Program Ochrony Środowiska Gminy Alwernia
Transkrypt
Program Ochrony Środowiska Gminy Alwernia
Gminny Program Ochrony Środowiska SPIS TREŚCI 1. WSTĘP .............................................................................................................................. 4 2. CEL I ZAKRES AKTUALIZACJI PROGRAMU ....................................................... 4 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ALWERNIA........................................................... 5 3.1 POŁOśENIE .................................................................................................................. 5 3.2 CHARAKTER GMINY .................................................................................................... 5 3.3 UśYTKOWANIE TERENU .............................................................................................. 6 3.4 DEMOGRAFIA .............................................................................................................. 6 3.5 INFRASTRUKTURA I GOSPODARKA ............................................................................... 7 3.5.1 Infrastruktura drogowa ........................................................................................... 7 3.5.2 Infrastruktura techniczna ........................................................................................ 8 3.5.3 NajwaŜniejsze zakłady przemysłowe i usługowe .................................................. 8 3.5.4 Oświata ................................................................................................................... 9 3.5.5 Turystyka i rekreacja ............................................................................................ 10 3.5.6 Gospodarka wodno - ściekowa ............................................................................ 12 3.5.6.1 Sieć wodociągowa ........................................................................................ 12 3.5.6.2 Sieć kanalizacji sanitarnej ............................................................................ 12 3.6 GOSPODARKA ODPADAMI .......................................................................................... 12 3.7 ZAGROśENIE POWODZIOWE ....................................................................................... 13 4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY ......................................................... 14 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 RZEŹBA TERENU I WARUNKI GEOLOGICZNE ............................................................... 14 POKRYWA GLEBOWA ................................................................................................. 15 WARUNKI KLIMATYCZNE .......................................................................................... 16 STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ...................................................................... 16 WODY POWIERZCHNIOWE ......................................................................................... 17 WODY PODZIEMNE .................................................................................................... 18 HAŁAS ....................................................................................................................... 19 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJĄCE ..................................... 20 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ................................................................................... 20 ZACHOWANIE RÓśNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ ......................................................... 22 GOSPODARKA ZŁOśAMI............................................................................................. 24 WALORY KULTUROWE .............................................................................................. 25 WALORY KRAJOBRAZOWE......................................................................................... 25 5. UWARUNKOWANIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA ........................................................................................................................... 26 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 POLITYKA EKOLOGICZNA UNII EUROPEJSKIEJ ........................................................... 26 POWIĄZANIA Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ WOJEWÓDZTWA I KRAJU............................ 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU CHRZANOWSKIEGO .................... 32 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU CHRZANOWSKIEGO NA LATA 2006-2015 ................ 33 ZAPISY „STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA ALWERNIA” ................................................................... 35 5.6 MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ALWERNIA ..... 36 5.7 STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO GMINY ALWERNIA NA LATA 2008-2015 (PROJEKT Z KWIETNIA 2008 R.)............................................................................ 38 5.8 ZADANIA I INWESTYCJE PROEKOLOGICZNE REALIZOWANE PRZEZ GMINĘ .................. 38 1 5.9 WSPÓŁPRACA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ...................................... 39 6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA ŚRODOWISKOWA GMINY DO ROKU 201440 6.1 PRIORYTETY POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY .......................................................... 40 6.1.1 Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę ..................................................... 40 6.1.2 System kanalizacji i oczyszczania ścieków.......................................................... 40 6.1.3 Gospodarka odpadami .......................................................................................... 41 6.1.4 Edukacja ekologiczna w gminie ........................................................................... 41 6.2 POZOSTAŁE OBSZARY DZIAŁAŃ ................................................................................. 43 6.2.1 Ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej .................................................. 43 6.2.2 Zmniejszenie wodochłonności i energochłonności w gospodarce komunalnej ... 44 6.2.3 ZrównowaŜone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi, ............................ 45 6.2.4 Zwiększanie lesistości gminy ............................................................................... 45 6.2.5 Ochrona powietrza atmosferycznego ................................................................... 46 6.2.5.1 Emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych ................................................... 46 6.2.5.2 Niska emisja pozakomunikacyjna ................................................................ 46 6.2.5.3 Emisja przemysłowa .................................................................................... 47 6.2.6 Rozwój odnawialnych źródeł energii ................................................................... 47 6.2.7 Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ............... 47 6.2.8 Rozwój turystyki i rekreacji ................................................................................. 49 7. STRATEGIA WDROśENIOWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA NA LATA 2008 – 2011 .................................................................... 50 7.1 OBSZARY PRIORYTETOWE ......................................................................................... 50 7.1.1 System kanalizacji i oczyszczania ścieków.......................................................... 50 7.1.2 Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę ..................................................... 50 7.1.3 Gospodarka odpadami .......................................................................................... 50 7.2 ZADANIA O CHARAKTERZE CIĄGŁYM ........................................................................ 51 7.2.1 Edukacja ekologiczna i dostęp do informacji o środowisku ................................ 51 7.2.2 Ochrona zasobów przyrody .................................................................................. 51 7.2.2.1 Obiekty chronione ........................................................................................ 51 7.2.2.2 Zieleń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych ................................. 52 7.2.2.3 Tereny rolne i leśne ...................................................................................... 52 7.2.3 Ochrona róŜnorodności biologicznej.................................................................... 52 7.2.4 Ochrona powietrza atmosferycznego ................................................................... 53 7.2.5 Ochrona przed hałasem ........................................................................................ 53 7.2.6 Ochrona złóŜ surowców mineralnych .................................................................. 53 7.2.7 Rozwój turystyki i rekreacji ................................................................................. 53 7.2.8 Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne ............................................................ 54 7.2.9 PowaŜne awarie i klęski Ŝywiołowe..................................................................... 54 7.2.9.1 PowaŜne awarie przemysłowe...................................................................... 54 7.2.9.2 ZagroŜenie poŜarowe ................................................................................... 56 7.2.10 Ochrona przeciwpowodziowa .......................................................................... 56 7.2.11 Powiązania z programami regionalnymi .......................................................... 56 7.2.11.1 Powiatowy program ochrony środowiska .................................................... 56 8. HARMONOGRAM I NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W LATACH 2008 - 2011 .......................................................................... 57 9. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM ................................................. 67 2 10. ŚRODKI NIEZBĘDNE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW PROGRAMU ................. 69 10.1 INSTRUMENTY PRAWNE ............................................................................................. 69 10.2 INSTRUMENTY ORGANIZACYJNE I POLITYK EKOLOGICZNYCH .................................... 70 10.3 INSTRUMENTY EKONOMICZNE ................................................................................... 71 10.4 EDUKACJA EKOLOGICZNA I DOSTĘP DO INFORMACJI ................................................. 77 10.4.1 Edukacja ekologiczna ....................................................................................... 77 10.4.2 Dostęp do informacji o środowisku ................................................................. 77 11. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU ............................................................ 79 11.1 KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .................................... 79 11.2 PROPONOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW EKOLOGICZNYCH I REALIZACJI PROGRAMU . 79 11.2.1 Wskaźniki wynikające z II Polityki Ekologicznej Państwa ............................. 80 11.3 KONTROLA SYSTEMU ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ............................................... 81 11.4 KONTROLA STANU ŚRODOWISKA I JEGO ZAGROśEŃ .................................................. 81 12. OKRESOWA AKTUALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...................................................................................................................... 83 13. STRESZCZENIE ....................................................................................................... 84 14. LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ...................................................... 89 15. ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................................ 90 3 1. WSTĘP Obowiązek sporządzenia przez gminy Gminnego Programu Ochrony Środowiska (GPOŚ) wynika z art. 17 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001 r. Nr 62, poz. 62). Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wyŜszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata. Niniejszy dokument stanowi aktualizację „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2014”, przyjętego uchwałą nr XXX/239/2005 z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla miasta i gminy Alwernia. Aktualizacja, kontynuując i rozwijając zapisy GPOŚ oraz weryfikując je z obecnie występującą na terenie Gminy sytuacją w zakresie zagadnień ochrony środowiska, jak równieŜ z aktualizacjami dokumentów sporządzanymi na wyŜszych szczeblach zarządzania przedstawia zadania do realizacji na lata 2008-2011 oraz perspektywę do roku 2014. Realizacja tych zadań słuŜyć ma zrównowaŜonemu rozwojowi gminy oraz osiągnięciu zakładanych Programem celów i wskaźników stanu środowiska. Zakłada się, Ŝe wdroŜenie zawartych w niniejszym dokumencie zapisów pociągnie za sobą odczuwane przez społeczność gminy korzyści nie tylko w wymiarze ekologicznym, lecz równieŜ w zakresie poprawy warunków Ŝycia, rozwoju gospodarczego oraz polepszenia wskaźników ekonomicznych. 2. CEL I ZAKRES AKTUALIZACJI PROGRAMU Niniejsza aktualizacja Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia została opracowana zgodnie z umową nr 149/2008 z dnia 3 kwietnia 2008 r. zawartą pomiędzy Gminą Alwernia reprezentowaną przez Burmistrza Gminy Alwernia – Jana Rychlika, a Małopolskim Biurem Konsultingowo – Marketingowym – Ochrona Środowiska s.c. reprezentowanym przez Konrada Pawła Turzańskiego. Podczas opracowywania dokumentu uwzględniono m.in. następujące dokumenty i materiały: • „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, stanowiąca aktualizację „Polityki ekologicznej Państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej uszczegółowieniem przyjętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Państwa. • Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XI/133/07 z dn. 24 września 2007 r. • Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego • Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 • Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego • Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 • Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju Przestrzennego Gminy i Miasta Alwernia oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego • Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015 (projekt) 4 Pełen wykaz wykorzystanych dokumentów znajduje się w rozdziale 14. Aktualizacja programu zawiera: • • • weryfikację długo i średniookresowych celów polityki ekologicznej gminy z uwzględnieniem nowych zapisów planów wyŜszego szczebla, polityki ekologicznej państwa a takŜe aktualnych przepisów systemu prawa ochrony środowiska, weryfikację informacji o stanie środowiska i gospodarki w gminie, szczegółowy harmonogram zadań na okres kolejnych czterech lat (2008-2011). W przypadku Miasta i Gminy Alwernia aktualizacja programu ochrony środowiska wykonywana jest obecnie po raz pierwszy, zgodnie z harmonogramem aktualizacji zapisanym w GPOŚ przyjętym Uchwałą Rady Miejskiej w 2005 roku. Zapisy niniejszego dokumentu odpowiadają zagadnieniom ujętym w Polityce Ekologicznej Państwa oraz w programach wyŜszego szczebla, z uwzględnieniem charakterystyki gminy, potrzeb społeczności lokalnej, oraz moŜliwości finansowych jednostki. Okres obowiązywania niniejszego programu obejmuje równieŜ etap wdraŜania systemu, zbierania doświadczeń oraz wypracowywania optymalnych warunków działania. Wymagać będzie on ścisłej współpracy pomiędzy twórcami i weryfikatorami programu, urzędem gminy oraz jej mieszkańcami. 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY ALWERNIA 3.1 PołoŜenie Gmina Alwernia leŜy w województwie małopolskim, w południowo-wschodniej części powiatu chrzanowskiego (rys. 1 w załączeniu na końcu opracowania). Od wschodu graniczy z gminami Krzeszowice i Czernichów w powiecie krakowskim, od północy z gminą Trzebinia, od zachodu z gminami Chrzanów i Babice, od południa z gminą Spytkowice w powiecie wadowickim. Gmina połoŜona jest w odległości około 30 km na zachód od Krakowa. Przez północną część gminy przebiega autostrada Kraków-Katowice. Miasto Alwernia, połoŜone w środku gminy, jest punktem węzłowym, skąd rozchodzą się drogi do Chrzanowa, Oświęcimia, Krzeszowic i Wadowic. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar gminy połoŜony jest na terenie prowincji WyŜyna Małopolska, mezoregionu Garb Tenczyński. Jedynie południowe skrawki gminy wchodzą w obręb mezoregionu Dolina Górnej Wisły naleŜącego do prowincji Karpaty i Podkarpacie. Garb Tenczyński opada w kierunku południowym progami uskokowymi wysokości do 80 m w stronę Doliny Wisły o rzeźbie płaskorówninnej, z licznymi meandrami, starorzeczami i terasami. Obszar w całości znajduje się w dorzeczu Wisły i jest odwadniany przez jej dopływy: Regulkę (wraz z dopływem Brodlanka), Rudno, Kwaczałkę, Włosienkę. 3.2 Charakter gminy Gmina Alwernia połoŜona jest w strefie krajobrazu chronionego, pomiędzy Rudniańskim od południa, a Tenczyńskim od północy Parkiem Krajobrazowym, 5 Teren gminy zajmuje obszar 7527 ha. W skład gminy wchodzi miasto Alwernia i 10 sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała, Mirów, Nieporaz, Okleśna, PodłęŜe, Poręba śegoty, Regulice, Źródła (rys. 2 w załączeniu na końcu opracowania). Siedzibą władz gminnych jest miasto Alwernia. PołoŜenie między Małopolską a Śląskiem, przy waŜnych szlakach komunikacyjnych: autostradzie A4, drodze wojewódzkiej Kraków-Oświęcim podnosi walory turystyczne gminy i otwiera duŜe moŜliwości inwestycyjne. Gmina charakteryzuje się bogatym i zróŜnicowanym krajobrazem. Gmina jest typową gminą rolniczą. Powierzchnia gruntów uprawnych zajmuje prawie 2/3 obszaru gminy. 3.3 UŜytkowanie terenu Teren gminy zajmuje obszar 7565 ha. UŜytki rolne zajmują 2423 ha, co stanowi 32% powierzchni gminy. Lasy zajmują 113 ha, co stanowi 1,5% powierzchni gminy. Podstawowymi uprawami na terenie gminy są zboŜa, okopowe, kukurydza. Średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi ok. 2 ha. PrzewaŜają gospodarstwa małe, o powierzchni 1-2 ha. Strukturę powierzchniową gospodarstw rolnych w gminie Alwernia przedstawiono w tab. 1. Tabela 1. Struktura powierzchniowa gospodarstw rolnych w gminie Alwernia - stan na 10.04.2008 rok (Źródło: Urząd Miejski w Alwerni) Lp. Wielkość powierzchni Ilość gospodarstw Powierzchnia [ha] 1. 1 – 2 ha 982 1306 2. 2 – 5 ha 293 817 3. 5 – 7 ha 16 91 4. 7 – 10 ha 4 35 5. 10 – 15 ha 1 10 6. 15 ha - powyŜej 6 165 RAZEM (1-6) 1302 2423 0-1 ha (nieruchomości) 3253 1103 7. 3.4 Demografia Całą gminę, miasto i 10 sołectw, zamieszkuje łącznie 12 571 osób (stan na dzień 31.03.2008 r.), w tym miasto Alwernia – 3 312 osób (26,3% ogólnej liczby ludności gminy).. Średnia gęstość zaludnienia gminy wynosi 164 osoby/km2. W tabeli 2 podano ilość mieszkańców poszczególnych miejscowości wchodzących w skład gminy Alwernia. 6 Tabela 2. Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach - stan na 31 marca 2008 roku (Źródło: Urząd Miejski w Alwerni) Miejscowość Alwernia Brodła Grojec Kwaczała Mirów Nieporaz Okleśna PodłęŜe Poręba śegoty Regulice Źródła 3.5 Liczba mieszkańców 3312 977 1260 1858 303 453 948 252 1138 1913 157 Infrastruktura i gospodarka 3.5.1 Infrastruktura drogowa Przez północną część gminy przebiega autostrada A-4 Kraków-Katowice, a takŜe droga wojewódzka nr 780 Kraków-Chełmek. Miasto Alwernia, połoŜone w środku gminy, jest punktem węzłowym, skąd rozchodzą się drogi do Chrzanowa, Oświęcimia, Krzeszowic i Wadowic. Z północy na południe przez środek gminy biegnie obecnie nieczynna linia kolejowa Trzebinia-Spytkowice. Przez teren gminy przebiegają następujące drogi powiatowe: • • • • • • • Alwernia-Rudno droga nr 18301 - 4,6 km, Zalas-Regulice droga nr 18303 - 2,5 km, Brodła-PodłęŜe droga nr 18297 - 3,6 km, Rudno-Nieporaz droga nr 18302 - 3,3 km. Poręba śegoty-Bolęcin droga nr 18300 - 5,0 km Rogatka-Brodła droga nr 18298 - 2,1 km Poręba śegoty – Okleśna (prom) droga nr 18299 – 4,6 km Łączna długość sieci dróg na terenie gminy wynosi 366 km. W latach 2004-2007 przeprowadzona została modernizacja nawierzchni asfaltowych dróg. Łącznie ułoŜono 27,6 m2 nawierzchni asfaltowych. Przy współfinansowaniu ze środków ZPORR i z budŜetu państwa przeprowadzono modernizację ul. Kasztanowej w Alwerni. Transport na terenie Gminy opiera się na przewozach samochodowych. Wprawdzie przez teren Gminy Alwernia przebiega linia kolejowa Trzebinia – Spytkowice, jednakŜe linia ta została zawieszona na bliŜej nieokreślony czas. Przewozy pasaŜerskie zabezpieczają prywatne linie autobusowe i minibusowe: • Firma Przewozowa JAKORS s.c. na trasach: - linia Kwaczała – Kraków, 14 kursów; 7 • • • • • 3.5.2 - linia Grojec - Alwernia – Chrzanów – Trzebinia, 7 kursów - linia Źródła – Trzebinia, 17 kursów Usługi Transportowe Przewóz Osób „Kama-Bus” na trasie Alwernia-Chrzanów, 7 kursów, Super Bus, linia Grojec – Kraków, 16 kursów, Firma „Egon’s”, linia Krzeszowice – Alwernia, 11 kursów linia Oświęcim-Kraków, 31 kursów linia Krzeszowice – Alwernia, 11 kursów Infrastruktura techniczna Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napięcia 220 kV Skawina – Byczyna (Kwaczała – Alwernia - Poręba śegoty – Brodła) oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia (Alwernia – Regulice – Nieporaz). W Alwerni znajduje się rozdzielnia RS „Spalona” 30/15 kV. W Alwerni znajduje się równieŜ maszt antenowy radiokomunikacyjny na budynku Urzędu Miejskiego oraz stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej. Alwernia jest w pełni zgazyfikowana. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokopręŜny ø200 mm o ciśnieniu 2,5 MPa relacji Krzeszowice – Zakłady Chemiczne w Alwerni, który jest źródłem zasilania sieci rozdzielczej średniego ciśnienia. Zasilanie następuje poprzez stacje redukcyjno-pomiarowe w Alwerni i Grojcu. Osiedle wielorodzinne i część obiektów usługowych w centrum Alwerni jest wyposaŜone w centralne ogrzewanie z kotłowni osiedlowej. Na pozostałej części gminy ciepło zapewniają indywidualne systemy oparte o paliwa stałe, gaz lub energię elektryczną. Telekomunikacja gminy jest związana z systemem telekomunikacyjnym Krakowa. 3.5.3 NajwaŜniejsze zakłady przemysłowe i usługowe Ogółem na terenie Gminy Alwernia zarejestrowane są 872 podmioty gospodarcze. Główne podmioty gospodarcze działające na terenie Gminy Alwernia zestawiono w tabeli 3. Tabela 3. Wykaz głównych podmiotów działających na terenie Gminy Alwernia (Źródło: Urząd Miejski w Alwerni) Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Nazwa BranŜa Zakłady Chemiczne „Alwernia” PPHU „ALBUD” Stanisław Halbina ALSPORT Sp. z o.o. GRANITEX Ryszard Grudzień Firma Remontowo-Budowlana „STANBUD” Ładocha Stanisław Firma Architektoniczno-Budowlana „ARCHITRAW” Filipczyk Dorota FHU „BRAMPOL” Ryszard Zapletal „EL-REM” Sp. z o.o. ZUK Sp. z o.o. ENTEX S.C. Energia-Technika Janik Zakład Elektryczno-Instalacyjny Krzysztof Nowakowski chemiczna budowlana budowlana budowlana budowlana Adres Alwernia Alwernia, ul. Zięby 2 Alwernia, ul. Olszewskiego 25 Alwernia, ul. Prusa 4 Regulice, ul. Podskalne 19 budowlana Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 6a budowlana budowlana budowlana budowlana budowlana 8 Alwernia, ul. Mickiewicza 3a Alwernia, ul. Olszewskiego 25 Alwernia, ul. Sienkiewicza 48 PodłęŜe 70 Alwernia, ul. Kasztanowa 10D Lp. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. Nazwa BranŜa ZPU „SELWA” Grzegorzewski Paweł Zakład Produkcji Mebli „SARA” „DREW-PLAST” Zakład Stolarsko-Budowlany T. Fiba Zakład Stolarski Hostyńscy PPHU „ALPO” Skład Materiałów Budowlanych Budzyński Jan F.H.U.T. „MAL-POL” Malik Janusz MAT-BUD Skład Materiałów Budowlanych Skład Materiałów Budowlanych „NOWIX” Budownictwo Specjalistyczne FOR-MIX Kubica PROFIT Bronisław Cyganik RETRANS Spółka Jawna Krajowy Transport Drogowy Luberda Małgorzata P.H.U. „AGMA-TRANS” Samochodowy Transport Krajowy i Międzynarodowy Wątroba Sławomir „Ami-Tours” Urbańczyk Józef „TOURIST-BUS” Przewozy Turystyczne Renata Starzykiewicz Transport osobowy Adam Parzymięso Firma Handlowo-Usługowa MK Borowscy „ALWIX” Łuszczek Stefan PLUS Discount PHU MIRAś Sławomir i Małgorzata Mazur FHU MAZUR Zdzisław Domurat Zakład Młynarski Knapik Spółka Jawna Wytwórnia Napojów Chłodzących Janina Chrząszcz Barbara Łuszczek Przedsiębiorstwo Produkcji SpoŜywczej „BOWIKA” Pocztowski Wiesław Garbarnia skór - M. Świstek Adres budowlana Alwernia, ul. Sienkiewicza 40 budowlana Alwernia, ul. Prusa budowlana Grojec 75 budowlana Regulice budowlana Alwernia, ul. Krakowska 51a budowlana budowlana budowlana budowlana Regulice, ul. Chrzanowska 32 Alwernia, Osiedle Kamionki 9 Alwernia, ul. Sienkiewicza Alwernia, ul. Olszewwskiego 25 transport transport transport Grojec 343 Regulice, ul. Transportowa 29 Poręba śegoty 491 transport Kwaczała, ul. Akacjowa 4 transport Kwaczała, ul. Orzechowa 4 transport Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 3 transport handel handel handel handel handel spoŜywcza spoŜywcza Alwernia, ul. Krakowska 57 Alwernia, ul. Skłodowskiej-Curie 6a Alwernia, ul. Sienkiewicza 24 Alwernia, ul. Mickiewicza 15 Grojec 355 Alwernia, ul. Mickiewicza 21a Regulice, al. Jana Pawła II 5 Alwernia, ul. Sienkiewicza 24 spoŜywcza Alwernia, Osiedle Kamionki 43 przemysł Alwernia ul. Krasickiego 20 Największym zakładem przemysłowym na terenie gminy są Zakłady Chemiczne „Alwernia” S.A. Zakłady te istnieją od 1923 r. Zajmują obszar na południe od Alwerni w dolinie rzeczki Regulki. Produkuje się w nich związki nieorganiczne i organiczne na bazie chromu i fosfor, z przeznaczeniem dla przemysłu chemicznego, metalurgicznego, spoŜywczego i tekstylnego. Zakłady Chemiczne "Alwernia" S.A. są znaczącym partnerem na rynku europejskim, firmą produkującą wyroby dla odbiorców polskich i zagranicznych w róŜnych branŜach. Produkty firmy znajdują zastosowanie w produkcji środków piorących, w przemyśle spoŜywczym i farmaceutycznym, garbarstwie, przemyśle galwanotechnicznym, przy produkcji farb i lakierów. 3.5.4 Oświata Na terenie Gminy Alwernia funkcjonują trzy przedszkola samorządowe, w Alwerni, Kwaczale i Regulicach. Szkolnictwo podstawowe obejmuje siedem placówek (w Alwerni, Brodłach, Kwaczale, Grojcu, Okleśnej, Porębie śegoty i Regulicach), w gminie są ponadto 9 trzy gimnazja, które wraz ze szkołami podstawowymi tworzą Zespoły Szkół (w Alwerni, Brodłach, Kwaczale). 