Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wbsystemach

Problemy ZarzÈdzania, vol. 13, nr 2 (53), t. 2: 37 – 57
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej
wb systemach finansowania ochrony zdrowia
– analiza zróĝnicowania wb krajach Unii Europejskiej
Nadesïany: 26.07.14 | Zaakceptowany do druku: 21.06.15
Teresa Czerwiñska*
Celem opracowania jest identyfikacja roli oraz funkcji dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbkrajach
ob odmiennych systemach finansowania sïuĝby zdrowia: opartych na modelu Beveridge’a – tzw. narodowa sïuĝba zdrowia, oraz na modelu Bismarcka – system ubezpieczeniowy. Badania przeprowadzono
na podstawie pogïÚbionej analizy danych statystycznych ilustrujÈcych udziaï prywatnych dobrowolnych
ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu wydatków na ochronÚ zdrowia oraz rozwój rynku tych ubezpieczeñ wbkrajach Unii Europejskiej zarówno wbsensie iloĂciowym (przypis skïadki brutto), jak ibparametrów
jakoĂciowych, takich jak pokrycie pola ubezpieczeniowego.
Sïowa kluczowe: prywatne dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne, ubezpieczeniowy systemem finansowania
ochrony zdrowia, wydatki na ochronÚ zdrowia.
Private voluntary health insurance in health care financing
system – comparative analysis in EU countries
Submited: 26.07.14 | Accepted: 21.06.15
The aim of the paper is to identify the role and functions of the voluntary private insurance in the countries
that have different systems of financing the health care, either the Beveridge model or Bismarck model.
The research was conducted on the base of the analysis of the statistic data illustrating share of the
private voluntary private insurance in total financing expenditures on the health care and the development
of the market of those insurances in UE countries.
Keywords: private voluntary health insurance, health care financing, health expenditure.
JEL: G22, I11, I13, I18
*
Teresa Czerwiñska – dr hab. prof. UW, Uniwersytet Warszawski, Wydziaï ZarzÈdzania.
Adres do korespondencji: Wydziaï ZarzÈdzania, Uniwersytet Warszawski, ul. Szturmowa 1/3, 02-678bWarszawa; email: [email protected].
Teresa Czerwiñska
1. WstÚp
½ródïa ibsposoby finansowania wydatków na ochronÚ zdrowia sÈ przedmiotem nieustajÈcej dyskusji zarówno wĂród badaczy, jak ibna gruncie realiów
spoïeczno-gospodarczych. Problem ten zyskuje na znaczeniu zwïaszcza
wbobliczu kryzysu ogólnogospodarczego, pogïÚbiajÈcych siÚ trudnoĂci finansowych wiÚkszoĂci krajów nie tylko Unii Europejskiej oraz niekorzystnych
tendencji demograficznych ib wzrostu ĂwiadomoĂci ib oczekiwañ obywateli
wbzakresie ochrony zdrowia. Wbtym kontekĂcie coraz czÚĂciej eksponowana
jest rola dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych jako mechanizmu wspóïfinansowania wydatków na ochronÚ zdrowia. WĂród istotnych
zalet takiego rozwiÈzania wymienia siÚ przede wszystkim: odciÈĝenie budĝetu
publicznego, poprawÚ efektywnoĂci wydatków na ochronÚ zdrowia poprzez
stymulowanie konkurencji na rynku Ăwiadczeñ medycznych, poszerzenie
zakresu ibdostÚpu do usïug, abtakĝe poprawÚ ich jakoĂci oraz przyczynienie
siÚ do wzrostu ĂwiadomoĂci ubezpieczeniowej ibrozwoju rynku ubezpieczeñ
(Colombo ib Tapay, 2004; Preker, Scheffler ib Bassett, 2007; WiÚckowska
ib Osak, 2010; Borda, 2011).
