KRIOTERAPIA MIEJSCOWA I OGÓLNA

KRIOTERAPIA MIEJSCOWA I OGÓLNA
Kamila Przybyszewska
Kierunek: Inżynieria Mechaniczno-Medyczna
Studia: magisterskie
Rok akademicki: 2012/2013
Spis treści
1.
2.
Krioterapia ....................................................................................................................................... 3
1.1.
Historia krioterapii................................................................................................................... 3
1.2.
Czynniki chłodzące stosowane w krioterapii ........................................................................... 3
1.3.
Działanie temperatur kriogenicznych na organizm człowieka ................................................ 4
Krioterapia miejscowa i ogólnoustrojowa:...................................................................................... 5
2.1.
Krioterapia miejscowa ............................................................................................................. 5
2.1.1.
2.2.
Efekty terapeutyczne....................................................................................................... 6
Krioterapia ogólnoustrojowa .................................................................................................. 7
2.2.1.
Efekty terapeutyczne....................................................................................................... 8
2.2.2.
Schemat instalacji kriokomory ........................................................................................ 9
3.
Wskazania i przeciwwskazania do krioterapii ............................................................................... 10
4.
Podsumowanie .............................................................................................................................. 11
5.
Bibliografia..................................................................................................................................... 12
1. Krioterapia
Najprościej rzecz ujmując krioterapia to leczenie zimnem. Dokładne wyjaśnienie na czym polega
krioterapia jest już bardziej skomplikowane. Polscy specjaliści pod pojęciem krioterapii rozumieją
bodźcowe, stymulujące działanie na zewnętrzne powłoki ciała krańcowo niskich temperatur (poniżej100`C) przez okres nie dłuższy niż 3 minuty, w celu wywołania fizjologicznych reakcji ustroju na zimno
i wykorzystania ich we wspomaganiu leczenia podstawowego i kinezyterapii [1].
1.1.
Historia krioterapii
Prekursorem wykorzystania bodźca kriogenicznego w praktyce był prof. T. Yamauchi, którego
zespół naukowy w 1978 roku skonstruował pierwszą na świecie kriokomorę i zastosował
krioterapię ogólnoustrojową w leczeniu pacjentów z rozpoznaniem zesztywniającego zapalenia
stawów. Efekty kliniczne zastosowanej terapii zostały publicznie przedstawione w 1981 roku.
Drugą na świecie, a zarazem pierwszą w Europie kriokomorę skonstruował zespół pod
kierunkiem prof. R. Fricke w 1982 roku, w Niemczech. Dzięki współpracy interdyscyplinarnego
zespołu naukowego pod kierunkiem prof. Z. Zagrobelnego, zrzeszającego pracowników
naukowych Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Akademii Medycznej we
Wrocławiu oraz Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN, już w 1983 roku
skonstruowano i wprowadzono do klinicznego użycia pierwszy w Polsce krioaplikator. W kilka
lat po tym, w 1989 roku, zespół pod kierunkiem mgr inż. Z. Raczkowskiego skonstruował
pierwszą w Polsce kriokomorę [1].
1.2.
Czynniki chłodzące stosowane w krioterapii
Krioterapia (kriostymulacja) stosuje pary skroplonych gazów o krańcowo niskich temperaturach w
celu wychłodzenia powierzchni ciała pacjenta. Do wywołania efektu kriostymulacji służą aparaty
wykorzystujące nadmuch parami skroplonego dwutlenku węgla (CO2 :- 75C) lub parami
ciekłego azotu (N2 : - 196C). Ponad to stosuje się również zimne powietrze o temperaturze w
przedziale -30 ˚C ÷ - 15 ˚C.
Rys.1. Opary ciekłego azot.
1.3.
Działanie temperatur kriogenicznych na organizm człowieka
Istnieje szereg efektów działania niskich temperatur na organizm człowieka. Podczas kriostymulacji
dochodzi do oziębienia tkanek powierzchniowych oraz zmian w mikrokrążeniu. Początkowo naczynia
krwionośne ulegają odruchowemu zwężeniu, lecz po upływie kilkunastu sekund następuje ich
rozszerzenie. Skutkuje to silnym wzrostem ukrwienia tkankowego, który może trwać nawet przez 6
godzin. Jednocześnie rośnie temperatura skóry, osiągając po kilkunastu minutach wyjściową wartość,
a potem ją przekraczając.
