ABC pomocy psychologiczno

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna bardziej dostępna i mniej sformalizowana
Wprowadzone w 2011r. nowe zasady organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej
w publicznych szkołach i placówkach były niemal od samego początku krytykowane
przez środowiska nauczycieli, dyrektorów i rodziców. Wskazywano na ich nadmierne
zbiurokratyzowanie i skomplikowane procedury. Po dwóch latach resort edukacji
doszedł do przekonania, że część dotychczasowych przepisów nie sprawdziła
się w praktyce i postanowił wydać nowe rozporządzenie.
Dlaczego zmiany?
Przepisy rozp. MEN z dn. 30.04.2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy
psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
(Dz.U. z 2013 r. poz. 532) weszły w życie w dniu 8 maja 2013r. Jak czytamy
w uzasadnieniu do projektu, nowe regulacje dają dyrektorom szkół (placówek) większą
autonomię w zakresie organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
W dalszym ciągu to dyrektor będzie odpowiedzialny za zapewnienie uczniowi
kompleksowego wsparcia, jednak nowe przepisy mają umożliwić dostosowanie
szczegółowych rozwiązań organizacyjnych do specyfiki szkoły (placówki), a tym samym
– ułatwić dyrektorom organizację wsparcia dla uczniów, w tym usprawnić kształcenie
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Konstruując nowe rozporządzenie, MEN wziął pod uwagę prośby, rekomendacje, opinie
i uwagi przesyłane do resortu przez środowiska nauczycieli, rodziców, dyrektorów,
partnerów społecznych, przedstawicieli kuratoriów i samorządów. Zwracano w nich
uwagę na trudności interpretacyjne, jakie budziły przepisy określające sposób
organizacji pracy zespołów nauczycieli, wychowawców i specjalistów. W tym właśnie
obszarze resort zdecydował się na gruntowne zmiany – rezygnację z obligatoryjnego
tworzenia zespołu dla każdego ucznia.
Te i inne modyfikacje mają, zdaniem MEN, przyczynić się do „zwiększenia szans
edukacyjnych uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwiększenia
efektywności świadczonej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, jak również
wykorzystania zasobów kadrowych konkretnego przedszkola, szkoły i placówki
w sposób dostosowany do potrzeb beneficjentów tej pomocy”. O tym, jakie zmiany
przynosi nowe rozporządzenie, traktuje poniższe omówienie.
Pomoc bardziej dostępna
Nowe przepisy poszerzają krąg osób zaangażowanych w opiekę nad uczniem
m.in. o pracowników pomocy społecznej i kuratorów sądowych. Dzięki temu więcej
osób i instytucji będzie mogło wystąpić z wnioskiem o objęcie ucznia specjalistyczną
opieką. Resort edukacji postanowił dopisać do dotychczasowego katalogu także inne
osoby, które choć nie są związane ze szkołą, mogą z racji wykonywanych obowiązków
posiadać wiedzę na temat potrzeb konkretnego ucznia i jego rodziny.
Do tej pory z wnioskiem o objęcie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną mogli
zwrócić się: sam uczeń, jego rodzice, nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej
lub specjalista – prowadzący zajęcia z uczniem, poradnia psychologiczno-pedagogiczna,
w tym specjalistyczna, asystent edukacji romskiej i pomoc nauczyciela.
Na podstawie nowych przepisów o zorganizowanie w szkole specjalistycznej pomocy
będzie mógł wnioskować także kurator sądowy, pracownik socjalny i asystent rodziny.
Resort edukacji zrealizował w ten sposób postulat Związku Nauczycielstwa Polskiego,
który w trakcie prac legislacyjnych zwracał uwagę na potrzebę poszerzenia
dotychczasowego katalogu o pracowników pomocy społecznej pracujących z rodziną
dziecka. Ponadto wśród osób, którym nowe rozporządzenie przyznaje inicjatywę
w organizowaniu pomocy, znaleźli się również dyrektor szkoły (przedszkola, placówki)
oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania lub higienistka szkolna.
Mniej dokumentacji: znikają PDW i KIPU
Zakres i efekty pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniom będą
dokumentowane w dzienniku pracy nauczyciela. Nowe rozporządzenie znacznie
ogranicza dokumentację, którą do tej pory musieli prowadzić nauczyciele – znosi
obowiązek tworzenia kart indywidualnych potrzeb ucznia (KIPU) i planów działań
wspierających (PDW). Dzięki temu nauczyciele będą mieli więcej czasu na bezpośrednią
pracę z uczniami.
Do tej pory w karcie zapisywano m.in. zalecane sposoby, zakres i formy pomocy
psychologiczno-pedagogicznej. Na podstawie ustaleń zawartych w karcie tworzono plan
działań wspierających. Nauczyciele szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych
po raz pierwszy pisali PDW i KIPU w 2012r., nauczyciele gimnazjów – w 2011r.