Celem opracowania jest identyfikacja roli oraz funkcji dobrowolnych
ubezpieczeñ zdrowotnych wbkrajach obodmiennych systemach finansowania
sïuĝby zdrowia: opartych na modelu Beveridge’a – tzw. narodowa sïuĝba
zdrowia oraz na modelu Bismarcka – system ubezpieczeniowy. Badania
przeprowadzono na podstawie pogïÚbionej analizy danych statystycznych
ilustrujÈcych udziaï prywatnych dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych
wbfinansowaniu wydatków na ochronÚ zdrowia oraz rozwój rynku tych ubezpieczeñ wbkrajach Unii Europejskiej zarówno wbsensie iloĂciowym (przypis
skïadki brutto), jak ib parametrów jakoĂciowych, tj. pokrycie pola ubezpieczeniowego.
2. Istota ib funkcje dobrowolnych prywatnych
ubezpieczeñ zdrowotnych
Na gruncie teorii ekonomii, wbszerokim ujÚciu, ubezpieczenia zdrowotne
definiowane sÈ jako mechanizm finansowy majÈcy na celu „(…)b pokrycie
wydatków zwiÈzanych zb leczeniem, przystosowaniem siÚ do ĝycia wb zmienionych warunkach wb wyniki choroby lub wypadku (…)” (Stroiñski, 2003,
s.b257; zob. teĝ przeglÈd definicji w: PIU, 2013), abtakĝe zapewniajÈcy zabezpieczenie finansowe ibpokrycie utraty zarobkowania wbzwiÈzku zbniezdolnoĂciÈ do pracy zb powodu choroby lub wypadku. Zgodnie zb definicjÈ OECD
ubezpieczenia zdrowotne sÈ mechanizmem niwelowania ryzyka finansowego
zwiÈzanego ze zmiennoĂciÈ wydatków na ochronÚ zdrowia poprzez rozïoĝenie ciÚĝaru tych wydatków wb czasie ib we wspólnocie ryzyka (Brunner
ibin., 2012, s. 3). W praktyce kategoria ubezpieczeñ zdrowotnych zawÚĝana
jest najczÚĂciej do tzw. ubezpieczeñ wypadkowych ibchorobowych, majÈcych
38
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
na celu pokrycie kosztów leczenia, rehabilitacji oraz pobytu wb placówkach
szpitalnych (Stroiñski, 2003, s. 257; Vaughan, 1992, s. 56). Ubezpieczenia
zdrowotne mogÈ mieÊ charakter obowiÈzkowy – jako czÚĂÊ publicznego
systemu przymusowego wzajemnego ubezpieczenia spoïecznego (Muszalski, 2004, s. 12–13) ib dobrowolny – jako element personalnego planu
zarzÈdzania ryzykiem. Dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne majÈ charakter prywatnego zabezpieczenia ryzyka choroby, wypadku, na zasadach
komercyjnych, abkoszty ubezpieczenia ponoszone sÈ przez osoby indywidualne lub teĝ wspóïfinansowane przez pracodawcÚ (Mossialos ib Thomson,
2002, s. 19–88).
Obecnie coraz czÚĂciej szeroko pojÚty system finansowania ochrony
zdrowia inkorporuje ubezpieczenia dobrowolne, traktujÈc je jako integralny
element caïego systemu, poniewaĝ efekty dziaïalnoĂci powszechnego obowiÈzkowego systemu finansowania ochrony zdrowia ibdobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych sÈ dla ich odbiorcy wb zasadzie identyczne,
co wynika ze wspólnoty celów – finansowe pokrycie potrzeb finansowych
powstaïych wskutek realizacji okreĂlonego ryzyka (zob. Stroiñski, 2003,
s.b 259; PIU, 2013). W literaturze przedmiotu ib praktyce wyodrÚbniane sÈ
zb reguïy dwa zasadnicze modele finansowania ochrony zdrowia: historycznie starszy – model ubezpieczeniowy (tzw. model Bismarcka) oraz model
narodowej sïuĝby zdrowia (model Beveridge’a) (tabela 1)1. Nie rozwijajÈc
szczegóïowo, ze wzglÚdu na zakres opracowania, charakterystyki wymienionych modeli oraz ich wad ib zalet, naleĝy zaznaczyÊ, ĝe wb modelu Beveridge’a, wb przeciwieñstwie do modelu Bismarcka, zakïada siÚ gwarancje
