Biuletyn Turystyczny
Transkrypt
Biuletyn Turystyczny
Ka rez 13 mp rz i 20 da len Biuletyn Lato 2013 Dwa kółka czy dwa wiosła? Sprawdź nasze trasy! Czy kultura jest produktem turystycznym? wywiad z Wojciechem Kassem, dyrektorem Muzeum K.I. Gałczyńskiego O mazurskiej chacie… O tym, kto króluje w Puszczy Piskiej Piska Pozycja Ryglowa schrony z II wojny światowej „Smak historii” – przepisy kuchni regionalnej 2 TURYSTYKA KAJAKOWA Szlak kajakowy rzeki Pisy • Las Ochronny Szast w Puszczy Piskiej (powstały po huraganie z 2002 roku który nawiedził Puszczę Piską) • Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie • Charakterystyczna zabudowa wsi kurpiowskich położonych nad Pisą z ich lokalnym klimatem • Bunkry z II wojny światowej (miejscowości: Jeże, Wolisko) • Zaginione wioski Puszczy Piskiej (Niedźwiedzie, Wilki, Dziadowo, Szast, Wolisko, Paski) Proponowane trasy: • Wariant A – 1-dniowy Pisz – Dziadowo: – 18 km, czas na przepłynięcie – 4-4,5 godziny • Wariant B – 3-dniowy Pisz – Dziadowo - Jeże – Kozioł – Ptaki – 42,8 km • Wariant C – 4-dniowy Pisz – Jeże – Kozioł – Ptaki – Dobrylas – Nowogród – 81 km Rzeka Pisa 81 kilometrów długości i należy do najbardziej meandrujących rzek Europy. Początek swój bierze w wodach jeziora Roś, natomiast bieg swój kończy w Nowogrodzie, gdzie wpada do Narwi. W początkowej fazie rzeka przepływa przez Puszczę Piską (do 20 km), natomiast w dalszym biegu przepływa przez Równinę Kurpiowską. Trasa stosunkowo łatwa, na trasie brak zorganizowanych campingów, dobre warunki noclegowe wyłącznie w Piszu, Koźle i Ptakach, w pozostałych miejscach na łąkach za zgodą gospodarzy. Atrakcje turystyczne: SZLAK KAJAKOWY –––– Szlak kajakowy im. Michała Kajki jeziora: Orzyskie, Śniardwy Szlak imieniem znanego mazurskiego poety, to oferta dla osób preferujących bliski kontakt z przyrodą, poszukujących spokoju, refleksji i ucieczki od cywilizacji. Spływ rozpoczyna się na Jeziorze Zdedy, a kończy w Okartowie nad jeziorem Śniardwy. W roku 2012 szlak im. Michała Kajki został wybrany przez internautów najpiękniejszym szlakiem kajakowym na Mazurach, wyprzedzając rzekę Krutynię – Królową mazurskich rzek. Niczym nie zakłócony kontakt z dziką naturą w pełni rekompensuje brak rozbudowanej infrastruktury turystycznej. Atrakcje turystyczne: • Muzeum artysty Michała Kajki w Ogródku • Kościół w Okartowie • Pozostałości grodziska nad jeziorem Tyrkło pochodzące z prehistorycznych czasów • Ruiny starego młyna na cieku łączącym jezioro Przykop z jeziorem Rostki Proponowane trasy: • Wariant A – 1-dniowy jez. Zdedy – Jez. Lipińskie – Klusy – jez. Kraksztyn – Ogródek 13,5 km (czas płynięcia ok. 4-4,5 godz.) • Wariant B – 2-dniowy jez. Zdedy – Jez. Lipińskie – Klusy – jez. Kraksztyn – Ogródek (13,5 km) – Jez. Kaleńskie – jez. Rostki – jez. Orzysz – Orzysz (13,0 km) • Wariant C – 3-dniowy jez. Zdedy – Jez. Lipińskie – Klusy – jez. Kraksztyn – Ogródek – Jez. Kaleńskie – jez. Roski – jez. Orzysz – Orzysza – jez. Tyrkło – jez. Śniardwy – Okartowo – 34 km SZLAK KAJAKOWY –––– 3 Turystyka rowerowa TRASY ROWEROWE –––– Trasa rowerowa „Wokół jeziora Śniardwy” wariant 1 Trasa: – – – – Pisz – Niedźwiedzi Róg – Wejsuny – Popielno – Mikołajki – Dziubiele – Suchy Róg – Tuchlin – Zdęgówko – Wężewo – Okartowo – Zdory – Szczechy Wielkie – Pisz Uwaga: Trasa przebiega przez przeprawę promową przez Jezioro Bełdany na Wierzbie. Prom kursuje od maja do października. Charakterystyka: długość trasy: 100,4 km czas przejazdu: ≈8,5 godziny, Trasę można podzielić na 2 dni. Trasa o średnim stopniu trudności. Co warto zobaczyć: Trasa biegnie wokół największego jeziora w Polsce – Śniardwy, zwanego również Mazurskim Morzem. Szlak prowadzi w większości przez Mazurski Park Krajobrazowy oraz lasy Puszczy Piskiej: lasy mieszane, tereny bagienne, klify, punkty widokowe. Na trasie znajduje się wiele atrakcji: punkt widokowy Niedźwiedzi Róg na wyspy Jeziora Śniardwy – Czarci Ostrów, Pajęczą i półwysep Szeroki Ostrów; Stacja Badawcza PAN w Popielnie – rezerwat konika polskiego, przeprawa promowa na jeziorze Bełdany, jezioro Łuknajno stanowiące jedną z największych ostoi łabędzia niemego w Europie, Muzeum Reformacji w Mikołajkach, kościoły ewangelickie w Wejsunach i Mikołajkach, punkt widokowy w Okartowie i w Nowych Gutach. wariant 2 Rowerem i statkiem wokół Mazurskiego Morza Trasa: – – – – Pisz – Karwik – Niedźwiedzi Róg – Końcewo – Wejsuny – Ruciane Nida – rejs statkiem Ruciane – Mikołajki ( ok. 2,5 godzin) – Łuknajno – Dziubiele – Suchy Róg – Tuchlin – Okartowo – Nowe Guty – Kwik – Zdory – Szczechy Wielkie – Karwik Trasa rowerowa „Zaginione Wioski Puszczy Piskiej” Co warto zobaczyć: • Pozostałości po hucie i cmentarz w nieistniejącej wsi Wądołek. W miejscowości działała największa w Prusach Wschodnich huta żelaza, po jej zlikwidowaniu funkcjonował młyn i leśniczówka, a malowniczo położona