od statusu obserwatora do zawieszenia negocjacji członkowskich

KOMENTARZE
Redakcja: Anna Visvizi
Nr 18/2016 (2016-07-20) © IEŚW
Magdalena Lachowicz
OECD i Federacja Rosyjska:
od statusu obserwatora do zawieszenia negocjacji członkowskich
Federacja Rosyjska (FR) podjęła negocjacje akcesyjne z OECD w 1993 r., status obserwatora
otrzymała w 2007 r. Niemniej jednak negocjacje te zostały wstrzymane w 2014 r.
Nieoficjalnie głównym powodem przerwania negocjacji były aneksja Krymu przez Rosję i
konflikt rosyjsko-ukraiński. W szerszym kontekście, proces akcesji nie został zakończony w
wyniku odejścia w rosyjskiej polityce wewnętrznej od projektu modernizacji gospodarczej, a
także na skutek spowolnienia demokratyzacji FR i zaostrzenia stosunków Rosji z Zachodem.
Omawiając przebieg negocjacji członkowskich między OECD a FR, trzeba zwrócić uwagę na to, że w latach
90. XX w. OECD nadal utrzymywała elitarny charakter klubu zamkniętego. Innymi słowy, od przyjęcia
Nowej Zelandii w poczet członków w 1973 r. państwa członkowskie OECD zachowywały dystans wobec
procesu rozszerzenia organizacji o nowych członków. Momentem przełomowym stała się sesja
ministerialna Rady OECD w czerwcu 1993 r. i przyjęta wówczas decyzja o rozpoczęciu negocjacji z
Meksykiem. Już w marcu tego samego roku, na mocy postanowienia Rady Ministrów z dnia 14 marca
1993 r., rozpoczęto pracę nad projektem umowy o współpracy między FR a OECD.
Podpisana w 1994 r. w Paryżu deklaracja o współpracy OECD i FR uruchomiła długotrwały proces
ubiegania się FR o członkostwo w OECD. W praktyce przystąpienie do OECD oznacza konieczność przyjęcia
przez FR około dwustu szeroko zdefiniowanych standardów OECD, które tworzą podstawę normatywnoprawną Organizacji. Składają się na nią umowy międzynarodowe o charakterze wiążącym oraz deklaracje
i konwencje o charakterze otwartym. W 1995 r. wprowadzono pierwszy roczny program roboczy, który
stał się w kolejnych latach podstawą wzajemnej dwustronnej współpracy między OECD a FR. Na mocy
tychże dokumentów wyznaczono szczegółowe kierunki wzajemnego współdziałania, które objęły takie
obszary i dziedziny współpracy, jak udzielanie przez OECD konsultacji i porad w zakresie wprowadzania
w Rosji przeobrażeń rynkowych, udział rosyjskich przedstawicieli w pracach komitetów i grup roboczych
OECD w roli obserwatorów, uczestnictwo rosyjskich ekspertów w projektach badawczych OECD, jak też
w pracach nad zbieraniem i opracowywaniem danych statystycznych. Zagwarantowano również udział
rosyjskich ekspertów w konferencjach i seminariach OECD. Tym samym FR zyskała dostęp do analitycznoinformacyjnych zasobów OECD. W tym ujęciu pierwszy etap negocjacji akcesyjnych zakończył się
sukcesem, nawet jeśli uszczegóławianie warunków procesu akcesyjnego trwało do 2007 r., kiedy to FR
uzyskała status obserwatora. Przedstawiciele FR w trakcie postępowania negocjacyjnego weszli w skład
ponad 20 komitetów roboczych, wdrażając jednocześnie w kraju tzw. „pakiet modernizacyjny”.
16 maja 2007 r. w Paryżu Rada OECD przyjęła na poziomie ministerialnym decyzję o zaproszeniu FR, obok
Chile, Estonii, Izraela i Słowenii, do oficjalnych rozmów na temat jej wstąpienia do Organizacji. Już w
listopadzie 2007 r. Rada OECD zatwierdziła zarówno szczegółowy plan wstąpienia, jak i wykaz
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
zobowiązań, wobec których FR powinna zająć stanowisko. Zgodnie z zapisami dokumentu procedura
wstąpienia do OECD miała być uzależniona od postępów FR w kwestii następujących, powiązanych ze
sobą zagadnień: ratyfikacji konwencji i innych aktów prawnych OECD, gotowości FR do przyjęcia innych
zobowiązań wynikających z członkostwa w OECD, funkcjonowania sektorów nieregulowanych przez
normatywno-prawną bazę OECD, a istotnych dla aktualnej i przyszłej koordynacji polityki FR z polityką
państw członkowskich OECD. Paragrafy 4 i 5 dokumentu wyraźnie definiowały podstawowe wartości,
jakimi powinny kierować się wszystkie państwa członkowskie i jakie miały być wdrażane w celu
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Były to: zobowiązanie do pluralistycznej demokracji opartej na
rządach prawa i poszanowaniu praw człowieka oraz zachowanie zasad otwartej i przejrzystej gospodarki
rynkowej.