3.5.5 Turystyka i rekreacja Atrakcję turystyczną gminy stanowi Ekomuzeum Alwernia, obejmujące: • Warsztat rzemiosła garncarskiego z Izbą Tradycji Regionalnych w Regulicach, • Zespół osobliwości geologiczno-przyrodniczych Jury (Skały Gaudynowskie – rezerwat przyrody nieoŜywionej, źródła wody jurajskiej, arkoza kwaczalska – skrzemieniałe pnie araukarii karbońskich) Do atrakcji turystycznych gminy zaliczyć moŜna równieŜ: malownicze widoki, szereg zabytków (rynek w Alwerni, klasztor OO Bernardynów, Muzeum PoŜarnictwa, ruiny pałacu w Porębie śegoty, XVIII – wieczny kościół). Na terenie gminy znajduje się ponadto Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy "Skowronek" z kortami tenisowymi, kąpieliskiem, zarybionym akwenem wodnym, stadion sportowy w Alwerni oraz boiska sportowe z zapleczem w Okleśnej, Regulicach, Kwaczale. Przez teren gminy prowadzą następujące szlaki turystyczne piesze: − szlak Ŝółty: Chrzanów – Lipowiec – Alwernia – Krzeszowice (szlak Dolinek Jurajskich) − szlak zielony: Alwernia – Poręba śegoty dolina Wrzosy – Rybna – Czułów – rezerwat Kajasówka – Nowa Wieś Szlachecka – Czernichów − szlak niebieski: Alwernia Skowronek – Kamień – Czernichów − szlak czarny: Rudniański Grojec – las Orlej – gajówka Wrzosy – dolina Wrzosy – przełom Rudna – las Kosiarz – Brodła Podlas – Czarny Las – Kajasówka − szlak czerwony: Tenczyński z Okleśnej do Krzeszowic Ponadto przez teren gminy przebiegają szlaki regionalne: Szlak Papieski i Szlak Architektury Drewnianej, a takŜe międzynarodowy Szlak Maryjny. Przez Alwernię prowadzą dwa międzynarodowe szlaki rowerowe: Kraków – Morawy – Wiedeń Greenway i Eurovelo R4, które łączą się z pętlami lokalnych tras rowerowych. Greenways to Zielone Szlaki dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzone wzdłuŜ „zielonych korytarzy” – rzek, tradycyjnych historycznych tras handlowych, naturalnych korytarzy przyrodniczych etc. łączą regiony, atrakcje turystyczne i lokalne inicjatywy, wspierają rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i rekreacji oraz promują zdrowy styl Ŝycia i niezmotoryzowane formy transportu. Stwarzają szansę na poprawę jakości Ŝycia i środowiska, oŜywianie gospodarki lokalnej, wzmacnianie przedsiębiorczości wśród ludzi miejscowych oraz zachowanie unikalnych wartości przyrody, krajobrazu i kultury. Kraków – Morawy – Wiedeń Greenway to europejski korytarz tworzony w oparciu o sieć szlaków przyjaznych dla rowerzystów, turystów pieszych i amatorów turystyki konnej oraz edukacyjnych tras tematycznych. Łączy miasta i regiony cenne przyrodniczo i kulturowo. W Polsce przebiega od Cieszyna przez Skoczów, Ustroń, Bielsko-Białą, Pszczynę, Oświęcim i Alwernię do Krakowa. Pozostałe trasy rowerowe: − − szlak czerwony: Ośrodek Wypoczynkowy „Skowronek” w Alwerni – Brodła Skałki Gałdynowskie – Poręba śegoty – Alwernia „Skowronek”, długość 9,5 km szlak pomarańczowy – rozpoczyna się w rynku w Alwerni, przebiega przez najpiękniejsze zakątki gminy, kończy się pod zamkiem w Rudnie, długość 31 km 10 − szlak czarny „Dwa zamczyska i Pierścień Regulic” łączący zamek w Lipowcu i zamek w Rudnie, przebiegający przez teren Alwerni, długość 38 km. Platformy widokowe znajdują się na Wzgórzu „Grzmiączka” w Regulicach, na wzgórzu „Kamionka” w Kwaczale, w PodłęŜu oraz w Grojcu na wzniesieniu przy autostradzie, skąd rozpościera się widok na nowoczesną architekturę kopuł RMF FM oraz na zabytkowy zamek Tenczyn w Rudnie. Malowniczym miejscem jest równieŜ wąwóz Simota w Regulicach. Ciekawą inicjatywą jest stworzony przez Zarząd Jurajskich Parków Krajobrazowych, Ojcowski Park Narodowy i Fundacje Partnerstwo dla Środowiska program „Pierścień Jurajski” mający na celu oŜywienie turystyki i rekreacji w południowej części Jury Krakowskiej, przy zachowaniu walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Dzięki uczestnictwu Gminy Alwernia w tym programie na Rynku w Alwerni został utworzony węzeł turystyczny, który jest jednym z docelowych punktów dla turystów. Znajdują się tu tablice informacyjne o atrakcjach turystycznych i wszystkich szlakach przebiegających przez Gminę Alwernia. Wykorzystana jest w ramach tego programu ponadregionalna ranga Małopolskiego Muzeum PoŜarnictwa, które jest doskonałym produktem turystycznym zachowującym dziedzictwo kulturowe i zwiększającym atrakcyjność nie tylko Gminy Alwernia, ale i całego regionu Małopolski. W Gminie Alwernia bazę noclegową stanowią obiekty: • Zajazd „Flamingo” w Porębie śegoty – miejsca noclegowe , turystyka weekendowa (wędkarstwo), • Motel „Gala” w Kwaczale, • Gospodarstwa agroturystyczne w Regulicach, PodłęŜu i Grojcu (w sumie 4 obiekty). Bazę gastronomiczną stanowią 2 zajazdy, restauracje, kawiarnie, pizzerie. Informacji turystycznej udziela Urząd Miejski – Promocja Gminy oraz Gminne Centrum Informacji w Alwerni. Ze względu na bliskość połoŜenia, dogodne warunki komunikacyjne, obfitość terenów zielonych, walory krajobrazowe, Gmina Alwernia stanowi zaplecze rekreacyjne dla obszaru aglomeracji krakowskiej oraz Chrzanowa i Trzebini, atrakcyjne zwłaszcza dla rozwoju turystyki pieszej i rowerowej oraz wypoczynku sobotnio-niedzielnego. W ramach promocji walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy prowadzone są następujące działania: • promocja w internecie w ramach gminnej witryny internetowej www.alwernia.pl, • przygotowanie materiałów do zamieszczenia na innych stronach internetowych oraz na płyty CD „Polska Zaprasza”, „Polska Multimedialna”, „Regiony Turystyczne”, • promocja w regionalnej prasie i innych publikacjach, • udział w targach turystycznych, • publikowanie materiałów promocyjnych (foldery, mapy, ulotki, kalendarze, pocztówki, gadŜety), • wykonanie i ustawienie planów: Gminy Alwernia, miasta Alwernia oraz miejscowości Kwaczała i Regulice, • współpraca z mediami, filmy o Alwerni w TVP LATO 11 3.5.6 3.5.6.1 Gospodarka wodno - ściekowa Sieć wodociągowa Wodociągi gminne zaopatrywane są z 8 ujęć wód podziemnych. Ludność gminy w około 95% korzysta z sieci wodociągowej, a jej łączna długość na terenie gminy wynosi 135,5 km + 81,4 km przyłączy. Dla zaopatrzenia wodociągów w 2007 roku ujęto 626 tys. m3 wody. Administracją sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie gminy Alwernia zajmuje się Zakład Usług Komunalnych. Pobór wody prowadzony jest z własnych ujęć głębinowych: • • • • • • • • 3.5.6.2 studnia głębinowa Regulice – Nieporaz - wydajność 41,3 m3/godz. studnia głębinowa Poręba śegoty - wydajność 18 m3/godz studnia głębinowa Alwernia -Poręba śegoty Potok – wydajność 55 m3/godz. studnia głębinowa Grojec - wydajność 13,8 m3/godz. studnia głębinowa Okleśna - wydajność 23,3 m3/godz. studnia głębinowa Rozkochów – Kwaczała - wydajność 30 m3/godz. studnia głębinowa Brodła 1. - wydajność 38 m3/godz studnia głębinowa Brodła 2. - wydajność 50 m3/godz. Sieć kanalizacji sanitarnej System kanalizacyjny obejmuje miejscowości Alwernia i Okleśna. Całkowita długość sieci wynosi 35,8 km, w tym na terenie miasta 20,26 km, a na terenie wiejskim 15,49 km. Z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta ok. 4150 osób, co stanowi ok. 33% ogólnej liczby ludności. W gminie funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków: • Alwernia o przepustowości 500 m3/dobę, • Okleśna o przepustowości 167 m3/dobę. Małe oczyszczalnie ścieków znajdują się przy budynkach komunalnych: Szkoła Grojec, Szkoła Regulice, Szkoła Brodła, Przedszkole Kwaczała, Urząd Miejski Alwernia, Szkoła Kwaczała. Ponadto na terenie gminy powstało kilkanaście przydomowych oczyszczalni ścieków, w ramach działań podejmowanych indywidualnie przez mieszkańców, bez wsparcia finansowego ze strony gminy. W ciągu ostatnich 4 lat opracowano projekty i uzyskano pozwolenia na budowę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Kończone są projekty skanalizowania pozostałych terenów Alwerni (cześć południowa drogi 780 od ul. Krasickiego do ul. Leśnej oraz ul. Ustronie, Przyszłości i śaczków). Opracowano takŜe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych o docelowej przepustowości 1500 m3/dobę. 3.6 Gospodarka odpadami Szczegółowo zagadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem działań przedstawiono w „Gminnym Planie Gospodarki Odpadami – Aktualizacja” wykonywanym równolegle i stanowiącym rozwinięcie niniejszego „Programu ...” w części 12 poświęconej odpadom. PoniŜej zamieszczono jedynie skrót informacji i postanowień zawartych w aktualizacji Gminnego Planu Gospodarki Odpadami (GPGO). Odpady komunalne zbierane są na podstawie indywidualnych umów mieszkańców z firmami wywoŜącymi odpady. W 2007 roku z terenu gminy zebrano około 1730 Mg odpadów komunalnych z czego wyselekcjonowano około 177 Mg surowców wtórnych (makulatura, szkło, plastik). Pozostała ilość została zdeponowana na składowisku w Ujkowie Starym. Obliczona na podstawie wskaźników zawartych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami ilość odpadów komunalnych wytworzonych w gminie Alwernia w 2003 r. wynosi ok. 1991 Mg. Zewidencjonowana ilość odpadów wynosi ok. 87% ilości teoretycznej, co oznacza wzrost o ponad 30% zbieranych odpadów komunalnych w stosunku do sytuacji z roku 2003 (55%). Pozostała ilość prawdopodobnie w części jest spalana w paleniskach domowych lub zagospodarowywana w inny sposób (kompostowana, skarmiana, zakopywana, itp.). Zgodnie z nowelizacją Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach wprowadzoną ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1458 z późn. zmianami) zakres gminnego planu gospodarki odpadami zawęŜony został tylko do odpadów komunalnych powstających na obszarze danej gminy oraz przywoŜonych na jej obszar, z uwzględnieniem odpadów komunalnych ulegających biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych zawartych w odpadach komunalnych. Za nadzór nad gospodarką pozostałymi rodzajami odpadów, w tym odpadami przemysłowymi powstającymi na terenie gminy, odpowiadają ich wytwórcy. Dlatego nie zostały one uwzględnione w aktualizacji GPGO. 3.7 ZagroŜenie powodziowe Część gminy Alwernia od południowej strony na odcinku długości ok. 5,5 km sąsiaduje z korytem Wisły. Na terenie tym leŜą 3 sołectwa: Źródła, Okleśna i PodłęŜe zamieszkiwane przez ok. 1350 mieszkańców. Tereny połoŜone w pobliŜu rzeki Wisły w planie przestrzennego zagospodarowania określone zostały jako obszar ekologiczny. W przypadku uszkodzenia wału przeciwpowodziowego lub awarii urządzeń hydrotechnicznych obszary te są naraŜone na zalanie. W wale zlokalizowane są 4 śluzy wałowe i dwie przepompownie, przez które odprowadzana jest woda z zawala do koryta rzeki Wisły. W strefie zagroŜonej zalaniem znajdują się następujące obiekty: - przepompownia, - przeprawa promowa na drodze powiatowej Poręba śegoty – Spytkowice, - studnie głębinowe zasilające wodociąg Rozkochów – Kwaczała - studnia głębinowa, hydrofornia i chlorownia zasilająca wodociąg Źródła – Okleśna - oczyszczalnia ścieków w Okleśnej Długość wałów przeciwpowodziowych na terenie gminy wynosi: Wisła – 3,4 km, Regulka – 0,5 km W latach 1999 - 2000 dokonano remontu wału wiślanego na odcinku od Okleśnej do śródeł. W latach 2004-2007 dokonano regulacji i przebudowy koryta potoku Regulickiego. Prace przeprowadza MZMiUW Rejon Oświęcim. 13 4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY Informacje nt. aktualnego stanu środowiska na terenie gminy przedstawione są równieŜ na mapie sozologicznej (rys. 3 w załączeniu na końcu opracowania). 4.1 Rzeźba terenu i warunki geologiczne Gmina Alwernia leŜy na styku dwóch większych jednostek fizjograficznych: makroregionu WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej, mezoregionu Garbu Tenczyńskiego i Kotliny Oświęcimskiej, mezoregionu Doliny Wisły. Garb Tenczyński jest zrębem tektonicznym, tworzącym niŜszy stopień WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej. Powierzchnia zrównania garbu znajduje się na wysokości 350380 m. n.p.m. i opada wysokimi do 80 m progami na północ i południe. Zaznacza się teŜ w tym obszarze szereg innych mniejszych progów powstałych na liniach uskokowych, którymi powierzchnia garbu została pocięta. Obszar Garbu Tenczyńskiego obejmuje kilka mniejszych jednostek geomorfologicznych (subregionów), z których na terenie gminy występują: a) b) c) d) Blok Płaziański, stanowiący zachodnią część Garbu Tenczyńskiego. Zaznacza się w krajobrazie jako zwarty blok, w obrębie którego występują fragmenty powierzchni zrównania: szerokie grzbiety i kopulaste wzniesienia. Wysoczyzna płaziańska ma charakter lessowy, występują tu charakterystyczne formy lessowe jak: suche dolinki, parowy, wąwozy. Z terenu gminy w skład Bloku Płaziańskiego wchodzą wzniesienia północnej części wsi Kwaczała oraz zachodniej części wsi Regulice i Nieporaz. ObniŜenie Regulickie występuje na linii Nieporaz-Regulice-Brodła, obejmuje środkową część Nieporazu i Regulic oraz zachodnią część Alwerni i Poręby śegoty. Jego dno leŜy na głębokości ok. 100 m w porównaniu z poziomem wierzchowin. Zbocza są miejscami urwiste i urozmaicone skałkami wapiennymi. NajwyŜsze zwęŜenie występuje między melafirowymi skałami wzgórz koło Alwerni. Na wschód od ObniŜenia Regulickiego mały garb ciągnący się od Alwerni do Rudna obejmuje północną część wsi Poręba śegoty oraz Brodła, prawie cały obszar Alwerni, Grojca, wschodnią część Nieporazu i Regulic. Teren tego garbu ma charakter lessowy z licznymi głębokimi dolinami. Wzgórza Mirowa jest to najbardziej na południe wysunięte, a zarazem najniŜsze pasmo Garbu Tenczyńskiego, będące zrębem tektonicznym obciętym uskokami od strony zachodniej, południowej i wschodniej. Są to wzniesienia o kopulastych, rozległych wierzchołkach oraz spadzistych stokach. Dolina Wisły, będąca częścią Kotliny Oświęcimskiej, ciągnie się równolegle do Garbu Tenczyńskiego. W obrębie Doliny Wisły moŜna wyróŜnić: współczesny taras rzeczny i nadzalewowy o wysokości do 6 m nad obecny poziom rzeki oraz stary taras rzeczny sięgający do 20 m nad obecny poziom Wisły. Dolina Wisły przechodzi najpierw łagodnymi stokami, następnie spadzistymi w wysoczyznę Garbu Tenczyńskiego. 14 Cały obszar gminy znajduje się w obrębie monokliny śląsko-krakowskiej. Budują ją skały paleozoiczne, mezozoiczne i czwartorzędowe. Występowanie na powierzchni róŜnowiekowych utworów geologicznych – od karbonu po czwartorzęd, o zróŜnicowanej litologii, przy silnym zaangaŜowaniu tektonicznym powoduje duŜe urozmaicenie rzeźby terenu. W morfologii powszechnie zaznaczają się wzgórza zrębowe, zbudowane głównie z wapieni skalistych, płytowych i ławicowych, rzadziej z triasowych. Zręby oddzielone są głębokimi zapadliskami tektonicznymi, które wypełnione są utworami miocenu i czwartorzędu i wykorzystywane przez potoki i rzeki. Najstarszymi utworami odsłaniającymi się na tym terenie są piaskowce arkozowe, zlepieńce i iły (arkoza kwaczalska). Ze skał wylewnych na terenie gminy odsłaniają się jedynie melafiry (w formie potoków lawowych wzdłuŜ linii obrzeŜających zapadlisko Nieporaz-Brodła) i tufity (na wzgórzu klasztornym w Alwerni). Osady triasu występują na powierzchni w rejonie Kwaczały, Regulic oraz Alwerni gdzie budują bok Płazy. Najstarszymi utworami są piaski, Ŝwiry i iły triasu dolnego odsłaniające się w nielicznych punktach w wąwozach na zachód i północ od Alwerni. Trias środkowy reprezentowany jest przez dolomity, margle i wapienie jamiste oraz utwory morskie dolnego wapienia muszlowego. Dominującymi osadami triasu na terenie gminy są wapienie gogolińskie odsłaniające się powszechnie w północno-zachodniej części gminy. Najbardziej rozpowszechnionymi utworami mezozoicznymi na obszarze gminy są utwory jurajskie, spośród których najbardziej rozpowszechnione są wapienie skaliste, pyłowe i ławicowe z krzemieniami. Występują one w całej wschodniej części gminy. Na większych obszarach na powierzchni odsłaniają się na odcinku Okleśna-Wrzosy i Nieporaz-Grojec, gdzie były przedmiotem eksploatacji na skalę zarówno przemysłową, jak i lokalną, o czym świadczy szereg nieczynnych juŜ obecnie łomów i kamieniołomów. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez występujące w rejonie Mirowa paleogeńskie Ŝwiry, rumosze i gliny zwietrzelinowe. DuŜe powierzchnie na terenie gminy pokrywają osady czwartorzędu, głównie plejstocenu: gliny zwałowe, piaski wodno-lodowcowe, piaski i Ŝwiry rzeczne tarasów nadzalewowych oraz utwory czwartorzędu nierozdzielonego: piaski eoliczne, Ŝwiry i mułki deluwialne. Obszar Garbu Tenczyńskiego charakteryzuje się podatnością na degradację naturogeniczną i uprawową. Przejawia się ona występowaniem w okresach roztopów wiosennych oraz deszczy nawalnych procesów denudacyjno-erozyjnych o charakterze zmywowym powierzchniowym. Ponadto na obszarze tym moŜna zaobserwować procesy erozyjno-denudacyjne skoncentrowane, w wąskich dolinach, jarach i rozcięciach erozyjnych o charakterze wąwozowym. 4.2 Pokrywa glebowa ZróŜnicowane ukształtowanie terenu, róŜnorodna budowa geologiczna oraz zmienne warunki wodne i roślinne mają wpływ na róŜnorodność procesów glebowych. Na obszarze gminy przewaŜają gleby brunatne wyługowane i pseudobielice wykształcone na lessach. W Dolinie Wisły zalegają mady z fragmentami czarnych ziem, pseudobielic i gleb brunantnych. Pod względem podziału na klasy bonitacyjne są to gleby kl. I-VI, przewaŜają zdecydowanie kl. III i IV. Gleby kl. I-III oraz gleby organiczne i mineralne bez względu na klasę objęte są ochroną przed innym uŜytkowaniem niŜ rolnicze. Gleby te występują w centralnej części gminy, ciągnąc się szerokim 3-4 km pasem od zachodniej granicy gminy po Brodła. 15 Południową i północną część obszaru gminy pokrywają głównie gleby piaszczyste i rędziny nie objęte ochroną, w południowej części gminy występują gleby objęte ochroną w postaci rzadkich oderwanych płatów. Erozja powierzchniowa gleb w stopniu bardzo silnym występuje tylko na niewielkim obszarze we wsi Regulice. Silna erozja występuje na terenie wsi: Brodła, Grojec, Kwaczała i Regulice. ZagroŜenie erozją wąwozową jest dość duŜe, obejmuje ok. 35% gruntów ornych. Erozja wietrzna występuje w stopniu silnym na obszarze ok. 30% gruntów ornych. Na terenie Gminy Alwernia odczyn kwaśny i bardzo kwaśny wykazuje aŜ 71% powierzchni uŜytków rolnych. Gleby te wymagają wapnowania. Zasobność gleb w fosfor i potas nie wykazuje większego zróŜnicowania przestrzennego. 80% gleb uŜytków rolnych wymaga zwiększonych dawek w nawoŜeniu mineralnym. Zasobność gleb w magnez nie jest zadowalająca, 47% gleb uŜytków rolnych wymaga zwiększonych dawek nawozów magnezowych. Badania zawartości metali cięŜkich w glebach przeprowadzone na terenie podkrakowskich gmin w latach 90-tych XX w. [4] wykazały, Ŝe na terenie Gminy Alwernia zawartość metali cięŜkich w glebach mieści się w granicach dopuszczalnych, miejscami zawartość kadmu, ołowiu i cynku jest podwyŜszona, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnych. 4.3 Warunki klimatyczne Zgodnie z podziałem Polski na dzielnice rolniczo-klimatyczne R. Gumińskiego analizowany obszar gminy leŜy na styku dwóch dzielnic klimatycznych: CzęstochowskoKieleckiej oraz Dzielnicy Kotlin Karpackich. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 80C. Ilość dni z pokrywą śnieŜną waha się od 60 do 80, a średnioroczne sumy opadów są uzaleŜnione od wysokości n.p.m. i kształtują się od 700 do 800 mm. Maksymalne sumy miesięczne notuje się w czerwcu i lipcu, zaś minimalne w styczniu i w lutym. PrzewaŜają wiatry wiejące z sektora zachodniego oraz wschodniego. 4.4 Stan zanieczyszczenia powietrza Na terenie gminy koncentracja głównych źródeł emisji występuje w Alwerni. Emisja pyłów i gazów pochodzących z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. stanowi znaczącą część w bilansie emisji z terenu miasta i gminy. Zakłady Chemiczne zaliczane są do zakładów szczególnie uciąŜliwych, powodujących zagroŜenie środowiska emisją do powietrza. Z Zakładów emitowane są substancje takie jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, siarkowodór, kwas siarkowy, aceton, amoniak, chlorowodór, pył ( w tym pył Cr3+ i pył Cr6+). Na jakość powietrza w gminie Alwernia wpływają takŜe emisje pochodzące z palenisk indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz zanieczyszczenia przemysłowe i energetyczne napływające z województwa śląskiego a takŜe z terenu Skawiny i Krakowa w zaleŜności od ruchu mas powietrza z róŜnych kierunków. Źródłem zanieczyszczeń komunikacyjnych jest droga wojewódzka Kraków – Chełmek oraz odcinek autostrady A4 Kraków – Katowice. Na terenie gminy Alwernia nie są prowadzone pomiary stęŜeń zanieczyszczeń powietrza. 16 Zgodnie z klasyfikacją stref przeprowadzoną w ramach piątej oceny rocznej [10] obszar powiatu chrzanowskiego zaliczony został, uwzględniając kryteria ochrony zdrowia: • do klasy C dla dwutlenku siarki, • do klasy A dla dwutlenku azotu, • do klasy C dla PM10, • do klasy A dla ołowiu, • do klasy A dla benzenu, • do klasy A dla tlenku węgla, • do klasy A dla ozonu, Ogólna klasa strefy, z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia, to klasa C. Klasyfikacja ta zobowiązuje do określenia obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stęŜeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, a takŜe do podjęcia działań na rzecz ochrony powietrza (opracowanie programu ochrony powietrza). Przekroczenia dopuszczalnych wartości stęŜeń: 24-godzinnego dla dwutlenku siarki i PM10 oraz rocznego dla PM10 stwierdzono na terenie powiatu chrzanowskiego w punktach pomiarowych zlokalizowanych Chrzanowie i Trzebini. Uwzględniając kryteria ochrony roślin, powiat chrzanowski zalicza się: • do klasy A dla dwutlenku siarki, • do klasy A dla tlenków azotu, • do klasy A dla ozonu, Ogólna klasa strefy to klasa A. 4.5 Wody powierzchniowe Południową granicą gminy jest rzeka Wisła. Bezpośrednio odwadnia ona część wsi Okleśna, Źródła i PodłęŜe. Pozostałe tereny odwadniane są przez następujące cieki: − − − − − Rudno – wschodnie tereny wsi Grójec i Brodła, Regulka (Potok Regulicki) – Nieporaz, Regulice, zach. część wsi Grojec, Alwernia, Poręba śegoty, wsch. część Kwaczały, Źródła, Okleśna, Kwaczałka – środkowa część wsi Kwaczała, Włosienka – zach. część wsi Kwaczała, Brodlanka – dopływ lewobrzeŜny Regulki, odwadnia zachodnie tereny wsi Brodła, Mirów, północną część PodłęŜa i południowe tereny Poręby śegoty. Obszar gminy leŜy całkowicie w dorzeczu Wisły, która w tym rejonie tworzy dwa starorzecza, z których jedno znajduje się w granicach gminy. Większe cieki znajdujące się na terenie gminy – Regulka (Potok Regulicki) wraz z dopływami (potoki Brodła i Rudno) są lewobrzeŜnymi dopływami Wisły. Tylko niewielki północny skrawek omawianego obszaru jest odwadniany przez Rudawę. Większe zbiorniki wodne to zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Skowronek” koło Alwerni na potoku Brodła i stawy rybne koło Poręby śegoty i Regulic. Powszechnie spotykane są źródła. DuŜe obszary źródliskowe znajdują się w Kwaczale i koło wsi Źródła nad Wisłą. 17 Potok Regulicki jest odbiornikiem ścieków przemysłowych (związków chromu) z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. oraz ścieków komunalnych z tego terenu. Na potoku tym znajduje się przekrój pomiarowo-kontrolny. Zgodnie z klasyfikacją wód powierzchniowych przeprowadzoną w 2006 r. według 5 klas [9] w punkcie pomiarowo-kontrolnym na Potoku Regulickim w Okleśnej (km 0,5) wody potoku zaklasyfikowane zostały do klasy V. Do wskaźników degradujących jakość wód potoku naleŜą: amoniak, azot Kjeldahla, chrom+6, chrom organiczny, azotyny, fosforany, fosfor organiczny. Na przestrzeni lat 2004-2006 stwierdzono pogorszenie jakości wód potoku (z klasy IV do V). 4.6 Wody podziemne W przewaŜającej części obszar gminy naleŜy do górnośląskiego regionu hydrogeologicznego, podregionu chrzanowskiego z głównym poziomem wodonośnym w utworach triasu dolnego i środkowego. Poziomy drugorzędne występują w utworach czwartorzędowych i górnojurajskich. W dolinie Wisły występuje zagroŜenie infiltracją zanieczyszczeń do wód podziemnych w okresach wysokich stanów wód, gdy dochodzi do wystąpienia zanieczyszczonych wód rzecznych z koryta. W tabeli 4 przedstawiono największe ujęcia wód podziemnych na terenie Gminy Alwernia. Tabela 4. Największe ujęcia wód podziemnych na terenie Gminy Alwernia Miejscowość Zasoby eksploatacyjne [m3/h] Alwernia – Poręba Potok Brodła Grojec Kwaczała - Źródła Poręba śegoty Regulice Okleśna - Źródła 1200 1200 1100 800 1200 1000 280 Głównym poziomem uŜytkowym jest poziom czwartorzędowy, związany głównie z piaszczysto-Ŝwirowymi utworami Wisły i Regulki (56 ujęć wody). Poziom ten jest zasilany bezpośrednio z opadów atmosferycznych, duŜą rolę odgrywają tu równieŜ dopływy obu rzek. Poziom ten jest silnie drenowany przez Wisłę, Regulkę i ich dopływy. W obrębie tarasów niskich wody charakteryzują się wysoką mineralizacją (0,18-3,66 g/dm3), podwyŜszoną zawartością Ŝelaza i manganu oraz zanieczyszczeniem bakteriologicznym, w duŜej mierze spowodowanym czynnikami antropogenicznymi. Wody te przewaŜnie wymagają uzdatnienia. Wody tarasów wyŜszych charakteryzują się o wiele korzystniejszymi parametrami i w większości przypadków mogą być wykorzystywane bez uzdatnienia. Wydajność czwartorzędowych ujęć wodnych waha się na omawianym obszarze od 0,9 do 54 m3/godz. Wody tego poziomu naraŜone są na zanieczyszczenia spowodowane emisjami pyłowo-gazowymi, ściekami i zbiornikami paliw płynnych, na terenie upraw rolnych zagroŜenie stanowi chemizacja i nawoŜenie gleb. Wody jurajskiego piętra wodonośnego są bardzo rozpowszechnione we wschodniej części gminy na obszarze Grzbietu Tenczyńskiego. Występują tu dwa piętra wodonośne. 18 Podstawowe znaczenie ma poziom górnojurajski, związany ze szczelinami i spękaniami wapieni skalistych i płytowych, reprezentuje typowe wody krasowo-szczelinowe. Z piętrem tym wiąŜe się występowanie licznych źródeł, przewaŜnie o małej wydajności, często okresowo czynnych. Na terenie gminy znajduje się siedem ujęć wód jurajskich. Wydajność ich wynosi 20-55 m3/godz. Wody te są nieznacznie zanieczyszczone, łatwe do uzdatnienia. Wody piętra triasowego związane są z utworami wapienia muszlowego. w dolinie Regulki i jej dopływów spotyka się liczne źródła szczelinowe i krasowe. Na terenie gminy znajdują się dwa ujęcia wód triasowych, w Regulicach i w Potoku koło Poręby śegoty. Wydajność ich wynosi 41,9 i 18 m3/godz. Wody triasowe naleŜą do wód zanieczyszczonych, wymagających uzdatnienia. Część wydzielonego triasowego zbiornika wód podziemnych „Chrzanów” znajduje się na terenie gminy. W zbiorniku tym wydzielono obszar wysokiej ochrony wód. 4.7 Hałas Hałas pochodzenia antropogenicznego występujący w środowisku na terenie Gminy Alwernia podzielić moŜna na następujące podstawowe kategorie: hałas przemysłowy, komunikacyjny i komunalno-bytowy. Hałas przemysłowy Hałas emitowany przez podmioty gospodarcze o charakterze przemysłowym, ze względu na wielkość oraz charakter produkcji podmiotów, jest szczególnie uciąŜliwy dla mieszkańców domów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów. W przypadku małych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych ich oddziaływanie akustyczne na stan środowiska, jeŜeli występuje, ma charakter lokalny. Hałas linii energetycznych Hałas generują pracujące linie WN. Spowodowany jest on mikrowyładowaniami elektrycznymi na powierzchni przewodów (na skutek ulotu). Hałas ulotu linii WN jest silnie uzaleŜniony od warunków pogodowych, stanu środowiska, stanu technicznego powierzchni przewodów, oraz charakteryzuje się duŜą zmiennością poziomów w czasie i przestrzeni podczas dobrych warunków atmosferycznych. Linie 110 i 220 kV nie wymagają lub wymagają w nieznacznym stopniu (tylko w wyjątkowych sytuacjach dla 220 kV) wyznaczania stref obszaru ograniczonego uŜytkowania z uwagi na emisję hałasu. Dla linii 400 kV strefa ta osiągać moŜe wielkość 100 m pasa terenu wzdłuŜ linii (2x45m od skrajnego przewodu + szerokość przęsła). Przez teren Gminy Alwernia przebiegają: linia wysokiego napięcia 220 kV Skawina – Byczyna (Kwaczała – Alwernia - Poręba śegoty – Brodła) oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia (Alwernia – Regulice – Nieporaz). Linie te mogą być źródłem uciąŜliwego hałasu, zwłaszcza przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych. Hałas komunikacyjny Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90. spowodował zmiany klimatu akustycznego, który tak jak w całym województwie małopolskim równieŜ na terenie Gminy Alwernia ulega postępującemu pogorszeniu. RównieŜ tu konsekwencją znacznego wzrostu liczby pojazdów samochodowych jest między innymi: • proces stabilizacji hałasu na wysokim poziomie (poziom równowaŜny – Leq) w godzinach szczytu komunikacyjnego, co potwierdzają badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie, 19 • • proces rozciągania się godzin szczytu komunikacyjnego: do późnych godzin nocnych (godz. 24.00) i wczesnych godzin porannych (godz. 5.00), istotny wzrost natęŜenia ruchu w godzinach nocnych, co powoduje jedynie niewielki spadek rejestrowanych poziomów w stosunku do pory dziennej i skutkuje brakiem moŜliwości odpoczynku osób mieszkających w otoczeniu głównych szlaków komunikacyjnych. Wszystko to powoduje wzrost równowaŜnych poziomów dźwięku tak w dzień jak i w nocy. Tym samym następuje systematyczne rozszerzanie się strefy ponadnormatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego powodując, Ŝe coraz większa ilość mieszkańców terenów połoŜonych wzdłuŜ głównych ciągów komunikacyjnych naraŜona jest na uciąŜliwy hałas. Największą uciąŜliwość akustyczną na terenie Gminy Alwernia wykazują: − − droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświęcim autostrada A-4 Kraków-Katowice Przy trasach tych na obszarze gminy brak jest ekranów akustycznych. Hałas komunalno-bytowy Hałas ten występuje na terenach zabudowy mieszkaniowej. Jego poziom zaleŜy od intensywności i charakteru zabudowy oraz obecności zakładów rzemieślniczych, punktów gastronomiczno-rozrywkowych, urządzeń do produkcji rolnej, środków transportowych itp. 4.8 Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy są: − urządzenia będące w powszechnym uŜyciu np. kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, anteny radiowe i telewizyjne, komputery, telewizory, lodówki, instalacje domowe, suszarki - urządzenia te w czasie pracy wytwarzają promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz, a nawet większej; − stacje telekomunikacyjne telefonii komórkowej, − linie wysokiego napięcia i związane z nimi stacje elektroenergetyczne, Intensywność występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a takŜe moŜliwości techniczne. W wielu krajach. równieŜ w Polsce obowiązują w tym względzie szczegółowe przepisy. Przez teren gminy przebiegają linie: 110 kV (Alwernia-Regulice-Nieporaz) oraz 220 kV (Kwaczała – Alwernia - Poręba śegoty – Brodła). Stanowią one źródło promieniowania elektromagnetycznego. Na terenie gminy zlokalizowane są równieŜ stacje transformatorowe i stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej. 4.9 Środowisko przyrodnicze Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski Szafera omawiany obszar leŜy w prowincji NiŜowo-WyŜynnej, Środkowoeuropejskiej, działu A – Bałtyckiego, w poddziale A4 – Pasa 20 WyŜyn Środkowych, w krainie 15 – WyŜyny Krakowsko-Wieluńskiej okręgu a – Południowego. Szata roślinna jest tu bardzo zróŜnicowana i tworzy skomplikowane struktury przestrzenne. Na siedliskach zabagnionych, np. w miejscu wyciętych szuwarów trzcinowych lub olszyn, występują zarośla łozowe. WzdłuŜ cieków wodnych i rozlewisk spotkać teŜ moŜna niewielkie powierzchniowo płaty olsu bądź fragmenty łęgów jesionowo-olszowych, a takŜe zbiorowiska bagienne i nadwodne (szuwar trzcinowy, niski szuwar trawiasty, szuwary turzycowe, roślinność torfowisk niskich). Najbardziej rozpowszechnione na terenie garbu Tenczyńskiego są fitocenozy grądu, zajmujące zazwyczaj strome zbocza oraz cieniste doliny. W bujnie rozwiniętym runie rosną: • • • • • zawilec Ŝółty (Anemone ranunculodies), jarzmianka większa (Astrantia major), lilia złotogłów (Lilium martagon), jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus), gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea), ZbliŜone do grądów siedliska zajmują płaty buczyny karpackiej. W ich runie występują: • • • • • • Ŝywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa), paprotnik kolczysty (Polystichum aculeatum), marzanka wonna (Galium odoratum), wilczomlecz migdałolistny (Euphorbia amygdaloides), czerniec gronkowy (Acatea spicata), zawilec gajowy (Anemone nemorosa). Na suchych i ciepłych stokach wystawionych do słońca rozwija się ciepłolubna buczyna storczykowa, a na zboczach łagodniejszych, gdzie gleby są silniej zakwaszone, występuje kwaśna buczyna niŜowa. Na bardziej zmienionych przez człowieka obszarach dominują pola uprawne, zbiorowiska naskalne i kserotermiczne, wrzosowiska. Zbiorowiska leśne Garbu Tenczyńskiego wykazują miejscami w dalszym ciągu swój naturalny charakter. Flora Garbu Tenczyńskiego liczy 521 gatunków, z których na uwagę zasługują rośliny porastające skały wapienne w dolinach erozyjnych, tworzące murawy kserotermiczne oraz wchodzące w skład termofilnych zarośli, np. wiązówka bulwkowa (Filipendula vulgaris), oleśnik górski (Seseli libanotis), kozłek trójlistkowy (Valeriana tripteris). Zbiorowisko leśne Garbu Tenczyńskiego styka się bezpośrednio z Puszczą Dulowską, której niewielki fragment znajduje się na obszarze gminy. Przyrodniczy charakter puszczy jest podobny do lasów porastających Garb Tenczyński. Na terenie gminy znajdują się 23 drzewa lub skupiska drzew uznane za pomniki przyrody. Zlokalizowane są one w dwóch obszarach w mieście Alwerni wokół Klasztoru O.O Bernardynów i Rynku. Na terenie gminy Alwernia znajduje się około 113 ha lasów stanowiących własność mienia komunalnego. Zgodnie z obowiązującą ustawą kompetencyjną nadzór nad gospodarowaniem w lasach sprawuje Nadleśnictwo Krzeszowice. Z wymienionej wyŜej powierzchni około 75 ha lasów zaliczonych zostało do lasów ochronnych. 