nad rzeczką Rybnicą osada zyskała m.in. status atrakcji turystycznej. Obecnie po osadzie i hucie pozostały tylko ślady urządzeń hydrotechnicznych i fundamenty zabudowań, jaz na Rybnicy oraz cmentarz ewangelicki. • Las Ochronny Szast w Puszczy Piskiej. • Elementy architektury mazurskiej we wsiach Pogobie Tylne, Pogobie Średnie i Piskorzewo. • Pozostałości nieistniejących wsi Szast, Piskorzewo, Mały Wądołek. • Zabytkowa wieża ciśnień w Piszu – obecnie po gruntownej modernizacji. Charakterystyka: długość trasy: 85 km przeciętny czas przejazdu: 8-9 godz. Trasę można podzielić na 2 dni . Trasa o średnim stopniu trudności. Trasa: – – – – Charakterystyka: Pisz – Pogobie Średnie – Pogobie Tylne – Piskorzewo – Wądołek – Szast – Pisz długość trasy: 33,42 km przeciętny czas przejazdu: 3 godz. Trasa o niskim stopniu trudności. 4 TURYSTYKA KULTUROWA Mazurskie Muzea Ciekawostki z Leśniczówki Pranie Czy wiesz, że: … kilka lat temu zgłosił się do muzeum Pan Bogdan Kruszona, syn Romana Kaufmanna (naprawdę Kruszona), wachmana w stalagu Altengrabow XI A, w którym przebywał również Konstanty Ildefons Gałczyński, z informacją o posiadaniu zegarka poety z czasów wojennych. Jak wynika z opowieści Kruszona, jego ojciec poznał poetę podczas pobytu w Altengrabow i otrzymał od Gałczyńskiego w 1944 roku zegarek marki Atlantic w zamian za sześć paczek amerykańskich papierosów. Wymiana odbyła się na obozowym placu przy belgijskim baraku w obecności kolegi wachmana o nazwisku Brodzki z Tczewa. I tak zegarek polskiego poety znalazł się w posiadaniu wachmana Kruszona, a dzisiaj dzięki staraniom dyrektora widnieje w jednej z gablot ekspozycji prańskiego muzeum. … niedawno, ponownie w Muzeum pojawiła się pośmiertna maska Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego autorstwa rzeźbiarza Alfonsa Karnego. Jest to jeden z nielicznych odlewów twarzy poety. Wykonana z brązu przedstawia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w dniu jego śmierci. Maskę zakupiono od Pani Danuty Wróblewskiej Frączak, która jest córką rzeźbiarza. … Muzeum weszło w posiadanie rękopisu wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Nie ma czasu na miłość, składającego się z pięciu kartek. Rękopis trafił do muzeum z rąk Pani Bogusławy Glińskiej-Grin. Otrzymała go od redaktora opolskiego radia Tadeusza Ponieckiego, który spotykał się z Gałczyńskim w Krakowie. Utwór ten mógł powstać w kawiarniano-towarzyskiej atmosferze, o czym świadczy jego historyczno-ironiczny ton. Galeria Mazurska Galeria Mazurska mieści się w Tuchlinie – małej wiosce między Mikołajkami a Orzyszem. Powstała w lipcu 2012 roku i jest to nie tylko sklep, ale miejsce spotkań z artystami, właścicielami warsztatów i manufaktur oraz z ich dziełami i wyrobami. Każdy z nich ma w Galerii swoją ekspozycję. Ich twórczość często nawiązuje do dawnych miejscowych tradycji. Dlatego też w Galerii znajdziemy nawiązanie do mazurskiej przeszłości: reprinty starych map okolic, pocztówek i zdjęć. W Galerii można zakupić kolorowe zabawki z drewna, gliniane naczynia użytkowe i ozdobne, wiklinę i tradycyjne kafle, biżuterię ręcznie wytwarzaną, serwety, zazdrostki, ozdobne poduszki, torby i torebki, czapki dziergane, rzeźby, grafiki, malowane drewno i wiele innych przedmiotów.. W Galerii Mazurskiej... Muzeum Ernsta Wiecherta w Piersławku Miejsce poświęcone pamięci niemieckiego pisarza, który urodził się w leśniczówce Piersławek niedaleko Piecek, w rodzinie ewangelickiej. Jego najbardziej znanymi dziełami w Polsce są autobiografia Lasy i ludzie oraz powieść Dzieci Jerominów, której przesłaniem jest życie w zgodzie z naturą, rytmem przyrody, prostotą i stosowanie się do zasad biblijnych. Pisarz tworzył przez 37 lat, opublikował 13 powieści, około 50 nowel i opowiadań, 4 sztuki teatralne, 3 tomy wspomnień, 40 bajek i przemówienia publiczne. Ekspozycję stanowią dzieła pisarza wydane w języku niemieckim, polskie tłumaczenia, liczne dokumenty i druki. Na jednej ze ścian budynku umieszczone są dwie tablice pamiątkowe, upamiętniające 100. i 110. rocznicę urodzin pisarza. Czy kultura jest produktem turystycznym? Wywiad z Wojciechem Kassem – Dyrektorem Muzeum K.I. Gałczyńskiego Czy kultura może być produktem turystycznym? Dostaję gęsiej skórki albo, żeby było w duchu poety Gałczyńskiego, dostaję gęsiej zielonej skórki, gdy mówi się o kulturze jako produkcie turystycznym, w moim bowiem przekonaniu należy ona do sfery wartości i nie można jej ograniczać do wymiaru li tylko komercyjnego. Można też odwrócić pytanie – czy możliwa jest turystyka bez kultury? Bo choć ostatnio stały się modne rozmaite specjalizacje, np. turystyka kulinarna, aktywna, uzdrowiskowa, to wydaje mi się, że od początku ludzie wybierali cel podróży z uwagi na walory przyrodnicze i właśnie kulturę: ciekawe zabytki, muzea lub wydarzenia kulturalne. Ale jeśli już