Jednym z najważniejszych efektów kriostymulacji jest kilkugodzinna zwiększona perfuzja krwi, która
poprawia przemianę materii, ułatwia transport tlenu do mięśni, pomaga usuwać szkodliwe produkty
metabolizmu. Kolejnym wpływem jest działanie przeciwbólowe analgetyczne. Krańcowo niskie
temperatury powodują również zmniejszenie napięcia mięśni, spowodowane spowolnieniem
przewodnictwa nerwowego. Wraz z efektem relaksacji obserwuje się wzrost siły mięśniowej.
Temperatury kriogeniczne wpływają na poprawę nastroju, czy komfortu snu. Krioterapia odgrywa
również ważną rolę w podnoszeniu odporności humoralnej i komórkowej organizmu. Ponadto
stwierdzono, że zabiegi te wpływają na poprawę ogólnej wydolności fizycznej u sportowców.
W oddziaływaniu „zimna" na organizm człowieka wyróżnia się dwie fazy, których skutki opisane są w
tabeli 2. Skutki występujące w pierwszej fazie są naturalną reakcją organizmu na „zimno". Nie określa
się ich jako szkodliwe (patologiczne) dla organizmu ludzkiego, gdyż są one zgodne z fizjologią
człowieka. Efekty w fazie drugiej są tym, co zamierza się uzyskać stosując zabieg krioterapii.’
Tab. 1. Zestawienie fizjologicznych reakcji organizmu na zimno [5].
2. Krioterapia miejscowa i ogólnoustrojowa:
Ze względu na wielkości powierzchni ciała wystawionej na działanie ekstremalnie niskich temperatur
wyróżnia się krioterapię miejscową i ogólnoustrojową.
2.1.
Krioterapia miejscowa
Rys. 2. Krioterapia miejscowa w okolicy nadgarstka.
Rys. 3. Krioterapia miejscowa stawu skokowego.
Krioterapia miejscowa polega na schłodzeniu określonej części ciała za pomocą krioaplikatora w celu
wystąpienia fizjologicznych zmian w jej obrębie.
Temperatura, jaką uzyskuje się u wylotu dyszy krioaplikatora z ciekłym azotem waha się pomiędzy 160C a -196C .
Rys. 4. Przykładowe urządzenie do krioterapii miejscowej.
Można wymienić 8 metod krioterapii miejscowej:
1. Okłady z wykorzystaniem woreczków z lodem
lub zamrożonym żelem silikonowym ew. roztworem soli
2. Częściowa kąpiel w wodzie z lodem
3. Masaż lodem
4. Zraszanie sprayem oziębiającym
5. Ochładzanie metodą kontaktową
6. Nadmuch parami azotu
7. Nadmuch mieszaniną par azotu i
schłodzonego powietrza atm.
8. Nadmuch zimnym powietrzem
Rys. 5. Zdjęcie stosowania krioterapii miejscowej w okolicy kręgosłupa.
2.1.1. Efekty terapeutyczne
1. Podwyższenie progu bólowego.
2. Miejscowe przekrwienie okolicy chłodzonej.
3. Wzmożenie wydzielania hormonów.
4. Wydzielanie endorfin.
5. Zmniejszenie obrzęków.
6. Obniżenie napięcia mięśni.
7. Obniżenie aktywności procesów zapalnych.
8. Pośrednio dzięki skojarzeniu z kinezyterapią, zwiększenie zakresu ruchomości stawów oraz siły
mięśniowej.
9. Skrócony okres rekonwalescencji po urazach sportowych.
10. Zastosowanie natychmiastowe po oparzeniu pozwala na gojenie się skóry bez infekcji i blizn.
2.2.
Krioterapia ogólnoustrojowa
Rys.6. Widok na komorę właściwą kriokomory z kaskadowym systemem sprężania powietrza, temperatura
komory właściwej ok. – 120C [2].
Krioterapia ogólnoustrojowa to poddanie całego ciała pacjenta działaniu ekstremalnie niskich
temperatur od ok-100 do ok-160, w specjalnie skonstruowanych do tego celu urządzeniach jak
kriokommora czy kriosauna.
Kriosauna jest jednoosobowym pomieszczeniem które służy do oziębiana całego ciała oprócz głowy,
nie tak skuteczne jak komora kriogeniczna.
Kriokomora może być przeznaczona dla jednej lub kilku osób, najczęściej wyposażona jest w jeden
lub dwa przedsionki, w których panuje wyższa temperatura powietrza, ok. -10, -60`C. osoba
poddawana zabiegowi przechodząc przez kolejne przedsionki adaptuje się do niskiej temperatury, co
pozwala na zmniejszenie nieprzyjemnych efektów stresu termicznego po przejściu do komory
zabiegowej w której panuje już temperatura ok. -160`C [2].