21 4.10 Zachowanie róŜnorodności biologicznej Cały obszar gminy objęty jest róŜnymi formami prawnej ochrony przyrody (rys. 3): − północno-zachodnia część gminy, obejmująca tereny połoŜone na zachód od Kwaczały i Rudna oraz na północ od Nieporazu naleŜy do Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, − południowo-wschodnia część obszaru gminy to tereny Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, − strefa pomiędzy tymi dwoma parkami stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu, znajduje się tutaj szereg oderwanych niewielkich kompleksów leśnych, głównie mieszanych i szpilkowych Parki te naleŜą do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Rudniański Park Krajobrazowy połoŜony jest w południowej części WyŜyny Krakowskiej. Obejmuje zlewnię potoków Rudno i Brodła, tereny lasów Alwerni i Kamienia oraz wzgórze Kajasówka. Park obejmuje obszar 5813,9 ha, w obrębie gmin: Alwernia, Czernichów i Krzeszowice (rys. 3). Na terenie Gminy Alwernia zajmuje powierzchnię 3344 ha, co wynosi 44,4% obszaru gminy. Otulina parku obejmuje obszar 6713,0 ha na terenie części gmin: Alwernia, Babice, Czernichów, Liszki i Krzeszowice. Park charakteryzuje się bardzo bogatą i róŜnorodną pod względem ekologicznym florą i roślinnością nieleśną oraz bogatym światem zwierząt. RóŜnorodność biologiczną Parku moŜna uznać za wybitną .Obecna bioróŜnorodność w znacznym stopniu ukształtowała się pod wpływem wielowiekowej działalności człowieka i utrzymywała się w wyniku prowadzonej systematycznie tradycyjnej ekstensywnej gospodarki rolniczej, głównie pasterskiej i łąkowej. Niezwykle istotna dla bioróŜnorodności jest mozaikowa struktura przestrzenna róŜnych typów roślinności (lasów, zarośli, łąk, pastwisk, torfowisk, szuwarów, muraw) oraz bogactwo zespołów. Około 80% wszystkich występujących na terenie Parku zbiorowisk roślinnych to zbiorowiska nieleśne, które przewaŜnie mają półnaturalny charakter, gdyŜ powstały i utrzymują się w wyniku uŜytkowania gospodarczego. Dla ochrony bioróŜnorodności najistotniejszym zagadnieniem jest zachowanie moŜliwie największej liczby zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczają się duŜym bogactwem gatunkowym, są siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych. Wśród roślinności nieleśnej do takich zbiorowisk naleŜą: murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe łąki, łąki świeŜe, ziołorośla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne. Drugim waŜnym zagadnieniem dla zachowania bioróznorodności jest utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi. Zachowanie zbiorowisk roślinnych gwarantuje w duŜym stopniu ochronę róŜnorodności fauny. Na terenie parku ustalono następujące szczególne cele ochrony: 1. Ochrona wartości przyrodniczych: a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieoŜywionej, b) ochrona naturalnej róŜnorodności florystycznej i faunistycznej, c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze szczególnym uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych łąk, d) zachowanie korytarzy ekologicznych. 2. Ochrona wartości historycznych i kulturowych: 22 a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich, b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia. 3. Ochrona walorów krajobrazowych: a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich, b) ochrona przed przekształceniem terenów wyróŜniających się walorami estetycznowidokowymi, 4. Społeczne cele ochrony: a) racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej, b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji. Tenczyński Park Krajobrazowy połoŜony jest w południowej części WyŜyny Krakowskiej, obejmuje pasmo Garbu Tenczyńskiego oraz Puszczę Dulowską. Park obejmuje obszar 13 658,1 ha w obrębie 9 gmin: Alwernia, Babice, Chrzanów, Kraków, Krzeszowice, Liszki, Trzebinia, Wielka Wieś, Zabierzów. Na terenie Gminy Alwernia park zajmuje obszar 1250,5 ha, co stanowi 16,61% powierzchni gminy. Otulina parku obejmuje obszar 13 413,9 ha Alwernia, Babice, Chrzanów, Kraków, Krzeszowice, Trzebinia, Wielka Wieś, Zabierzów. Tenczyński Park Krajobrazowy cechuje się wybitną róŜnorodnością biologiczną, o czym decydują w duŜym stopniu bogactwo i zróŜnicowanie geobotaniczne i ekologiczne flory i zbiorowisk roślinnych (bogactwo florystyczne i zróŜnicowanie ekologiczne flory naleŜy ocenić jako wybitne w skali regionalnej i ogólnokrajowej). Obecna bioróŜnorodność w znacznym stopniu ukształtowała się pod wpływem wielowiekowej działalności człowieka i utrzymywała się w wyniku prowadzenia systematycznie tradycyjnej ekstensywnej gospodarki rolniczej, głównie pasterskiej i łąkowej. Niezwykle istotna dla bioróŜnorodności jest mozaikowa struktura przestrzenna róŜnych typów roślinności (lasów, zarośli, łąk, pastwisk, torfowisk, szuwarów, muraw) oraz bogactwo zespołów roślinnych. Zbiorowiska nieleśne, które przewaŜnie mają półnaturalny charakter, powstały i utrzymują się w wyniku uŜytkowania gospodarczego. Na terenie parku ustalono następujące szczególne cele ochrony: 1. Ochrona wartości przyrodniczych: a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieoŜywionej, b) ochrona naturalnej róŜnorodności florystycznej i faunistycznej, c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze szczególnym uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych łąk, d) zachowanie korytarzy ekologicznych. 2. Ochrona wartości historycznych i kulturowych: a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich, b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia. 3. Ochrona walorów krajobrazowych: a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich, b) ochrona przed przekształceniem terenów wyróŜniających się walorami estetycznowidokowymi, 4. Społeczne cele ochrony: a) racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej, b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji. 23 4.11 Gospodarka złoŜami Gmina Alwernia jest gminą zasobną w surowce mineralne, jednak moŜliwości ich wykorzystania są zagadnieniem złoŜonym, poniewaŜ oprócz zagadnień geologicznozłoŜowych trzeba wziąć pod uwagę takie czynniki jak: ochrona przyrody i środowiska oraz ochrona terenów rolniczych. W chwili obecnej prowadzona jest eksploatacja wapieni na terenie kamieniołomu MIRÓW-KAMIR w Mirowie, będącym własnością prywatną. Wapienie Na terenie gminy znajdują się dwa udokumentowane złoŜa wapieni: triasowe wapienie przeznaczone dla potrzeb przemysłu cementowego „Grzmiączka” i bloczne wapienie jurajskie „Mirów”. ZłoŜe wapieni „Grzmiączka” z udokumentowanymi zasobami w kategorii C1+B w ilości 11,5 mln Mg nie jest do tej pory eksploatowane z uwagi na niekorzystne warunki geologiczno-górnicze i brak bliskiego miejsca zbytu surowca. Niemniej jednak naleŜy je zaliczyć do złóŜ perspektywicznych, lecz nie w aspekcie produkcji cementu, lecz raczej dla przemysłu wapienniczego. Na złoŜu blocznych wapieni płytowych i skalistych „Mirów” prowadzona jest eksploatacja (kamieniołom MIRÓW-KAMIR). Oprócz złóŜ udokumentowanych wytypowano jako perspektywiczne dwa obszary występowania wapieni jurajskich: obszar nr II „Brandyska” (perspektywiczne zasoby ok. 3,5 mln Mg) i obszar nr III połoŜony na zachód od miejscowości Wrzosy (perspektywiczne zasoby ok. 5 mln Mg). W minionych latach eksploatowano równieŜ złoŜa wapieni na wzgórzu Skałka (obecnie w sąsiedztwie znajduje się osiedle willowe, co czyni eksploatację niemoŜliwą). Melafiry Na obszarze gminy znajdują się dwa udokumentowane złoŜa tego surowca: „Regulice” z udokumentowanymi zasobami w ilości 2 208 tys. Mg i „Poręba śegoty” – zasoby w ilości 511 tys. Mg. W Regulicach wyeksploatowane zostały zasoby przemysłowe, lecz istnieje moŜliwość poszerzenia granicy złoŜa w kierunku wschodnim. ZłoŜe „Poręba śegoty”, nieeksploatowane od początku lat 60-tych XX w. znajduje się w obrębie Rudniańskiego Parku Krajobrazowego co stawia pod znakiem zapytania eksploatację. Nieudokumentowane wystąpienia melafirów (wzgórze klasztorne w Alwerni, kamieniołom w Brodłach) nie rokują nadziei na przyszłą eksploatację z uwagi na połoŜenie w obszarze zabudowanym. Kruszywa naturalne Kruszywa naturalne na terenie gminy reprezentowane są przez piaski i Ŝwiry rzeczne, piaski wodnolodowcowe i piaski eoliczne. W latach ubiegłych surowiec ten był eksploatowany zarówno na cele lokalne, jak i na skale przemysłową, o czym świadczą liczne, w większej mierze nieczynne juŜ wyrobiska. Szczególne nasilenie eksploatacji tego surowca dało się zauwaŜyć w południowo-zachodniej części gminy. W tym teŜ rejonie znajdują się trzy udokumentowane złoŜa piasków: „Okleśna”, „Okleśna II” i „Alwernia przy hałdzie”. Na ostatnim spośród tych złóŜ zakończono eksploatację w 2002 r. ZłoŜe „Okleśna” jest prawie całkowicie wyeksploatowane, wg bilansu zasobów pozostało tam zaledwie 47 tys. Mg surowca. ZłoŜe „Okleśna II” jest nieudostępnione, znajduje się ono w obrębie Rudniańskiego Parku Krajobrazowego W osadach piaskowych wysokiego tarasu Regulki znajduje się teŜ wytypowany jako perspektywiczny niewielki obszar nr IV „Młyńczyska”, częściowo eksploatowany przez 24 miejscową ludność na własne potrzeby. Perspektywiczne zasoby wynoszą tu około 100 tys. m3. Perspektywy eksploatacji kruszyw naturalnych istnieją równieŜ na obszarach połoŜonych na północ od doliny Wisły, aŜ po rejon Kwaczały. Wydzielono tutaj trzy obszary perspektywiczne: obszar nr V „Sorkowa Góra”, gdzie przedmiotem eksploatacji byłyby zapiaszczone Ŝwiry (orientacyjne zasoby ok. 0,5 mln m3), obszar nr VII „Piaski I” (orientacyjne zasoby piasków ok. 300 tys. m3) i obszar nr VIII „Piaski 2” (orientacyjne zasoby około 150 tys. m3). Surowce ilaste Surowce te na obszarze gminy reprezentowane są wyłącznie przez gliny zwałowe występujące w postaci oderwanych płatów. Wytypowane zostały trzy obszary perspektywiczne: obszar nr I w rejonie Nieporazu (orientacyjne zasoby ok. 120 tys. m3), obszar nr VI w miejscowości Kopaniny (przewidywane zasoby w granicach 350 tys. m3) i obszar nr IX połoŜony na południe od Brodeł (orientacyjne zasoby 200 tys. m3). Obszary te były eksploatowane przez okoliczną ludność w celu pozyskania surowca do wyrobu cegły i celów garncarskich, na terenach tych znajdują się stare glinianki. Na pierwszym z tych obszarów eksploatacja jest moŜliwa tylko na niewielkiej części, na drugim eksploatacja jest w ogóle niemoŜliwa, gdyŜ leŜy na terenie Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, na trzecim obszarze przewiduje się moŜliwość eksploatacji. 4.12 Walory kulturowe Na terenie gminy znajdują się następujące obiekty zabytkowe: • • • • • rynek w Alwerni klasztor OO Bernardynów z cudownym obrazem „Ecce Homo” ruiny rokokowego pałacu Szembeków w Porębie śegoty z zabytkowym parkiem, zachowanym systemem oficyn i kompleksem dworskim, XVIII-wieczny kościół w Porębie śegoty z ołtarzami pochodzącymi z Katedry Wawelskiej Małopolskie Muzeum PoŜarnictwa z bogatą kolekcją unikalnych wozów straŜackich i sprzętu poŜarniczego. Do rejestru zabytków wpisane są: załoŜenie klasztorne w Alwerni, kaplica św. Floriana z drzewostanem w Alwerni, krajobraz kulturowy południowej części wsi Poręba śegoty. 4.13 Walory krajobrazowe Gmina posiada wysokie walory krajobrazowe, związane z urozmaiconą rzeźbą terenu, bogatą roślinnością i występującymi na jej obszarze obiektami zabytkowymi. Teren wznoszący się piętrowo od doliny Wisły po wysoczyznę Garbu Tenczyńskiego, pocięty dolinami i obniŜeniami, w duŜym stopniu pokryty lasami jest cenny krajobrazowo, co zostało potwierdzone przez lokalizację na tym obszarze dwóch parków krajobrazowych: Tenczyńskiego i Rudniańskiego, naleŜących do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. 25 5. UWARUNKOWANIA ALWERNIA 5.1 POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY Polityka ekologiczna Unii Europejskiej Zobowiązania w zakresie wdraŜania Dyrektyw Unii Europejskiej wynikają z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Polska wypełnia zobowiązania podjęte w czasie ubiegania się o członkostwo jak równieŜ realizuje zadania, nakładane obecnie na państwa Wspólnoty. Przepisy Unii Europejskiej dotyczące ochrony środowiska są niezwykle rozbudowane i dotyczą praktycznie wszystkich dziedzin Ŝycia społeczno-gospodarczego. Aktualnie proces dostosowywania do prawa polskiego poprzez wprowadzenie ustaw i rozporządzeń jest na ukończeniu. Proces ten będzie jednak kontynuowany, poniewaŜ prawo unijne zmienia się i jest dostosowywane do bieŜących uwarunkowań i potrzeb. Ze względu na rozbudowany charakter nowych regulacji administracja samorządowa powinna podejmować szerokie i róŜnorodne działania mające na celu ich praktyczną realizację. Szczególną uwagę naleŜy zwrócić na następujące dziedziny: udział społeczny i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie; nowe przepisy dotyczące gospodarki wodno-ściekowej; gospodarkę odpadami. Prawo Unii Europejskiej regulujące ochronę środowiska powstawało na przestrzeni ostatnich 30 lat. Obecnie liczy około 300 aktów prawnych, obejmujących dyrektywy, rozporządzenia, decyzje i zalecenia. Eksperci unijni zajmujący się ochroną środowiska ustalili 11 zasad, których przestrzegać powinny wszystkie państwa będące w Unii: 1. Lepiej zapobiegać, niŜ leczyć. 2. NaleŜy uwzględniać skutki oddziaływania na środowisko w moŜliwie najwcześniejszym stadium podejmowania decyzji. 3. Trzeba unikać eksploatowania przyrody powodującego znaczne naruszenie równowagi ekologicznej. 4. NaleŜy podnieść poziom wiedzy naukowej, by umoŜliwić podejmowanie właściwych działań. 5. Koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić sprawca zanieczyszczenia. 6. Działania w jednym państwie członkowskim nie powinny powodować pogorszenia stanu środowiska w innym. 7. Polityka ekologiczna państw członkowskich w zakresie ochrony środowiska musi uwzględniać interesy państw rozwijających się. 8. Państwa Unii Europejskiej powinny wspierać ochronę środowiska w skali międzynarodowej i globalnej. 9. Ochrona środowiska jest obowiązkiem kaŜdego, zatem konieczna jest edukacja w tym zakresie. 10. Środki ochrony środowiska powinny być stosowane odpowiednio do rodzaju zanieczyszczenia, potrzebnego działania oraz obszaru geograficznego, który mają chronić. 26 11. Krajowe programy dotyczące środowiska powinny być koordynowane na podstawie wspólnych długoterminowych programów, a krajowa polityka ekologiczna – harmonizowana w ramach Wspólnot Europejskich. Obecnie najwaŜniejszym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej jest Strategia Lizbońska przyjęta w marcu 2000 r. Jej głównym celem jest stworzenie w Europie do roku 2010 najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie, zdolnej do utrzymania zrównowaŜonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby miejsc pracy oraz zachowania spójności społecznej. Strategia składa się z trzech filarów: ekonomicznego, społecznego i ekologicznego (dodanego na szczycie w Goteborgu w czerwcu 2001). Dokument ten wyróŜnia cztery obszary priorytetowe: − zmiany klimatyczne, a zwłaszcza spowolnienie zuŜycia paliw kopalnych w celu opóźnienia lub odwrócenia efektu cieplarnianego, − opanowanie presji na środowisko ze strony transportu, − poprawa zdrowia publicznego, − zachowanie zasobów naturalnych. 5.2 Powiązania z polityką ekologiczną województwa i kraju Podstawowymi dokumentami, do których naleŜy się odnieść przy opracowywaniu aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia są: • • • • „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, stanowiąca aktualizację „Polityki ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej uszczegółowieniem przyjętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Państwa. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XI/133/07 z dn. 24 września 2007 r. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014 Potrzeba aktualizacji polityki ekologicznej wynikała m.in. z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to, z jednej strony, szansę szybkiego rozwiązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości Ŝycia mieszkańców, przykładowo poprzez moŜliwość korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza konieczność spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów wspólnotowej polityki ekologicznej. "Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014" bierze pod uwagę te zobowiązania. Dlatego przy jej opracowywaniu uwzględniono nie tylko strategiczne i programowe dokumenty rządu Rzeczpospolitej Polskiej, ale takŜe Wspólnoty Europejskiej. 27 Polska polityka ekologiczna opiera się na konstytucyjnej zasadzie zrównowaŜonego rozwoju, dlatego jej zalecenia muszą być uwzględniane we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach, których realizacja moŜe mieć wpływ na stan środowiska. "Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014" jako nadrzędny, strategiczny cel przyjmuje zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowaŜonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdraŜanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwaŜniejszych obszarach ochrony środowiska. Celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są: wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównowaŜone wykorzystanie materiałów, wody i energii, dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, ochrona klimatu. Spośród kierunków działań słuŜących realizacji ww. celów, wymienionych w Polityce ekologicznej na lata 2007-2010 bezpośrednio do zarządzania środowiskiem na szczeblu gminy odnieść moŜna następujące: • Promocja i rozwój systemu „zielonych zamówień” realizowanych ze środków publicznych oraz uruchomienia programu „zielonych miejsc pracy”. Wykorzystanie środków pomocowych UE dla uruchomienia tych programów na poziomie lokalnym. • Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie zrównowaŜonej konsumpcji i kształtowania poŜądanych proekologicznych jej wzorców. • Tworzenie gminnych programów edukacji dla zrównowaŜonego rozwoju. • Wspieranie wybranych projektów realizowanych przez pozarządowe organizacje ekologiczne. • BieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych. • Promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako instrumentu ochrony gleb, upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniających zrównowaŜone ich wykorzystanie. • Wspieranie działań zmierzających do zmniejszenia zuŜycia wody i podniesienia efektywności wykorzystania energii w gospodarce komunalnej. • Budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej. • Wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemoŜliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej. • Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt. 28 • • Wspieranie działań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do spoŜycia, w tym budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych. Wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 jest jednym z podstawowych dokumentów, na których powinny się opierać gminne programy ochrony środowiska w celu tworzenia i realizowania wspólnej polityki w zakresie ochrony środowiska. Program ten prezentuje działania przewidziane do realizacji w latach 2007-2010 oraz w ogólnym zarysie kierunki działań do 2014 r. Program identyfikuje najwaŜniejsze źródła zagroŜeń dla zdrowia człowieka i środowiska w województwie małopolskim, do których naleŜą: zanieczyszczenie wód i jakość wody do picia (zwłaszcza na obszarach wiejskich), zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, odpady komunalne, zagroŜenia naturalne – susze i powodzie Celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa jest: „Zapewnienie wysokiej jakości Ŝycia mieszkańców poprzez poprawę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami” Program przyjmuje priorytety ekologiczne na lata 2007-2010: uporządkowanie gospodarki odpadami, poprawa stanu wód i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzią i suszą, ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Oprócz ww. priorytetów uznano za waŜne dla poprawy stanu środowiska naturalnego uwzględnienie w programie przedsięwzięć dotyczących: • ochrony przed hałasem (w szczególności drogowym), • ochrony Ŝywych zasobów przyrody, • ochrony powierzchni ziemi (gleby i złóŜ surowców mineralnych), • racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym takŜe energii odnawialnej), • ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, • ochrony przed skutkami powaŜnych awarii przemysłowych, • stabilizacji osuwisk na terenie Karpat fliszowych, • zapewnienia bezpieczeństwa biologicznego Małopolski, • podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców – działania promocyjne, edukacyjne. W ramach działań krótkoterminowych na lata 2007-2010 Program formułuje następujące cele szczegółowe: ograniczenie przekroczeń dopuszczalnych stęŜeń zanieczyszczeń, 29 ograniczenie emisji niskiej, ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni, zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii, ograniczenie uciąŜliwości akustycznej dla mieszkańców, ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego, ochrona przed polami elektromagnetycznymi, efektywne zarządzanie zasobami wodnymi, ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych, zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości, ochrona gleb uŜytkowanych rolniczo, rekultywacja i rewitalizacja terenów zdegradowanych, ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, kształtowanie przestrzeni regionu z uwzględnieniem wartości przyrodniczych i krajobrazowych, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów, rozwój rolnictwa zrównowaŜonego i promocja produktów ekologicznych, ochrona przed negatywnym wpływem GMO (organizmów genetycznie zmodyfikowanych), zrównowaŜona gospodarka leśna, racjonalne gospodarowanie i ochrona złóŜ zasobów mineralnych, w tym obszarów perspektywicznych, minimalizacja presji eksploatacji złóŜ na środowisko, właściwe zagospodarowanie terenów zagroŜonych powodzią oraz suszą hydrologiczną, zwiększenie retencyjności zlewni oraz poprawa stanu technicznego urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ograniczanie skutków procesów geodynamicznych, zmniejszenie ryzyka wystąpienia powaŜnej awarii i ograniczanie skutków w przypadku jej wystąpienia, bezpieczny transport substancji niebezpiecznych, realizacja programu, w tym współpraca z instytucjami zagranicznymi i krajowymi, administracją rządową i samorządową, edukacja ekologiczna, monitoring stanu środowiska, w tym bazy danych nt. emisji zanieczyszczeń – powietrze, odpady, ścieki, hałas i in., wdroŜenie i utrzymanie systemu zarządzania i informacji o środowisku. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013 (SRWM) została uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego. Dokument ten określa cele i priorytety polityki rozwoju prowadzonej na terenie regionu. Wizja rozwoju województwa określona w tym dokumencie to: „Małopolska – regionem szans, wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki; silnym aktywnością swych mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i zachowującym toŜsamość w integrującej się Europie”. 30 W polu działania B - Rozwój społeczny i jakość Ŝycia, wyodrębniono istotny w kontekście poprawy jakości i ochrony środowiska obszar polityki rozwoju - VI. Ochrona środowiska, dla którego wyznaczono cel pośredni: „Wysoka jakość Ŝycia w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym”. W ramach VI obszaru wyznaczono kierunki polityki - załoŜenia kluczowych programów realizacyjnych: VI.1. Ochrona zasobów wodnych. VI.2. Ochrona powietrza i zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii. VI.3. Gospodarka odpadami. VI.4. Bezpieczeństwo ekologiczne i ochrona przed skutkami klęsk ekologicznych. Ponadto w polu B w obszarze polityki rozwoju - VII. Dziedzictwo i przestrzeń regionalna, w którym wyznaczono cel pośredni: „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego – kulturowego i przestrzeni regionalnej” zostały uwzględnione, istotne z punktu widzenia stanu środowiska, kwestie związane z ochroną bio- i georóŜnorodności. Wśród zagadnień wpływających na poprawę stanu środowiska, uwzględnionych w strategii, wyróŜnić naleŜy następujące kierunki: zrównowaŜone rolnictwo, w tym rolnictwo ekologiczne, rozwój innowacji oraz nowoczesnych technologii, zwiększenie roli transportu zbiorowego w obsłudze regionu. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 (MRPO) Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 jest podstawowym dokumentem operacyjnym słuŜącym realizacji polityki rozwoju regionu. Celem głównym Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Cel ten będzie osiągany w szczególności poprzez inwestycje infrastrukturalne wzmacniające konkurencyjność, wspieranie innowacyjności i społeczeństwa informacyjnego oraz poprawę stanu środowiska naturalnego i kulturowego. Pośród celów operacyjnych MPRO na lata 2007-2013 określony jest cel nr 7 – „Likwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami”. Cel ten realizowany będzie w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura ochrony środowiska. W ramach osi priorytetowej będzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsięwzięć w czterech głównych obszarach: - gospodarki wodno-ściekowej; - poprawy jakości powietrza i zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; - gospodarki odpadami; - poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami klęsk Ŝywiołowych. Zagadnienia dofinansowywania przedsięwzięć ze środków MPRO zostały dokładnie scharakteryzowane w rozdziale 10.3. niniejszego opracowania. 