podchodzimy do kultury tak buchalteryjnie – istnieją holenderskie badania, które wykazały, że np. utworzenie muzeum przyczynia się do powstania większej ilości miejsc pracy niż jakikolwiek zakład w innej branży. Widzę to na przykładzie Muzeum w Praniu, gdzie pracę mają nie tylko przewodnicy, ale obok muzeum rozwija się mała gastronomia, korzystamy z usług transportowych, wypożyczamy sprzęt nagłaśniający, goście muzeum za naszym pośrednictwem często szukają noclegu w okolicy i zostają tu na dłużej. Jaka jest recepta na dobry produkt turystyczny oparty na kulturze? Najważniejszy jest wysoki poziom artystyczny i pomysł odróżniający się od propozycji wszystkich wokół. A do tego duża cierpliwość. Wydarzenie kulturalne musi mieć czas by się zakorzenić w świadomości odbiorcy. A czasami trzeba latami tego odbiorcę przygotowywać na trudniejsze formy sztuki. Ale warto to robić, bo satysfakcja jest ogromna. Pisałem kiedyś, że jeśli chce się sprawdzić siłę wiersza, można iść na pustynię i zacząć go czytać. Jeśli po paru dniach wzejdzie tam źdźbło trawy, przebiegnie jaszczurka, to znaczy że jest to sztuka. I wierzę, że kulturę można organizować nawet na pustyni. Zacznie się od jednego, dwóch widzów, którzy przyniosą własne krzesełka, ale przy konsekwencji i wysokim poziomie artystycznym, będzie ich przybywało. Czy Mazury mają szanse na atrakcyjne produkty turystyczne oparte na kulturze ? Oczywiście, to zależy wyłącznie od dobrej woli organizatorów. Życzyłbym sobie aby ciekawych miejsc, szlaków wykorzystujących miejscowe tradycje i wydarzeń kulturalnych było jak najwięcej. Wtedy wszyscy będziemy mieli więcej odwiedzających. Tutaj nie ma konkurencji. Byleby tylko uniknąć gigantomanii. Moim zdaniem Mazury, ich krajobraz, jest stworzony do małych hotelików i pensjonatów, małych knajpek, kameralnych scen, rodzinnych usług turystycznych i imprez z klimatem. Po powstaniu sceny w Praniu, w ciągu kilku lat zauważyliśmy że podobne powstały w innych wsiach i tam też zaczęły się dziać ciekawe rzeczy. Ale już amfiteatr zbudowany kilka lat temu, na ponad tysiąc widzów, jest obecnie w ruinie. Wyjątkiem jest może oblegany Hotel Gołębiewski, ale jeden taki moloch na całą krainę Wielkich Jezior to jest w sam raz. 5 TurystyKA KULTUROWA Mazurska chata Mazury Południowe przez wiele stuleci miały wiejski charakter, a istniejące tu nieliczne, z reguły też niewielkie, miasteczka aż do końca XIX wieku przypominały bardziej duże wsie, niż miasta. Cechą charakterystyczną tych miejscowości, w szczególności położonych w Puszczy Piskiej było tradycyjne, drewniane budownictwo, którego zwarte skupiska można jeszcze spotkać między innymi w wioskach Hejdyk, Turośl, Uściany, Anuszewo, Pogobie Średnie i Tylnie, Wojnowo, Gałkowo, Kadzidłowo, Wygryny, Wejsuny, Koncewo etc. Przez stulecia podstawowym budulcem były surowce lokalne, a w tej części Mazur najważniejszym z nich było drewno – materiał ogólnodostępny, często wręcz bezpłatny. Każdy gospodarz, sam lub z pomocą sąsiadów, ścinał w zimie drzewa, następnie je obrabiał, a z tak pozyskanego materiału budował dom zgodnie z miejscową tradycją, statusem majątkowym i potrzebami – przy czym wielkość domu zależna była nie tylko od zasobności sakiewki i ilości posiadanej ziemi, ale też od statusu społecznego. Jeszcze do XVIII wieku budowano chałupy-stajnie: w jednym budynku część mieszkalną od stajni oddzielała jedynie sień. Z biegiem lat nastąpiła ewolucja – część mieszkalna uległa powiększeniu, gdyż stajnia została umieszczona w oddzielnym budynku. Wówczas wykształcił się też czworoboczny układ zagrody: budynek mieszkalny wznoszono od strony drogi, a w głębi znajdowały się budynki gospodarcze – stajnia, stodoła, spichlerz, etc. Z drewna budowano nie tylko chałupy wiejskie i budynki gospodarcze, ale także budynki publiczne – szkoły (Klon i Kowalik w gminie Rozogi), leśniczówki (Turośl, Zdróżno), dworce i kościoły (cerkiew prawosławna w Wojnowie) oraz tartaczne i przemysłowe (wyłuszczarnia nasion w Rucianem-Nidzie). Specyficzną formą budownictwa drewnianego były budynki o konstrukcji ryglowej (tzw. pruski mur), w których podstawowym materiałem konstrukcyjnym było drewno, a cegła lub glina stanowiły jedynie wypełnienie – jedną z największych budowli tego typy na Mazurach jest kościół św. Jana w Piszu. Kulminacja rozwoju sztuki ciesielskiej i drewnianego budownictwa wiejskiego na Mazurach nastąpiła w XVIII wieku, a jej świadectwem było pojawienie się budownictwa określonego jako mazurska chałupa podcieniowa (masurisches Laubenhaus). Ten typ budynków pojawił się we wschodnich Mazurach – od mrągowskiego po ełckie, a jego cechą charakterystyczną były bardzo dekoracyjne i płytkie podcienie w szczycie budynku. Otóż w jednym, a wyjątkowo w obu szczytach budynku stawiano trzy ozdobne słupy, na których kładziono równie ozdobnie profilowaną belkę, a nad