bezpieczeñstwa socjalnego dla wszystkich obywateli oraz to, ĝe pañstwo
jest odpowiedzialne za powszechny dostÚp do Ăwiadczeñ medycznych niezaleĝnie od statusu obywatela (zob. szerzej w: Or ib in., 2009; Health Care
Systems…, 1998). Model ten jest elementem szerszej doktryny pañstwa opiekuñczego (Joñczyk, 2010). ¥rodki na finansowanie sïuĝby zdrowia pochodzÈ
zb budĝetu pañstwa ze ěródeï podatkowych. Zakïady opieki zdrowotnej sÈ
czÚĂciÈ administracji pañstwowej, ab Ăwiadczenia zdrowotne sÈ udzielane
na zasadzie niekomercyjnej. Naturalne uzupeïnienie tego modelu stanowiÈ
dobrowolne prywatne ubezpieczenia zdrowotne, które uzupeïniajÈ podstawowÈ opiekÚ zdrowotnÈ ibpodwyĝszajÈ jej standard (Bogutyn ibMonkiewicz,
2001, s. 415). W modelu Bismarcka podstawÈ jest natomiast tworzenie tzw.
wspólnot ryzyka ubezpieczeniowego (np. na zasadzie terytorialnej) ibwspóïfinansowane przez pracodawców ib pracowników skïadki na ubezpieczenie
zdrowotne przekazywane sÈ do instytucji ubezpieczeniowych, tj. kasy chorych
(Nojszewska, 2011, s.b 98–99). W modelu tym wystÚpuje dobrowolnoĂÊ co
do wyboru wspólnoty ryzyka, niektóre Ăwiadczenia sÈ finansowane tylko
czÚĂciowo, abinstytucje ubezpieczeniowe zarzÈdzane sÈ niezaleĝnie od administracji pañstwowej, czÚsto na zasadach komercyjnych.
Zarówno model Bismarcka, jak ib model Beveridge’a stanowiÈ pewne
ramy konceptualne finansowania ochrony zdrowia ib wb praktyce nie wystÚProblemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
39
Teresa Czerwiñska
pujÈ „w czystej postaci”. W wiÚkszoĂci krajów wystÚpujÈ pewne rozwiÈzania mieszane, tzn. ïÈczone sÈ rozwiÈzania zb obydwu modeli finansowania
ib uzupeïniane ob nowe rozwiÈzania. Natomiast, biorÈc pod uwagÚ sformuïowane cechy charakterystyczne, moĝna wyodrÚbniÊ kraje zb (Nojszewska,
2011, s. 152):
– narodowÈ sïuĝbÈ zdrowia, tj.: Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja,
Wielka Brytania, Irlandia, Grecja (od 1983 r.), Portugalia (od 1979 r.),
Wïochy (od 1978 r.), Hiszpania (od 1986 r.) ib
– ubezpieczeniowym systemem finansowania ochrony zdrowia, tj.: Austria,
Belgia, Francja, Niemcy, Szwajcaria, Luksemburg, Holandia, Grecja
(dob 1982 r.), Hiszpania (do 1985 r.), Portugalia (do 1978 r.), Wïochy
(do 1977 r.).
Kryterium
Model ubezpieczeniowy
(tzw. model Bismarcka)
Model narodowej sïuĝby zdrowia
(model Beveridge’a)
Prawo do
Ăwiadczeñ
wynika zb opïacania skïadek wynika zbposiadania obywatelstwa
ubezpieczeniowych
(ewentualnie ze staïego pobytu
wb pañstwie)
Finansowanie
skïadki ubezpieczeniowe
Nadzór
instytucje ubezpieczeniowe sÈ administracji pañstwowej nad
niezaleĝnie zarzÈdzane, nadzór funkcjonowaniem caïego systemu
pañstwa tylko wb ramach regulacji normatywnych
ěródïa budĝetowe
¥wiadczeniodawcy kontraktowane podmioty pry- sÈ czÚĂciÈ administracji pañstwowatne
wej
Pakiet Ăwiadczeñ
sprecyzowany umowÈ
definiowany przez administracjÚ
wb ramach ustalonych wydatków
na ochronÚ zdrowia
„Ubezpieczyciel”
pracodawca
pañstwo
Tabela 1. Parametry modeli finansowania ochrony zdrowia. ½ródïo: opracowanie na
podstawie: J. Kutzin, Bismarck vs Beveridge: is there increasing convergence between
health financing system? 1st Annual Meeting of SBO Network on Health Expenditure,
21–22b November 2011, Paris.
Dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne, jako mechanizm ob charakterze spoïeczno-gospodarczym, mogÈ speïniaÊ szereg funkcji: substytucyjnÈ,
komplementarnÈ oraz suplementarnÈ (zob.: Brunner ib in. 2012; Mossialos ib Thomson, 2002; WiÚckowska ib Osak, 2010; Thomson, 2011; Borda
2011; PIU, 2013) (tabela 2). Peïnienie tych funkcji jest zdeterminowane
– zbjednej strony – przyjÚtym modelem prawno-organizacyjnym finansowania ochrony zdrowia wb danym ukïadzie spoïeczno-ekonomicznym, zb drugiej zaĂ – stopniem rozwoju ib rolÈ rynku ubezpieczeñ wb systemie gospodarczym.
40
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
Boděce rozwoju
Funkcja prywatnych ubezpieczeñ
zdrowotnych
Zakres pokrycia
Zastosowanie
wypeïnienie luki
wb publicznym finansowaniu ochrony
zdrowia
substytucyjna
osoby nieobjÚte systemem publicznym
Niemcy, USA,
Holandia
(przed 2006)
poszerzenie zakresu
ochrony zdrowia
komplementarna
• pokrycie opïat za
wspóïfinansowanie
ochrony zdrowia
Francja,
Dania, ’otwa,
Sïowenia
duplikujÈca
wiÚksza dostÚpnoĂÊ
ib wyĝsza jakoĂÊ usïug
medycznych
szerszy zakres ib wyĝsza jakoĂÊ usïug
medycznych
suplementarna
• szybszy dostÚp do usïug Irlandia, Polmedycznych dostÚpnych ska, Wielka
Brytania
równieĝ wb systemie
publicznym
• wyĝsza jakoĂÊ usïug
medycznych dostÚpnych
równieĝ wb systemie
publicznym
• usïugi medyczne
Belgia, WÚgry,
Szwajcaria
nieobjÚte systemem
publicznym
• usïugi luksusowe,
dodatkowe udogodnienia wb obsïudze
Tabela 2. Funkcje dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych. ½ródïo: opracowanie
na podstawie: G. Brunner, P. Gottret, B. Hansl, V. Kalavakonda, S. Nagpal, N. Tapay, Private
Voluntary Health Insurance – Consumer Protection and Prudential Regulation, World Bank,
Washington 2012, s. 3; E. Mossialos, S. Thomson, Voluntary health insurance in the European
Union: ab critical assessment, “International Journal of Health Services”, 32(2002), s. 19–88.
W duĝej czÚĂci krajów Unii Europejskiej, np. Belgii, Francji, Sïowenii, ’otwie, dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne peïniÈ przede wszystkim
funkcjÚ komplementarnÈ (rysunki 1, 2). Funkcja substytucyjna dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych realizowana jest natomiast przede wszystkim wb Niemczech ib na Cyprze. Naleĝy zwróciÊ uwagÚ na fakt, ĝe te same
rodzaje ryzyka mogÈ byÊ przedmiotem umowy ubezpieczenia wbprzypadku
ubezpieczeñ zarówno obowiÈzkowych, jak ibdobrowolnych, np. ryzyko choroby, nieszczÚĂliwego wypadku, oraz ĝe pokrycie finansowe jednego rodzaju
ryzyka zapewnia obecnie kilka róĝnych Ăwiadczeñ. Szczególnie wyraěne sÈ
wzajemne powiÈzania, ze wzglÚdu na cel ibprzedmiot ubezpieczenia. PrzyjÚty
wbdanym pañstwie model finansowania ochrony zdrowia wytycza obszary dla
rynku dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych ib jego funkcje,
zwïaszcza tam, gdzie odczuwalne sÈ niedoskonaïoĂci przyjÚtego modelu,
takie jak brak peïnoĂci ib realnoĂci Ăwiadczeñ. ’agodzenie niedoskonaïoĂci
systemu finansowania ochrony zdrowia umoĝliwia funkcja suplementarna
dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych (zob. WiÚckowska ib Osak, 2010;
PIU, 2013).