Rys. 7. Zdjęcie wejścia do kriokomory: komory zabiegowej po lewej i przedsionka po prawej.
Osoby korzystające z zabiegu krioterapii w kriokomorach mają obowiązek zakryć części dystalne
swojego ciała, takie jak: uszy, dłonie, stopy czy usta, jak widać na Rys. 8.
Rys. 8. Pacjenci po wyjściu z kriokomory.
2.2.1. Efekty terapeutyczne
Po serii zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej obserwuje się zmniejszenie dolegliwości bólowych.
Uzyskuje się działanie przeciwzapalnie i zmniejszające obrzęki. Następuje wzmocnienie układu
odpornościowego i ochrona przed infekcjami. Wyraźnie poprawia się krążenie i usuwanie toksyn z
organizmu. Usuwane jest zmęczenie, bóle głowy, bezsenność, podnosi witalność. U osób z depresją
kriokomora poprawia nastrój i samopoczucie. Zabiegi w kriokomorze odmładzają, ujędrnią skórę,
likwidują cellulitis, wspomagają odchudzanie.
Najcenniejsze efekty lecznicze krioterapii ogólnoustrojowej to:












Czynne, obwodowe przekrwienie tkanek, które powoduje lepszą przemianę materii i szybką
eliminację szkodliwych produktów metabolizmu, przez co decyduje o szybkim gojeniu się
urazów i zapaleń
Uczucie subiektywnej bezbolesności, które ułatwia większą intensywność i skuteczność
stosowania rehabilitacji ruchowej (kriorehabilitacji), który przy powtarzanych zabiegach
krioterapii utrzymuje się przez długi czas
Rozluźnienie mięśni szkieletowych, wzmocnienie ich siły
Zmniejszenie obrzęku w obrębie stawów i tkanek miękkich
Wzrost odporności organizmu
Wzrost poziomu korzystnych hormonów w surowicy krwi
Korzystny wpływ na psychikę (poziom lęku, niepokoju i pobudliwości ulegają obniżeniu,
wzrasta percepcja i procesy decyzyjne oraz wytrzymałość Ośrodkowego Układu Nerwowego
na zmęczenie)
Wzmocnienie struktury powierzchniowych naczyń krwionośnych
Poprawa kolorytu skóry oraz korzystne działanie kosmetyczne
Opóźnienie procesu starzenia (efekt antyoksydacyjny)
Odnowa biologiczna organizmu
Poprawa samopoczucia, relaks, rześkość, rozluźnienie.
2.2.2. Schemat instalacji kriokomory
Rys. 9. Schemat instalacji kriokomory, która mieści się we wrocławskiej placówce [1].
Schemat instalacji chłodniczej i powietrznej wrocławskiej komory kriogenicznej przedstawiono na
Rys. .Powietrze sprężane jest do 1 MPa w sprężarce (8), następnie filtrowane i osuszane w osuszaczu
absorpcyjnym (10), po czym kierowane jest do jednego z kriooczyszczalników (12) chłodzonych cieczą
kriogeniczną. Gdy temperatura wypływającego powietrza z jednego kriooczyszczalnika do komory
kriogenicznej podwyższa się do ok. -100`C, nastąpi automatyczne zamknięcie tego urządzenia i
przesłanie powietrza do drugiego kriooczyszczalnika, a stąd po schłodzeniu i oczyszczeniu do komory
zabiegowej, podczas gdy w pierwszym kriooczyszczalniku następuje jego regeneracja i wychładzanie.
Z wychładzaniem 1 kriooczyczalnika chłodzony jest także ten drugi.
W kolejnym etapie następuje zamknięcie zaworów kierujących powietrze i otwarcie zaworów przy
zbiorniku z kriogenem (7)
Doprowadzenie i odprowadzenie cieczy kriogenicznej odbywa się siecią przewodów połączonych z
wymiennikami ciepła zainstalowanymi w przedsionku (1) i komorze (2). Instalacja jest izolowana
termicznie i przeciwwilgociowo. Bezpośredni nadmuch zimnego powietrza do strefy przebywania
ludzi znajduje się w ścianie pomieszczenia. Czujnik (3) zamontowany w komorze umożliwia
kontrolowanie temperatury panującej wewnątrz. Sterowanie podczas zabiegu możliwe jest dzięki
komputerowi (6) zamieszczonemu przed komorą zabiegową [3].