Od nowego roku szkolnego nie będą musieli już tego robić. Zgodnie z przepisem
przejściowym ww. rozp. jedynie uczniom, dla których pod rządami starego
rozporządzenia opracowano plany działań wspierających, pomoc psychologicznopedagogiczna może być udzielana na podstawie tych planów do końca okresu, na jaki
zostały opracowane.
Resort uznał, że skoro nauczyciele, wychowawcy i specjaliści udzielający pomocy
psychologiczno-pedagogicznej prowadzą dokumentację zgodnie z przepisami rozp.
MENiS z dn. 19.02.2002r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola,
szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej
i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. Nr 23, poz. 225, z późn. zm.),
to nie ma potrzeby tworzyć dodatkowych dokumentów powielających te same
informacje. Ocena efektywności udzielanej uczniom pomocy psychologicznopedagogicznej może być dokonywana w dokumentach tworzonych zgodnie
z ww. rozporządzeniem. Zamiast wypełniać PDW i KIPU nauczyciele będą
opracowywać indywidualny lub grupowy program pracy z uczniami na poszczególnych
zajęciach organizowanych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Taki
obowiązek wynika z wzmiankowanego wyżej rozp. MENiS z 2002r. Zgodnie z § 10 ust.
2 tego rozp. do dzienników zajęć wpisuje się indywidualny program pracy z uczniem
lub wychowankiem, a w przypadku zajęć grupowych – program pracy grupy, tematy
przeprowadzonych zajęć, ocenę postępów i wnioski dotyczące dalszej pracy.
IPET zostaje
Dla uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego nadal tworzony będzie
indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET). Będą w nim uwzględniane
wnioski dotyczące dalszej pracy z uczniem, zawarte w dokumentacji udzielanej pomocy
psychologiczno-pedagogicznej.
Terapeuci na liście specjalistów
Nowe przepisy wśród specjalistów udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej
wymieniają także terapeutów pedagogicznych. Takie rozwiązanie pozytywnie ocenia
Związek Nauczycielstwa Polskiego. Terapeuci nie tylko prowadzą zajęcia korekcyjno-
kompensacyjne
dla
uczniów
ze
specyficznymi
trudnościami
w uczeniu
się oraz z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, lecz także są w stanie rozpoznać
ryzyko wystąpienia takich trudności u dzieci i mogą wspierać nauczycieli
w diagnozowaniu potrzeb i możliwości uczniów. Dlatego zdaniem związkowców
specjaliści prowadzący działania terapeutyczne to jedne z kluczowych osób zajmujących
się udzielaniem pomocy uczniom i tworzących profesjonalne otoczenie wspierające
szkołę.
Nowe formy wsparcia
Do katalogu form pomocy psychologiczno-pedagogicznej resort edukacji dopisał
„bieżącą pracę z uczniem”. Oznacza to, że każdy nauczyciel i wychowawca, w trakcie
bieżącej pracy z uczniem, jest zobowiązany do udzielenia mu wsparcia, adekwatnego
do potrzeb.
Zgodnie z § 7 cyt. rozp. w przedszkolu, szkole, placówce pomoc psychologicznopedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem (w szkole dla dorosłych,
odpowiednio, ze słuchaczem).
Nowością jest również wpisanie do katalogu form pomocy zajęć rozwijających
uzdolnienia. Zajęcia te mają służyć rozwijaniu talentów i mogą być organizowane
na każdym etapie edukacji (oprócz szkół dla dorosłych), począwszy od edukacji
przedszkolnej.
Szkoły dla dorosłych
Odrębnie uregulowano zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej
słuchaczom szkół dla dorosłych (§ 7 ust. 3 cyt. rozp.). W tych szkołach pomoc jest
udzielana w trakcie bieżącej pracy ze słuchaczem oraz w formie zajęć związanych
z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery
zawodowej, porad i konsultacji oraz warsztatów i szkoleń. Nie organizuje się natomiast
zajęć rozwijających uzdolnienia, zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, specjalistycznych
(korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych). Wynika
to ze specyfiki tych szkół.
Organizacja pomocy
Nowe przepisy zakładają odejście od tworzenia zespołu dla każdego ucznia. Do tej pory
planowaniem i koordynowaniem udzielania uczniowi pomocy psychologicznopedagogicznej zajmował się zespół tworzony przez dyrektora szkoły. W jego skład
wchodzili nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści prowadzący
zajęcia z uczniem. W skrajnym przypadku w danej szkole mogło powstać tyle zespołów,
ilu było uczniów, którzy wymagali pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Kwestia powoływania zespołów wzbudzała największe kontrowersje. Brak precyzyjnych
przepisów w tej materii skutkował szeregiem wątpliwości, a te z kolei doprowadziły
do nadmiernej formalizacji czynności i działań wykonywanych przez pracowników
szkół. Czas pokazał, że wielu dyrektorów interpretowało przepisy jako wprowadzające
wymóg formalnego trybu tworzenia zespołów przy pomocy decyzji czy zarządzeń,
wydawanych odrębnie dla każdego zespołu.