nią znajdowało się dwudzielne deskowanie, ułożone w dekoracyjne wzory np w “jodełkę” czy “słoneczko”, zwieńczone potężną, dochodzącą do 4 metrów wysokości pionową i ozdobnie ponacinaną belką zwaną Jakie wydarzenia kulturalne/artystyczne są organizowane cyklicznie przez Państwa? Co roku w leśniczówce Pranie odbywa się Letni Sezon Artystyczny, a w naszym oddziale – Muzeum Michała Kajki w Ogródku – Ogródek Muzyki organizowany wspólnie z Domem Kultury w Orzyszu. Stałymi punktami sezonu są niedzielne koncerty „Muzyka u Gałczyńskiego”, gdzie zespołom kameralnym wykonującym muzykę klasyczną, folkową i jazzową towarzyszą najlepsi polscy aktorzy czytając wiersze Gałczyńskiego i innych poetów. Od ośmiu lat wraz z biblioteką w Pruszkowie przygotowujemy ogólnopolski konkurs recytatorski im. K.I. Gałczyńskiego „O Złote Pióro Watermana”. Finałowe zmagania odbywają sie w Praniu, a gala jest połączona z trzydniowymi warsztatami recytatorskimi, zwiedzaniem Mazur i spotkaniami z twórcami. Od ubiegłego roku w leśniczówce jest wręczana ogólnopolska nagroda poetycka Orfeusz za najlepszy tom poetycki poprzedniego roku. Nagroda pod patronatem ministra kultury i dziedzictwa narodowego, marszałka województwa warmińsko-mazurskiego i Pen Club Polska ma dość wysoki wymiar finansowy (20 tys. zł nagroda główna i 5 tys. zł dla Orfeusza Mazurskiego). W tym roku zgłoszono ponad 180 tomików, w tym wybitnych poetów, zatem jury będzie miało zapewne niełatwe zadanie, choć jego członkowie są autorytetami w dziedzinie poezji. pazdurem. Już w 1965 r. badacz mazurskiego budownictwa wiejskiego Feliks Klonowski pisał, że chałupy podcieniowe „są najszybciej znikającą formą budownictwa ludowego na Mazurach”. Tak też się stało i do dnia dzisiejszego na całych Mazurach zachowały się jedynie cztery oryginalne chałupy z przełomu XVIII i XIX wieku, w tym dwie z podcieniami w obu szczytach, z czego jedna z nich znajduje na terenie powiatu piskiego! Jest to chałupa z Warnowa (gm. Ruciane-Nida), przeniesiona do Osady Kulturowej w Kadzidłowie – wpisanego do rejestru zabytków unikalnego zespołu 6 drewnianych budynków pochodzących z wiosek południowej części Mazur i pogranicza mazursko-kurpiowskiego. W Osadzie tej znajdują się przeniesione tu: chałupa z Dąbrów, budynek gospodarczy i chałupa z Rozóg i okolic (wszystkie w gm. Szczytno), dwa niewielkie spichlerzyki, w tym jeden podcieniowy oraz najcenniejszy zabytek, czyli wspomniana chałupa z podcieniowa z Warnowa, w której powstało muzeum – w izbach na parterze zaaranżowano wnętrza mieszkalne z XIX i początku XX wieku, wraz z czarną kuchnią oraz jednoizbową szkołą wiejską i mieszkaniem nauczyciela, a na obszernym poddaszu urządzono ekspozycję etnograficzną. Czy w tym roku planowane są nowe wydarzenia? Co roku staramy się by na scenie pod zieloną gąską pojawili się nowi artyści z nowymi propozycjami. Tym razem będzie to recital piosenek Kaliny Jędrusik w interpretacji Olgi Bończyk, koncert piosenek Wojciecha Młynarskiego z udziałem autora oraz spektakl muzyczny „Wesele zielonej gęsi” według scenariusza Bronisława Maja w znakomitej obsadzie: Marek Kondrat, Beata Fudalej, Wojciech Malajkat, Zbigniew Zamachowski i Grzegorz Turnau. Spodziewamy się też nowych aktorów czytających wiersze Gałczyńskiego, w tym Adama Ferencego, Katarzyny Dąbrowskiej, Katarzyny Skarżanki czy Macieja Orłosia. Czy Leśniczówka ma też propozycje dla najmłodszych? Coraz większą wagę przywiązujemy do potrzeb najmłodszych zwiedzających. Od dawna organizujemy dla nich lekcje muzealne, ale od tego roku wprowadziliśmy kilka nowych form zajęć, które mają uczyć przez zabawę i wykorzystują piękne położenie muzeum. Można zatem skorzystać z leśnych podchodów literackich „Śladami Gałczyńskiego”, pobawić się w muzealnych detektywów rozwiązujących zagadki, poczuć się aktorem Teatrzyku Zielona Gęś na prańskiej scenie lub pograć w planszową grę plenerową „Muzealny biznes”. Szczegóły można znaleźć na naszej stronie internetowej www.lesniczowkapranie.art.pl. Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała Kinga Ciukszo Od I połowy XIX w. następowała stopniowa zmiana wyglądu wsi i jej kolorystyki: brązowo-szare budynki drewniane kryte strzechą, zastępowały budynki z czerwonej cegły z dachami krytymi czerwoną dachówką ceramiczną. Wiek później także te budowle są wypierane przez domy budowane z biało-szarych bloczków z betonu komórkowego, przykrytych kolorowymi niekiedy dachami z balchodachówki, a tradycyjne budownictwo drewniane jest jednym z najbardziej zagrożonych zniszczeniem elementów krajobrazu kulturowego południowej części Mazur. Krzysztof A. Worobiec 6 TURYSTYKA HISTORYCZNA Piska Pozycja Ryglowa Trasa historyczna po fortyfikacjach z okresu II wojny światowej Piska Pozycja Ryglowa (JohannisburgRiegel) zaczęła powstawać w 1939 roku w przesmyku między jeziorami Brzozolasek i