyznane świadczeniobiorcy w
momencie wykonywania przez niego prawa indywidualizacji i wyboru,
podmiot publiczny zawarł z placówką tą umowę zgodnie z §
78b
pod warunkiem że
księgi VIII kodeksu
socjalnego. Wówczas świadczeniobiorcy przysługuje roszczenie o pokrycie opłat przez podmiot
publiczny. Podmiot publiczny z tego tytułu spełnia natomiast swoje publiczno-prawne
zobowiązanie do wykonania roszczenia o udzielenie pomocy społecznej (por. Wiesner księga VIII
kodeksu socjalnego, § 78, uwaga na marginesie 5). Ponieważ umowy z § 78b księgi VIII
kodeksu socjalnego mają ogromne znaczenie dla praktycznego funkcjonowania pomocy
społecznej dla młodzieży, stworzono ponadto, zgodnie z § 78g księgi VIII kodeksu socjalnego,
powołując do życia komisję polubowną (rozjemczą), instrumentarium, za pomocą którego
podejmowane są właściwe decyzje w sytuacjach, w których strony umowy nie mogą dojść do
porozumienia (por. Münder et al, FK księga VIII kodeksu socjalnego, § 78g, uwaga na marginesie
1). Stąd zgodnie z § 78g ust. 1 zdanie 1 księgi VIII kodeksu socjalnego stworzenie komisji
polubownej w krajach związkowych, właściwej do rozpatrywania spraw konfliktowych, jest
obligatoryjnie wymagane. Dzięki bezstronności przewodniczącego i bezstronności składu
członków komisji składającej się z przedstawiciel podmiotu publicznego i przedstawicieli
organizacji pozarządowej, komisję rozjemcze mają za zadanie w majestacie prawa osiągnąć
konsensus w sytuacjach konfliktowych. Do takiej komisji rozjemczej można odwołać się
zasadniczo w odniesieniu do wszystkich trzech rodzajów umów z § 78b księgi VIII kodeksu
socjalnego.
33
4.7.3 Partycypacja w kosztach przez osoby korzystające ze świadczeń w ramach pomocy
wychowawczej
W §§ 90-97c księgi VIII kodeksu socjalnego znajdują się zasady określające, jakie osoby w jakim
zakresie partycypować winny w kosztach określonych świadczeń i działaniach o charakterze
przejściowym systemu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży. Zasadniczo zakres partycypacji
adresatów świadczeń w kosztach rozciąga się od małych udziałów w kosztach, poprzez
zryczałtowane udziały w kosztach, aż po indywidualne udziały w kosztach. W obszarze pomocy
wychowawczej z §§
28-35 księgi VIII kodeksu socjalnego w przypadku ambulatoryjnych
(dziennych) form wsparcia (§§ 28, 29, 30 i 31 księgi VIII kodeksu socjalnego) nie ma żadnej
partycypacji w kosztach. W przypadku form pomocy wychowawczej, które udzielane są w
placówkach półstacjonarnych (dzienne ośrodki wsparcia z § 32 księgi VIII kodeksu socjalnego) i
całkowicie stacjonarnych (opieka w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka zgodnie z §
33 księgi VIII kodeksu socjalnego, w całodobowym ośrodku wsparcia lub w mieszkaniu
chronionym z § 34 księgi VIII kodeksu socjalnego lub w ramach intensywnej dydaktycznowychowawczej opieki indywidualnej poza domem rodzinnym
z § 35 księgi VIII kodeksu
socjalnego), zgodnie z § 91 ust. 1 i 2 księgi VIII kodeksu socjalnego pobierane są opłaty. W
ten sposób ustawodawca zachował zwolnienie z kosztów w przypadku pomocy wychowawczej
udzielanej w sposób ambulatoryjny (por. Münder et al, FK księga VIII kodeksu socjalnego; § 91,
uwaga na marginesie 1). Koszty świadczeń socjalnych obejmują w szczególności koszty opieki
dydaktyczno-wychowawczej, które powstają w przypadku stacjonarnej i półstacjonarnej pomocy
wychowawczej i obejmują zgodnie z § 91 ust. 3 księgi VIII kodeksu socjalnego również
wydatki na niezbędne utrzymanie i pomoc dla dzieci i młodzieży w czasie choroby. Koszty
administracyjne, które odnoszą się do wydatków podmiotów publicznych działających w sferze
pomocy społecznej dla młodzieży, dotyczące zapewnienia środków kadrowych i materiałowych
(por. Münder et al, FK-księga VIII kodeksu socjalnego; § 91, uwaga na marginesie 18), nie są
natomiast - zgodnie z § 91 ust. 4 księgi VIII kodeksu socjalnego - brane pod uwagę przy
określaniu wysokości opłat (wkładu własnego).
Ponieważ podmioty skupione w sektorze pozarządowej opieki społecznej dla dzieci i młodzieży
swoje koszty administracyjne wliczają w umowach na świadczenie usług, zasada ta odnosi się ze
względu na nieuwzględnianie kosztów administracyjnych jedynie do podmiotów publicznych