31 Wymienione powyŜej programy i strategie wyŜszego szczebla są wzajemnie spójne i stanowią logiczną konsekwencję II Polityki Ekologicznej Państwa. Cele i działania ujęte w powyŜszych dokumentach mogą być wykorzystane przy opracowywaniu aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Alwernia jako podstawa wyjściowa do konkretyzacji zadań, jako analog do sformułowania lokalnych wskaźników planowanych do uzyskania na danym terenie, jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu lokalnym. 5.3 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego Aktualnie obowiązujący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego został uchwalony Uchwałą nr XXXII/191/2005 Rady Powiatu w Chrzanowie z dnia 24 lutego 2005 r. W programie tym jako nadrzędny cel polityki ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego przyjęto: „ZrównowaŜony rozwój społeczno-gospodarczy powiatu chrzanowskiego zapewniający wysoką jakość środowiska” Program działań niezbędnych dla realizacji polityki ekologicznej Powiatu Chrzanowskiego, w zakresie ochrony środowiska, powinien być osiągnięty poprzez realizację celów i zadań prowadzących do osiągnięcia poprawy stanu obecnego dla poszczególnych elementów środowiska: 1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego cel ekologiczny – zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz redukcja emisji pyłów i gazów, kierunki działań ekologicznych: Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym, Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych 2. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych cel ekologiczny – poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, rozbudowa systemu kanalizacji oraz racjonalne zuŜycie wody i ochrona przed powodzią kierunki działań ekologicznych: Zarządzanie zasobami wodnymi, Ochrona jakości zasobów wodnych, Ochrona przeciwpowodziowa 3. Ochrona powierzchni ziemi cel ekologiczny – ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją oraz rekultywacja obszarów zdegradowanych kierunki działań ekologicznych: Gleby uŜytkowane rolniczo, Obszary zdegradowane, 4. Ochrona zasobów naturalnych cel ekologiczny – racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi 32 5. Ochrona przed hałasem cel ekologiczny – zmniejszenie uciąŜliwości hałasu w środowisku kierunki działań ekologicznych: Ochrona przed hałasem komunikacyjnym, Ochrona przed hałasem przemysłowym, 6. Ochrona przyrody cel ekologiczny – zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych oraz wzrost lesistości powiatu kierunki działań ekologicznych: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych, Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, Ochrona lasów 7. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi cel ekologiczny – utrzymanie wartości pól elektromagnetycznych na poziomie nie przekraczającym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia – obniŜenie wartości tych pól do wartości dopuszczalnych 8. Edukacja ekologiczna cel ekologiczny – podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców 9. Gospodarka odpadami cel ekologiczny – minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów i eliminacja zagroŜeń wynikających z gospodarowania odpadami W ramach zadań własnych powiatu słuŜących realizacji przyjętych celów ekologicznych określone zostały elementy wyznaczone do szczegółowej analizy przy sporządzaniu programów gminnych. Zadania z tego zakresu przewidziane do realizacji w latach 2008-2011 uwzględnione zostały w niniejszym Programie. 5.4 Strategia rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 „Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006 - 2015” posiada ścisłą korelację z kluczowymi opracowaniami regionalnymi („Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013”). Stworzone plany działań przede wszystkim kładą nacisk na zrównowaŜony rozwój powiatu. Jest on rozumiany jako proces, w którym następuje integrowanie działań politycznych, gospodarczych, społecznych i przestrzennych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. ZrównowaŜony rozwój ma na celu wyrównanie szans w dostępie do środowiska zarówno współczesnego społeczeństwa, jak równieŜ przyszłych pokoleń. „Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006 - 2015” nie ogranicza się w swych zapisach tylko do zadań realizowanych bezpośrednio przez Starostwo Powiatowe w Chrzanowie. Dokument proponuje przede wszystkim zadania, które stanowią wyzwania dla całej społeczności lokalnej i wszystkich instytucji działających na terenie powiatu. Taka zasada partnerstwa jest jedną z fundamentalnych zasad polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Ponadto wiele zadań leŜących w kompetencjach gmin wchodzących w skład 33 powiatu chrzanowskiego pokazanych jest jako zadania o niezwykle istotnym znaczeniu dla wszystkich jednostek samorządowych. Stąd teŜ realizacja strategii w duŜej mierze musi się opierać na zorganizowanej i efektywnej współpracy gmin powiatu chrzanowskiego oraz Starostwa Powiatowego w Chrzanowie. Strategia rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 określa następujące główne kierunki rozwoju powiatu: Tereny inwestycyjne i infrastruktura techniczna Gospodarka lokalna Kultura, sport i rekreacja Usługi społeczne dla mieszkańców Spośród wymienionych w Strategii, następujące cele operacyjne i zadania powinny znaleźć odzwierciedlenie w zaktualizowanym Programie ochrony środowiska Gminy Alwernia: ⇒ Cel operacyjny - Rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i gospodarki odpadami Zadania: realizacja koncepcji kanalizacji wschodniej części powiatu chrzanowskiego w ramach Związku Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna, Sanki, wdraŜanie koncepcji rozwiązujących problemy kanalizacyjne na terenach wiejskich powiatu, propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich powiatu, realizacja zadań słuŜących ochronie przed powodzią, budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów, okres realizacji: 2007-2013 ⇒ Cel operacyjny – Rewitalizacja obszarów zdegradowanych Zadania: rewitalizacja terenów zdegradowanych w Gminie Alwernia (obszary zdegradowane przemysłowo wokół istniejących Zakładów Chemicznych Alwernia) ⇒ Cel operacyjny - Poprawa efektywności ekonomicznej i produktywności gospodarki rolnej na terenie powiatu Zadania: popularyzacja działań na rzecz zagospodarowania niewykorzystywanych terenów rolnych, wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego na terenach o korzystnych warunkach dla produkcji rolnej, ⇒ Cel operacyjny - Wspieranie rozwoju turystyki weekendowej i agroturystyki na terenie powiatu chrzanowskiego Zadania: tworzenie warunków do rozbudowy bazy gastronomiczno-noclegowej na terenach czystych ekologicznie powiatu chrzanowskiego, prowadzenie działań promujących podejmowanie działalności gospodarczej w sferze agroturystyki wśród mieszkańców, stałe prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców 34 ⇒ Cel operacyjny - Stworzenie profesjonalnego zaplecza sportowo-rekreacyjnego w powiecie chrzanowskim Zadania: uporządkowanie istniejących i tworzenie nowych szlaków i ścieŜek rowerowych na terenie powiatu, 5.5 Zapisy „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Alwernia” „Studium...” ustala następujący główny cel rozwoju gminy Alwernia: „Gmina Alwernia – nowoczesne, atrakcyjne i na miarę XXI wieku miejsce dla mieszkańców, przedsiębiorców i turystów” Ustala równieŜ następujący, główny cel strategiczny zapewniający spełnienie ww. celu głównego: „ZrównowaŜony rozwój społeczno-gospodarczy miasta i gminy, w drodze racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, potencjału ludzkiego i korzystnych uwarunkowań towarzyszących przy zachowaniu równowagi przyrodniczej i trwałości podstawowych procesów przyrodniczych” W zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu ustala się następujące zasady polityki przestrzennej: 1) ochronę przyrodniczych wartości środowiska, obejmująca: a) poprawę stanu sanitarnego oraz funkcjonowania przyrody, w drodze wzmoŜonej ochrony węzłów i ciągów ekologicznych oraz tych ekosystemów, które mają wpływ na funkcjonowanie przyrody i odtwarzanie jej zasobów; działania ochronne powinny dotyczyć takich elementów jak: szata roślinna, fauna, obszary źródliskowe, cieki, wody podziemne, tereny podmokłe, rzeźba, gleby, klimat lokalny, b) zahamowanie procesów niszczących, c) odnowę i wzbogacenie przyrody na obszarach zdegradowanych, 2) ochronę kulturowych wartości środowiska, przy jednoczesnym dąŜeniu do pełnej integracji historycznych i współczesnych struktur architektonicznych i urbanistycznych, obejmującą: a) konserwowanie i rewaloryzowanie obiektów i układów przestrzennych o wartościach kulturowych, zwłaszcza zabytkowych, b) poprawianie form architektonicznych obiektów dysharmonijnych w stosunku do otoczenia, c) nawiązywanie, w nowych obiektach, do charakteru zabudowy tradycyjnej, głownie w zakresie gabarytów i form zabudowy, d) ochronę ekspozycji szczególnie wartościowych obiektów, polegającą na zachowaniu bądź przywróceniu widoku na dany obiekt lub zespól, w drodze odpowiedniego kształtowania jego przedpola, tła i kulis, 3) ochronę wartości krajobrazowych terenu, w tym: a) zachowanie dalekich otwarć widokowych w drodze: − utrzymania dotychczas zachowanych kompleksów terenów otwartych, 35 − utrzymania dotychczas zachowanych otwarć widokowych, w tym w szczególności na zespól kościelno-klasztorny w starej Alwemi, b) w bliskich otwarciach widokowych utrzymanie dotychczas zachowanych walorów krajobrazu naturalnego i kulturowego, w drodze: − ochrony istniejących lasów i zadrzewień, − zachowania obiektów będących głównymi, wartościowymi elementami struktury danego zespołu, − korygowania wystroju lub detalu obiektów dysharmonijnych w krajobrazie lub osłanianie ich zielenią, − wprowadzania nowych elementów kompozycyjnych wiąŜących w całość strukturę architektoniczno-krajobrazową poszczególnych zespołów zabudowy (nowe obiekty, mała architektura, zieleń). 5.6 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Alwernia W oparciu o zapisy „Studium uwarunkowań....” uchwalony został Uchwałą nr XXVIII/218/2005 Rady Miejskiej w Alwerni z dnia 2 lutego 2005 r. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu Gminy Alwernia – część A (Miasto Alwernia, Sołectwa: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Poręba śegoty, Regulice) oraz część B (Sołectwa: Brodła, Mirów, Okleśna, PodłęŜe, Źródła). W MPZP zawarto ustalenia dotyczące m.in.: − ochrony istniejącego drzewostanu, − wprowadzenia zieleni urządzonej, − zmniejszenia uciąŜliwości istniejących zakładów produkcyjnych poprzez modernizację procesu technologicznego, − lokalizacji nowych zakładów przemysłowych i usługowych, − oddzielenia istniejących i projektowanych terenów produkcyjno-usługowych i przemysłowych od terenów mieszkaniowych poprzez strefę z zielenią izolacyjną w sposób wykluczający moŜliwość wystąpienia konfliktów, − ochrony terenów zieleni nie urządzonej o szczególnym znaczeniu przyrodniczym( tereny otwarte nie zainwestowane, obejmujące zadrzewienia, zakrzewienia, w tym śródpolne i przywodne i tereny leśne pełniące waŜną rolę połączeń w systemie węzłów i korytarzy ekologicznych oraz uŜytkowane rolniczo jako łąki i pastwiska połoŜone głównie wzdłuŜ cieków wodnych oraz zieleń izolacyjną), − ochrony terenów zieleni leśnej i zalesień, − zagospodarowania terenów w sąsiedztwie cieków wodnych. W celu zachowania szczególnych wartości przyrodniczych i krajobrazowych ustalono konieczność przestrzegania przepisów ochrony i kształtowania środowiska we wszelkich poczynaniach inwestycyjnych. Ustalono zasady odbioru odpadów w systemie zorganizowanym pod nadzorem gminy lub na zasadzie indywidualnych umów z odbiorcą odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami o odpadach oraz o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Celem ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza z procesów spalania paliw stałych w indywidualnym systemie zaopatrzenia w ciepło obiektów, ustalono konieczność wykorzystania ekologicznych nośników energii, jak energia elektryczna, lekki olej opałowy lub korzystania z odnawialnych źródeł energii. 36 Na podstawie art. 113,114 ustawy Prawo ochrony środowiska wskazano tereny wyznaczone planem jako naleŜące do poszczególnych rodzajów przeznaczenia, dla których określone zostały odpowiednie dopuszczalne poziomy hałasu. W celu polepszenia warunków aerosanitarnych i akustycznych dla zabudowy mieszkaniowej połoŜonej w odległości 50 m od dróg klasy KG konieczna jest realizacja ekranów akustycznych lub zwartych szpalerów drzew. W obrębie obszaru objętego planem, poza wyznaczonymi planem terenami zakazuje się uŜytkowania terenu na cele pogarszające jakość środowiska, a w szczególności związanych ze składowaniem i przetwarzaniem odpadów, złomu oraz ze składowaniem substancji i surowców mogących pogorszyć stan środowiska. Ustalono strefę „J” ochrony krajobrazu i przyrody obejmującą obszary w granicach Zespołów Jurajskich Parków Krajobrazowych – Rudniańskiego Parku Krajobrazowego (obejmującego południowo-wschodnią część obszaru gminy) i Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego (obejmującego północno-zachodnią część gminy) wraz z ich otuliną. Na terenie tej strefy ustalono: - zachowanie zabytkowych zespołów parkowych, - ochronę rezerwatu przyrody – Dolina Potoku Rudno wraz z otuliną, - ochronę przed zniszczeniem istniejących pomników przyrody, - zachowanie istniejących kompleksów leśnych wraz z otuliną o szerokości 30 m, - dolesienia z dopuszczeniem moŜliwości dalszego ich powiększania na nieuŜytkach, gruntach o niskiej bonitacji, w trenach zdegradowanych, o duŜych spadkach itp., - ochronę ciągów ekologicznych tworzonych przez cieki wodne wraz z ich obudową biologiczną, - ochronę zieleni w terenach zainwestowanych, - ochronę pomników nieoŜywionych przyrody. PowyŜsze wiąŜe się z: a. ograniczeniem intensywności uŜytkowania rolniczego, a zwłaszcza wykluczeniem nadmiernej chemizacji, bezściółkowej hodowli zwierząt, wprowadzania na duŜych obszarach upraw monokulturowych b. ścisłym dostosowaniem form i intensywności rolnictwa do naturalnych moŜliwości środowiska przyrodniczego c. ochroną drzewostanów najstarszych i najcenniejszych ekologicznie, wyeliminowanie rębni zupełnych. W celu zapewnienia ochrony obszarów o wysokich walorach przyrodniczych oraz powiązań między nimi (wentylacja obszaru gminy) ustalono strefę przyrodniczo-czynną „P”. Granice strefy obejmują tereny lasów, trwałych uŜytków zielonych, dolin rzecznych, potoków i cieków wraz z zielenią towarzyszącą, inne obszary trwałych powiązań miedzy kompleksami zieleni urządzonej i nieurządzonej tworząc sieć korytarzy ekologicznych z głównym korytarzem ekologicznym wzdłuŜ Wisły. W celu ochrony wysokiej jakości wody pitnej zbiornika GZWP-Chrzanów oraz zbiornika GZWP-Bolęcin ustalono strefę „W” najwyŜszej ochrony wód podziemnych. 37 5.7 Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015 (projekt z kwietnia 2008 r.) Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008 – 2015 jest podstawowym dokumentem programowym ukierunkowanym na tworzenie polityki gminy w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w wyznaczonym horyzoncie czasu i tworzącym ramy dla prorozwojowych programów i projektów realizowanych przez gminę oraz organizujących aktywność innych grup i partnerów. Strategia formułuje misję Miasta i Gminy Alwernia: Gmina Alwernia przyjazna, gościnna, atrakcyjna przyrodniczo, zapewniająca rozwój i bezpieczeństwo, łącząca tradycję z nowoczesnością Realizacji tak sformułowanej misji słuŜyć mają cele strategiczne, cele operacyjne i katalog zadań. W obszarze „Infrastruktura techniczna słuŜąca rozwojowi gminy” formułowane są następujące cele, wiąŜące się z zagadnieniami ochrony środowiska: drogi są zmodernizowane, wyposaŜone w chodniki, odwodnienia, a takŜe przygotowany jest wjazd na autostradę, gmina jest w pełni skanalizowana, sieć wodociągowa jest zmodernizowana, infrastruktura przeciwpowodziowa jest na bieŜąco modernizowana. W obszarze „Walory krajobrazowe i środowiskowe” sformułowano następujące cele: 5.8 uregulowane zostały kwestie związane z segregacją odpadów, zlikwidowane są dzikie wysypiska i eternitowe pokrycia dachowe, niska emisja jest wyeliminowana, mieszkańcy Alwerni mają wysoką świadomość ekologiczną, oferta turystyczna jest bogata i kompleksowa, oferta turystyczna jest odpowiednio promowana, oferta turystyczna jest dostosowana do odpowiednich grup odbiorców, na terenie Gminy są dobrze przygotowane i odpowiednio oznakowane ścieŜki dydaktyczne i rowerowe. Zadania i inwestycje proekologiczne realizowane przez gminę Gmina realizuje działania w zakresie rozbudowy sieci kanalizacji. Opracowano projekty i uzyskano pozwolenie na budowę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Kończone są projekty na skanalizowanie pozostałych terenów Alwerni. Opracowano takŜe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych. W 2002 r. powołana została w Alwerni Grupa Partnerska Partnerstwo na Jurze, będąca porozumieniem organizacji pozarządowych, samorządów i firm, które wspólnie działają na rzecz rozwoju regionu w zgodzie ze środowiskiem. 38 W latach 2004-2007 w ramach działalności Grupy Partnerstwo na Jurze były realizowane programy z zakresu Ekologia i turystyka: Kraków-Morawy-Wiedeń Greenway, Ekomuzeum, Agroturystyka, Szkoły dla Ekorozwoju. W ramach działań Szkoły dla Ekorozwoju realizowany był program „Drzewo Ŝycia na szlaku Kraków-Morawy-Wiedeń Greenway”, polegający na akcji sadzenia lokalnych gatunków drzew owocowych przy udziale dzieci i młodzieŜy ze szkół podstawowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach. Drzewka (jabłonie, rajskie jabłonie i wiśnie) posadzono przy platformach widokowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach oraz wzdłuŜ szlaku Greenway. Obecnie w ramach działań Grupy prowadzona jest rozbudowa infrastruktury turystycznej oraz tworzenie nowych atrakcji turystycznych na szlaku Kraków-MorawyWiedeń Greenway. W planach jest dalsze poszerzenie oferty turystycznej regionu o nowe obiekty i atrakcje oraz pomoc w tworzeniu gospodarstw agroturystycznych. 5.9 Współpraca gminy w zakresie ochrony środowiska Gmina naleŜy do Związku Gmin Dorzecza Rudawy, Rudna i Sanki i wraz z innymi gminami naleŜącymi do Związku współpracuje na rzecz ochrony środowiska, a w szczególności nad poprawą stanu jakości wód poprzez budowę prawidłowego systemu gospodarki ściekowej – modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków, modernizacja i budowa sieci kanalizacyjnych (pompownie, kolektory zbiorcze i przesyłowe, podłącza do posesji). W ramach tej współpracy powstało Wstępne Studium Wykonalności pn. Zapewnienie prawidłowej gospodarki wodno-ściekowej na obszarze działania Związku Gmin dorzecza rzek Rudawy, Rudna i Sanki. Studium to zasadniczym elementem ewentualnej aplikacji o środki UE z Funduszu Spójności. Ze względów formalnych i organizacyjnych Gmina Alwernia nie ubiega się o dofinansowanie z tego Funduszu, lecz czyni starania o pozyskanie środków pomocowych z Małopolskiego Programu Operacyjnego oraz celowych funduszy krajowych. W przyszłości po nowelizacji statutu Związku (w trakcie procesu administracyjnego zatwierdzenia) zostanie poszerzony zakres współpracy międzygminnej o inne działania takie jak edukacja ekologiczna, ochrona przyrody, gospodarka odpadami, wdraŜanie źródeł energii odnawialnej. Działania te będą prowadzone wspólnie z gminami wchodzącymi w skład Związku – Czernichów, Jerzmanowice-Przeginia, Liszki, Kraków, Krzeszowice i Zabierzów. 39 6. DŁUGOTERMINOWA POLITYKA ŚRODOWISKOWA GMINY DO ROKU 2014 6.1 Priorytety polityki ekologicznej gminy Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę 6.1.1 Gospodarka wodna jest jednym z priorytetów unijnych, krajowych i wojewódzkich w zakresie ochrony środowiska. Zasoby wodne Polski są niewielkie i, szczególnie w zakresie wód najwyŜszej jakości, wymagają ochrony i starannego gospodarowania. Konieczne jest zachowanie istniejącego systemu wód powierzchniowych oraz prowadzenie działań zmierzających do poprawy ich czystości. Ochronie wód słuŜyć będzie przede wszystkim rozbudowa systemów kanalizacyjnych i oczyszczania ścieków na terenach wiejskich, a takŜe zapobieganie spływom nadmiernie zanieczyszczonych wód z pól poprzez właściwe prowadzenie zabiegów agrotechnicznych i ograniczenie stosowania pestycydów i nawozów sztucznych. DuŜe znaczenie ma ochrona wód Potoku Regulickiego. Na jego jakość wpływają obecnie zanieczyszczenia sanitarne, wody opadowe spływające z pół, jak teŜ zanieczyszczenia odprowadzane z Zakładów Chemicznych. Konieczne jest podjęcie działań mających na celu zapobieganie tym zanieczyszczeniom, szczególnie ograniczenie odprowadzania do potoku związków chromu z terenu ZCh. Cel ten moŜna osiągnąć poprzez: • • • • • skanalizowanie obszarów wiejskich i budowę oczyszczalni ścieków zapobieganie nielegalnym zrzutom ścieków edukację w zakresie właściwego prowadzenia gospodarki rolnej likwidację „dzikich” wysypisk odpadów ograniczenie odprowadzania zanieczyszczeń chemicznych z Chemicznych Zakładów W zakresie ochrony wód podziemnych naleŜy powiększać powierzchnię zalesień sprzyjających zwiększeniu naturalnej retencji i procesom samooczyszczania wody. Obszary występowania wód podziemnych wymagają szczególnej kontroli rozwoju osadnictwa, rekreacji, rolnictwa oraz produkcji nierolniczej w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, stosowania chemicznych środków nawoŜenia i ochrony roślin oraz moŜliwości wprowadzenia technologii produkcyjnych. NaleŜy równieŜ likwidować dzikie wysypiska odpadów. Szczególną ochroną naleŜy otoczyć znajdujący się na terenie gminy obszar wysokiej ochrony wód zbiornika wód podziemnych „Chrzanów”. 6.1.2 System kanalizacji i oczyszczania ścieków Docelowo z systemu kanalizacji zbiorczej powinno korzystać 100% mieszkańców gminy. Celowi temu słuŜyć ma budowa sieci kanalizacyjnej w poszczególnych miejscowościach, modernizacja istniejącej sieci oraz budowa oczyszczalni ścieków. W perspektywie długoterminowej (lata 2012-2015) planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowościach: Mirów, Brodła, Poręba śegoty. Kontynuowane teŜ będą prace nad budową i modernizacją sieci w innych miejscowościach gminy (Grojec, Regulice, Nieporaz, Kwaczała, Alwernia). 40 Dla ścieków o charakterze przemysłowym konieczne jest stosowanie odpowiednich technologii oczyszczania lub podczyszczania. Zasady odprowadzania ścieków przemysłowych naleŜy bezwzględnie uzgodnić z Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz Wydziałem Melioracji i Gospodarki Wodnej. Zbiorniki na gnojówkę powinny być szczelne i lokalizowane w bezpiecznej odległości od potoków i wód podziemnych (min. 15 m) oraz sąsiadów i dróg publicznych (min. 7,5 m). Budowę nowych lub modernizację istniejących gnojowic naleŜy bezwzględnie uzgodnić z Inspektorem Sanitarnym oraz Wydziałem Melioracji i Gospodarki Wodnej. WaŜnym efektem działań w zakresie gospodarki ściekowej ma być ochrona wód zalewu Skowronek. 6.1.3 Gospodarka odpadami Przewiduje się, Ŝe do 2011 r. o ok. 6% wzrośnie ilość odpadów komunalnych, w tym zwłaszcza budowlanych i opakowaniowych - szczególnie opakowań z papieru i tektury oraz tworzyw sztucznych. Za cel ekologiczny ogólny do roku 2014 przyjęto „Minimalizację ilości wytwarzanych odpadów oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania”. Szczegółowe kierunki działań niezbędnych dla osiągnięcia powyŜszego celu określono w Gminnym Programie Gospodarki Odpadami. W związku z przewidywaną rozbudową sieci kanalizacyjnej wzrośnie ilość ścieków kierowanych do oczyszczalni. Dla osadów ściekowych pochodzących z instalacji oczyszczania przewiduje się wielokierunkowy sposób postępowania, zaleŜnie od ich składu chemicznego i parametrów mikrobiologicznych. Szczególnie preferowane będzie wykorzystanie ich do rekultywacji. 6.1.4 Edukacja ekologiczna w gminie Niezwykle istotnym obowiązkiem gminy jest organizowanie i wspieranie edukacji ekologicznej, a takŜe zapewnienie udziału społeczeństwa i udzielanie informacji o stanie środowiska i jego ochronie. Działania z tego zakresu wymagają stosunkowo niewielkich nakładów finansowych w porównaniu np. z inwestycjami w system kanalizacji lub segregacji odpadów, mogą jednak przynieść znaczące wyniki poprawy środowiska i bezpieczeństwa środowiskowego w horyzoncie kilku lat. Edukacja ekologiczna jest to kształcenie i wychowywanie społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z zasadą – myśleć globalnie, a działać lokalnie. Powinna ona obejmować wszystkie grupy społeczeństwa. WaŜnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi. Wiele zaniedbań w stosunku do zasad rozwoju zrównowaŜonego i ochrony środowiska wynika z niewłaściwych zachowań mieszkańców, panujących w społeczności postaw i przyzwyczajeń oraz dyktatu ze strony producentów i handlowców przy niskim poziomie świadomości konsumenckiej. Zmiany w tym zakresie wymagają długotrwałej, ciągłej i dobrze zaprogramowanej akcji edukacyjnej skierowanej zarówno do dzieci i młodzieŜy, jak i pozostałej społeczności gminy oraz odwiedzających ją turystów. Edukacja ekologiczna powinna przynieść m.in. dające się zmierzyć ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe przy równoczesnym wzroście stopnia ich segregacji. Skutkiem jej powinno być równieŜ powstanie grup mieszkańców współpracujących z samorządem lokalnym w zakresie realizowania polityki ekologicznej oraz bardziej sprzyjające nastawienie społeczności lokalnej do ochrony środowiska. Działania edukacyjne moŜna prowadzić w formie: 41 • • • • • • szkoleń, lekcji, wykładów, klubów dyskusyjnych, szkolnych kół zainteresowań, akcji ekologicznych (wystawy, konkursy, „Sprzątanie świata”, „Dzień Ziemi”), organizacji festynów, koncertów, publikacji w lokalnych mediach, ulotek, plakatów, wydawnictw okolicznościowych, informacji na stronie internetowej gminy, internetowego forum dyskusyjnego Wartym kontynuacji przykładem działalności w zakresie edukacji ekologicznej jest zrealizowany przez gminę program „Drzewo Ŝycia na szlaku Kraków-Morawy-Wiedeń Greenway”, polegający na akcji sadzenia lokalnych gatunków drzew owocowych przy udziale dzieci i młodzieŜy ze szkół podstawowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach. Drzewka (jabłonie, rajskie jabłonie i wiśnie) posadzono przy platformach widokowych w Grojcu, Kwaczale i Regulicach oraz wzdłuŜ szlaku Greenway. Istotnym czynnikiem kształtującym świadomość ekologiczną są nauczyciele. Powinni oni czynnie uczestniczyć w kampaniach na rzecz ochrony środowiska, wspierać lokalne inicjatywy na rzecz realizacji celów określonych w programie ochrony środowiska i planie gospodarki odpadami. Działalność nauczycieli w ramach edukacji ekologicznej rozpoczyna się juŜ w przedszkolu, następnie w szkole podstawowej, gimnazjum, a później w szkołach zawodowych czy liceach. Edukacja ekologiczna w zasadzie moŜe być przeprowadzana na wszystkich przedmiotach, stąd wszyscy nauczyciele powinni posiadać wiedzę z zakresu ochrony środowiska. Najczęściej jednak edukacją ekologiczną zajmują się nauczyciele biologii, geografii, chemii. Jednym z najtańszych mediów edukacyjnych jest internet. Gmina posiada serwis internetowy. Jego dalsze wzbogacenie poprzez rozbudowanie działu poświęconego informacjom o środowisku oraz akcjom ekologicznym, powinno przynieść wymierne efekty edukacyjne. Gminna strona internetowa stanowi równieŜ waŜny element promocji gminy, co juŜ w tej chwili jest przez gminę wykorzystywane. NaleŜy przewidzieć fundusze lub wsparcie organizacyjne i medialne dla akcji ekologicznych prowadzonych przez szkoły, organizacje pozarządowe, oraz inicjatywy lokalne. Jest to równieŜ sposób na rozwiązywanie „od dołu” istotnych problemów, za które odpowiedzialna jest gmina (np. segregacja opadów, ochrona róŜnorodności biologicznej, bezpieczeństwo, ochrona przeciwpoŜarowa). Przeznaczenie środków na prewencję w tym zakresie (której elementem jest edukacja) ogranicza istotnie przyszłe wydatki na usuwanie szkód i rewitalizację środowiska. WaŜna jest aktualność podejmowanych akcji, gwarantująca zainteresowanie i wsparcie społeczne, oraz ciągłość działań, gdyŜ tylko ona zapewni utrwalenie się postaw w świadomości mieszkańców. Działalność powinna obejmować równieŜ promocję efektów osiąganych w poszczególnych akcjach – wzmacniającą poczucie wagi podejmowanych wysiłków i moŜliwości lepszego kształtowania otaczającego środowiska. Obecnie gmina komunikuje się z mieszkańcami w zakresie zagadnień ochrony środowiska oraz prowadzi edukację ekologiczną głównie poprzez plakaty, ogłoszenia i informacje przekazywane na zebraniach wiejskich. 