Roś. Jej dalsza rozbudowa trwała do końca 1944 roku. Na chwilę obecną nie jest znana dokładna chronologia budowy obiektów wchodzących w skład punktu oporu. Najprawdopodobniej do września 1939 r. wybudowano 2 schrony dla broni maszynowej typu Heinrich. Po wybuchu II w. ś. kontynuowano rozbudowę pozycji o 9 obiektów – schronów dla drużyny piechoty. Po zrealizowaniu paktu “Ribbentrop – Mołotow” i zmianie granicy nastąpiła dalsza rozbudowa. Pozycję zagęszczono obiektami o większej odporności na siłę ognia. Wybudowano m. in. schron bojowy dla dwóch karabinów maszynowych typu 107a, do dwóch schronów: broni maszynowej i dla drużyny Kuchnia regionalna Skomplikowana struktura etniczna ziem pruskich i jej zmienne dzieje, znalazły odzwierciedlenie w kulinarnej tradycji mieszkańców tego obszaru. W połowie XIX w. pożywienie mieszkańców wsi na Warmii i Mazurach było ubogie, kaloryczne i mało urozmaicone. Podstawowymi surowcami do sporządzania potraw były warzywa: brukiew, ziemniaki, buraki, marchew, groch, fasola i kiszona kapusta. Kuchnię mazurską zdeterminowały proste, ale łatwo dostępne w klimacie północno-wschodniej Europy składniki: mięso – głównie dziczyzna, ryby, grzyby, owoce z przydomowych sadów jak też bogactwo runa leśnego, zboża i nabiał. To kuchnia dość ascetyczna, prowadzona po gospodarsku, zgodnie z porami roku. Na śniadanie jadano okraszone ziemniaki, kaszę gryczaną lub jęczmienną. Na obiad przygotowywano potrawę jednogarnkową z ziemniaków, mięsa i warzyw, tzw. Eintopf. Podwieczorek składał się z chleba z masłem i miodem lub marmoladą oraz drożdżówki z mlekiem. Na kolację przyrządzano muzę, czyli zupę mączną na wodzie z dodatkiem masła, soli, wody oraz mąki pszennej lub owsianej. Często też podawano marchew gotowaną na mleku, placki ziemniaczane oraz śledzie. Dzisiejsze Warmia, Mazury i Powiśle to swoisty produkt setek lat burzliwej historii tych ziem. Wielowyznaniowość i wielokulturowość znalazły też odzwierciedlenie w różnorodnej i zasobnej tradycji kulinarnej. Mówiąc o kulinarnej tradycji Warmii i Mazur, mamy na myśli kuchnie i tradycje wszystkich kultur, które tworzą dzisiejszy wizerunek naszego regionu. Dla mnie Mazury to moje miejsce na ziemi, a gotowanie to moje ulubione zajęcie, pasja, sposób na życie. Od najmłodszych lat obserwowałam mamę krzątającą się po kuchni, gdzie przygotowywała najróżniejsze specjały. Siedlisko na Półwyspie – obiekt, który wraz z mężem prowadzimy był niegdyś gospodarstwem rolnym, a obecnie po adaptacji wynajmujemy poko- piechoty dobudowano garaże – schrony dla armat przeciwpancernych, dwa takie garaże wybudowano jako samodzielne. Odcinek centralny wzmocniono schronem umożliwiającym obserwację przedpola, wyposażając go w pancerny dzwon obserwacyjny. W obliczu zagrożenia atakiem Armii Czerwonej pod koniec 1944 r. kontynuowano rozbudowę Piskiej Pozycji Ryglowej w ramach rozbudowy fortyfikacyjnej Pisza i wykonano 21 obiektów, choć większą uwagę skupiono wtedy na ufortyfikowaniu Pisza od strony południowo-wschodniej. W styczniu 1945 r. wobec groźby całkowitego okrążenia, oddziały niemieckie wycofały się z Pozycji Piskiej bez nawiązania walki. Miasto zostało zniszczone w przeciwieństwie do schronów, które w pełnej okazałości możemy podziwiać po dziś dzień. Aktualnie na „Trasie historycznej” jest możliwość zwiedzenia 8 schronów w tym dwa poddane renowacji. Schrony wyposażone są w elementy uzbrojenia, łączności i wyposażenia kwaterunkowego oraz wystawa pamiątek o charakterze militarnej. Lokalizacja Obiekty, jak również ścieżka fortyfikacyjna znajdują się przy ul. Nidzkiej w Piszu, wjazd na parking od ul. Olsztyńskiej. Zwiedzanie schronów w sezonie letnim (1.06.–30.09.) W dni powszednie oraz wolne od pracy w godzinach od 10.00 do 18.00. Zwiedzanie schronów poza sezonem letnim (Po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym pod nr tel: +48 695 753 637, +48 500 809 508, +48 697179 391) Zwiedzanie schronów jest bezpłatne. Więcej informacji na stronie www.rygielpisz.eu. „Smak” historii czyli o jedzeniu na Warmii i Mazurach dawniej i dziś je gościnne i serwujemy potrawy mazurskie naszym turystom. W 2008 r. przystąpiliśmy do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, aby naszym gościom przybliżyć produkt regionalny i lokalne przysmaki wyśmienitej kuchni. Dania regionalne naszej kuchni były wielokrotnie nagradzane na licznych konkursach kulinarnych. W 2008 r. na targach Polagra Food w Poznaniu otrzymaliśmy Perłę za krokiety ze szczupaka, podczas Regionalnego Święta Ryby w Starych Zupa rybna Mazura Wywar Głowy rybie, resztki z filetowania, porcja włoszczyzny, cebula, liść laurowy, ziele, pieprz, sól, zielenina. Gotować na małym ogniu około 1 godziny. Wywar przecedzić, warzywa pokroić, doprawić solą, pieprzem, koperkiem. Można tę zupę zabielić śmietaną lub dodać białe wino. Zupę podajemy z klopsikami (przepis poniżej) zamiast klopsików dodać kluseczki lub ziemniaki. Masa rybna do klopsików 1 kg filetów ze szczupaka bez skóry, bułka namoczona w mleku, 2 marchewki, pietruszka, seler, 2 cebule, 1 jajko, czosnek, koperek, biały pieprz, sól. Filety zemleć dwukrotnie przez maszynkę, dodać jajko, odciśniętą bułkę, przyprawy, warzywa, koperek. Formować pulpety, wrzucać do gotującego wywaru i gotować 5-8 min. Jabłonkach zdobyliśmy I nagrodę za zupę i danie główne na bazie mazurskich ryb. W ubiegłym roku wzięliśmy udział w programie emitowanym w stacji TVN „Podróże kulinarne Macieja Nowaka” – gotowałam rozgrzewające zupy, jakie niegdyś jadali Mazurzy w zimowe mroźne dni. Marianna Koss Siedlisko na Półwyspie Plince z pomoćką Plince 2,5 kg ziemniaków, 3 cebule, 5 jaj, 4 czubate łyżki mąki, sól, pieprz. Pomoćka 25 dkg twarogu, 0,5 litra śmietany, cebula, ząbek czosnku, sól, pieprz, olej do smażenia, plastry szlachetnej wędzonki do przełożenia placków i szczypiorek do posypania. Ziemniaki obieramy, myjemy i tarkujemy na tarce o drobnych otworach, dodajemy startą cebulę, sól, pieprz, jaja i mąkę. Dokładnie mieszamy i tak nasze ciasto na plince jest gotowe. Smażymy placki na patelni. Lekko obsmażamy wędzonkę – 2 plastry do 4 plinców. Plince przekładamy wędzonką, posypujemy szczypiorkiem, obok w miseczce podajemy twaróg/dip i polewamy plince bezpośrednio przed spożyciem. 7 TURYSTYKA PRZYRODNICZA Jeleń – król Puszczy Piskiej Powiedzieć ,,zrobić z kogoś jelenia” to tak, jak trafić kulą w płot – żadną miarą nie przystaje do tego królewskiego zwierza. Naukowcy nazwali go jeleniem szlachetnym, znawcy tematu nazywają władcą kniei, ozdobą lasów. Jeleń szlachetny to drugi co do wielkości przedstawiciel zwierzyny płowej. Jak przystoi władcy, zamieszkuje duże kompleksy leśne, najchętniej z łatwym dostępem do wody, bo napić się musi i o higienę zadbać. Jest o co dbać, bo jest bardzo kształtny i proporcjonalny, zarówno samiec jak i samica. Samiec jelenia to byk, samica to łania, a młode to po prostu cielę. U jeleni samiec różni się od samicy wielkością – jest większy, grzywą – starsze byki mają pokaźną grzywę na szyi ale przede wszystkim porożem. Łanie dorastają do 70 kg wagi, byki nawet do 180 kg i 130 cm w kłębie. Poroże jest zrzucane w I kwartale roku, by do września powstać na nowo. I nie bez powodu tu wrzesień… We wrześniu ,,jeleń chodzi po rykowisku i ryczy, bo ma ciężkie życie”. A rykowisko w istocie rzeczy to nie ziemia pokutna dla byka tylko jego okres godowy. Trwa od pierwszej dekady września do początków października. Wówczas to byki rycząc nawołują partnerki, wydzielają też bardzo intensywny zapach, który łania odbiera jak markowy dezodorant. Łanie w tym okresie są spragnione miłości i poddają się władzy absolutnej byka. Samiec, który zgromadzi przy sobie kilka łań nazywa się bykiem stadnym. Taki byk pilnuje, by żadna z łań nie odłączyła się od grupy, a niezdyscyplinowanie karze uderzeniami wieńca (poroża).Liczba zgromadzonych łań zależy od sił witalnych byka. Byki w sile wieku, czyli 8-12 letnie, gromadzą przy sobie na czas rykowiska po 6 do 10 łań. Młodsze i stare znacznie mniej, czasem dwie, a przeważnie jedną. Często się zdarza, że samce walczą o utrzymanie haremu z innymi bykami. Jest to walka na głosy, czyli ryk i walka wręcz, gdzie bronią jest właśnie poroże, a która czasem kończy się śmiercią jednego z byków. Na intensywność rykowiska duży wpływ ma pogoda. Nie sprzyja bykom pogoda deszczowa i wietrzna oraz wysoka temperatura. Natomiast przy niskich temperaturach i bezwietrznej pogodzie byki ryczą chętniej. Ciąża u jelenia twa 235 dni i na przełomie maja i czerwca łania rodzi jedno, rzadziej dwa cielęta. Cielę po urodzeniu waży około 10 kg i po 2 tygodniach uzupełnia dietę mleczną skubiąc trawę. Jeleń ma doskonały węch, słuch i wzrok i szystkie te zmysły wykorzystuje przy komunikowaniu Leśny savoir-vivre Do lasu może wejść każdy. Nie wolno tam jednak wjeżdżać samochodem – zostaw go na specjalnie do tego przeznaczonym parkingu. Psa prowadź na smyczy. Nie używaj w lesie ognia. Ogniska pal tylko w wyznaczonych miejscach. Jeśli takich nie ma – zachowaj odległość 100 m od granicy lasu. Gdy zauważysz pożar – dzwoń 112 lub 998. Pamiętaj, że zwierzęta zamieszkujące las są dzikie i mogą być niebezpieczne. Nie płosz ich inie niszcz ich domów. Zachowuj się tak, aby Twoja obec-ność nie przeszkadzała innym mieszkańcom lasu. Nie zostawiaj po sobie śmieci i nie zakłócaj ciszy. Gospodarzami lasu są leśnicy – proś ich o pomoc i pytaj – na pewno pomogą. Przychodź do lasu jak najczęściej, się w gromadzie. Jelenie to roślinożercy. Latem zjadają zioła i trawy, pędy drzew a czasem jagody. Zimą żywią się wrzosem, krzewinkami leśnymi, pędami i korą drzew. Zgryzanie kory nazywa się spałowaniem i czasem powoduje usychanie drzewa. Spałowanie nasila się na przedwiośniu i jest wynikiem wzmożonego zapotrzebowania organizmu na wapno i fosfor, potrzebne do budowy poroża i kośćca. I na koniec ciekawostka: jelenie szlachetne uznawane są za najgłośniejsze ze wszystkich jeleniowatych; samce ryczą, samice szczekają i chrząkają, a młode beczą i piszczą. Maria Grzywińska Sosna – królowa Puszczy gdyż to najlepsze miejsce na spędzanie wolnego czasu. Ucz się obserwować otoczenie, bo las kryje w swoim wnętrzu wiele tajemnic! Dekalog grzybiarza 1.Zbierając grzyby nie hałasuj i nie śmieć. 