jaK czynniKi społeczne, środowisKowe i zarządcze

Akc j — SII POLECA
— Katarzyna Średzińska, Jacek Kuchenbeker
— Jak czynniki społeczne, środowiskowe i zarządcze wpływają na wartość spółek
SII POLECA
Katarzyna Średzińska
Jacek Kuchenbeker
starszy konsultant, Deloitte
niezależny ekspert
Jak czynniki społeczne,
środowiskowe i zarządcze
wpływają na wartość spółek?
Inwestorzy, podejmując decyzję o zakupie przedsiębiorstwa czy znacznego pakietu
akcji spółki, biorą pod uwagę szereg czynników. Podstawowe znaczenie mają dla nich:
sytuacja finansowa, w tym koszty, przychody, płynność finansowa, poziom zadłużenia,
a także atrakcyjność produktu, pozycja rynkowa, prognozy rynkowe czy choćby
stan środków produkcji, którymi przedsiębiorstwo dysponuje. Pozytywna ocena
tych i szeregu innych zagadnień wpływa na to, że analityk formułuje rekomendację
„kupuj” i kieruje ją do swoich klientów.
D
o grupy takich zagadnień zaliczają
o rezygnacji z ich nabycia, należy uwzględnić:
się również te, które tworzą środowi-
• zmieniające się uregulowania w sferze ochrony
skowy, społeczny i zarządczy wymiar
funkcjonowania przedsiębiorstw – tzw. obszar
ESG (z ang, Environmental, Social, Governance).
W ostatnich latach ich rola znacznie wzrosła.
Dzieje się tak z uwagi na szereg uwarunkowań wynikających z kierunku, w którym zmierzają nowoczesne społeczeństwa, gospodarki
i rządy krajów aktywnie uczestniczących w procesach gospodarczych, społecznych i politycznych zachodzących na świecie. W rezultacie,
podejmując decyzję o kupnie pakietu akcji bądź
środowiska,
• skalę dostosowania się spółki do obecnych i przyszłych przepisów prawa w tym zakresie,
• poziom świadomości i wrażliwości konsumentów
na odpowiedzialny wymiar prowadzenia biznesu,
• postawę opinii publicznej i trendy w tym zakresie,
• kompetencje oraz poziom zaangażowania kadry kierowniczej i pracowników,
• możliwość sięgnięcia po nowych pracowników, ich
oczekiwania i postawy życiowe,
47
Akc j — SII POLECA
— Katarzyna Średzińska, Jacek Kuchenbeker
— Jak czynniki społeczne, środowiskowe i zarządcze wpływają na wartość spółek
• etykę w biznesie, w tym odpowiedzialne podejście do dostawców i pozostałych
kontrahentów,
• odejście do zarządzania relacjami ze społecznościami lokalnymi oraz pojawiające
się w tej sferze konflikty,
• a także rozwiązania przyjęte w zakresie zarządzania ryzykiem, w tym z obszaru
reputacji i nadużyć.
Uwzględnienie tych i wielu innych kwestii stanowi nie lada wyzwanie,
a uczynienie z nich przedmiotu systemowego podejścia do analizy sytuacji
przedsiębiorstwa napotyka wiele barier. Zaliczyć do nich należy: ograniczenia wynikające z konstrukcji tradycyjnych modeli dokonywania wyceny
przedsiębiorstw, dostęp do informacji, istotność wykorzystywanych kryteriów, dane prognostyczne czy wiarygodność danych.
Istotność ma szczególne znacznie dla przydatności analiz i płynących z nich
wniosków. Analizy ESG koncentrują się bowiem na kryteriach, które mogą
wpłynąć na wyniki spółek w średnim i długim okresie, natomiast perspektywa inwestora jest odmienna - interesują go wyniki w krótkim okresie.
Niekiedy inwestorzy nie doceniają lub przeceniają wartość danej spółki
z uwagi na to, że nie udaje im się odpowiednio zintegrować sfery ESG z prowadzonymi analizami i podejmowanymi decyzjami. Jest to w wielu przypadkach konsekwencją braku odpowiedniej ekspertyzy i wiedzy po stronie
analityków i inwestorów, co z kolei często wynika z ograniczeń w dostępie
do wystarczająco szczegółowych i konkretnych informacji na temat analizowanych podmiotów. Dotyczy to również informacji zamieszczanych
przez spółki w raportach zrównoważonego rozwoju czy raportach zintegrowanych - w ocenie inwestorów trudno jest wykorzystać je na potrzeby
procesu wyceny przedsiębiorstwa. Język, którym posługują się obydwie
strony, wydaje się być skrajnie różny, co tylko pogłębia skalę problemu.