42 6.2 6.2.1 Pozostałe obszary działań Ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej Ochrona przyrody na terenie Gminy Alwernia powinna w pierwszym rzędzie dotyczyć obszarów leśnych. Rozwój gospodarki leśnej wymaga uwzględnienia zasad trwałego i zrównowaŜonego rozwoju, co oznacza zarządzanie lasami i terenami leśnymi oraz ich uŜytkowanie w taki sposób i w takim tempie, który pozwala zachować je jako odnawialne zasoby naturalne w długim przedziale czasu, zachować ich róŜnorodność biologiczną, produktywność, zdolność do odnawiania się, Ŝywotność oraz zdolność do pełnienia teraz i w przyszłości ekologicznych, ekonomicznych i społecznych funkcji na lokalnym i krajowym poziomie. Zalecane jest utrzymywanie drzewostanu o róŜnogatunkowym składzie (duŜa ilość gatunków domieszkowych) oraz duŜym zróŜnicowaniu wiekowym, pozostawianie w lasach starych drzew przestojowych oraz około 10% posuszu jałowego jako biotopu dla roślin zarodnikowych i grzybów, ograniczanie odwodnień w podmokłych dnach dolin zajętych przez lasy łęgowe. NaleŜy dbać, aby nowe nasadzenia nawiązywały do aktualnego składu gatunkowego lasu. Jednocześnie naleŜy dąŜyć do powiększenia powierzchni lasów, m.in. poprzez przygotowanie programów zalesień obejmujących tereny o niskiej klasie bonitacji gleb, usytuowane w sąsiedztwie istniejących lasów i zadrzewień. W zakresie zalesień naleŜy dąŜyć do zwiększenia lesistości w obszarach źródliskowych, prowadzić dolesienia w obrębie korytarzy ekologicznych łączących istniejące kompleksy leśne. Równocześnie naleŜy wykluczyć zalesienia łąk ziołoroślowych, łąk wilgotnych i świeŜych, młak torfowiskowych, muraw kserotermicznych, punktów i ciągów widokowych. Troska o czystość wód płynących na obszarze gminy stanowić będzie element ochrony przyrody w stosunku do ekosystemów występujących w otoczeniu tych wód. NaleŜy dbać o zachowanie mokradeł, łąk trzęślicowych i innych zespołów roślinności związanych ze środowiskiem wodnym. NaleŜy propagować wiedzę o istniejących na terenie gminy roślinach chronionych. Mogą temu słuŜyć przyrodnicze ścieŜki edukacyjne, z oznaczonymi stanowiskami tych roślin oraz innych ciekawych obiektów przyrodniczych. Dla ochrony bioróŜnorodności najistotniejszym zagadnieniem jest zachowanie moŜliwie największej liczby zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczają się duŜym bogactwem gatunkowym, są siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych (murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe łąki, łąki świeŜe, ziołorośla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne). Drugim waŜnym zagadnieniem dla zachowania bioróŜnorodności jest utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi. Szczególną ochroną mającą na celu zachowanie bioróŜnorodności otoczyć naleŜy obszary parków krajobrazowych: Rudniańskiego i Tenczyńskiego. WaŜnym narzędziem słuŜącym ochronie przyrody na terenie gminy są plany zagospodarowania przestrzennego, umoŜliwiające zachowanie i ochronę obszarów cennych przyrodniczo: lasów, terenów tradycyjnego rolnictwa. Na terenie miasta Alwernia naleŜy dbać o zachowanie i powiększenie obszarów zieleni miejskiej oraz stosować odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne. Szczególną ochroną naleŜy objąć zabytkowe zespoły zieleni (np. cmentarze, park przy pałacu w Porębie śegoty). Ochrona róŜnorodności biologicznej powinna obejmować utrzymanie jej optymalnego stanu na obszarach rolniczych, zieleni gminnej, oraz działkach prywatnych. Są to tereny o 43 duŜym znaczeniu ze względu na zajmowaną powierzchnię oraz rolę w środowisku. W tym zakresie główny obowiązek kształtowania i ochrony róŜnorodności spada na gminę, jako jednostkę kształtująca politykę przestrzenną i określającą zasady gospodarowania zasobami w planach zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju. Ochronie róŜnorodności biologicznej słuŜyć będzie równieŜ ochrona korytarzy ekologicznych gminy, takich jak doliny potoków i cieków wodnych. Powinny być one chronione przed niewłaściwą polityką inwestycyjną poprzez zakaz zabudowy. Gmina moŜe wspierać równieŜ wybrane działania organizacji pozarządowych, zmierzające do zachowania i wzbogacenia róŜnorodności przyrodniczej. Inwestycje w powyŜsze akcje mogą zwrócić się pośrednio, w horyzoncie kilku lat, poprzez wzrost atrakcyjności gminy dla ruchu agroturystycznego lub turystyki krajoznawczej. Głównym celem działań wspomaganych lub koordynowanych przez gminę powinno być właściwe zarządzanie przestrzenią i środowiskiem, edukacja ekologiczna oraz tworzenie korzystnej atmosfery dla lokalnych inicjatyw mieszkańców w tym zakresie. Z tego względu przy wyborze wspieranych działań naleŜy kierować się w pierwszym rzędzie efektami edukacyjnymi i statusem ochronnym gatunków. NaleŜy dbać o zachowanie węzłów ekologicznych dotyczących zbiorowisk leśnych i korytarzy ekologicznych oraz obszarów ekotonalnych. Do zadań gminy, związanych z jej polityką ekologiczną, naleŜy zachowanie i zapewnienie odpowiedniej bazy pokarmowej dla populacji zwierząt chronionych. Przykładowo wymaga to utrzymania terenów podmokłych oraz koszonych łąk dla zapewnienia odpowiednich warunków Ŝycia dla ptactwa wodnego. Konieczne jest zachowanie w istniejącym stanie starorzeczy oraz występujących na brzegach rzek lasów łęgowych i łąk trzęślicowych, a takŜe lokalnych mokradeł. Zabezpieczenie terenów zieleni wymaga bezwzględnego wykluczenia następujących działań: − − − − 6.2.2 przeznaczania tych terenów na cele nie związane z gospodarowaniem zielenią, dokonywania zmian stosunków wodnych, głównie przez niewłaściwie prowadzoną regulację rzek i potoków, zmniejszania istniejącego drzewostanu, stosowania na terenach leśnych chemicznych środków uprawy i ochrony roślin. Zmniejszenie wodochłonności i energochłonności w gospodarce komunalnej Jednym z kierunków działań wymienionych w Polityce ekologicznej państwa na lata 2007-2010 jest wspieranie działań zmierzających do zmniejszenia zuŜycia wody i podniesienia efektywności wykorzystania energii w gospodarce komunalnej. Gmina powinna, z wykorzystaniem dostępnych środków administracyjnych i promocyjnych, propagować stosowanie technologii proekologicznych, zachęcać mieszkańców oraz inwestorów do oszczędności energii, wymiany i instalowania nowoczesnych instalacji grzewczych oraz termomodernizacji obiektów. ZuŜycie wody i odprowadzenie ścieków jest obecnie regulowane mechanizmami rynkowymi, jednak nie oznacza to braku konieczności promocji oszczędnych technologii i zachowań ze strony administracji. NaleŜy zwrócić szczególną uwagę na unikanie strat podczas transportu wody układem wodociągowym. Konieczne jest racjonalne gospodarowanie zasobami wód podziemnych, szczególnie przy korzystaniu z zasobów zbiornika wód podziemnych „Chrzanów”. 44 Wieloletni program oszczędności wody obejmować powinien: − − − − − 6.2.3 minimalizację strat sieciowych, oszczędność zuŜycia u odbiorców, ograniczenie zuŜycia wód podziemnych najwyŜszej jakości jako wody pitnej, wykorzystanie wód niŜszej jakości lub wód z oczyszczalni do celów gospodarczych, wdroŜenie monitoringu jakości i zuŜycia wód w sieciach wodociągowych. ZrównowaŜone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi, Do zadań gminy w zakresie rozwoju zrównowaŜonego rolnictwa zalicza się propagowanie modernizacji gospodarstw mającej na celu podniesienie jakości produkcji rolnej przy równoczesnym ograniczeniu negatywnych skutków dla środowiska, rozwój rolnictwa ekologicznego, prowadzenie szerokiej edukacji mającej na celu zoptymalizowane stosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, propagowanie wykorzystania nawozów naturalnych. Metodą edukacji rolniczej moŜe być propagowanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Środowiska. Kodeks ten zawiera zbiór przyjaznych środowisku praktyk rolniczych, których stosowanie zapewni zrównowaŜony rozwój w sferze produkcji rolnej, m.in. praktyczne rady, jak zmniejszyć ryzyko zanieczyszczenia wody, informuje o praktykach kontroli zanieczyszczeń stosowanych w gospodarstwie, potrzebie podnoszenia walorów krajobrazu. Do podstawowych zadań długoterminowej polityki ekologicznej gminy naleŜy właściwe zarządzanie przestrzenią. Zadanie to obejmuje równieŜ ochronę powierzchni ziemi i gleb. Propagowane są następujące kierunki działania: • • • • • 6.2.4 ograniczenie erozji na terenach uŜytkowanych rolniczo, związanej z działalnością gospodarczą oraz przekształceniami środowiska (m.in. odnowienie zadrzewień śródpolnych i koryt cieków wodnych, ochrona stoków – utrzymywanie na stokach o nachyleniu powyŜej 20% uŜytków zielonych), kontrola zabudowy na terenach podmokłych (nasypy, zmiana warunków wodnych), ograniczenie stosowania nawozów sztucznych powodujących zmiany w pokrywie glebowej, stosowanie, w miarę potrzeby, wapnowania gleb w celu uzyskania odpowiedniego odczynu, stosowanie właściwych i terminowych zabiegów agrotechnicznych Zwiększanie lesistości gminy Gospodarka leśna winna być zgodna z Ustawą o lasach dotyczącą zasad zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych, zasad gospodarki leśnej oraz prowadzona w oparciu o plany urządzenia lasów. NaleŜy przestrzegać przepisów ustawy o ochronie przyrody w celu zachowania stabilności systemów, utrzymania procesów ekologicznych oraz zachowania róŜnorodności gatunkowej, ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów, właściwego stanu zasobów i składników przyrody. NaleŜy bezwzględnie chronić istniejące na obszarach leśnych formacje geologiczne, naturalne cieki i zbiorniki wodne, śródleśne „oczka wodne”, bagna, torfowiska, skarpy. Głównym kierunkiem działań w tym zakresie powinno być utrzymanie istniejącego uŜytkowania, uzupełnianie i poszerzanie kompleksów leśnych na terenach zagroŜonych erozją, a takŜe o niewielkiej przydatności dla rolnictwa. Powiększanie obszarów leśnych 45 poprzez zalesienie gruntów rolniczo nieprzydatnych na terenie gminy naleŜy prowadzić w sposób nie stwarzający dysharmonii z przyjętą strukturą funkcjonalno-przestrzenną. Konieczne jest równieŜ przeciwdziałanie degradacji środowiska leśnego oraz ochrona przed intensywnym zainwestowaniem terenów połoŜonych w bliskim sąsiedztwie obszarów leśnych i śródleśnych. Zadania z tego obszaru naleŜą do kompetencji odpowiednich słuŜb leśnych, które powinny współpracować z gminą przy realizacji niniejszego programu. 6.2.5 Ochrona powietrza atmosferycznego W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego naleŜy podjąć następujące działania: 1. ograniczenie oddziaływania emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na mieszkańców, 2. ograniczenie niskiej emisji pozakomunikacyjnej, 3. ograniczenie emisji przemysłowej 6.2.5.1 Emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych moŜe zostać osiągnięte poprzez modernizacje dróg na terenie gminy, odpowiednie zagospodarowanie pasów otaczających tereny komunikacyjne oraz zwiększanie udziału transportu zbiorowego. Zmniejszeniu tej uciąŜliwości słuŜyć moŜe równieŜ kontrola stanu technicznego pojazdów. Przy drogach przebiegających w terenach otwartych naleŜy wprowadzić zadrzewienia i krzewy jako osłonę przed zanieczyszczeniami powietrza dla terenów rolnych. Wskazane jest promowanie turystyki rowerowej, jak równieŜ wykorzystania roweru przez lokalną ludność poruszającą się po terenie gminy przez wytyczenie odpowiednich szlaków dla rowerów oraz stworzenie stanowisk do bezpiecznego ich parkowania. 6.2.5.2 Niska emisja pozakomunikacyjna Ograniczenie i utrzymanie na niskim poziomie lokalnej emisji z systemów ogrzewania powinno stanowić waŜny element polityki ekologicznej gminy. Przechodzenie na ogrzewanie o niŜszej uciąŜliwości dla środowiska wiąŜe się z polityką gminy oraz istnieniem mechanizmów finansowych i administracyjnych promujących poŜądane zachowania mieszkańców. Preferowane powinny być kotły gazowe, olejowe, urządzenia elektryczne, kotły mieszane na gaz i elektrykę, piece grzewcze przenośne lub stałe na gaz butlowy oraz niekonwencjonalne źródła energii dla ogrzewania wody. Ograniczeniu niskiej emisji z systemów ogrzewania słuŜyć będzie równieŜ oszczędność ciepła związana z wykonywaniem termomodernizacji budynków. NaleŜy wykorzystać mechanizmy preferencyjnego kredytowania inwestycji proekologicznych w tym zakresie, programy dofinansowywane ze środków fundacji i funduszy UE. Rolą gminy będzie udzielanie informacji o moŜliwości pozyskiwania środków z powyŜszych źródeł, oraz preferowanie pewnych działań i inwestycji na etapie wydawania decyzji. Wyeliminowanie wypalania traw oraz ograniczenie spalania śmieci (w tym w piecach domowych) powinno być jednym z priorytetów polityki ekologicznej gminy. PoŜary traw stanowią bezpośrednie zagroŜenie bezpieczeństwa i jakości środowiska, a spalanie resztek na polach i w terenach posesji powoduje emisję lokalnie znaczących ilości zanieczyszczeń oraz marnowanie zasobów środowiska. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe spalanie w piecach domowych opakowań (materiały kompozytowe, butelki plastikowe) powoduje znaczącą emisję związków rakotwórczych i toksycznych, działającą na sprawców i najbliŜsze sąsiedztwo. Edukacja ekologiczna w tym 46 zakresie moŜe być znacznie skuteczniejsza niŜ działania karno-administracyjne. RównieŜ w przypadku procederu wypalania traw, poza ściganiem i karaniem podpalaczy, naleŜy wprowadzić długoterminową kampanię edukacyjną i informacyjną dotyczącą jego szkodliwości dla zdrowia i środowiska. Zgodnie z wytycznymi krajowej i regionalnej polityki ekologicznej naleŜy takŜe prowadzić edukację i promocję w zakresie zwiększenia udziału kompostowania i wykorzystania energetycznego resztek roślinnych w gospodarstwach. Akcja powinna obejmować informację społeczeństwa za pomocą ulotek, prezentacji na festynach oraz promocję i zachętę w stosunku do inwestorów oferujących urządzenia i instalacje z tego zakresu (reklama w gminnej gazetce i na stronie internetowej, w czasie imprez kulturalnych, informacja o moŜliwościach dofinansowania inwestycji). 6.2.5.3 Emisja przemysłowa Gmina ma niewielki wpływ na ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, działania te są w kompetencji starostwa wydającego pozwolenie na emisję. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń przemysłowych na obszarze gminy są Zakłady Chemiczne. Powinny one podejmować działania technologiczne zmierzające do ograniczenia emisji substancji zanieczyszczających do powietrza. W przypadku nowych emitorów zanieczyszczeń powietrza naleŜy unikać ich lokalizacji w terenach o ograniczonym przewietrzaniu (dna dolin, zagłębienia terenowe). 6.2.6 Rozwój odnawialnych źródeł energii W krajowej „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej” przyjęto jako cel średniookresowy (do roku 2010) osiągnięcie udziału 7,5% energii odnawialnej w bilansie energii pierwotnej. Biorąc pod uwagę charakter gminy moŜna zaproponować podjęcie działań promocyjnych i inwestycyjnych w zakresie wykorzystania energii słonecznej w postaci: • • • pasywnych systemów ogrzewania, przydomowych instalacji podgrzewania wody gospodarczej, hybrydowych systemów ogrzewania centralnego, w których kolektory słoneczne wspomagają pracę kotłów gazowych, W przypadku obniŜenia kosztów ogniw fotowoltaicznych moŜna rozwaŜyć instalację niewielkich baterii w sytuacjach, gdy umoŜliwiałoby to rezygnację z rozbudowy sieci energetycznych (np. domki letniskowe), oraz wywierałoby znaczący efekt edukacyjny i promocyjny w zakresie nowych technologii. Biorąc pod uwagę występowanie na terenie gminy obszarów chronionego krajobrazu naleŜy zrezygnować z lokalizacji na jej obszarze elektrowni wiatrowych. Wykorzystanie biomasy jako materiału opałowego naleŜy utrzymywać na ograniczonym poziomie. Większość resztek roślinnych jest zagospodarowanych w gospodarstwach. Rozdrobnienie gospodarstw nie sprzyja pozyskiwaniu materiału opałowego z tego źródła o wysokiej jakości i w duŜych ilościach. 6.2.7 Ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych W celu ochrony przed hałasem konieczne są działania zmierzające do przeanalizowania i wprowadzenia koniecznych zmian w budownictwie dróg i inŜynierii ruchu drogowego, w tym: 47 • • • • rygorystyczne przestrzeganie wypełniania zobowiązań inwestorów do budowy infrastruktury przeciwhałasowej (m. in. budowa ekranów), dąŜenie do poprawiania organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy, dąŜenie do systematycznej poprawy stanu nawierzchni dróg, promowanie i rozwijanie alternatywnych sposobów poruszania się (intensyfikacja budowy ścieŜek rowerowych). NaleŜy równieŜ dąŜyć do wyeliminowania z uŜytkowania środków transportu, maszyn i urządzeń, których hałaśliwość nie odpowiada standardom Unii Europejskiej. Zmniejszeniu uciąŜliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu słuŜyć będzie: • • • • budowa ekranów i przegród akustycznych, zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień, stosowanie dźwiękochłonnych elewacji, wymiana okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach o intensywnym ruchu; Istotne znaczenie ma równieŜ prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, kładącego większy nacisk na problematykę hałasu poprzez: • • • • wiarygodną ocenę uciąŜliwości lub zagroŜeń hałasem komunikacyjnym, zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów połoŜonych wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych do odpowiednich stref akustycznych, co pozwoli na uniknięcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów, programowanie przewidywanego poziomu hałasu i innych jego parametrów (w tym metodami numerycznymi), dobór metod i środków zmierzających do ograniczenia i utrzymania hałasu na moŜliwie niskim poziomie, analizę trendów zachodzących w klimacie akustycznym, Konieczne jest równieŜ prowadzenie działalności edukacyjnej dotyczącej zagroŜenia środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem komunikacyjnym. W związku z dalszym systematycznym rozwojem systemu stacji bazowych telefonii komórkowej, w ciągu najbliŜszych lat naleŜy liczyć się ze zwiększoną emisją promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Poza tym rozwój budownictwa mieszkaniowego wymusza budowę nowych stacji i sieci elektroenergetycznych, mających wpływ na wielkość zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym. Ochrona przed ponadnormatywnym (szkodliwym) oddziaływaniem pól elektromagnetycznych w środowisku, polegać moŜe jedynie na rygorystycznym przestrzeganiu obowiązujących w tym zakresie unormować prawnych. Intensywność występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle, na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a takŜe moŜliwości techniczne. Aby zapobiec szkodliwemu oddziaływaniu pola elektromagnetycznego oraz zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom gminy naleŜy w procesach inwestycyjnych ustalić odpowiednie odległości projektowanej zabudowy od sieci elektroenergetycznych. 48 6.2.8 Rozwój turystyki i rekreacji Rozwój oferty turystycznej i rekreacyjnej w gminie moŜe stać się waŜnym narzędziem kształtowania i ochrony środowiska z kilku podstawowych przyczyn: − stymuluje rozwój świadomości ekologicznej mieszkańców, − generuje zapotrzebowanie na czyste środowisko o wysokiej wartości przyrodniczej i krajobrazowej, uświadamia ograniczoność dostępnych zasobów oraz konieczność poniesienia znacznych nakładów na jego utrzymanie, − generuje dochody moŜliwe do reinwestowania w ochronę i kształtowanie środowiska, − skłania do świadomego ograniczania (w porozumieniu z innymi uŜytkownikami) skali korzystania ze środowiska dla zapewnienia trwałego rozwoju, − skłania do samodzielnego ograniczania emisji zanieczyszczeń i poprawy gospodarki odpadami, inwestowania w technologie ekologiczne (w tym odnawialne źródła energii), kanalizację i oczyszczalnie ścieków, ochronę krajobrazu, − uruchamia inicjatywy lokalne, łączy mieszkańców, wzmacnia toŜsamość społeczności lokalnych, otwiera je na świat – zwiększa się odpowiedzialność za środowisko oraz mechanizmy kontroli i wsparcia w sytuacjach jego zagroŜenia, − stymuluje modernizację infrastruktury i oferty usługowej, co moŜe łączyć się z wykorzystaniem materiałów i technologii przyjaźniejszych środowisku. Gmina Alwernia posiada bardzo duŜy potencjał rozwoju w zakresie usług rekreacyjnych dla mieszkańców Krakowa, a takŜe aglomeracji śląskiej. Działalność promocyjna gminy jako obszaru turystyczno-rekreacyjnego obejmować powinna: • przygotowanie ulotek promocyjnych, folderów, map, przewodników, • propagowanie walorów turystyczno-rekreacyjnych gminy w mediach i internecie, • promocję na targach turystycznych • przygotowanie materiałów reklamowych, gadŜetów, • przygotowanie informacji turystycznej na terenie gminy w postaci map, plansz informacyjnych, drogowskazów, punktów informacyjnych. Równocześnie naleŜy zachęcać inwestorów do uruchomienia w pobliŜu miejsc i obiektów słuŜących wypoczynkowi i rekreacji usług: gastronomicznych, parkingów strzeŜonych, wypoŜyczalni sprzętu sportowego itp. WaŜnym elementem oferty turystycznej gminy Alwernia jest turystyka rowerowa. NaleŜy dbać o utrzymanie dobrego stanu i właściwego oznakowania istniejących ścieŜek rowerowych przy równoczesnej rozbudowie ich sieci. Szansą do rozwoju rekreacji na terenie gminy moŜe być równieŜ tworzenie gospodarstw agroturystycznych, oferujących gościom moŜliwość wypoczynku w warunkach nieskaŜonego środowiska oraz zapoznania się z tradycyjnymi formami gospodarki rolnej. Zadbać naleŜy takŜe o utrzymanie czystości wody na obszarze kąpieliska Skowronek, czemu słuŜyć będzie rozbudowa systemów kanalizacyjnych na terenie gminy. Konieczne jest prowadzenie polityki lokalizacyjnej obszarów rekreacji uwzględniającej ochronę lasów przed dewastacją, ochronę otuliny biologicznej rzek i potoków oraz ochronę terenów zagroŜonych ekspansją osadnictwa. 49 7. STRATEGIA WDROśENIOWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ MIASTA I GMINY ALWERNIA NA LATA 2008 – 2011 7.1 Obszary priorytetowe 7.1.1 System kanalizacji i oczyszczania ścieków Opracowano projekty i uzyskano pozwolenie na budowę dla kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Grojec, Kwaczała, Nieporaz, Regulice. Kończone są projekty na skanalizowanie pozostałych terenów Alwerni (cześć południowa drogi 780 od ul. Krasickiego do Leśnej oraz ul. Ustronie, Przyszłości i śaczków). Opracowano takŜe projekt budowy nowej oczyszczalni ścieków komunalnych o docelowej przepustowości 1500 m3/dobę. W miejscach, gdzie doprowadzenie kanalizacji jest ekonomicznie nieuzasadnione, gmina powinna wspierać budowę oczyszczalni przydomowych poprzez promocję tego typu rozwiązań, prowadzenie akcji informacyjnej, pomoc w uzyskaniu dofinansowań. Poprzez budowę sieci kanalizacyjnej i podłączenie do niej mieszkańców nastąpi poprawa jakości wód powierzchniowych cieków wodnych stanowiących dopływy rzeki Wisły oraz gleb na terenach projektowanych do podłączenia. 7.1.2 Ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę Aby uzyskać poprawę obecnego stanu wód płynących i podziemnych na terenie Gminy Alwernia potrzebne są następujące działania: • • • kanalizacja obszarów wiejskich i unieszkodliwianie ścieków likwidacja dzikich wysypisk zanieczyszczających koryta rzek nadzór władz gminy nad przestrzeganiem przepisów ochrony wód. Na gminie spoczywa obowiązek ochrony ujęć wód podziemnych i powierzchniowych Zasady ochrony regulowane są odrębnymi przepisami. Zadaniem gminy jest zapewnienie wymaganego reŜimu ochronnego terenów w trakcie sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego. WaŜnym aspektem ochrony wód jest zapobieganie ich zanieczyszczaniu przez rolnictwo. W praktyce polega to na odpowiednim przechowywaniu nawozów i środków ochrony roślin, uniemoŜliwiającym ich przedostanie się do wód oraz stosowaniu ich zgodnie z zasadami bezpieczeństwa, jak równieŜ dbaniu o szczelność zbiorników na gnojówkę. Konieczne jest równieŜ prowadzenie na bieŜąco prac mających na celu poprawę stanu technicznego sieci wodociągowej. SłuŜyć temu będzie inwentaryzacja istniejącej sieci oraz określenie potrzeb w zakresie jej rozbudowy i modernizacji. W celu poprawy zaopatrzenia mieszkańców w wodę planowana jest budowa alternatywnego ujęcia wody pitnej dla gminy. 7.1.3 Gospodarka odpadami Harmonogram realizacji przedsięwzięć na lata 2008 – 2011 w zakresie gospodarki odpadami (za GPGO) przedstawia się następująco: 1. Objęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszkańców gminy. 2. Dalszy rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych: 50 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 7.2 • papieru i tektury • szkła • tworzyw sztucznych Rozwój systemu zbiórki i odzysku: • odpadów wielkogabarytowych • odpadów budowlanych • odpadów niebezpiecznych (z grupy odpadów komunalnych) Osiągnięcie w roku 2014 zakładanych limitów odzysku i recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów. Rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji na terenach miejskich z zabudową wielorodzinną. Poddanie w 2014 r. dodatkowemu odzyskowi 207 Mg odpadów ulegających biodegradacji. Dalsze ograniczenie składowania odpadów komunalnych - przeznaczenie do deponowania na składowisku nie więcej niŜ 80% wytworzonych odpadów komunalnych. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów. Wzrost zagospodarowania osadów ściekowych poprzez kompostowanie i ograniczenie deponowania na składowisku. Dalsza sukcesywna wymiana materiałów budowlanych zawierających azbest na materiały proekologiczne. Rozwój i usprawnianie systemu odbioru i postępowania z odpadami niebezpiecznymi z sektorów komunalnego i gospodarczego. Zadania o charakterze ciągłym 7.2.1 Edukacja ekologiczna i dostęp do informacji o środowisku Zagadnienia związane z edukacją ekologiczną i dostępem do informacji o środowisku zostały szczegółowo scharakteryzowane w rozdziale 10.4. niniejszego opracowania. 7.2.2 Ochrona zasobów przyrody 7.2.2.1 Obiekty chronione Na terenie gminy znajdują się 23 pomniki przyrody. Powinny one być otoczone szczególną troską przez stosowanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych oraz ochronę przed uszkodzeniem. W tym zakresie powinna być prowadzona edukacja ekologiczna wśród młodzieŜy szkolnej. NaleŜy przeprowadzić rozeznanie moŜliwości ustanowienia na terenie gminy kolejnych obiektów prawnie chronionych. Na obszarze gminy występują równieŜ rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową. NaleŜy prowadzić edukację ekologiczną w zakresie ich znajomości. SłuŜyć temu mogą specjalne ścieŜki edukacyjne i wydawnictwa. 51 7.2.2.2 Zieleń terenów zurbanizowanych i komunikacyjnych Ze względu na uznanie rekreacji za istotny element gospodarki gminy, konieczna jest troska o odpowiedni stan zieleni, zwiększający zarówno atrakcyjność gminy jak i jej pojemność turystyczną i rekreacyjną. NaleŜy zachęcać inwestorów do wprowadzania (odpowiedniej gatunkowo) zieleni wysokiej na tereny prywatne, zwłaszcza w przypadku planowania inwestycji z zakresu gastronomii, handlu, usług (szczególnie turystyczno-rekreacyjnych) gdzie otoczenie zielenią moŜe zwiększać w przyszłości zyski z obiektów. Wskazane jest równieŜ zakładanie terenów zieleni urządzonej oraz prowadzenie nasadzeń drzew i krzewów, szczególnie wzdłuŜ szlaków komunikacyjnych, gdzie mogą stanowić osłonę sąsiadujących terenów przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi. W akcje nasadzeń naleŜy zaangaŜować młodzieŜ szkolną. Gmina roztacza równieŜ opiekę nad parkiem dworskim w Porębie śegoty, w którym prowadzić naleŜy zabiegi pielęgnacyjne. 7.2.2.3 Tereny rolne i leśne Podstawowym działaniem z zakresu ochrony terenów rolnych powinno być upowszechnianie wiedzy o prawidłowych, proekologicznych metodach prowadzenia gospodarki rolnej. SłuŜyć temu moŜe rozpowszechnianie przez gminę wśród rolników materiałów informacyjnych, zachęcanie do zapoznania się z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej. Powinno się równieŜ propagować proekologiczną modernizację gospodarstw, ograniczenie stosowania nawozów sztucznych i zastępowanie ich nawozami naturalnymi. Wskazane jest uświadamianie właścicielom gospodarstw rolnych, Ŝe prowadzenie przez nich działalności w oparciu o zasady rolnictwa ekologicznego moŜe im ułatwić uzyskanie pomocy finansowej, np. za pośrednictwem Programu Rolnośrodowiskowego. Bardzo istotne jest przeciwdziałanie procederowi wypalania traw poprzez edukację, prowadzoną wspólnie ze StraŜą PoŜarną oraz stosowanie kar administracyjnych. Na terenach korytarzy ekologicznych naleŜy szczególnie troskliwie dbać o stan roślinności, w miarę konieczności stosując nasadzenia zgodne z aktualnym stanem gatunkowym. NaleŜy równieŜ dbać o zachowanie szaty roślinnej na obszarach zagroŜonych erozją, szczególnie na stokach o duŜym nachyleniu. Na obszarach leśnych konieczne jest przeprowadzenie programu odbudowy lasów. Zadania związane z właściwą pielęgnacją terenów leśnych są poza kompetencją gminy i powinny być realizowane przez odpowiednie słuŜby leśne Nadleśnictwa Krzeszowice. 