2.Grzyby zbieraj do przewiewnego koszyka lub wiaderka, a nie do plastikowej torby. 3. Owocniki wykręcaj lub podcinaj nożem – nie wyrywaj! 4. Korzystaj z podręcznych atlasów i wiedzy doświadczonych grzybiarzy. 5. Zbieraj tylko tyle grzybów, ile Ty i Twoja rodzina jesteście w stanie zjeść. 6.Grzyby są nietrwałe – nie zostawiaj ich w koszu na następny dzień - staraj się je jak najszybciej oczyścić, przebrać i wykorzystać. 7.Nie niszcz grzybów starych, niejadalnych i trujących – one też pełnią istotną rolę w lesie. 8. Nie zbieraj grzybów rzadkich i chronionych tj. szmaciak czy smardze. 9.Nie rozgarniaj ściółki w poszukiwaniu młodych grzybów. 10. Nie zbieraj grzybów, których nie znasz – mogą być trujące! Dawno temu, kiedy Pan Bóg już ukształtował teren przyszłej Puszczy Piskiej – długo się zastanawiał, jakie drzewo posadzić, by rosło i na piaskach, i na bagnach, na glebach żyznych i ubogich. Wymyślił więc sosnę. W Polsce występują naturalnie 3 gatunki: sosna pospolita, sosna limba, sosna górska (kosodrzewina). Sosna pospolita to najważniejsze drzewo piskich lasów, na terenie tutejszego nadleśnictwa zajmuje 83% powierzchni. Podobnie jest w skali całego kraju. Jest to gatunek zimozielony, dorastający do 40 metrów wysokości. W miejscach nasłonecznionych zakwita osiągając „pełnoletniość” już w wieku około 18 lat, w ocienionych i bagnistych znacznie później (po 40-tce). O tym, że zakwitła sosna wiedzą alergicy, bo pyli ona niemiłosiernie. Kwitnie w maju i czerwcu rozpylając żółty pyłek gdzie się da. Od tego czasu musi minąć ok. 2 lat, zanim wykształci się uskrzydlone nasionko. Wreszcie, gdy szyszka łaskawie się otworzy, niesione wiatrem,pada na podatny grunt i już po 5 tygodniach kiełkuje. Sosna pospolita jest gatun-kiem dwuigielnym, ale są sosny 3- (sosna smołowa) i 5-igielne. Ta ostatnia to sosna wejmutka, o igłach mięciutkich, sprowadzona do Europy przez żeglarza Weymoutha. Sosna pospolita jest gatunkiem długowiecznym, może żyć nawet 500 lat. W Polsce najstarsza ma blisko 400 lat. Sosna twardo trzyma się ziemi, albowiem ma palowy system korzeniowy – korzeń główny sięga do 3 metrów w głąb ziemi. Zagrożeniem są owady, pożary, wiatry. Ten ostatni nie mogąc jej przewrócić – łamie w pół. Przy drodze z Pisza do Pogobia Średniego rośnie sosna – odmiana kołnierzykowata. Kora na środkowej części pnia jest spękana tak, że tworzy wrażenie postawionego kołnierza. Sosna ma szereg pozytywnych właściwości. Od dawien dawna znane są uzdrawiające spacery po pachnących żywicą sośninach. Sama żywica zaś to surowiec do produkcji terpentyny i kalafonii. Z igliwia i pędów otrzymuje się olejek sosnowy, który jest bakteriobójczy. Z pączków sosny można zrobić syrop na kaszel. Drewno sosny jest cenionym materiałem do budowy domów, wyrobu mebli, w przemyśle papierniczym. Jest najlepszym obecnie surowcem naturalnym w pełni odnawialnym w przyrodzie, gdzie jego pozyskanie, przynajmniej w Europie, nie zagraża trwałości lasów. Najlepszy surowiec drzewny pozyskuje się z sosen w wieku około 120 lat. Do dnia dzisiejszego ludzie używają tzw. drzazgi smolnej do rozpalania w piecach. Przebywanie w sosnowym lesie naładowuje nas pozytywną energią, inhaluje drogi oddechowe, napawa radością. Według wierzeń Chińczyków właśnie w sośninach mieszka dobry duch. Maria Grzywińska Wydawca: Lokalna Organizacja Turystyczna „Mazury Południowe” Pl. Daszyńskiego 16, Pisz Tel: +48 87 423 23 74 [email protected] ruciane-nida 6-7.07. Jarmark rybny, Tawerna Kolorada 6.07. Otwarty Puchar Warmii i Mazur dzieci i młodzieży w sumo, ośrodek „Pod Dębem” 12.07. Święto rzeki Krutyni – Ukta, plaża wiejska 13.07. Zawody sportowo-pożarnicze, stadion miejski 12-14.07. Zawody jeździeckie Gałkowo Masters, Gałkowo, stadnina koni P. Ferensteinów 20.07. Zawody triathlonowe 20.07. Noc gwiazd kabaretowych, Amfiteatr Kapiodoro 26-28.07. Dni Rucianego-Nidy 27.07. Regaty żeglarskie o Puchar 7 Cudów Mazur, ośrodek „Pod Dębem” 12.08. Festyn wiejski w Karwicy 15.08. Dzień Wodnika w Krzyżach 16-17.08. Święto Konika Polskiego, Majdan, Wojnowo 29.09. Regaty żeglarskie na zakończenie sezonu PIECKI 13.07. Pieckowiada, Amfiteatr 15.08. Biesiada Weselna, Amfiteatr 01.09. Dożynki Gminne, Amfiteatr, 05.10. Święto Pieczonego Ziemniaka – Impreza plenerowa w miejscowości Cierzpięty PISZ 6-7.07. Pierwsze Mazurskie Letnie Zawody