działających w sferze opieki społecznej dla młodzieży (por. Münder et al, FK- księga VIII
kodeksu socjalnego; § 91, uwaga na marginesie 20).
34
Ponadto § 91 ust. 5 księgi VIII kodeksu socjalnego gwarantuje, że odmowa rodziców do
poniesienia kosztów nie skutkuje tym, że dziecko lub osoba młodociana nie uzyska pomocy
wychowawczej. Dzięki temu zostało jednoznacznie zagwarantowane, że w przypadku spełnienia
warunków formalnych do uzyskania roszczenia o udzielenie pomocy wychowawczej w oparciu o
§ 27 księgi VIII kodeksu socjalnego, pomoc wychowawcza musi zostać udzielona w odpowiedni
sposób i przez odpowiedni okres bez sprawdzenia dochodów i majątku (por. Wiesner, księga VIII
kodeksu socjalnego, § 91, uwaga na marginesie 12).
35
Rozdział 5 – Podsumowanie
36
5 Podsumowanie
Republika Federalna Niemiec dzięki księdze VIII kodeksu socjalnego dysponuje nowoczesnymi
regulacjami prawnymi w zakresie pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży, których głównym
celem i zadaniem jest wspieranie ludzi młodych w ich rozwoju indywidualnym i socjalnym oraz
wniesienie wkładu w sferze zapobiegania i niwelowania dyskryminacji, a także doradztwo dla
rodziców i innych osób uprawnionych do sprawowania pieczy rodzicielskiego oraz ich wspieranie
w procesie wychowawczym. System pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży w Niemczech
oferuje szeroką paletę świadczeń społecznych i ofert pomocowych, które realizowane są przez
różne podmioty działające na rynku w sferze usług socjalnych. Świadczenia i zasoby systemu
pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży uregulowane są prawnie w różnych miejscach księgi
VIII kodeksu socjalnego. Formą najbardziej wiążącą prawnie w obszarze pomocy społecznej dla
dzieci i młodzieży jest podmiotowe roszczenie prawne o udzielenie pomocy wychowawczej z § 27
księgi VIII kodeksu socjalnego, które przysługuje osobom uprawnionym do sprawowania pieczy
rodzicielskiej, jeżeli wychowanie służące dobru dziecka lub osoby młodocianej nie jest
zagwarantowane oraz jeżeli pomoc wychowawcza jest w danym przypadku adekwatna i
konieczna. Tym zaskarżalnym roszczeniem prawnym ustawodawca podkreślił idące w parze z
wejściem w życie księgi VIII kodeksu socjalnego nowe podejście do problematyki systemu
pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży oraz dał wyraz temu, że pomyślny rezultat
wspomagania ludzi młodych i ich rodzin oraz ich rzeczywistej partycypacji oprócz finansowania
zaplecza infrastrukturalnego musi wiązać się z roszczeniem prawnym osób uprawnionych do
sprawowania pieczy rodzicielskiej o udzielenie pomocy wychowawczej dla osób nieletnich,
zwłaszcza w sytuacjach, w których nie podjęto działań interwencyjnych z tytułu zagrożenia dobra
dziecka. Pracownicy podmiotu publicznej opieki społecznej dla dzieci i młodzieży mają zadanie
polegające na ustaleniu zapotrzebowania na działania wychowawcze, ich dokładnych rozmiarów
oraz związanych z nimi wymaganych świadczeń pomocowych (form wsparcia) przy udziale osób
uprawnionych do sprawowania pieczy rodzicielskiej, dzieci i osób młodocianych, na sprawdzeniu,
czy pomoc wychowawcza jest adekwatna i konieczna oraz wreszcie na określeniu adekwatnych i
koniecznych w indywidualnym przypadku form wsparcia. O ile spełnione są przesłanki formalne
księgi VIII kodeksu socjalnego i osoby uprawnione do sprawowania pieczy rodzicielskiej złożą
wniosek o udzielenie pomocy wychowawczej, adekwatna i konieczna w indywidualnym
przypadku forma pomocy wychowawczej zostaje przyznana przez podmiot publiczny. Przy
wyborze i planowaniu sposobu przeprowadzania adekwatnej i koniecznej pomocy wychowawczej
należy włączyć osoby uprawnione do sprawowania pieczy rodzicielskiej i - o ile nie generuje to
niewspółmiernych kosztów dodatkowych – uwzględnić wyrażane przez nich
Rozdział 5 – Podsumowanie
37
życzenia.
Ze względu na zagwarantowany prawnie w księdze VIII kodeksu socjalnego pluralizm podmiotów
i zasadę subsydiarności, świadczenia społeczne realizowane są na ogół nie przez sektor publiczny
działający w sferze pomocy społecznej na rzecz młodzieży, lecz przez podmioty skupione w
organizacjach pozarządowych i biznesowych. Udzielanie pomocy i związane z tym finansowanie
(pokrycie) kosztów opiera się zazwyczaj na relacjach trójstronnych obowiązujących w prawie