7.2.3 Ochrona róŜnorodności biologicznej W celu zachowania bioróŜnorodności na obszarze gminy konieczne jest podjęcie następujących działań: • • zachowanie moŜliwie największej liczby zbiorowisk roślinnych, zwłaszcza tych, które odznaczają się duŜym bogactwem gatunkowym, są siedliskiem gatunków rzadkich, chronionych i zagroŜonych (murawy kserotermiczne, murawy piaskowe, torfowiska, podmokłe łąki, łąki świeŜe, ziołorośla, niektóre zespoły szuwarowe, wodne i synantropijne), utrzymanie mozaikowych układów przestrzennych zbiorowisk oraz drobnopowierzchniowej struktury pól uprawnych z licznymi miedzami, skarpami, zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, 52 • • • • 7.2.4 ochrona przed zabudową korytarzy ekologicznych, takich jak doliny potoków i cieków wodnych, utrzymywanie skomplikowanej, silnie rozwiniętej granicy polno-leśnej oraz kształtowanie jej w formie strefy ekotonu z udziałem krzewów, zachowanie i zapewnienie odpowiedniej bazy pokarmowej dla populacji zwierząt chronionych poprzez utrzymanie terenów podmokłych, łąk koszonych, starorzeczy, lasów łęgowych, lokalnych mokradeł, utrzymywanie w obrębie kompleksów leśnych polan, mokradeł, łąk i innych płatów roślinności zielnej oraz zakrzewnień. Ochrona powietrza atmosferycznego W ramach ograniczenia emisji zanieczyszczeń z systemów ciepłowniczych gmina powinna propagować prace termomodernizacyjne poprzez m.in. kampanię edukacyjną zachęcającą mieszkańców do wykonywania tego typu prac oraz do zmiany systemu ogrzewania w budynkach na proekologiczny (ogrzewanie gazowe, elektryczne, systemy mieszane, alternatywne źródła energii). Gmina moŜe doradzać mieszkańcom w uzyskaniu dofinansowania z funduszy ekologicznych i unijnych. Planowana jest zmiana systemu ogrzewania w budynkach komunalnych poprzez zainstalowanie kotłowni gazowych w miejsce dotychczasowych węglowych. Działania te, poprzez ograniczenie niskiej emisji, słuŜyć będą poprawie jakości powietrza. Zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych słuŜyć będzie takŜe modernizacja i przebudowa dróg gminnych oraz nasadzenia ochronnych pasów zieleni. 7.2.5 Ochrona przed hałasem Realizacji tego celu słuŜyć będzie przede wszystkim wprowadzenie nasadzeń wzdłuŜ dróg przebiegających przez teren gminy. Realizacja ekranów akustycznych przy drogach przebiegających przez teren gminy nie naleŜy do kompetencji gminy. 7.2.6 Ochrona złóŜ surowców mineralnych W planach miejscowych z obszarów określanych dla zainwestowania naleŜy wyłączyć obszary w granicach udokumentowanych złóŜ eksploatacji powierzchniowej w przypadkach, gdy eksploatacja tych złóŜ nie jest uniemoŜliwiona np. ze względu na połoŜenie w obszarze parku krajobrazowego. 7.2.7 Rozwój turystyki i rekreacji Teren gminy dysponuje znaczącym potencjałem rozwoju w zakresie rekreacji. Sąsiedztwo Krakowa i Śląska oraz walory rekreacyjne, krajobrazowe i przyrodnicze dają gminie szansę, aby stać się obszarem turystyczno-rekreacyjnym. Szczególne moŜliwości rozwoju kryją się w przejęciu ruchu weekendowego oraz gości rezydentów (ogródki działkowe, gospodarstwa agroturystyczne, turystyka rowerowa). W interesie gminy leŜy, aby potencjalne inwestycje tego rodzaju realizowane były przy zastosowaniu najwyŜszych standardów w zakresie ograniczania oddziaływania na środowisko. Tworzenie gospodarstw agroturystycznych, rozwój oferty pokoi gościnnych i pensjonatów, oferty gastronomicznej powoduje wzrost świadomości ekologicznej 53 mieszkańców oraz ich bezpośrednie (równieŜ finansowe) zainteresowanie wysoką jakością otaczającego środowiska. NaleŜy zadbać o to, aby oferta turystyczno-rekreacyjna była spójna i dostosowana do potrzeb uŜytkowników. WaŜna jest pełna i aktualna informacja obejmująca całość oferty oraz połączenie usług komunikacyjnych (róŜnych rodzajów), gastronomii, handlu, noclegów, informacji turystycznej, organizowanych imprez. W pełniejszym wykorzystaniu moŜliwości jakie stwarza baza i infrastruktura pomocnym będzie system informacji wykorzystujący między innymi internet. Dla dofinansowania inwestycji z zakresu turystyki i rekreacji istnieje moŜliwość pozyskania środków funduszy Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie w ich wykorzystaniu ma gmina, której podstawowym zadaniem jest określenie planu działania i przygotowanie organizacyjne a takŜe reprezentowanie mieszkańców w pozyskiwaniu środków na inwestycje w tym zakresie. Podstawową rolą gminy powinno być zapewnienie promocji wartości środowiskowych oraz oferty turystyczno – rekreacyjnej, poprzez: • • • • • uczestnictwo w projektach regionalnych, prezentacja walorów turystycznych i rekreacyjnych gminy na targach turystycznych i imprezach promujących region, wspieranie akcji edukacji ekologicznej, druk materiałów informacyjnych, reklamowych, promocja w mediach i internecie kolportaŜ materiałów i informacji w grupach potencjalnych klientów. Część z powyŜszych zadań gmina musi zrealizować własnymi siłami, w części wymagane jest jedynie wsparcie merytoryczne lub nadanie ram organizacyjnych. Gmina corocznie przeprowadza prace renowacyjne przebiegających przez jej obszar szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. Ponadto w ramach działań Grupy Partnerskiej Partnerstwo na Jurze prowadzone są działania w zakresie rozbudowy infrastruktury turystycznej oraz tworzenia nowych atrakcji turystycznych na szlaku Kraków-MorawyWiedeń Greenway. W najbliŜszych latach planowane jest zwiększenie liczby prowadzących przez teren gminy ścieŜek rowerowych oraz wytyczenie ścieŜek dydaktycznych prezentujących walory przyrodnicze Gminy Alwernia 7.2.8 Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne Na obszarze gminy nie występują źródła potencjalnych zagroŜeń biologicznych. Źródłem zagroŜenia chemicznego są Zakłady Chemiczne. Zagadnienie to omówione zostało w rozdziale 7.2.9.1. Czynnikiem zagroŜenia chemicznego moŜe być transport samochodowy substancji niebezpiecznych (np. paliw, środków ochrony roślin), zwłaszcza autostradą A-4. 7.2.9 PowaŜne awarie i klęski Ŝywiołowe Na terenie gminy funkcjonuje system ostrzegania o nadzwyczajnych zagroŜeniach środowiska i klęskach Ŝywiołowych, zainstalowany w jednostkach OSP: Alwernia, Brodła, Grojec, Regulice oraz Zakłady Chemiczne 7.2.9.1 PowaŜne awarie przemysłowe Zakłady Chemiczne „Alwernia” S. A. naleŜą do kategorii zakładów o duŜym ryzyku wystąpienia awarii. 54 W Zakładach Chemicznych występują substancje o właściwościach: • • • palnych: gaz ziemny wysokometanowy, fosfor, siarka, utleniających lub redukujących: związki chromu, siarczan hydroksyloaminy, siarczek sodu, wodorosiarczyn sodu w roztworze, toksycznych: fosfor, pięciotlenek fosforu, siarkowodór, związki chromu, siarczan hydroksyloaminy, siarczek sodu i arsenu W Zakładach występują następujące zagroŜenia o znamionach „powaŜnych awarii”: • • • • • • zagroŜenie poŜarowe wynikające z obecności duŜej ilości palnego fosforu, zagroŜenie skaŜeniem powietrza produktami spalania fosforu (głównie pięciotlenkiem fosforu) w przypadku poŜaru fosforu, zagroŜenie skaŜenia wód powierzchniowych (potok Regułka) lub podziemnych w wyniku niekontrolowanego przedostania się do tych wód związków chromu, zagroŜenie skaŜeniem powietrza w wyniku awaryjnej emisji dwutlenku siarki, zagroŜenie skaŜeniem wód powierzchniowych lub podziemnych w wyniku niekontrolowanego przedostania się do tych wód kwasów lub wodorotlenku sodowego, zagroŜenie wybuchem w pomieszczeniach produkcyjnych, w których stosowany jest gaz ziemny. Zdecydowanie najgroźniejszym węzłem jest instalacja kwasu fosforowego. W przypadku najgorszego moŜliwego scenariusza zagroŜenie moŜe objąć teren do 7,5 km poza granicami przedsiębiorstwa, prawdopodobieństwo takiego zdarzenia ocenia się jednak jako bardzo niskie. Procesy ciągu chromowego niosą za sobą zagroŜenie dla środowiska wodnego, w tym dla odbiornika ścieków. Na zagroŜenie to jest przygotowana zakładowa oczyszczalnia ścieków. W Zakładach stosowane są następujące sposoby zapobiegania awariom: − − − − − − − − − − ograniczanie ilości magazynowanej substancji niebezpiecznej oraz dąŜenie do eliminowania niebezpiecznych operacji i procesów, rezerwowanie urządzeń oraz funkcji operatora tak aby awaria jednego układu lub błąd człowieka nie powodował groźnej awarii, stosowanie technicznych środków nie dopuszczających do osiągnięcia niebezpiecznych poziomów dla newralgicznych parametrów procesu, stosowanie barier ograniczających rozprzestrzenianie się niebezpiecznej substancji w przypadku jej wydostania się, stworzenie i przestrzeganie procedur w sposób jednoznaczny określający zasady działania i współpracy poszczególnych jednostek organizacyjnych w zakresie prac niebezpiecznych, stosowanie bezpiecznych odległości, stosowanie środków szybkiego powiadamiania o awarii, przygotowanie załogi na wypadek wystąpienia awarii, wyposaŜenie pracowników w ochrony osobiste, utrzymanie w stanie gotowości specjalistycznych słuŜb będących w stanie szybko i profesjonalnie prowadzić akcję ratowniczą, wyposaŜonych w odpowiedni sprzęt, 55 − − podnoszenie kultury i świadomości w zakresie bezpieczeństwa poprzez podejście systemowe nastawione na profilaktykę, współdziałanie z instytucjami zewnętrznymi w celu ograniczenia ewentualnych skutków awarii sięgających poza granice przedsiębiorstwa. Istniejący system zapobiegania awariom oraz ograniczania skutków awarii naleŜy uznać za nowoczesny, oparty na systemach zarządzania wg norm ISO. 7.2.9.2 ZagroŜenie poŜarowe WaŜnym zadaniem gminy z tego zakresu jest przeciwdziałanie wypalaniu traw oraz resztek upraw na polach. Zadanie łączy w sobie elementy egzekucji przepisów prawa, jak równieŜ edukacji ekologicznej oraz pielęgnacji zieleni. Ochrona przeciwpoŜarowa lasów wchodzi w zakres obowiązków słuŜb leśnych. NaleŜy kontynuować współpracę w tym zakresie, w celu koordynacji działań planistycznych, organizacyjnych, monitoringu, prewencji oraz wsparcia akcji ratowniczych. Działania powinny obejmować równieŜ wypracowanie optymalnych zachowań mieszkańców i turystów w wypadku dostrzeŜenia zagroŜenia. Przy realizacji tego zadania konieczna jest współpraca z Ochotniczą StraŜą PoŜarną. 7.2.10 Ochrona przeciwpowodziowa Przy wyznaczaniu terenów budowlanych naleŜy uwzględnić uwarunkowania wynikające z zagroŜenia powodziowego. NaleŜy kontynuować prace konserwatorskie obwałowań i urządzeń hydrotechnicznych. Zwiększanie retencji, odbudowa lasów, zadrzewienia i uprawy spowalniające odpływ powierzchniowy oraz ochrona terenów podmokłych stanowi obecnie jeden z priorytetów polityki ekologicznej kraju. Ochronie przeciwpowodziowej słuŜyć będzie równieŜ program ochrony i odbudowy systemu małej retencji wodnej, regulacja cieków wodnych oraz uporządkowanie systemów melioracyjnych. 7.2.11 7.2.11.1 Powiązania z programami regionalnymi Powiatowy program ochrony środowiska Aktualnie obowiązujący Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego został uchwalony Uchwałą nr XXXII/191/2005 Rady Powiatu w Chrzanowie z dn. 24 lutego 2005 r. Zapisy powiatowego POŚ zostały omówione w rozdziale 5.2. niniejszego opracowania, a wynikające z niego zadania, jakie Gmina Alwernia zobligowana jest realizować w latach 2008-2011 zestawiono w tabelach 5 i 6, rozdz. 8. 56 8. HARMONOGRAM I NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA w latach 2008 - 2011 Sporządzono harmonogram realizacji programu w okresie 2008 – 2011 określających poszczególne zadania, ich charakter i rok realizacji, źródła finansowania, koszty (w zakresie niezbędnym do uwzględnienia w budŜecie gminy). Harmonogram realizacji programu ochrony środowiska Miasta i Gminy Alwernia na lata 2008 – 2011 wraz z szacunkiem nakładów finansowych - tabele 5-7. W tabeli 8 przedstawiono zadania gminy w długoterminowej perspektywie czasowej (2012-2014). Program ten nie uwzględnia zadań z zakresu gospodarki odpadami, które zostały przedstawione w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami. Objaśnienia terminów stosowanych w tabelach: Środki własne Powiatu – środki będące w dyspozycji powiatu (budŜet powiatu, w tym PFOŚiGW); Środki własne Gminy – środki będące w dyspozycji gmin (budŜet gmin, w tym GFOŚiGW); PFOŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, MZMiUW – Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, MODR – Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ALP – Agencja Lasy Państwowe JPK – Jurajski Park Krajobrazowy AWRSP – Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa 57 Tabela 5. Zadania gminy wynikające z Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego (na lata 2008-2011) Lp Termin realizacji Działania Nakłady finansowe gminy (2008-2011) [tys. zł] Źródła finansowania Jednostka realizująca Zadania z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego 1. Termomodernizacja budynków stanowiących mienie komunalne 2008-2011 172,0 2. Prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych) 2008-2011 6,0 Środki własne Gminy, WFOŚiGW, PFOŚiGW, Środki własne jednostek realizujących, Środki własne Gminy i WFOŚiGW PFOŚiGW Gmina Gmina, organizacje pozarządowe Zadania z zakresu ochrony zasobów wodnych Środki własne Gminy, środki własne mieszkańców, WFOŚiGW, fundusze pomocowe UE Gmina, Środki własne Gminy, Powiatu Gmina, Powiat, jednostki oświatowe, 3. Rozbudowa sieci wodociągowej 2008-2011 250,0 4. Prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej optymalizację zuŜycia wody przez indywidualnych uŜytkowników 2008-2011 8,0 5. Modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej 2008-2011 150,0 6. Realizacja nowych sieci kanalizacyjnych (ZADANIE PRIORYTETOWE): 2008-2011 33 000,0 2008-2011 150,0 2008-2011 3,0 Środki własne Gminy Gmina, WIOŚ 2008-2011 3,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFOŚiGW, Gmina, WIOŚ, Powiat 7. 8. 9. Organizowanie wsparcia finansowego dla gospodarstw realizujących oczyszczalnie przydomowe Wprowadzenie ewidencji wszystkich zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz prowadzenie kontroli prawidłowości i częstotliwości usuwania ścieków z terenów nie objętych kanalizacją Wprowadzenie inwentaryzacji i klasyfikacji istniejących źródeł zanieczyszczeń, szczególnie w obrębie obszarów wymagających szczególnej ochrony (strefy zasilania GZWP, ujęcia wód) 58 Środki własne Gminy, WFOŚiGW, Środki Pomocowe UE, Środki własne mieszkańców i jednostek realizujących Środki własne Gminy, WFOŚiGW Środki Pomocowe UE, Środki własne mieszkańców Środki własne Gminy, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Gmina Gmina Gmina Lp Termin realizacji Działania Nakłady finansowe gminy (2008-2011) [tys. zł] Źródła finansowania Jednostka realizująca Zadania z zakresu ochrony powierzchni gleb przed degradacją 10. Prowadzenie działalności edukacyjnej upowszechniającej zasady dobrej praktyki rolniczej 2008-2011 5,0 Środki własne Gminy, Powiatu, Środki własne jednostek realizujących, WFOŚiGW Gmina, Powiat, MODR Zadania z zakresu racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi Weryfikacja moŜliwości zasobowych i perspektywicznych gminy w zakresie zasobów naturalnych 2008-2011 5,0 Środki własne Gmin, Powiatu, WFOŚiGW, NFOŚiGW Weryfikacja moŜliwości zasobowych i perspektywicznych gminy w 12. zakresie zasobów odnawialnych (moŜliwości wykorzystania energii słonecznej, biogazu, biomasy, zastosowanie pomp ciepła) 2008-2011 5,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFOŚiGW, NFOŚiGW 11. Gmina, Powiat, Jednostki badawczorozwojowe Gminy, Powiat, Jednostki badawczorozwojowe Zadania z zakresu ochrony przyrody 13. Utrzymanie, przebudowa i budowa ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, ścieŜek rowerowych Środki JPK, PFOŚiGW, WFOŚiGW, ALP, GFOŚiGW 2008-2011 53,0 2008-2011 20,0 WFOŚiGW, Środki własne Gminy, Powiatu 2008-2011 20,0 2008-2011 20,0 17. Dokarmianie zwierząt dziko Ŝyjących 2008-2011 20,0 Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do 18. zróŜnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów 2008-2011 20,0 Środki własne Zarządców lasów, środki Gminy, Wojewody, środki właścicieli nieruchomości, WFOŚiGW 19. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu 2008-2011 10,0 Środki zarządców lasów, Środki własne Poprawa stanu starodrzewia oraz zabytkowych załoŜeń zieleni ( np. 14. zespoły dworskie, tereny przykościelne, cmentarze oraz inne nieruchomości) Ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i 15. zwierząt 16. Ochrona tras migracyjnych i ograniczanie barier ekologicznych i zabezpieczenie warunków swobodnego przemieszczania się zwierząt 59 Środki własne Gminy, WFOŚiGW, ALP Środki własne Gminy, Środki zarządców dróg, środki zarządców obszarów chronionych, PFOŚiGW, WFOŚiGW Środki własne Kół Łowieckich, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW Gmina, JPK, Lasy Państwowe, Jednostki badawczo-rozwojowe Wojewoda, Gmina, Powiat Wojewoda, Gmina, Lasy Państwowe Gmina, zarządcy dróg, administratorzy obszarów chronionych Powiat, Gmina, Koła Łowieckie Zarządcy lasów, Gmina, Właściciele nieruchomości , AWRSP Zarządcy lasów, Lp Termin realizacji Działania Nakłady finansowe gminy (2008-2011) [tys. zł] przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (choroby, szkodniki) Źródła finansowania Jednostka realizująca Gminy Gmina Zadania z zakresu edukacji ekologicznej 20. Stworzenie i realizacja programu edukacji ekologicznej dla szkół 2008-2011 20,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFOŚiGW 21. Utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej 2008-2011 30,0 Środki własne Gminy, Powiatu, WFOŚiGW 2008-2011 20,0 22. Organizowanie konkursów promujących racjonalne korzystanie ze środowiska SUMA 33 990,0 60 Środki własne Gminy, PFOŚiGW, WFOŚiGW Gmina, Powiat, Jednostki oświatowe, Jednostki badawczorozwojowe Gmina, powiat, Jednostki oświatowe, Organizacje ekologiczne Gmina, Jednostki oświatowe Tabela 6. Zadania wynikające z POŚ dla Powiatu Chrzanowskiego nie wymagające finansowania ze strony gminy (na lata 2008-2011) Lp. Termin realizacji Działania Źródła finansowania Jednostka realizująca BudŜety Przedsiębiorstw Gazowniczych Przedsiębiorstwa Gazownicze Zadania z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego 1. Rozbudowa i przebudowa sieci gazowniczej 2008-2011 2. Rozbudowa infrastruktury drogowej 2008-2011 3. BieŜąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych 2008-2011 4. Termomodernizacja budynków 2008-2011 5. 6. 7. 8. Ograniczenie niskiej emisji poprzez modernizację i eliminację lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych węglem lub koksem Wyznaczenie stref buforowych pomiędzy nowoprojektowanymi centrami przemysłu lub centrami usług Ograniczanie niskiej emisji poprzez zastosowanie paliw alternatywnych (wierzba, malwa, rzepak, słoma), kolektorów słonecznych, pomp ciepła, elektrowni wiatrowych lub kotłów gazowych nowej generacji Zorganizowanie wsparcia finansowego dla mieszkańców zamieniających ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne i wykonujących inwestycje termomodernizacyjne 2008-2011 Środki własne jednostek realizujących Środki pomocowe UE Środki własne jednostek realizujących Środki pomocowe UE Środki własne właścicieli obiektów, WFOŚiGW, PFOŚiGW GFOŚiGW, PFOŚiGW WFOŚiGW, Środki własne mieszkańców Zarządcy dróg Zarządcy dróg właściciele obiektów właściciele obiektów, 2008-2011 - Gmina 2008-2011 Środki własne właścicieli budynków Jednostki badawczorozwojowe 2008-2011 Środki własne właścicieli, kredyty komercyjne, BOŚ, WFOŚiGW, PFOŚiGW, właściciele obiektów, Gmina 2008-2011 Środki własne Powiatu, środki własne właścicieli terenów Powiat, właściciele terenów, Marszałek Województwa 2008-2011 Środki własne właścicieli oczyszczalni, WFOŚiGW Środki Pomocowe UE, Środki własne jednostek realizujących RPWiK, własciciele oczyszczalni 2008-2011 WFOŚiGW, środki RZGW, MZMiUW RZGW, MZMiUW 2008-2011 Środki własne jednostki realizującej, Środki pomocowe UE, NFOŚiGW Właściciele obiektów, Powiat, Zadania z zakresu ochrony zasobów wodnych 9. Ochrona terenów źródliskowych 10. Optymalizacja wykorzystania oraz modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa 11. 12. Preferowanie uŜytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuŜ cieków wodnych Wspieranie i podejmowanie działań podmiotów gospodarczych w celach likwidacji lub ograniczenia niekorzystnych oddziaływań oraz wprowadzenie lokalnego 61 Lp. Termin realizacji Działania Źródła finansowania monitoringu na koszt właścicieli obiektów stanowiących zagroŜenie dla wód podziemnych Jednostka realizująca Gmina Właściciele obiektów, Powiat, Gmina MZMiUW, Gmina, właściciele obiektów Właściciel obszaru, RZGW, MZMiUW Gmina, Powiat, Jednostki administrujące obiektami, Jednostki badawczorozwojowe MZMiUW Powiat, MZMiUW, jednostki administrujące 13. Wspieranie i podejmowanie działań zabezpieczających przed przenikaniem odcieków ze składowisk odpadów przemysłowych do wód podziemnych i powierzchniowych 2008-2011 Środki własne jednostki realizującej, Środki pomocowe UE, NFOŚiGW 14. BieŜąca konserwacja koryt potoków 2008-2011 Środki właścicieli obiektów 15. Utrzymanie prawidłowego zalesienia i zakrzaczenia fragmentów brzegów i dolin innych cieków, zwłaszcza na terenach podmokłych 2008-2011 Środki własne właścicieli obszaru, MZMiUW 16. Opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i uŜytkowania obiektów juŜ istniejących lub planowanych na obszarach zagroŜenia powodziowego 2008-2011 Środki własne Powiatu oraz jednostek realizujących 17. Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń melioracji podstawowej 2008-2011 MZMiUW 18. Inwentaryzacja i budowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji szczegółowej 2008-2011 WFOŚiGW, środki właścicieli i spółek wodnych, środki własne Powiatu 2008-2011 WFOŚiGW, środki pomocowe UE i własne administratorów gmina, MZMiUW 2008-2011 - Gmina, Powiat 2008-2011 Środki własne Powiatu, MZMiUW Gmina, Powiat, MZMiUW 19. 20. 21. Naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych Uwzględnienie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagroŜenia powodziowego Rekonstrukcja zniszczonych wałów przeciwpowodziowych Zadania z zakresu ochrony powierzchni gleb przed degradacją 22. Zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin 2008-2011 Środki własne jednostek realiz., WFOŚiGW 23. Dostosowanie do naturalnego biologicznego potencjału gleb kierunków i intensywności produkcji 2008-2011 Środki własne jednostek realizujących 62 Gmina, właściciele obszarów, Jednostki badawczorozwojowe Gmina, właściciele obszarów, Jednostki badawczorozwojowe Lp. Działania Termin realizacji Źródła finansowania Jednostka realizująca 24. Podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu 2008-2011 Środki własne jednostek realizujących Gmina, Właściciele obszarów 25. Ochrona i wprowadzenie zadrzewień, zakrzewień oraz upraw spełniających rolę przeciwerozyjną i zapobiegających pogarszaniu się jakości gleb oraz przeciwdziałających zakwaszaniu 2008-2011 Środki własne jednostek realizujących Gmina, Właściciele obszarów 26. Ograniczanie przeznaczania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolne i nieleśne na drodze administracyjnej 2008-2011 Środki własne Powiatu, WFOŚiGW 27. Wspieranie i prowadzenie rekultywacji składowisk odpadów z sektora gospodarczego (składowisko Zakładów Chemicznych Alwernia) 2008-2011 Środki własne właścicieli obiektów, Środki pomocowe UE Gmina, Powiat, Właściciele obszarów Przedsiębiorcy, właściciele obiektów Środki własne Powiatu Gmina, Powiat Zadania z zakresu edukacji ekologicznej 28. Promowanie walorów krajobrazowo-przyrodniczych powiatu chrzanowskiego 2008-2011 63 Tabela 7. Zadania własne gminy (na lata 2008-2011) Obszar działań Lp 1. 2. 3. 4. ochrona Zmiana systemu ogrzewania w budynkach powietrza komunalnych atmosferycznego Budowa alternatywnego ujęcia wody pitnej dla gminy ochrona wód Budowa oczyszczalni ścieków ochrona hałasem przed 5. 6. ochrona przyrody 7. 8. 9. rozwój turystyki 10. 11. edukacja ekologiczna 12. 13. Zadanie zarządzanie środowiskiem Szacunkowe koszty [tys. zł] 2008 2009 2010 Termin realizacji 2010-2011 - - 140,0 2011 - - - 2009-2010 - 5500,0 5500,0 Źródła finansowania Wskaźniki realizacji 2011 140,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW ilość budynków, w których dokonano wymiany kotłów na gazowe 300,0 BudŜet Gminy - Małopolski Regionalny % ścieków podlegających Program Operacyjny oczyszczeniu BudŜet Gminy, FOŚiGW, ilość nasadzeń 2,0 środki zarządców dróg stan zdrowotny pomników 6,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW przyrody, ilość pomników BudŜet Gminy, FOŚiGW ilość wykonanych prac 2,0 konserwacyjnych 5,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW ilość nasadzeń ilość imprez, w których 18,0 BudŜet Gminy gmina uczestniczyła - Nasadzenia zieleni ochronnej 2008-2011 2,0 2,0 2,0 Opieka nad pomnikami przyrody 2008-2011 6,0 6,0 6,0 Konserwacja zieleni wysokiej na obszarze gminy 2008-2011 2,0 2,0 2,0 Nasadzenia drzew i krzewów Uczestnictwo w targach turystycznych i imprezach promujących region Promocja Gminy przy uŜyciu róŜnego typu wydawnictw (foldery, przewodnik, film telewizyjny) Promocja poprzez artykuły w prasie i stronę internetową Edukacja ekologiczna w formie wydawnictw, publikacji na stronie internetowej, konkursów, festynów, broszur, plataków Działalność edukacyjna i administracyjna w kierunku zwalczania wypalania traw i ograniczania spalania śmieci w gospodarstwach Kontrola zgodności zainwestowania terenu z zapisami MPZP, prawem ochrony środowiska oraz przyjętymi zasadami gospodarowania na terenach chronionych 2008-2011 5,0 5,0 5,0 2008-2011 18,0 18,0 18,0 2008-2010 1,0 3,0 4,0 - BudŜet Gminy 2008-2011 1,5 2,0 2,0 2,0 BudŜet Gminy 2008-2011 10,0 10,0 10,0 10,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW ilość akcji, wydawnictw 2008-2011 2,0 2,0 3,0 3,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW ilość akcji, wydawnictw 2008-2011 - - - Ogółem 11 777,5 64 ilość wydawnictw ilość artykułów - Tabela 8. Zadania gminy w długoterminowej perspektywie czasowej (2012-2014) Lp. Obszar działań Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Grojec, Regulice, Nieporaz, Kwaczała, Alwernia Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowościach: Mirów, Brodła, Poręba śegoty 1. 2. 3. Zadanie ochrona wód Termin realizacji Szacunkowe koszty [tys. zł] 2012-2014 8 000,0 2012-2014 45 000,0 Modernizacja sieci kanalizacyjnej w Alwerni 2012-2014 4. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków 2012-2014 5. Modernizacja sieci wodociągowej na terenie gminy 2012-2014 6. ochrona powietrza 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. ochrona przyrody Promocja rozwoju instalacji energetyki odnawialnej i obiektów o wysokim standardzie efektywności energetycznej (termomodenizacja) Zmiana systemu ogrzewania w budynkach komunalnych Opieka nad pomnikami przyrody Źródła finansowania BudŜet Gminy, FOŚiGW, fundusze długość sieci unijne, środki własne mieszkańców skanalizowania BudŜet Gminy, FOŚiGW, fundusze unijne, środki własne mieszkańców BudŜet Gminy, FOŚiGW, fundusze 150,0 unijne, środki własne mieszkańców BudŜet Gminy, Program Rozwoju 150,0 Obszarów Wiejskich 600,0 BudŜet Gminy 2012-2014 6,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, 2012-2214 320,0 BudŜet Gminy 2012-2014 25,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, Konserwacja zieleni wysokiej na obszarze gminy 2012-2014 50,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, Nasadzenia drzew i krzewów 2012-2014 50,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, Pielęgnacja parku dworskiego w Porębie śegoty 2012-2014 50,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, 2012-2014 5,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, ochrona pow. Edukacja w zakresie proekologicznego rolnictwa ziemi Modernizacja, rozbudowa i bieŜące utrzymanie ścieŜek rowerowych Wyznaczenie i organizacja miejsc z przeznaczeniem do biwakowania rozwój Udział w targach turystycznych i imprezach turystyki promujących region Promocja turystycznych walorów gminy Wskaźniki realizacji kanalizacyjnej, % długość sieci kanalizacyjnej, % skanalizowania długość zmodernizowanych odcinków sieci ilość przydomowych oczyszczalni długość zmodernizowanych odcinków sieci ilość obiektów objętych termomodernizacją, ilość instalacji energetyki odnawialnej ilość wymienionych instalacji ilość pomników ilość wykonanych prac konserwacyjnych ilość nasadzeń ilość przeprowadzonych zabiegów pielęgnacyjnych ilość przeprowadzonych akcji edukacyjnych, wydanych materiałów BudŜet Gminy, Program Rozwoju ilość wytyczonych ścieŜek Obszarów Wiejskich ilość miejsc z przeznaczeniem do 300,0 BudŜet Gminy, środki prywatne biwakowania 2012-2014 40,0 2012-2014 2012-2014 40,0 BudŜet Gminy 2012-2014 6,0 65 ilość targów, imprez ilość wydanych materiałów BudŜet Gminy, podmioty prowadzące promocyjnych, liczba turystów działalność w zakresie turystyki odwiedzających gminę Lp. Obszar działań Edukacja ekologiczna w formie wydawnictw, na stronie internetowej, konkursów, festynów, szkoleń Kontrola zgodności zainwestowania terenu z zarządzanie 18. zapisami MPZP, prawem ochrony środowiska, środowiskiem zasadami gospodarowania na terenach chronionych Ogółem zadania długoterminowe 17. edukacja ekologiczna Zadanie Termin realizacji Szacunkowe koszty [tys. zł] 2012-2014 Źródła finansowania 35,0 BudŜet Gminy, FOŚiGW, 2012-2014 - 54 827,0 66 Wskaźniki realizacji ilość akcji, wydawnictw - 9. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM Podstawą sprawnej realizacji programu ochrony środowiska jest właściwa organizacja zarządzania programem ze ścisłym określeniem kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych uczestników. Wyodrębnić moŜna cztery grupy podmiotów uczestniczących w programie ochrony środowiska z uwagi na rolę, jaką pełnią. Są to: • • • • podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące, podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Głównym wykonawcą programu i podmiotem zarządzającym jego realizacją, jak równieŜ pełniącym funkcje kontrolne jest samorząd gminny. Dysponuje on kompetencjami w zakresie ustalania strategii rozwoju gminy, tworzenia polityki przestrzennej w postaci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, gospodarki zielenią. Bezpośrednie zarządzanie programem realizowane przez odpowiednie słuŜby samorządu gminnego polegać będzie na inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu. Innymi uczestnikami programu (podmiotami realizującymi zadania) są: • • Gminny Fundusz Ochrony Środowiska, a takŜe fundusze wyŜszego szczebla (powiatowy, wojewódzki), posiadające instrumenty finansowe na realizację zadań programu podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program Poszczególne podmioty mają swobodę działania według posiadanych przez nie kompetencji. Realizują one własne cele zapisane w statutach, mają własne struktury, procedury, techniki działania zapisane w dokumentach organizacyjnych i regulaminach. Wszystkie podmioty uczestniczą w realizacji programu na zasadach dobrowolności i równości. Na wszystkich podmiotach ciąŜy obowiązek efektywnego i racjonalnego uŜycia środków. Priorytetem w polityce krótko- i średniookresowej powinny być działania przynoszące duŜe efekty ekologiczne przy stosunkowo niskich nakładach. Do tych działań naleŜą wszelkie działania prewencyjne, poprawa organizacji zarządzania, wprowadzanie zasad czystszej produkcji, poszanowanie energii i surowców oraz edukacja ekologiczna i działania na rzecz podnoszenia świadomości ekologicznej. Wszyscy uczestnicy programu są zobowiązani do współpracy w realizacji programu, do solidarnego ponoszenia kosztów jego realizacji oraz wspierania słabszych partnerów. Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiada instrumenty finansowe umoŜliwiające wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a takŜe działań nieinwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się takŜe z głosem opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się poprzez: - dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, 67 - porządkowanie technologii i reŜimów obsługi urządzeń, modernizację technologii, eliminowanie technologii uciąŜliwych dla środowiska instalowanie urządzeń ochrony środowiska, stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń. Poza uczestnikami programu istnieje równieŜ szereg instytucji i organizacji, z którymi władze gminne współpracują przy realizacji programu, takich jak: • • • • • • • • • • • • • • • • Władze Powiatu Chrzanowskiego, Małopolski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, SANEPID, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych – Okręg Południowo-Wschodni, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Wojewódzki Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Fundacja Programów Pomocowych dla Rolnictwa, Stowarzyszenia Kwater Agroturystycznych, Małopolska Izba Rolnicza, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Szkoły podstawowe i średnie, Ochotnicza StraŜ PoŜarna. W realizacji programu, zwłaszcza w zakresie działań związanych z edukacją, poŜądany byłby udział pozarządowych organizacji, takich jak: Polski Klub Ekologiczny, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Polska Fundacja Ochrony Przyrody PRONATURA, Liga Ochrony Kraju, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, itd. Współpraca z organizacjami ekologicznymi powinna polegać na ich włączeniu w realizację programu ochrony środowiska, przyjmowaniu ich opinii i uwag dotyczących zagadnień ochrony środowiska na obszarze gminy, szczególnie w procedurze ocen oddziaływania na środowisko oraz ustalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wspólnym prowadzeniu edukacji ekologicznej, współorganizacji akcji ekologicznych, konkursów, festynów itp. RównieŜ mieszkańcy gminy powinni uczestniczyć w działaniach na rzecz realizacji programu, np. poprzez oszczędne korzystanie z wody, energii elektrycznej i cieplnej oraz udział w segregacji odpadów. Dla realizacji niektórych celów, np. budowy nowych ścieŜek rowerowych, istotną rolę odgrywać będzie współpraca międzygminna. 68 10. ŚRODKI NIEZBĘDNE DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW PROGRAMU Dla realizacji programu naleŜy zastosować szereg instrumentów uwzględnionych w polityce ekologicznej kraju, do których naleŜą: instrumenty prawne, instrumenty ekonomiczne (finansowe), instrumenty organizacyjne, planowanie przestrzenne i planowanie rozwoju gospodarczego, system ocen oddziaływania na środowisko i audytów ekologicznych, wchodzący w części w system prawa ochrony środowiska, w system standardów ekologicznych oraz działania z zakresu „dobrej praktyki” zawodowej i gospodarczej, edukacja ekologiczna instrumenty realizujące ustawowe prawa społeczeństwa do dostępu do informacji o środowisku, instrumenty kształtujące świadomość ekologiczną konsumentów, popyt na towary ekologiczne, oraz zasady konkurencji rynkowej z uwzględnieniem oddziaływania firm na środowisko, negocjacje z podmiotami gospodarczymi, jednostkami administracji państwowej, organizacjami pozarządowymi oraz strukturami administracyjnymi Unii Europejskiej, będącymi partnerami w realizacji poszczególnych zadań programu. PoniŜej przeprowadzono dokładną charakterystykę wybranych spośród wymienionych powyŜej rodzajów instrumentów niezbędnych do osiągnięcia celów programu: 10.1 Instrumenty prawne Władze gminy posiadają stosowne instrumenty prawne umoŜliwiające prowadzenie polityki ekologicznej w zakresie zgodnym z ich kompetencjami, obejmującym: • • • • • • • • • • • gospodarkę odpadami komunalnymi (w tym tworzenie planów gospodarki odpadami), zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych, oczyszczanie ścieków komunalnych, tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej, tworzenie niektórych obszarów chronionych, ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej, wydawanie decyzji zezwalających na usuwanie drzew i krzewów, wydawanie decyzji stanowiących ochronę cennych obiektów przyrodniczych, wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych, pobieranie opłat za korzystanie ze środowiska oraz nakładanie administracyjnych kar pienięŜnych WaŜnym instrumentem słuŜącym kształtowaniu polityki ekologicznej w gminie są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Pozwalają one na racjonalną gospodarkę terenami, ochronę obszarów szczególnie cennych przyrodniczo, rewitalizację terenów zdegradowanych, kształtowanie obrazu gminy zgodnie z zasadami zrównowaŜonego rozwoju. 69 Równie istotną rolę odgrywają decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Mogą one słuŜyć nie tylko racjonalnemu gospodarowaniu terenem, ale są takŜe instrumentem umoŜliwiającym narzucanie inwestorom konieczności wprowadzania rozwiązań proekologicznych, ograniczania uciąŜliwości dla środowiska. W tym aspekcie istotne jest wykorzystanie procedury ocen oddziaływania na środowisko i prognozy skutków środowiskowych niektórych planów i programów, zgodnie z celem jakiemu mają one słuŜyć, tj. pełnieniem funkcji instrumentu pomocniczego w procesach decyzyjnych. Przy realizacji programu ochrony środowiska konieczna jest równieŜ współpraca władz gminnych z powiatowymi w obrębie zagadnień naleŜących do kompetencji powiatu, np. wydawanie pozwoleń: zintegrowanych, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, na wytwarzanie odpadów, na gospodarowanie odpadami, na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwoleń wodnoprawnych. Ponadto w prawie krajowym istnieje wiele mechanizmów i narzędzi wspomagających i kontrolujących realizację zadań rozwoju zrównowaŜonego oraz poprawnego kształtowania i korzystania ze środowiska. NaleŜą do nich między innymi: • • • • system certyfikatów ISO 14000 europejski system audytów ekologicznych EMAS (Eco-Management and Audit Scheme), programy i centra czystszej produkcji – CP, narzędzia analizy oddziaływania na środowisko produktów i usług wprowadzanych na rynek: o analiza cyklu Ŝycia produktu – LCA, o deklaracja środowiskowa produktu – EDP, o certyfikaty i znaki produktów ekologicznych. Większość powyŜszych mechanizmów jest dla podmiotów gospodarczych nieobowiązkowa (nie wynika z ustaw i rozporządzeń prawa ochrony środowiska), jednak coraz częściej ich wdroŜenie stanowi jeden z elementów konkurencji rynkowej bądź jest wymagane przez partnerów w oparciu o ich własne systemu zarządzania środowiskowego. 10.2 Instrumenty organizacyjne i polityk ekologicznych W oparciu o idee zrównowaŜonego rozwoju, postęp techniczny i naukowy, rozwój społeczeństwa, tworzone są polityki ekorozwoju na szczeblach: ogólnoświatowym, europejskim, krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Postanowienia dokumentów wyŜszych szczebli są przenoszone, uszczegóławiane i realizowane w dokumentach szczebli niŜszych. W zakresie kształtowania i ochrony środowiska Europy obowiązują liczne polityki, strategie, dyrektywy UE. NaleŜą do nich m.in.: • • Decyzja nr 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. Ustanawiająca szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego. Określa ona zasady kształtowania środowiska i priorytety jego ochrony. Zapisy powyŜszej decyzji obowiązują przy określeniu zadań i dysponowaniu funduszami UE przeznaczonymi na ochronę środowiska. „ZrównowaŜona Europa dla Lepszego Świata: Strategia ZrównowaŜonego Rozwoju Unii Europejskiej”. 70 W związku z włączeniem się Polski w strukturę Unii Europejskiej na podstawowych jednostkach administracji państwowej - urzędach gmin ciąŜą znaczące nowe obowiązki w zakresie ochrony i kształtowania środowiska. 10.3 Instrumenty ekonomiczne Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest niezbędnym warunkiem wdroŜenia planu polityki środowiskowej. Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami pochodzić mogą z następujących źródeł: 1. własne środki gminy, 2. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 3. EkoFundusz, 4. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 5. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 6. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 7. Program LIFE+ 8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 9. kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach, 10. komercyjne kredyty bankowe 11. emisja obligacji komunalnych, 12. własne środki inwestorów 1) Własne środki gminy Na realizację części zadań gmina będzie musiała przeznaczyć własne środki. Jest to niezbędne równieŜ z tego względu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie. 2) Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej FOŚiGW przewiduje dofinansowanie (poprzez poŜyczki – Narodowy FOŚiGW i Wojewódzki FOŚiGW lub dotacje – Powiatowy FOŚiGW) wdraŜania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym takŜe gospodarki odpadami. Przedsięwzięcia finansowane przez FOŚiGW muszą spełniać następujące kryteria: • • • • • • zgodności z polityką ekologiczną państwa, efektywności ekologicznej, efektywności ekonomicznej, uwarunkowań technicznych i jakościowych, zasięgu oddziaływania, wymogów formalnych. Fundusz Ochrony Środowiska ma za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a takŜe działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). Samorządy terytorialne mogą uzyskać poŜyczki na pokrycie 70% kosztów zadania. Znaczna część poŜyczki moŜe zostać umorzona po zrealizowaniu inwestycji w planowanym terminie (umorzona kwota musi zostać przeznaczona na inne działanie proekologiczne). 71 Inwestycje ekologiczne realizowane przez gminę są finansowane przede wszystkim ze środków pochodzących z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW). Środki Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW) mogą być przeznaczane na działania dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi oraz działania o wymiarze ponadgminnym, zwłaszcza na współrealizowane przez gminę zadania zapisane w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska. 3) EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów, której celem jest efektywne administrowanie środkami pochodzącymi z ekokonwersji polskiego długu. Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale takŜe wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. W Statucie EkoFunduszu wśród pięciu sektorów ochrony środowiska znajdują się takie dziedziny priorytetowe jak: • • • • • ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu, ochrona zasobów wody pitnej, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), ochrona róŜnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych poŜyczek lub/i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody równieŜ projekty nieinwestycyjne. Maksymalna kwota, jaką moŜe otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30% nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%. W uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz moŜe osiągnąć wielkość 50% nakładów własnych inwestora. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać poŜyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a Inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a takŜe zapewnieniem pełnego finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowań oraz tworzenia dokumentacji projektowej. 4) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Jednym z najwaŜniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013 będzie Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu toŜsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyŜsze, a takŜe ochronę zdrowia. 72 W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla duŜych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a takŜe edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak równieŜ m.in. organizacje pozarządowe, parki narodowe i Lasy Państwowe. W Programie przewidziano następujące priorytety środowiskowe: − gospodarka wodno-ściekowa, − gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, − zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska, − przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, − ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (edukacja ekologiczna), − infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku 5) Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 (MRPO) Pośród celów operacyjnych MPRO na lata 2007-2013 określony jest cel nr 7 – „Likwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami”. Cel ten realizowany będzie w ramach osi priorytetowej 7 – Infrastruktura ochrony środowiska. W ramach osi priorytetowej będzie udzielane bezzwrotne dofinansowanie przedsięwzięć w czterech głównych obszarach: - gospodarki wodno-ściekowej; - poprawy jakości powietrza i zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; - gospodarki odpadami; - poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami klęsk Ŝywiołowych. W odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji: - wsparcie inwestycji w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków, szczególnie na obszarach juŜ wyposaŜonych w systemy wodociągowe oraz powyŜej ujęć wody pitnej. Projekty będą realizowane w aglomeracjach uwzględnionych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych o RLM od 2 000 do 15 000; - inwestycje w infrastrukturę pozyskiwania i dystrybucji wody, gdzie zadania z zakresu budowy lub przedłuŜania sieci wodociągowych będą realizowane łącznie z budową sieci kanalizacyjnych; - inwestycje mające na celu optymalizację zuŜycia wody; - przedsięwzięcia słuŜące edukacji ekologicznej w kierunku oszczędnego wykorzystywania wody (tylko w powiązaniu z działaniami inwestycyjnymi). W odniesieniu do poprawy jakości powietrza i zwiększania wykorzystania odnawialnych źródeł energii, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji: - inwestycje mające na celu ograniczenie emisji ze źródeł spalania paliw, dotyczące wyposaŜenia instalacji w urządzenia ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza, rozbudowy i modernizacji sieci ciepłowniczych, konwersji istniejących systemów ogrzewania w systemy bardziej przyjazne dla środowiska oraz poprawy efektywności energetycznej; - inwestycje w infrastrukturę słuŜącą do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, w tym: budowa małych elektrowni wodnych, wykorzystanie energii geotermalnej, pozyskanie energii słonecznej zwłaszcza dla budynków uŜyteczności publicznej (szkoły, szpitale, ośrodki 73 zdrowia, itp.), budowa instalacji do wykorzystania biomasy, budowa instalacji odzyskujących biogaz ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków. W odniesieniu do gospodarki odpadami, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji: - inwestycje słuŜące zwiększeniu udziału odpadów segregowanych w ogólnej ilości odpadów, w szczególności kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów obejmujące organizację selektywnej zbiórki, odbiór posegregowanych odpadów od mieszkańców oraz odzysk surowców wtórnych i odpadów ulegających biodegradacji; - wdraŜanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi poprzez budowę infrastruktury przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów; - inwestycje polegające na rozbudowie i modernizacji istniejących składowisk odpadów, a takŜe likwidacji i rekultywacji składowisk wymagających wstrzymania działalności; - słuŜące wyeliminowaniu komunalnych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów trafiających na składowiska oraz związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawierających azbest; - związane z likwidacją dzikich wysypisk oraz mogilników; - przedsięwzięcia z zakresu edukacji ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami (tylko w powiązaniu z działaniami inwestycyjnymi). Przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami obejmować mogą do 150 tys. mieszkańców. Projekty dotyczące liczby mieszkańców wyŜszej niŜ 150 tys. będą wspierane w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W odniesieniu do poprawy bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony przed skutkami klęsk Ŝywiołowych, realizowane będą w szczególności następujące grupy operacji: - inwestycje o charakterze regionalnym i lokalnym mające na celu podniesienie retencyjności dorzeczy oraz ochronę przeciwpowodziową województwa, co przyczyni się do realizacji m.in. „Programu małej retencji województwa małopolskiego”; - przedsięwzięcia związane z tworzeniem i rozwijaniem systemów monitorowania i ostrzegania przed klęskami Ŝywiołowymi (w tym przede wszystkim powodziami i osuwiskami). 6) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Siedmioletni Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) ma przyczynić się do zapewnienia opłacalności produkcji rolnej, modernizacji gospodarstw i przetwórstwa artykułów rolnych, wspartych przez rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej. W ramach PROW zagadnienia środowiskowe realizowane będą w ramach następujących priorytetów: Oś priorytetowa 1 – Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego działanie: − poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa (scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi). Oś priorytetowa 2 - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich działania: − wsparcie gospodarstw na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), − program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe), − zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów innych niŜ rolne, 74 − odtwarzanie potencjału produkcji leśnej wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych. zniszczonego przez katastrofy i Oś priorytetowa 3 – Jakość Ŝycia na obszarach wiejskich i róŜnicowanie gospodarki wiejskiej działania: − róŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, − podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej: gospodarka wodno-ściekowa w szczególności zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, w tym systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, tworzenie systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych, wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. 7) Program LIFE+ LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję Europejską w 1992 roku. Jego realizacja rozpoczęła się w 2007 r. W odróŜnieniu od poprzednich edycji, program LIFE+ składa się z trzech komponentów określonych przez tematykę projektów, a nie ich realizatora. Nabór przedłoŜonych projektów następować będzie na poziomie krajowym, jednak ostateczna ocena i związana z nią decyzja o przyznaniu dofinansowania zaleŜeć będzie do Komisji Europejskiej. LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów 6. Programu Działań na Rzecz Środowiska (2002-2012), do których naleŜą: − ochrona przyrody i bioróŜnorodności, − przeciwdziałanie zmianom klimatu, − zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi, − zrównowaŜone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami. Działania dotowane muszą mieć związek z propagowaniem polityki UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska. Komisja Europejska raz w roku będzie ogłaszać „call for proposals” - czyli nabór projektów. 8) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja jest bardzo waŜnym podmiotem wspierającym róŜnego rodzaju inwestycje ekologiczne na terenach wiejskich. Agencja jest właściwa dla gospodarowania funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodzącymi z pomocy zagranicznej przekazywanej na podstawie umów Rządowi RP. Pomoc udzielana przez Agencję jest dotacją nawet do 50 % wartości inwestycji. Agencja moŜe udzielać dotacji np. na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizacji. 9) Preferencyjne kredyty Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez moŜliwości umorzeń udzielane są przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BOŚ). Kredytobiorca musi posiadać przynajmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu poŜyczek kieruje się podobnymi kryteriami jak FOŚiGW. Są to efektywność ekologiczna zadania i jego zgodność z priorytetami dla polityki ekologicznej gminy. 75 PoŜyczki i preferencyjne kredyty są zazwyczaj udzielane na krótkie okresy – do kilku lat. Powoduje to znaczne skumulowanie kosztów finansowych obsługi zadłuŜenia, skutkujące znaczną podwyŜką cen usług (jeŜeli koszty finansowe są ich elementem) lub duŜymi wydatkami z budŜetu gminy. Preferencyjnych kredytów na dofinansowanie budowy wiejskich wodociągów, kanalizacji i oczyszczalni ścieków udziela Fundacja Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w Wodę. Warunki udzielania kredytów są podobne do tych jakie stosuje FOŚiGW oraz BOŚ. S.A. 10) Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duŜe koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z poŜyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. 11) Emisja obligacji komunalnych Emisja obligacji komunalnych jako emisja papierów wartościowych jest sposobem zadłuŜania w celu pozyskania kapitału. Obligacje mogą być emitowane w przypadku, jeŜeli dają szansę pozyskania środków taniej niŜ kredyty bankowe, a poŜyczki preferencyjne nie są moŜliwe do pozyskania. Dają one emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków pienięŜnych na określony czas. Istnieje moŜliwość emisji obligacji na inwestycje słuŜące ochronie środowiska. Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyŜ zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na tyle wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. 12) Własne środki inwestorów Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych róŜnych podmiotów gospodarczych, inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mogą być dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe. W przypadku występowania o dotacje lub preferencyjne kredyty na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki odpadami korzystne jest, aby podejmowane działania miały charakter międzygminny, a nawet Ŝeby stanowiły składową działań prowadzonych na szczeblu powiatu. Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obniŜy koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale równieŜ obniŜy koszty eksploatacyjne. W przypadku gospodarki odpadami obok wymienionych powyŜej źródeł finansowania środki na częściowe pokrycie kosztów realizacji przedsięwzięć moŜna uzyskać od organizacji odzysku, a takŜe ze sprzedaŜy opakowań i surowców wtórnych. Atrakcyjnym źródłem finansowania moŜe być równieŜ włączenie się gminy w zadania i programy koordynowane przez organizacje pozarządowe, fundacje lub podmioty gospodarcze. Włączenie się w takie działania wymaga otwarcia ze strony gminy, jak równieŜ pewnego przygotowania prawnego i organizacyjnego, jednak będzie to coraz skuteczniejszy sposób realizacji mniejszych, lokalnych projektów ekologicznych. Projekty tego typu uwzględniają często włączenie w ich realizację mieszkańców, wprowadzając dodatkowo 76 elementy edukacji ekologicznej, co w dalszym horyzoncie umoŜliwi rozwiązanie lub uniknięcie istotnych problemów ekologicznych w gminie. 10.4 Edukacja ekologiczna i dostęp do informacji 10.4.1 Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna powinna być formą dialogu pomiędzy samorządem gminnym, który jest odpowiedzialny za realizację programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami, a mieszkańcami gminy w celu zintegrowania obu stron na rzecz ochrony środowiska. W procesie edukacji ekologicznej uwzględnić naleŜy przede wszystkim następujące grupy społeczne: • • • • pracowników samorządowych gminy, przedstawicieli środowiska opiniotwórczego (np. nauczycieli), przedstawicieli firm i przedsiębiorstw, dzieci i młodzieŜ. Zakres tematyczny powinien obejmować przede wszystkim: • przekazywanie informacji o realizacji programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami • edukację recyklingową w ramach planu gospodarki odpadami • edukację z zakresu ochrony przyrody • kształtowanie postaw i wyrabianie nawyków proekologicznych Edukacja ekologiczna moŜe być prowadzona w formie szkoleń, konkursów, imprez o charakterze edukacyjnym, poprzez wydawnictwa takie jak: broszury, plakaty, filmy edukacyjne, a takŜe w mediach – prasa, internet. NaleŜy wykorzystać inicjatywy międzygminne oraz akcje i programy prowadzone przez jednostki wyŜszego szczebla oraz organizacje pozarządowe. W przypadku duŜych projektów finansowanych między innymi z funduszy UE istnieje moŜliwość (lub jest wręcz wymagane) przeznaczenie części środków na informację społeczeństwa i promocję wyników prac oraz wsparcie integracji i toŜsamości regionalnej. 