W odpowiedzi na zaproszenie do objęcia statusu obserwatora, FR przygotowała memorandum oraz plan
przyjęcia do rosyjskiego ustawodawstwa i wdrożenia w jego struktury konwencji, aktów prawnych i
innych zobowiązań wiążących się z członkostwem w OECD. W latach 2009-2012 prowadzono ożywiony
dialog między OECD a FR. Postępy w upowszechnianiu standardów OECD zostały wysoko ocenione przez
Organizację. Między innymi podkreślano fakt przyłączenia się FR do The OECD Anti-Bribery Convention w
2012 r. Skutkiem tego dialogu było zacieśnienie współpracy na płaszczyźnie biznesu i przystąpienie w
2012 r. Rosyjskiego Związku Przemysłowców i Przedsiębiorców do Business and Industry Advisory
Committee (BIAC) przy OECD w roli obserwatora. BIAC zrzesza strategiczne przedstawicielstwa biznesu z
krajów OECD. Dla Rosjan BIAC stał się zatem szansą na aktywne uczestnictwo w głównym nurcie
decyzyjnym i doradczym OECD w zakresie rynku finansowego. Niemniej jednak oceny BIAC jednoznacznie
wskazały potrzebę zintensyfikowania prac nad przejrzystością prawodawstwa dotyczącego
mechanizmów otwartego rynku inwestycyjnego i kapitałowego w FR oraz skutecznej polityki w zakresie
konkurencji. W 2013 r. poziom wdrożenia i egzekwowania przepisów prawa uznano za niezadowalający i
wymagający kontynuowania prac.
Uwzględniając powyższe uwagi, należy przyjąć, że negocjacje między FR a OECD były procesem złożonym
i trudnym, tym bardziej że strona rosyjska bardzo często odwoływała się do swoich partykularnych
interesów. Do 2014 r. z 22 komitetów sektorowych OECD zgodę na przyjęcie FR wyraziło jedynie siedem.
Negocjacje zakończono w grupach zajmujących się ochroną zdrowia, konkurencją, polityką społeczną i
podatkową, rybołówstwem i przemysłem stoczniowym. Dialog w pozostałych komitetach kontynuowano.
Negocjacje OECD z FR zostały przerwane 13 marca 2014 r. Równocześnie zadeklarowano wzmocnienie
współpracy z Ukrainą, pretendującą do członkostwa w Organizacji. Wysłano tym samym jasny sygnał, jaki
wpływ na wzajemne stosunki miała aneksja Krymu. Podobnie obecne działania władz rosyjskich:
skutkujące wewnętrznym zaostrzeniem prawa i kontroli społeczeństwa, ograniczeniem swobód
obywatelskich i w długookresowej perspektywie izolacjonizmem, będą miały negatywny wpływ na proces
ewentualnego nabycia przez FR członkostwa w OECD.
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
Magdalena Lachowicz: doktor, adiunkt na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w
Instytucie Wschodnim na Wydziale Historycznym. Specjalista w zakresie zagadnień socjologii narodu,
stosunków etnicznych i ruchów regionalnych na obszarze Eurazji. Dydaktyk w zakresie geografii
gospodarczej państw postsowieckich. Zakres prowadzonych badań dotyczy współczesnej polityki
narodowościowej państw Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Ukrainy
i Słowacji, a także zagadnienia funkcjonowania grupy Rusinów Karpackich w kontekście polityki
regionalnej i globalnych procesów społecznych. Od 2013 r. zaangażowana w działalność stowarzyszenia
Centrum Wspierania Inicjatyw Międzynarodowych w Poznaniu. Koordynator, pomysłodawca i
współwykonawca działań na rzecz dialogu i współpracy z Ukrainą i z Rosją w ramach projektów: „Konkurs
na najlepszy tekst analityczny”, „Portal eastiseasy” i Nowa Narracja.
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]