3. Wskazania i przeciwwskazania do krioterapii
Zabiegom krioterapii powinny poddać się osoby z cierpiące na:
1. reumatoidalne zapalenie stawów,
2. choroby zwyrodnieniowe stawów,
3. stwardnienie rozsiane,
4. zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej,
5. urazy mięśni,
6. następstwa stłuczeń – obrzęki i wysięk
7. przewlekłe zespoły bólowe,
8. świeże oparzenia,
9. schorzenia dermatologiczne: łuszczyca,
włókniaki, brodawki, zakażenia wirusowe,
8. dolegliwości wymagające odnowy biologicznej,
9. kontuzje: zwichnięcia, skręcenia, złamania,
10. dyskopatie.
Istnieje także wiele przeciwwskazań do zabiegu krioterapii, takich jak:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
niedoczynność tarczycy,
niedokrwistość,
nadciśnienie tętnicze znacznego stopnia
zaawansowana miażdżyca,
ropno-zgorzelinowe zmiany na skórze,
stosowanie niektórych leków (neuroleptyki, alkohol)
Krioglobulinemia,
Kriofibrynogemia,
uszkodzenia skóry,
obecność miejscowych odmrożeń,
klaustrofobia [4].
4. Podsumowanie
Krioterapia polega na schłodzeniu tkanek, bez ich uszkadzania i zyskuje coraz większą popularność
jako ważna część rehabilitacji i odnowy biologicznej. Krioterapia pozytywnie wpływa na polepszenie
funkcjonowania naszego organizmu. Do największych zalet tej metody należą dość wysoka
skuteczność działania, prostota i krótki czas trwania zabiegu, a także relatywnie niewielka liczba
przeciwwskazań do jej stosowania. Konieczne jest jednak prowadzenie dalszych badań na nowymi
możliwościami wykorzystania temperatur kriogenicznych w celach leczniczych oraz medycynie
sportowej.
5. Bibliografia
1. Krioterapia, Madejski Roger, Madejski Eligiusz,Kraków
2. Krioterapia ogólnoustrojowa: ogólna charakterystyka metody, efekty biologiczne i
zastosowanie kliniczne temperatur kriogenicznych; Paweł Zalewski 1, Jacek J. Klawe 1,
Małgorzata Tafil-Klawe 2
3. Kriokomory w medycynie; A. Wojciechowicz, W. Targański; PG
4. Zagrobelny Z.: „Krioterapia -miejscowa i ogólnoustrojowa"; Wydawnictwo Medyczne Urban i
Partner. Wrocław, 2007.
5. Starburzyński G., Starburzyń-ska - Lupa A.: „Fizjoterapia". Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Warszawa, 2007.
Rys. 1.
http://www.google.pl/imgres?q=pary+ciek%C5%82ego+azotu&hl=pl&sa=X&tbo=d&biw=1090&bih=481&tbm=isch&tbnid=O1m5QGykSi2lk
M:&imgrefurl=http://realitynet.pl/e107_plugins/content/content.php%3Fcontent.152.complete&docid=yW4GTeopU7x3tM&imgurl=http:/
/www.realitynet.pl/articles/systemy_chlodzenia_komputerow/35_wlewanie_azotu.jpg&w=500&h=381&ei=tQzvUNOWNo_KswbFmYCICg&
zoom=1&iact=rc&dur=349&sig=102578512239614361318&page=2&tbnh=132&tbnw=167&start=12&ndsp=18&ved=1t:429,r:12,s:0,i:117&
tx=126&ty=69
Rys. 2. http://www.andmax.eu/krioterapia.html,
Rys. 3.
http://www.google.pl/imgres?q=krioterapia+miejscowa&hl=pl&sa=X&tbo=d&rlz=1C1SKPL_enPL416PL416&biw=1090&bih=481&tbm=isch
&tbnid=tourcIUzPEqlgM:&imgrefurl=http://kuracjusz24.pl/krioterapiamiejscowa/&docid=d8r5pZi6Jzgw7M&imgurl=http://kuracjusz24.pl/wp-content/uploads/2012/05/krioterapia320x240.jpg&w=320&h=240&ei=UgjvUNmuGune4QTCgYHYDw&zoom=1&iact=rc&dur=533&sig=102578512239614361318&page=2&tbnh
=156&tbnw=206&start=12&ndsp=18&ved=1t:429,r:21,s:0,i:150&tx=99&ty=11
Rys. 4. http://www.andmax.eu/krioterapia.html
Rys. 6. [2]
Rys. 7. http://esanatoria.eu/news/view/587,sanatorium-dedal-zaprasza-na-zabiegi-krioterapii-ogolnoustrojowej/
Rys. 8. http://cetniewo.cos.pl/kriokomora.html
Rys. 9. [1]