Pod rządami nowego rozporządzenia osobą, do której należy planowanie
i koordynowanie udzielania pomocy, jest: w szkole lub w placówce, w której
funkcjonuje szkoła – wychowawca klasy, a w przedszkolu i placówce, w której
nie funkcjonuje szkoła – dyrektor przedszkola lub placówki. Dyrektor przedszkola,
szkoły lub placówki może jednak wyznaczyć inną osobę, która będzie wykonywała
te zadania.
Tak jak do tej pory nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści
w przedszkolu, szkole i placówce rozpoznają odpowiednio indywidualne potrzeby
rozwojowe i edukacyjne oraz indywidualne możliwości psychofizyczne uczniów,
w tym ich zainteresowania i uzdolnienia. Zgodnie z § 19 ust. 3 cyt. rozp. w przypadku
stwierdzenia, że uczeń ze względu na potrzeby rozwojowe lub edukacyjne
oraz możliwości psychofizyczne wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną,
odpowiednio nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej lub specjalista
niezwłocznie udzielają uczniowi tej pomocy w trakcie bieżącej pracy oraz informują
o tym, w zależności od miejsca zatrudnienia, wychowawcę klasy lub dyrektora
przedszkola (placówki).
Dalsza inicjatywa należy już do wychowawcy klasy lub dyrektora – to oni, jeżeli
stwierdzą taką potrzebę, informują innych nauczycieli, wychowawców lub specjalistów
o potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w trakcie ich bieżącej
pracy z uczniem. Wychowawca klasy (lub inna osoba wyznaczona przez dyrektora)
i dyrektor przedszkola ustalają formy pomocy, okres ich udzielania oraz wymiar godzin,
w którym poszczególne formy będą realizowane.
Choć nowe przepisy rezygnują z zespołu jako obowiązkowej formuły pracy nauczycieli
i specjalistów, mocno podkreślają konieczność współpracy wszystkich osób
zaangażowanych w udzielanie pomocy uczniowi. Zgodnie z § 19 ust. 7 cyt. rozp. osoby
zajmujące się planowaniem i koordynowaniem pomocy współpracują z rodzicami
ucznia lub pełnoletnim uczniem oraz – w zależności od potrzeb – z innymi
nauczycielami, wychowawcami i specjalistami, prowadzącymi zajęcia z uczniem,
poradnią lub innymi osobami czy instytucjami, które zainicjowały objęcie ucznia
pomocą, a których udział w realizacji tego zadania jest niezbędny (m.in. poradnia
psychologiczno-pedagogiczna, pomoc nauczyciela, pracownik socjalny, asystent rodziny,
kurator sądowy, pielęgniarka).
Współpraca specjalistów
Rezygnacja z tworzenia zespołów spowodowała, że resort edukacji zdecydował
się na dopisanie do katalogu zadań realizowanych przez specjalistów: pedagoga,
psychologa, logopedy, doradcy zawodowego, terapeuty pedagogicznego, nowego
obowiązku, jakim jest wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych
i innych specjalistów w
udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
W dotychczasowym rozporządzeniu zadanie to było przypisane zespołowi.
ZNP: nowe rozporządzenie daje nadzieję
Podczas prac legislacyjnych MEN przekonywał, że nowe rozporządzenie uelastyczni
procedury organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz sposób
dokumentowania tych działań, umożliwi sprawniejsze rozpoznawanie i zaspokajanie
indywidualnych
potrzeb
uczniów
oraz wspieranie
rodziców
i nauczycieli
w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych, odciąży nauczycieli
od części dotychczasowych obowiązków, w tym ograniczy do niezbędnego minimum
dokumentację, przez co wydłuży się czas przeznaczony na bezpośrednią pracę
z uczniem.
„Proponowane rozwiązania dają nadzieję na lepszą organizację pomocy psychologicznopedagogicznej w szkołach i placówkach, pozwolą skoncentrować uwagę nauczycieli
(wychowawców, specjalistów) na uczniu i jego potrzebach dzięki zniesieniu
powszechnie krytykowanych, biurokratycznych zasad” – napisał w opinii do projektu
Związek Nauczycielstwa Polskiego. Choć ZNP pozytywnie ocenił większość nowych
rozwiązań, zauważył, że ministerialne propozycje potwierdzają zasadność uwag
związkowców zgłaszanych już w 2010r. (krytykowali oni wówczas nadmiernie
sformalizowane zasady organizacji pomocy, powoływanie zespołów, zbyt szczegółową
dokumentację etc.). Związek poparł zniesienie obowiązku tworzenia zespołów, zastrzegł
jednak, że ma wątpliwości, czy to właśnie wychowawca klasy jest odpowiednią osobą
do planowania okresu i wymiaru godzin pomocy oraz koordynowania działań
podejmowanych w tym zakresie. Szkołom i placówkom nie pozostaje nic innego
jak przetestować kolejne przepisy proponowane przez MEN i wypracować optymalne
dla specyfiki własnej pracy rozwiązania organizacyjne.
Małgorzata Tabaszewska
Źródło: http://www.bibliotekako.pl