Paralotniowe „Warmińsko–Mazurska SlalomaniaSummer Pylon Race” 27-28.07. PISZ MUSIC FESTIVAL. W ramach festiwalu odbędzie się III Mazurski Turniej Muzyczny „Skrzydlate Wiosło” 17.08. MYŚLIWSKIE SMAKI, Pl. Daszyńskiego, szczegóły na: www.lotmp.pl 25.08. V Dożynki Gminne w Piszu, Pl. Daszyńskiego 7.09. IV REGIONALNY FESTIWAL RUNA LEŚNEGO Pl. Daszyńskiego, 21.09. Piski Duathlon Leśny – zawody biegowo-rowerowe, Wiartel BIAŁA PISKA 14.07. Gala DISCO 2013, Park Miejski w Białej Piskiej 28.07. Niedziela Folkowa, przed budynkiem MGOK 11.08. III Piknik Rodzinny, na plaży miejskiej w Rudzie 25.08. Dożynki Gminne, Park Miejski 22.09. Koncert artystyczny Katarzyny Łochowskiej restauracja WRZOS w Białej Piskiej 19.10. Spektakl teatralny pt. „Więzi rodzinne” restauracja WRZOS w Białej Piskiej KALENDARZ IMPREZ 2013 orzysz 5-7.07. II Piknik Militarny Orzysz – Szlakiem Tygrysa Teren Jednostki Wojskowej 6-7.07. Dni Orzysza, Ogródek Jordanowski 7.07. IX Spotkania Folklorystyczne, Ogródek Jordanowski 7.07. I Wędkarskie Grand Prix Orzysza – Spławikowe Zawody Wędkarskie Jezioro Orzysz 07.-08. „Ogródek Muzyki 2013” koncerty poezji śpiewanej, spotkania poetyckie, warsztaty 13.07. Finał Klubowego Pucharu Polski w Pływaniu Dystansowym Plaża Miejska 14.07. IV Grand Prix Orzysza w Siatkówce Plażowej – II turniej, Plaża Miejska 20.07. Spływ kajakowy szlakiem im. Michała Kajki 20.07. III Orzyska Watra Turystyczna, Plaża Miejska 3.08. „Lato w mieście”, Ogródek Jordanowski w Orzyszu 4.08. IV Grand Prix Orzysza w Siatkówce Plażowej – III turniej Plaża Miejska 15.08. Regaty Żeglarskie o Puchar Burmistrza Orzysza, Plaża Miejska 15-18.08. Parapiknik 2013. Zawody Polskiej Ligi Moto-Paralotniowej 17.08. Merida Mazovia MTB Marathon, Stadion Miejski 18.08. Otwarte Mistrzostwa Powiatu Piskiego w Siatkówce Plażowej – IV turniej Grand Prix Plaża Miejska 23-24.08. Mistrzostwa Sportowo-Obronne Stowarzyszeń Młodzieżowych o Nagrodę Ministra Obrony Narodowej, teren Jednostki Wojskowej 8.09. Dożynki Gminne 5.10. Gala wręczenia nagród laureatom IX Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Michała Kajki, Orzysz 6.10. I Wędkarskie Grand Prix Orzysza – Spinningowe Zawody Wędkarskie, Jezioro Orzysz LEŚNICZÓWKA PRANIE 8.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego” Wernisaż wystawy plenerowej „Nie nicość, nie nicość, nie nicość, a Miłość, a Miłość, a Miłość” poświęconej obchodzącemu 75 urodziny poecie Leszkowi Aleksandrowi Moczulskiemu 13.07. koncert Doroty MIŚKIEWICZ (promocja płytyALE) 14.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego” 20.07. „Wiszące ogrody już się przeżyły” – koncert Katarzyny GRONIEC 21.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego” 27.07. koncert ANNA MARIA JOPEK KWARTET 28.07. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego” 3 .08. „Wesele zielonej gęsi” – spektakl poetycko-muzyczny. Scenariusz: Bronisław MAJ. Wykonawcy: Beata FUDALEJ, Marek KONDRAT, Wojciech MALAJKAT, Zbigniew ZAMACHOWSKI, Grzegorz TURNAU z zespołem 4.08. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego” 4.08. Koncert „50 razy dookoła Wojtek”. Wystąpią: Bronisław Maj, Beata Fudalej, Marek Kondrat, Wojciech Malajkat i Grzegorz Turnau 10.08. „Listy z daleka” – koncert piosenek Kaliny Jędrusik w wykonaniu Olgi BOŃCZYK 11.08. XXX edycja koncertów „Muzyka u Gałczyńskiego” 17.08. „Pogadaj ze mną” – koncert piosenek Wojciecha Młynarskiego. Wykonawcy: Wojciech MŁYNARSKI (narrator), Agnieszka WILCZYŃSKA(śpiew), Janusz SZROM (śpiew), Andrzej Jagodziński (fortepian), Andrzej ŁUKASIK (kontrabas), Sebastian FRANKIEWICZ (perkusja) Muzeum K. I. Gałczyńskiego, czynne w lipcu i w sierpniu codziennie w godz. 9.30 – 17.00, tel./fax: +48 87 425 62 48, www.lesniczowkapranie.art.pl. Bilety do nabycia w Muzeum w Praniu. Rezerwacja biletów 9.30-17.00 (odbiór najpóźniej w dniu koncertu do godz. 17.00) – tel. +48 87 425 62 48, [email protected]. Więcej informacji praktycznych o Mazurach Południowych – baza noclegowa, gastronomiczna, wypożyczalnie sprzętu, aktualności turystyczne na stronie: Lokalna Organizacja Turystyczna „Mazury Południowe” www.lotmp.pl Punkty informacji turystycznej: Informacja Turystyczna w Piszu Pl. Daszyńskiego, 16 tel. +48 87 423 26 75 W katalogu wykorzystano zdjęcia udostępnione lub wykonane przez: s. 1, 2 – Camp-Pisz; s. 4 – Waldemar Bzura; s. 5 – Krzysztof Worobiec; s. 6 – Piska Pozycja Ryglowa; s. 7 – Nadleśnictwo Pisz; Centrum Informacji Turystycznej w Orzyszu ul. Rynek 5, tel. +48 87 423 71 87 Centrum Informacji Turystycznej w Rucianem-Nidzie ul. Dworcowa 14, tel. +48 87 423 19 89 Informacja Turystyczna w Pieckach ul. Zwycięstwa 6, tel. +48 89 742 22 70 Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rybackiego, zapewniającą inwestycje w zrównoważone rybołówstwo. Pl. Daszyńskiego 16, 12-200 Pisz Tel: +48 87 423 23 74 [email protected]