Niezależnie od powyższych utrudnień, należy podkreślić, że dokonywanie
wyceny spółek czy też definiowanie ich zagregowanej ekspozycji na ryzyko,
nie powinno obywać się bez analizy chociażby minimalnego zakresu wybranych zagadnień z obszaru ESG. Z tego też powodu obserwowany jest rozwój metodyk włączających czynniki ESG w procesy analityczne i decyzyjne.
Choć trudno dziś o jednoznaczną ocenę stopnia tej integracji, to obserwujemy rosnącą wartość inwestycji, biorących pod uwagę kryteria z obszaru
ESG. Poniżej zamieszczamy wykres prezentujący łączną wartość (w mln EUR)
inwestycji zrealizowanych na rynkach 13 krajów europejskich z wykorzystaniem różnych form odpowiedzialnego podejścia do inwestowania (dane
z lat 2013 i 2015).
48
49
Akc j — SII POLECA
— Katarzyna Średzińska, Jacek Kuchenbeker
— Jak czynniki społeczne, środowiskowe i zarządcze wpływają na wartość spółek
wykluczenia
przegląd bazujący na normach
zaangażowanie/korzystanie z
prawa głosu
integracja czynników ESG
2013
2015
najlepszy w danej kategorii
zagadnienie z obszaru
zrównoważonego rozwoju
inwestycje z uwzględnieniem ich
wpływ
0
4 000 000 8 000 000 12 000 000
Źródło: European SRI Study 2016, Eurosif
Czwartą pozycję w powyższym zestawieniu zajmują inwestycje realizowane
w oparciu o podejście integrujące czynniki ESG w procesach analitycznych
poprzedzających podjęcie decyzji o wejściu bądź nie w dane przedsięwzięcie.
Wartość tej kategorii inwestycji wzrosła z 1,9 bln EUR w roku 2013 do 2,65
bln EUR w roku 2015. Zdaje się to świadczyć o tym, że pomimo wyzwań stojących przed tą formą odpowiedzialnego inwestowania, metodyki uwzględniające obszar ESG są nieustająco rozwijane i doskonalone, a w konsekwencji
mogą coraz skuteczniej wspierać proces podejmowania decyzji inwestycyjnych. Czynniki mające największy potencjał do stymulowania dalszego
wzrostu skali inwestycji odpowiedzialnych, realizowanych również poprzez
uwzględnienie analizy czynników ESG, to m.in.:
• popyt ze strony inwestorów instytucjonalnych,
• działania legislacyjne,
• istotność,
• obowiązki powiernicze,
• popyt ze strony inwestorów indywidualnych,
• inicjatywy międzynarodowe (np. UN PRI –UN Principles for Responsible
Invesment),
• presja zewnętrzna (organizacje pozarządowe, media, związki zawodowe).
50
Akc j — SII POLECA
— Katarzyna Średzińska, Jacek Kuchenbeker
— Jak czynniki społeczne, środowiskowe i zarządcze wpływają na wartość spółek
obawy o skuteczność
brak opłacalnych produktów/opcji
brak wykwalifikowanej porady/ekspertyzy
powiązane z tym ryzyka
obawy o greenwashing
4
4,8
5,6
6,4
Źródło: European SRI Study 2016, Eurosif
Nie należy jednak zapominać, o ograniczeniach związanych z tą formułą
inwestowania. Poniższy wykres przedstawia najważniejsze bariery na drodze rozwoju inwestycji społecznych:
Odnotowano tu takie aspekty, jak np. brak odpowiedniej wiedzy i kompetencji czy brak dedykowanych - pozwalających na odnotowanie zysku produktów. Na tak zdefiniowane ograniczenia starają się odpowiadać podmioty odpowiedzialne za funkcjonowanie rynków giełdowych w różnych
krajach. Spośród 82 giełd skupionych w ramach inicjatywy Sustainable Stock
Exchanges Initiative:
• 38 posiada indeksy ESG (ponad 45%),
• 18 oferuje szkolenia z obszaru ESG (ponad 20%),
• 15 dysponuje wytycznymi dotyczącymi obszaru ESG (ponad 18%).
Giełdy, które decydują się tworzyć indeksy ESG, starają się tak posługiwać kryteriami ze sfery środowiskowej, społecznej i zarządczej, aby najpełniej oddawały one poziom dojrzałości spółek notowanych w tym zakresie,
stając się jednocześnie wiarygodnym punktem odniesienia dla analityków
i inwestorów. Zestawienie przedstawiające wybrane zagadnienia brane
pod uwagę na etapie definiowania składu wybranych indeksów ESG, skupiających spółki notowane.