pomocy społecznej dla młodzieży, zobrazowanych za pomocą trójkąta wzajemnych relacji. To
znaczy: mimo że świadczeniobiorca w momencie skorzystania z pomocy wychowawczej w
świetle przepisów cywilno-prawnych zobowiązany jest w stosunku do świadczeniodawcy do
pokrycia powstających z tego tytułu kosztów, to koszty te względnie uzgodnione opłaty z tytułu
wykonania
usługi
pokrywa
podmiot
sektora
publicznego
z
tytułu
przysługującego
świadczeniobiorcy roszczenia o udzielenie pomocy wychowawczej względem tegoż podmiotu.
Oprócz uregulowań określonych w § 77 księgi VIII kodeksu socjalnego, które w zakresie pomocy
wychowawczej odnoszą się w zasadzie do ambulatoryjnych form wsparcia, wskazać trzeba na
system finansowania z § 78aff księgi VIII kodeksu socjalnego, który ma zastosowanie do
(pół)stacjonarnych form pomocy wychowawczej. W tych przypadkach przejęcie (pokrycie)
kosztów powstających z tytułu realizacji świadczenia uzależniane jest od tego, czy pomiędzy
właściwym
miejscowo
podmiotem
publicznej
pomocy
społecznej
dla
młodzieży
a
świadczeniodawcą zawarte zostały umowy dotyczące sposobu wykonania usługi, kosztów
powstających z tytułu jej wykonania i (ciągłego doskonalenia) jakości.
Dzięki temu ten system finansowania, oparty na roszczeniu prawnym z § 27 księgi VIII kodeksu
socjalnego, na bazie trójkąta wzajemnych relacji wzmacnia status podmiotowy świadczeniobiorcy
i jest wyrazem nowoczesnego i ukierunkowanego na jego potrzeby indywidualne systemu pomocy
społecznej dla dzieci i młodzieży.
Bibliografia
Bibliografia
Deutscher Verein für öffentliche und private Fürsorge e.V. (2006): Empfehlungen des
Deutschen Vereins zur Weiterentwicklung der Hilfeplanung gem. § 36 SGB
VIII in Nachrichtendienst des Deutschen Vereins
Deutscher Verein (2007): Weiterentwickelte Empfehlungen des Deutschen Vereins
Für die Bemessung der monatlichen Pauschalbeträge in der Vollzeitpflege
(§§ 33, 39 SGB VIII)
Kindler H., Helming E., Meysen T. & Jurczyk K. (Hg.) (2010) Handbuch
Pflegekinderhilfe. München: Deutsches Jugendinstitut e.V.
Kunkel, Peter-Christian (Hrsg.) (2006): Lehr- und Praxiskommentar (LPK - SGB VIII),
Baden-Baden
Kunkel, Peter-Christian (Hrsg.) (2010): Jugendhilferecht: systematische Darstellung
für Studium und Praxis, 6. völlig neu bearbeite Auflage, Baden-Baden
Mamier, Jasmin et al (2003): Hilfen zur Erziehung im europäischen Vergleich. Eine
vergleichende Auswertung sozialstaatlicher Reaktionen auf zwei Fallbeispiele
aus der Kinder- und Jugendhilfe
Münder, Johannes et al (2012): Frankfurter Kommentar zum SGB VIII: Kinder- und
Jugendhilfe, 7. Auflage, Münster
Schellhorn, Walter et al: (2012): SGB VIII
– Kinder- und Jugendhilfe, Kommentar, 4.
Auflage, Köln
Schnurr, Stefan (2003): Sozialpädagogische Professionalität in marktförmig
strukturierten Organisationskontexten. Zur qualitativ-empirischen
Rekonstruktion von Ermessen in: Otto, Hans-Uwe; Oelerich, Gertrud, Micheel,
Heinz Günter: Empirische Forschung und soziale Arbeit. Ein Lehr- und
Arbeitsbuch, München, S. 327- 347 Statistisches Bundsamt
Schmid, Heike (2003): Die Hilfeplanung nach § 36 SGB VIII Rechtliche Vorgaben
und praktische Umsetzung unter besonderer Berücksichtigung des Planning to
Child Care in England und Wales, Frankfurt
Thiersch, Hans (1998): Die Praxisrealität der Jugendhilfe im Spiegel
wissenschaftlicher Untersuchung, Hannover
Wiesner, Reinhard (2001): Rechtliche Grundlagen der Erziehungshilfen in: Birtsch,
Münstermann, Trede: Handbuch Erziehungshilfen Leitfaden für Ausbildung,
Praxis und Forschung Münster, S. 329 – 352
Wiesner, Reinhard et al (2011): SGB VIII Kinder- und Jugendhilfe, 4. Aufl. München
38

roszczenie prawne o udzielenie pomocy w wychowaniu na

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kto może skorzystać z pomocy pracownika socjalnego?

ARKUSZ OCENY PRACOWNIKA SOCJALANEGO

[] Nabór kandydatów na stanowisko Pracownik Socjalny.

nabór na stanowisko pracownika socjalnego - BIP

Konkurs na stanowisko pracownika socjalnego

Ogłoszenie o naborze na zastępstwo pracownika stanowisko pracy

oświadczenie o miejscu rozliczania podatku dochodowego

014 Wywiad z osobą długotrwale chorą.rtf

ogłoszenie o naborze na stanowisko pracownika socjalnego