10.4.2 Dostęp do informacji o środowisku Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie jest gwarantowany art.74 ust.3 Konstytucji RP. Zasady dostępu do informacji regulowane są zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.2001.62.627 z pz). Ustawa powyŜsza stanowi implementację na grunt prawa krajowego Dyrektywy UE 90/313/EWG w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku oraz Dyrektywy 97/11/WE w sprawie sposobów, zasad i warunków wykonywania ocen oddziaływania publicznych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko. Na gminie spoczywa cięŜar współtworzenia krajowego sytemu informacji o środowisku. W jej gestii znajduje się obowiązek informowania obywateli o: • • jakości wody dostarczanej wodociągami, stanie czystości wód powierzchniowych (w szczególności w kąpieliskach), 77 • • • potencjalnych zagroŜeniach związanych z klęskami Ŝywiołowymi i powaŜnymi awariami w zakładach przemysłowych (równieŜ połoŜonych poza terenem gminy), jakości i skaŜeniach gleb, przekazywanie danych o środowisku niezbędnych dla kształtowania polityki podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim są one zobowiązane do uzyskania odpowiednich pozwoleń i decyzji wydawanych przez urząd gminy. Część z powyŜszych danych musi zostać pozyskana z baz danych szczebla powiatowego i wojewódzkiego. W pierwszym etapie naleŜy bezwzględnie wdroŜyć sprawny system informowania społeczeństwa o jakości wody wodociągowej i w kąpieliskach oraz określić zasady dostępu i przekazywania informacji o jakości gleb i zasadach postępowania w przypadku wystąpienia zagroŜeń (klęski Ŝywiołowe, powaŜne awarie). NaleŜy w tym celu wykorzystać: serwis internetowy gminy, wydawnictwa dofinansowywane ze środków gminy oraz tablice ogłoszeniowe w urzędzie gminy. Ponadto, zgodnie z art. 61 Konstytucji RP „obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne”. Podstawową regulacją prawną ustawodawstwa wydaną dla realizacji konstytucyjnego prawa z art. 61 jest ustawa z 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej. (Dz.U.2001.112.1198 z pz). Realizacja powyŜszego prawa wymaga udostępnienia informacji o wykonywanych ocenach oddziaływania na środowisko oraz planach, programach i strategiach dotyczących zagadnień kształtowania i ochrony środowiska. Wymagane jest równieŜ prowadzenie banku danych decyzji administracyjnych wynikających z kompetencji określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska oraz ustawie o odpadach. Bazę danych prowadzić będzie Starostwo Powiatowe. Gmina będzie zobowiązana do przekazywania informacji o wydawanych decyzjach. Dodatkowo zapisy prawa ochrony środowiska przewidują utworzenie ogólnie dostępnego (równieŜ poprzez internet) rejestru dokumentów uchwalonych przez Radę Gminy w zakresie polityki ekologicznej, oddziaływania na środowisko i projektów mogących znacząco wpłynąć na środowisko. NaleŜy pamiętać, Ŝe obok lepszego dostępu do informacji oraz skutecznej realizacji zadań edukacyjnych wzrostowi społecznego udziału w działaniach na rzecz środowiska będzie równieŜ sprzyjać właściwe wykonywanie przez organa władzy i administracji publicznej nałoŜonych na nie obowiązków w zakresie zapewniania udziału społeczeństwa w procedurze ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć, planów i programów, wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska. Konieczne jest teŜ zapewnienie moŜliwości komunikowania się władz lokalnych ze społeczeństwem, udzielania odpowiedzi na uwagi czy zapytania dotyczące zarówno stanu środowiska, jak i stopnia realizacji programu ochrony środowiska. SłuŜyć temu moŜe specjalny „zielony telefon”, adres e-mailowy, internetowe forum dyskusyjne lub organizowane cyklicznie spotkania informacyjne. 78 11. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU 11.1 Kontrola realizacji programu ochrony środowiska Podstawowym mechanizmem kontroli realizacji programu ochrony środowiska jest, przewidziane ustawowo, sporządzanie i zatwierdzanie przez rady gmin co dwa lata odpowiedniego sprawozdania. Sprawozdanie z realizacji GPOŚ powinno zawierać w szczególności: • • • • określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/działań określenia stopnia realizacji przyjętych celów oceny rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem analizy przyczyn tych rozbieŜności. Dla uzyskania cząstkowych ocen realizacji zadań oraz kierunków zmian zaleca się okresowe (zaleŜne od specyfiki tematu) obliczanie wartości zaproponowanych wskaźników. Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości. PoniewaŜ zadania ujęte w programie odnoszą się do działalności wielu wydziałów urzędu gminy, wskazane jest wyznaczenie osoby zbierającej odpowiednie sprawozdania i informacje cząstkowe i koordynującej wykonywanie programu (w tym synchronizację poszczególnych projektów np. zadań inwestycyjnych z edukacyjnymi i promocyjnymi). 11.2 Proponowany zestaw wskaźników ekologicznych i realizacji programu Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest sprawozdawczość oparta na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a takŜe na wskaźnikach świadomości społecznej. Wskaźniki powinny spełniać następujące zadania: • • • • • • mierzyć rozwój, skupiać uwagę na istotnych problemach, definiować problem, ukazywać związki, edukować, motywować. Podstawowe wskaźniki mierzące postęp poszczególnych zadań zostały określone w harmonogramie programu. PoniŜej podano zestaw wskaźników uzupełniających, odnoszących się do ogólnej sytuacji środowiska gminy, lub do kilku róŜnorodnych zadań jednocześnie. 79 Tabela 9. Zestaw wskaźników uzupełniających. Wskaźnik wartość 2007 r. jednostka Jakość wód, gospodarka wodno ściekowa stopień skanalizowania gminy % 33 długość sieci kanalizacyjnej km 35,8 ilość oczyszczalni ścieków szt. 2 klasa czystości wód Potoku Regulickiego - V (2006 r.) Jakość powietrza, odnawialne źródła energii liczba instalacji ogrzewania i podgrzewania wody gospodarczej wykorzystujących szt. odnawialne źródła energii 0 Gospodarka odpadami ilość wytwarzanych odpadów komunalnych ogółem Mg/r 1730 ilość wytwarzanych odpadów komunalnych na 1 mieszkańca kg/M/r 138 odsetek odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach % 90 Ochrona przyrody, bioróŜnorodności i krajobrazu lesistość gminy % 1,5 liczba nasadzeń drzew na terenach gminnych (które przetrwały 2 lata) szt 0 liczba pomników przyrody w gminie szt 23 Edukacja ekologiczna liczba osób odwiedzających serwis internetowy poświęcony środowisku gminy os. bd liczba osób biorących udział w akcjach ekologicznych na terenie gminy os. bd Gospodarka i infrastruktura udział gospodarstw posiadających atesty ekologiczne w ogólnej liczbie gospodarstw % bd szt. 4 ilość gospodarstw agroturystycznych bd – brak danych 11.2.1 Wskaźniki wynikające z II Polityki Ekologicznej Państwa W II Polityce Ekologicznej Państwa zawarte są następujące wskaźniki, określające niezbędne do osiągnięcia poziomy poprawy stanu środowiska: • • • • • ograniczenie energochłonności gospodarki o 25% do roku 2010 w stosunku do roku 2000, ograniczenie wodochłonności produkcji w 20-leciu od 1990 do 2010 r o 10% podwojenie udziału energii odnawialnej do 2010 r. w stosunku do 2000 r. zapewnienie do 2015 r. 75% redukcji ładunku substancji biogennych ze ścieków komunalnych zmniejszenie masy odpadów unieszkodliwionych przez składowanie co najmniej o 30% do 2006 r. i o 75% do roku 2010 (w stosunku do roku 2000). Limity te powinny równieŜ stanowić punkt odniesienia przy ocenie realizacji zadań niniejszego programu. 80 11.3 Kontrola systemu zarządzania środowiskiem Kontrola systemu zarządzania środowiskiem w gminie jest zadaniem szerszym niŜ kontrola wykonania Programu Ochrony Środowiska i obejmuje równieŜ: - 11.4 ocenę sprawności i poprawności w wydawaniu decyzji administracyjnych w zakresie korzystania ze środowiska, ocenę zgodności polityk, planów, programów, załoŜeń inwestycyjnych z zasadami polityki ekologicznej państwa, ocenę efektywności włączania wymagań rozwoju zrównowaŜonego jako celów uzupełniających zadania koordynowane przez poszczególne wydziały urzędu gminy, ocenę stopnia egzekwowania przepisów w zakresie prawa ochrony środowiska wobec podmiotów gospodarczych i osób prywatnych. Kontrola stanu środowiska i jego zagroŜeń Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do kontrolowania i egzekwowania przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna słuŜyć zarówno podejmującym decyzje jak i społeczeństwu: sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim innym zainteresowanym grupom. Celem monitoringu jakości środowiska jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Zgodnie z powyŜszym celem naleŜy zwrócić uwagę na dwa zagadnienia: • • system monitoringu (metodyka i zakres), system informacyjny (sposób przekazywania i upowszechniania danych o środowisku). Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, który jest systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku pozwalającym na ocenę prawidłowości realizowanej polityki ekologicznej oraz stopnia realizacji międzynarodowych zobowiązań w zakresie ochrony środowiska wynikających z podpisanych przez Polskę konwencji. Państwowy Monitoring Środowiska z mocy ustawy koordynowany jest przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Sieci krajowe i regionalne koordynowane są przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska zaś sieci lokalne przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska w uzgodnieniu z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska. Skoordynowanie działań pozwala na szerokie i wszechstronne wykorzystanie wyników badań. Poza monitoringiem państwowym moŜliwe jest równieŜ tworzenie w miarę potrzeb lokalnych sieci monitoringu w celu śledzenia i kontrolowania wpływu najbardziej szkodliwych źródeł punktowych lub obszarowych na lokalny poziom zanieczyszczeń. Tworzone są one przez organy administracji państwowej, gminy oraz podmioty gospodarcze oddziaływujące na środowisko. Koordynacyjna rola WIOŚ realizowana jest poprzez uzgadnianie programów pomiarowych realizowanych w sieci lokalnej, jak równieŜ weryfikację uzyskanych danych pomiarowych. Kontrola stanu środowiska i jego zagroŜeń nie naleŜy do obowiązków gminy, jednakŜe dla realizacji swoich zadań z zakresu ochrony środowiska gmina powinna być na bieŜąco 81 informowana o zmianach stanu środowiska. Wskazane jest wypracowanie mechanizmów wymiany informacji pomiędzy urzędem gminy a instytucjami powołanymi do monitorowania stanu środowiska. Wyniki monitoringu powinny bezpośrednio kształtować politykę gminy, koncentrując zasoby i środki na obszarach najgorszych (eliminacja zagroŜeń) i najlepszych (utrzymanie stanu) pod względem jakości środowiska. Informacje o stanie i zagroŜeniach środowiska powinny być ogłaszane publicznie, zarówno dla realizacji ustawowych praw do informacji, jak i w celu osiągnięcia odpowiedniego efektu edukacyjnego i zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców. Zgodnie z odrębnymi zadaniami w zakresie udostępniania informacji o środowisku, gmina zobowiązana jest do ogłaszania wyników monitoringu jakości wody wodociągowej oraz wód w kąpieliskach. 82 12. OKRESOWA ŚRODOWISKA AKTUALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wyŜszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata. Ponadto, co dwa lata, gmina zobowiązany jest do sporządzania raportu z jego realizacji. Raport przedstawiany jest Radzie Gminy (art.18 POŚ). Tabela 10. Harmonogram weryfikacji i aktualizacji GPOŚ Rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Zadania Sprawozdanie z realizacji GPOŚ Aktualizacja GPOŚ X X X X X X X X X Zakresy czasowe GPOŚ Kolejna aktualizacja programu powinna, zdaniem autorów, zawierać: • • • • weryfikację długookresowych celów polityki ekologicznej gminy z uwzględnieniem nowych zapisów planów wyŜszego szczebla, polityki ekologicznej państwa a takŜe aktualnych przepisów systemu prawa ochrony środowiska, weryfikację informacji o stanie środowiska i gospodarki w gminie, uszczegółowienie danych o środowisku pod kątem nowych zadań zawartych w programie, harmonogram zadań na okres kolejnych czterech lat. Ponadto, na podstawie wniosków z raportu realizacji POŚ, naleŜy dokonać korekty zadań oraz harmonogramu ich wykonania (w cyklu dwuletnim). UmoŜliwi to bardziej elastyczne reagowanie na zaistniałe zmiany i nowe wyzwania, oraz dostosowanie terminarza i preliminarza wydatków do aktualnej sytuacji gospodarczej oraz oferty technologicznej. Weryfikacja harmonogramu powinna opierać się na ścisłej współpracy ze społecznością lokalną oraz partnerami realizującymi poszczególne zadania. Dla jej osiągnięcia konieczne jest zapewnienie dostępu do informacji o środowisku oraz zapisów programu. 83 13. STRESZCZENIE Niniejsza aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Alwernia została opracowana zgodnie z umową nr 149/2008 z dnia 3 kwietnia 2008 r. zawartą pomiędzy Gminą Alwernia reprezentowaną przez Burmistrza Gminy Alwernia – Jana Rychlika, a Małopolskim Biurem Konsultingowo – Marketingowym – Ochrona Środowiska s.c. reprezentowanym przez Konrada Pawła Turzańskiego. Aktualizacja została opracowana przy uwzględnieniu dokumentów i opracowań dostępnych w Urzędzie Gminy oraz dokumentów programowych w zakresie kształtowania i ochrony środowiska na szczeblach: krajowym i wojewódzkim. Program jest zgodny równieŜ z zapisami programu ochrony środowiska dla powiatu chrzanowskiego. W aktualizacji uszczegółowione zostały cele, priorytety i harmonogram działań na lata 2008-2011, przedstawiono równieŜ długoterminową perspektywę czasową na lata 2012-2014. Charakterystyka Gminy Gmina Alwernia leŜy w województwie małopolskim, w południowo-wschodniej części powiatu chrzanowskiego. Gmina połoŜona jest w odległości około 30 km na zachód od Krakowa. Teren gminy zajmuje obszar 7 527 ha. W skład gminy wchodzi miasto Alwernia i 10 sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała, Mirów, Nieporaz, Okleśna, PodłęŜe, Poręba śegoty, Regulice, Źródła. Gmina ma charakter miejsko-wiejski. Powierzchnia gruntów uprawnych zajmuje prawie 2/3 obszaru gminy. Całą gminę, miasto i 10 sołectw, zamieszkuje łącznie 12 571 osób.. Średnia gęstość zaludnienia gminy wynosi 164 osoby/km2. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według J. Kondrackiego obszar gminy połoŜony jest na terenie prowincji WyŜyna Małopolska, mezoregionu Garb Tenczyński. Jedynie południowe skrawki gminy wchodzą w obręb mezoregionu Dolina Górnej Wisły naleŜącego do prowincji Karpaty i Podkarpacie. Obszar w całości znajduje się w dorzeczu Wisły i jest odwadniany przez jej dopływy: Regulkę (wraz z dopływem Brodlanka), Rudno, Kwaczałkę, Włosienkę. Tylko niewielki północny skrawek omawianego obszaru jest odwadniany przez Rudawę. Większe zbiorniki wodne to zbiornik retencyjno-rekreacyjny „Skowronek” koło Alwerni na potoku Brodła i stawy rybne koło Poręby śegoty i Regulic. Przez północną część gminy przebiega autostrada A-4 Kraków-Katowice, a takŜe droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświęcim. Miasto Alwernia, połoŜone w środku gminy, jest punktem węzłowym, skąd rozchodzą się drogi do Chrzanowa, Oświęcimia, Krzeszowic i Wadowic. Z północy na południe przez środek gminy biegnie obecnie nieczynna linia kolejowa Trzebinia-Spytkowice. Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napięcia 220 kV Skawina – Byczyna oraz linia 110 kV Zakłady Chemiczne – Trzebinia. Gmina jest w pełni zgazyfikowana. Osiedle wielorodzinne i część obiektów usługowych w centrum Alwerni jest wyposaŜone w centralne ogrzewanie z kotłowni osiedlowej. Na pozostałej części terenu gminy ciepło zapewniają indywidualne systemy oparte o paliwa stałe, gaz lub energię elektryczną. Szczegółowo zagadnienia gospodarki odpadami w gminie wraz z harmonogramem działań określa „Gminny Plan Gospodarki Odpadami” (GPGO), który stanowi rozwinięcie niniejszego „Programu ...” w części poświęconej odpadom, a jego aktualizacja wykonywana jest równolegle. 84 Wodociągi gminne zaopatrywane są z ujęć wód podziemnych. Ludność gminy w około 95% korzysta z sieci wodociągowej, a jej łączna długość na terenie gminy wynosi 135,5 km + 81,4 km przyłączy. Dla zaopatrzenia wodociągów w 2007 roku ujęto 626 tys. m3 wody. System kanalizacyjny obejmuje miejscowości Alwernia i Okleśna. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi na terenie miasta 20,26 km, a na terenie wiejskim 15,49 km. Z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta ok. 4150 osób, co stanowi ok. 33% ogólnej liczby ludności Na terenie gminy funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków: Alwernia o przepustowości 500 m3/dobę i Okleśna o przepustowości 167 m3/dobę. Istotnym źródłem zanieczyszczenia wód potoku Regulickiego są ścieki odprowadzane z Zakładów Chemicznych „Alwernia” S.A. Odpływające z zakładu ścieki zawierają związki chromu, degradujące jakość wód potoku Regulickiego. Gminę cechują wysokie walory rekreacyjne. Ze względu na zróŜnicowanie form krajobrazowych oraz wysoką jakość i róŜnorodność środowiska jest to doskonały teren wypoczynku dla mieszkańców aglomeracji krakowskiej oraz Chrzanowa i Trzebini Zmiany i zagroŜenia środowiska w gminie Na obszarze gminy przewaŜają gleby brunatne wyługowane i pseudobielice wykształcone na lessach. W Dolinie Wisły zalegają mady z fragmentami czarnych ziem, pseudobielic i gleb brunantnych. Pod względem podziału na klasy bonitacyjne są to gleby kl. I-VI. Erozja powierzchniowa gleb w stopniu bardzo silnym występuje tylko na niewielkim obszarze we wsi Regulice. Silna erozja występuje na terenie wsi: Brodła, Grojec, Kwaczała i Regulice. ZagroŜenie erozją wąwozową jest dość duŜe, obejmuje ok. 35% gruntów ornych. Erozja wietrzna występuje w stopniu silnym na obszarze ok. 30% gruntów ornych. Zawartość metali cięŜkich w glebach mieści się w granicach dopuszczalnych, miejscami zawartość kadmu, ołowiu i cynku jest podwyŜszona, lecz nie przekracza wartości dopuszczalnych. Na terenie gminy koncentracja głównych źródeł emisji występuje w Alwerni. Emisja pyłów i gazów pochodzących z Zakładów Chemicznych Alwernia S.A. stanowi znaczącą część w bilansie emisji z terenu miasta i gminy. Zakłady Chemiczne zaliczane są do zakładów szczególnie uciąŜliwych, powodujących zagroŜenie środowiska emisją do powietrza. Na jakość powietrza w gminie Alwernia wpływają takŜe emisje pochodzące z palenisk indywidualnych (niska emisja lokalna) oraz zanieczyszczenia przemysłowe i energetyczne napływające z województwa śląskiego a takŜe z terenu Skawiny i Krakowa w zaleŜności od ruchu mas powietrza z róŜnych kierunków. Źródłem zanieczyszczeń komunikacyjnych jest droga wojewódzka Kraków – Oświęcim oraz odcinek autostrady A4 Kraków – Katowice. Gmina Alwernia znajduje się na terenie powiatu chrzanowskiego zaliczonego do strefy C według piątej oceny rocznej opracowanej w oparciu o przepisy art. 89 Prawa ochrony środowiska, z uwagi na zmierzone na terenie Chrzanowa i Trzebini poziomy stęŜeń pyłu PM10 i dwutlenku siarki. W przewaŜającej części obszar gminy naleŜy do górnośląskiego regionu hydrogeologicznego, podregionu chrzanowskiego z głównym poziomem wodonośnym w utworach triasu dolnego i środkowego. Poziomy drugorzędne występują w utworach czwartorzędowych i górnojurajskich. W dolinie Wisły występuje zagroŜenie infiltracją zanieczyszczeń do wód podziemnych w okresach wysokich stanów wód, gdy dochodzi do wystąpienia zanieczyszczonych wód rzecznych z koryta. Głównym poziomem uŜytkowym jest poziom czwartorzędowy, związany głównie z piaszczysto-Ŝwirowymi utworami Wisły i Regulki (56 ujęć wody). Wydajność 85 czwartorzędowych ujęć wodnych waha się na omawianym obszarze od 0,9 do 54 m3/godz. Wody tego poziomu naraŜone są na zanieczyszczenia spowodowane emisjami pyłowogazowymi, ściekami i zbiornikami paliw płynnych, na terenie upraw rolnych zagroŜenie stanowi chemizacja i nawoŜenie gleb. Wody jurajskiego piętra wodonośnego są bardzo rozpowszechnione we wschodniej części gminy na obszarze Grzbietu Tenczyńskiego. Na terenie gminy znajduje się siedem ujęć wód jurajskich. Wydajność ich wynosi 20-55 m3/godz. Wody te są nieznacznie zanieczyszczone, łatwe do uzdatnienia. Wody piętra triasowego związane są z utworami wapienia muszlowego. W dolinie Regułki i jej dopływów spotyka się liczne źródła szczelinowe i krasowe. Na terenie gminy znajdują się dwa ujęcia wód triasowych. Wody triasowe naleŜą do wód zanieczyszczonych, wymagających uzdatnienia. Część wydzielonego triasowego zbiornika wód podziemnych „Chrzanów” znajduje się na terenie gminy. W zbiorniku tym wydzielono obszar wysokiej ochrony wód. Wody Potoku Regulickiego zaklasyfikowane zostały do klasy V. Hałas pochodzenia antropogenicznego występujący w środowisku na terenie Gminy Alwernia podzielić moŜna na następujące podstawowe kategorie: hałas przemysłowy, komunikacyjny i komunalno-bytowy. Największą uciąŜliwość akustyczną na terenie Gminy Alwernia wykazują: droga wojewódzka nr 780 Kraków-Oświęcim oraz autostrada A-4 Kraków-Katowice. Na obszarze gminy brak jest ekranów akustycznych. Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski Szafera omawiany obszar leŜy w prowincji NiŜowo-WyŜynnej, Środkowoeuropejskiej, działu A – Bałtyckiego, w poddziale A4 – Pasa WyŜyn Środkowych, w krainie 15 – WyŜyny Krakowsko-Wieluńskiej okręgu a – Południowego. Szata roślinna jest tu bardzo zróŜnicowana i tworzy skomplikowane struktury przestrzenne. Występują m.in. zarośla łozowe, olsy, łęgi jesionowo-olszowe, zbiorowiska bagienne i nadwodne. Najbardziej rozpowszechnione na terenie Garbu Tenczyńskiego są fitocenozy grądu, zajmujące zazwyczaj strome zbocza oraz cieniste doliny. Na suchych i ciepłych stokach wystawionych do słońca rozwija się ciepłolubna buczyna storczykowa, a na zboczach łagodniejszych, gdzie gleby są silniej zakwaszone, występuje kwaśna buczyna niŜowa. Na bardziej zmienionych przez człowieka obszarach dominują pola uprawne, zbiorowiska naskalne i kserotermiczne, wrzosowiska. Zbiorowisko leśne Garbu Tenczyńskiego styka się bezpośrednio z Puszczą Dulowską, której niewielki fragment znajduje się na obszarze gminy. Przyrodniczy charakter puszczy jest podobny do lasów porastających Garb Tenczyński. Na terenie gminy Alwernia znajduje się około 113 ha lasów stanowiących własność mienia komunalnego. Z wymienionej wyŜej powierzchni około 75 ha lasów zaliczonych zostało do lasów ochronnych. 100% obszaru gminy objęte jest róŜnymi formami prawnej ochrony przyrody. Północnozachodnia część gminy, obejmująca tereny połoŜone na zachód od Kwaczały i Rudna oraz na północ od Nieporazu naleŜy do Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, południowo-wschodnia część obszaru gminy to tereny Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, strefa pomiędzy tymi dwoma parkami stanowi Obszar Chronionego Krajobrazu. Ww. parki naleŜą do Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Gmina Alwernia jest gminą zasobną w surowce mineralne (wapienie, melafiry, kruszywa naturalne, surowce ilaste), jednak moŜliwości ich wykorzystania są zagadnieniem złoŜonym, poniewaŜ oprócz zagadnień geologiczno-złoŜowych trzeba wziąć pod uwagę takie czynniki jak: ochrona przyrody i środowiska oraz ochrona terenów rolniczych. W chwili obecnej prowadzona jest eksploatacja wapieni na terenie kamieniołomu MIRÓW-KAMIR w Mirowie. 86 Gmina posiada wysokie walory krajobrazowe, związane z urozmaiconą rzeźbą terenu, bogatą roślinnością i występującymi na jej obszarze obiektami zabytkowymi. Zadania w zakresie ochrony środowiska W POŚ dla Gminy Alwernia określono cele strategiczne oraz zadania w horyzoncie 4 lat wraz z harmonogramem realizacji i niezbędnymi środkami. W długoterminowej strategii do roku 2014 jako priorytety przyjęto: • • • • system kanalizacji i oczyszczania ścieków ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę gospodarka odpadami edukacja ekologiczna Pozostałe obszary działań to: • • • • • • • • ochrona przyrody i róŜnorodności biologicznej zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki zrównowaŜone rolnictwo, ochrona gleb i powierzchni ziemi zwiększenie lesistości gminy ochrona powietrza atmosferycznego rozwój odnawialnych źródeł energii ochrona przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych rozwój turystyki i rekreacji Szczegółowa lista i charakterystyka celów strategicznych, długookresowych, zamieszczona została w rozdziale 6 niniejszego programu oraz w harmonogramie zamieszczonym w rozdziale 8. Oceniając stan środowiska i prognozy rozwoju gminy określono zadania w zakresie ochrony środowiska na lata 2008 – 2011. Obszarami priorytetowymi są: • • • system kanalizacji i oczyszczania ścieków, ochrona wód i zaopatrzenie ludności w wodę, gospodarka odpadami. Do zadań o charakterze ciągłym naleŜą: • • • • • • • ochrona przeciwpowodziowa ochrona zasobów przyrody ochrona róŜnorodności biologicznej ochrona powietrza atmosferycznego ochrona złóŜ surowców mineralnych rozwój turystyki i rekreacji bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne Szczegółowa lista i charakterystyka celów krótkoterminowych, zamieszczona została w rozdziale 7 niniejszego programu oraz w harmonogramie zamieszczonym w rozdziale 8. 87 Scharakteryzowano równieŜ system zarządzania realizacją programu, uczestników programu, instrumenty prawne, organizacyjne i ekonomiczne jego realizacji. Określono mechanizmy kontroli realizacji programu ochrony środowiska. Ponadto dla oceny stopnia realizacji poszczególnych zadań programu zaproponowane zostały zestawy wskaźników ekologicznych i gospodarczych (rozdz. 8 i 11). Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Gminny Program Ochrony Środowiska, podobnie jak programy wyŜszych szczebli, podlega aktualizacji co 4 lata. W rozdziale 12 określono harmonogram aktualizacji i weryfikacji Programu, oraz ich zakres. Dla bardziej elastycznego reagowania na zaistniałe zmiany i nowe wyzwania oraz dostosowania terminarza i preliminarza wydatków do aktualnej sytuacji gospodarczej i oferty technologicznej, naleŜy (na podstawie wniosków z raportu realizacji POŚ), dokonać korekty zadań oraz harmonogramu ich wykonania w cyklu dwuletnim. Weryfikacja harmonogramu powinna opierać się na ścisłej współpracy ze społecznością lokalną oraz partnerami realizującymi poszczególne zadania. 88 14. LITERATURA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE potrzeb 1. Mapa geologiczno-gospodarczo-sozologiczna z uwzględnieniem surowcowych, gmina Alwernia. Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A. w Krakowie, 1996 r. 2. Mapy sozologiczne: M-34-64-C (Krzeszowice), M-34-63-D (Chrzanów) w skali 1:50 000 z komentarzem 3. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Alwernia. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Miejskiej w Alwerni nr XXI/165/2004 z dnia 9.06.2004 r. 4. Problemy sozologiczne aglomeracji miejsko-przemysłowych. Gleby i uprawy w aspekcie antropopresji. Biuletyn Komitetu InŜynierii Środowiska PAN nr 2/1995. 5. Przydatność rolnicza gleb Gminy Alwernia. Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, 1986 r. 6. Raport o bezpieczeństwie dla Zakładów Chemicznych „ALWERNIA” S.A. 7. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Alwernia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział Kraków, 1999 r. 8. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002. 9. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2006 roku, WIOŚ, Kraków 2007 10. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2006 roku, WIOŚ, Kraków 2007 11. Rozporządzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 17 października 2006 r. w sprawie Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego nr 654/2006 poz. 3996 12. Rozporządzenie Wojewody Małopolskiego z dnia 17 października 2006 r. w sprawie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego, Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego nr 655/2006 poz. 3999 13. „Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014”, stanowiąca aktualizację „Polityki ekologicznej Państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” będącej uszczegółowieniem przyjętej przez Sejm RP w 2001 roku II Polityki ekologicznej Państwa. 14. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą nr XI/133/07 z dn. 24 września 2007 r. 15. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, uchwalona 30 stycznia 2006 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego 16. Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 17. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Chrzanowskiego 18. Strategia Rozwoju Powiatu Chrzanowskiego na lata 2006-2015 89 19. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Alwernia na lata 2008-2015 (projekt – kwiecień 2008) 20. Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju Przestrzennego Gminy i Miasta Alwernia oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego 15. ZAŁĄCZNIKI 1. Rys. 1 – PrzynaleŜność administracyjna gminy Alwernia 2. Rys. 2 – Podział administracyjny gminy Alwernia 3. Rys 3 - Mapa sozologiczna gminy Alwernia 90