7,2
51
Akc j — SII POLECA
— Katarzyna Średzińska, Jacek Kuchenbeker
— Jak czynniki społeczne, środowiskowe i zarządcze wpływają na wartość spółek
Źródło: Opracowanie własne Deloitte
Wymiar
ekonomiczny
Zagadnienie
governance
kodeks etyki/
postępowania
zarządzanie ryzykiem
łańcuch dostaw
antykorupcja/
ryzyko nadużyć
stategia podatkowa
zarządzanie relacjami
z klientem
zarządzanie marką
Dow Jones
Sustainabilty
Indexes
FTSE4Good
Index
SRI Index Johanesburg
Stock
Exchange
x
x
x
x
RESPECT Index
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
środowiskowy polityka / zarządzanie
środowiskowe
x
x
x
raportowanie
środowiskowe
x
x
x
zmiany klimatyczne
/ zarządzanie
x
x
x
x
eko-efektywność
operacyjna
x
x
x
społeczny
szkolenia i rozwój
x
Relacje
z pracownikami
x
Równość szans
Standardy pracy
BHP
Prawa człowieka
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Relacje
ze społecznością
Angażowanie
interesariuszy
Relacje z klientami
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Akc j — SII POLECA
— Katarzyna Średzińska, Jacek Kuchenbeker
— Jak czynniki społeczne, środowiskowe i zarządcze wpływają na wartość spółek
Analiza zagadnień będących przedmiotem zainteresowania poszczególnych giełd - typujących
spółki do włączenia do notowań indeksów ESG
- wskazuje, że starają się one adresować istotne
ryzyka związane z poszczególnymi wymiarami
funkcjonowania przedsiębiorstw. Jednocześnie,
przyjęcie przez spółki notowane rozwiązań stanowiących odpowiedź na te ryzyka, potwierdzone
istotne straty finansowe po stronie firmy, osłabienie reputacji spółki/ marki z uwagi na ukrywanie
informacji na temat toczących się postępowań, nałożonych kar czy zidentyfikowanych naruszeń zasad postępowania/ wymogów/ standardów, utrata
klientów z uwagi na nieefektywnie działający proces reklamacyjny, wyciek i upublicznienie informacji
o wycieku danych osobowych klientów spółki.
wejściem w skład indeksu, może stanowić przy-
Te i inne ryzyka – w zależności od branży czy uwa-
datny punkt odniesienia dla analityków czy inwe-
runkowań geograficznych – warto mieć na uwa-
storów dokonujących oceny zasadności zainwe-
dze, dokonując oceny spółki, której efektem koń-
stowania środków w dany podmiot. Do ryzyk,
cowym miałaby być decyzja o jej nabyciu czy też
które przykładowo uwzględnia się w analizach
zakupie dużego pakietu akcji. W połączeniu z ade-
o tym charakterze, należą:
kwatnymi wskaźnikami (KPIs) i odpowiedziami
• wymiar środowiskowy: istotny wzrost cen surowców
energetycznych, niedotrzymanie przyjętego harmonogramu działań w zakresie poprawy efektywności
energetycznej przedsiębiorstwa, przekroczenie dopuszczalnego poziomu emisji gazów cieplarnianych,
ograniczenia dostępu do wody, negatywny wpływ
na stan środowiska naturalnego, z uwzględnieniem
bioróżnorodności w miejscu, w którym zlokalizowana
została fabryka, utrata klientów z uwagi na zbyt niski poziom innowacyjności ekologicznej produktów/
usług oferowanych przez przedsiębiorstwo,
• wymiar społeczny: ogłoszenie strajku okupacyjnego przez organizacje związkowe, brak możliwości realizacji zakładanego poziomu produkcji z uwagi
na odejście kluczowych pracowników (i brak zastępców o analogicznych do nich kompetencjach), brak
możliwości realizacji działań serwisowych czy remontowych z uwagi na niemożność pozyskania pracowników o wymaganych kwalifikacjach, poważne
naruszenie przez dostawców spółki standardów
pracy i traktowania pracowników, konflikt z lokalną
społecznością,
• wymiar zarządczy: odnotowanie strat w związku
z nieskutecznie realizowanym nadzorem nad spółką
przez radę, występowanie przypadków nadużyć pracowniczych/ konfliktów interesów powodujących
na ryzyko, mogą one – odpowiednio „zaszyte” –
stanowić ważny element procesu analizy przedsiębiorstwa, pozwalając na adekwatne zdefiniowanie części przychodów spółki zagrożonych
w przypadku materializacji jednego czy większej
liczby zidentyfikowanych wcześniej ryzyk. W tym
właśnie kierunku zdaje się też zmierzać integrowanie czynników ESG w procesy oceny czy podejmowania decyzji inwestycyjnych.
Droga do doskonałości w tym obszarze jest jeszcze długa. Dotyczy to również rynku polskiego.
Należy jednak mieć nadzieję, że dotychczas zgromadzone doświadczenia, a także aktywności
podejmowane przez giełdy – do których zalicza
się choćby RESPECT Index notowany na warszawskim parkiecie – wspierać będą skutecznie dalszy
rozwój rynku inwestycji odpowiedzialnych, w tym
opartych na analizie zagadnień z obszaru ESG.
52