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
41
Teresa Czerwiñska
100
90
głównie komplementarne
pokrycie płatności
80
70
60
% 50
40
30
20
0
EE
RO
LT
AT
SI
SE
NO
PL
BG
IT
HU
DE
UK
EL
FI
LV
PT
ES
CY
DE
MT
DK
AT
DK
IE
LI
BE
SI
LU
FR
NL
10
Rysunek 1. Zakres obejmowania populacji dobrowolnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi
wb krajach UE wb 2009 roku (w %). ½ródïo: S. Thomson, Voluntary health insurance and
health care reforms, IMF Conference, Paris 21 June 2011.
PHI
OOP
55
głównie funkcja
substytucyjna
głównie funkcja
komplementarna
50
45
40
35
30
25
20
15
Slovakia
Poland
Romania
Cz Republic
Estonia
Sweden
Bulgaria
Latvia
Lithuania
UK
Italy
Finland
Denmark
Greece
Malta
Hungary
Belgium
Portugal
Spain
Austria
Netherlands
Ireland
Cyprus
Germany
France
Slovenia
0
Luxembourg
10
5
głównie funkcja sumplementarna,
rzadziej komplementarna
Rysunek 2. Dobrowolne prywatne ubezpieczenia zdrowotne (PHI) ib bezpoĂrednie wydatki
prywatne (OOP) wb relacji do wydatków na ochronÚ zdrowia ogóïem wb krajach Unii
Europejskiej wb 2009 roku (w %). ½ródïo: S. Thomson, Voluntary health insurance and
health care reforms, IMF Conference, Paris 21 June 2011.
42
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
3. Analiza skali prywatnych dobrowolnych ubezpieczeñ
zdrowotnych wb systemie finansowania wydatków
nab ochronÚ zdrowia
W celu identyfikacji rangi dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych jako ěródïa finansowania wydatków na ochronÚ zdrowia wbposzczególnych krajach Unii Europejskiej analizie porównawczej poddano zasadnicze parametry modeli finansowania ochrony zdrowia:
– udziaï dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbstrukturze
finansowania wydatków na ochronÈ zdrowia,
– dynamikÚ udziaïu dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych
ibbezpoĂrednich wydatków prywatnych wbstrukturze finansowania wydatków na ochronÈ zdrowia,
– dynamikÚ skïadki przypisanej brutto zb tytuïu dobrowolnych prywatnych
ubezpieczeñ zdrowotnych oraz
– zakres pokrycia populacji prywatnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi
ib peïnione funkcje.
Ponadto, wbcelu zbadania wspóïzaleĝnoĂci przeprowadzono analizÚ korelacji ib regresji:
– dynamiki bezpoĂrednich wydatków prywatnych (out-of-pocket) na
ochronÚ zdrowia ib dynamiki dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ
zdrowotnych,
– wydatków na ochronÚ zdrowia per capita oraz udziaïu prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wb strukturze wydatków na ochronÚ zdrowia.
Dodatkowo, wb celu uwypuklenia róĝnic miÚdzy modelowo wyodrÚbnionymi systemami finansowania ochrony zdrowia (model Beveridge oraz model
Bismarcka) dokonano analizy porównawczej dla dwóch grup krajów wbzakresie podstawowych parametrów systemów finansowania wydatków (rysunek 9).
Analiza struktury finansowania wydatków na ochronÚ zdrowia wbkrajach
europejskich wykazuje, ĝe podstawowym ěródïem finansowania sÈ Ărodki
publiczne (przeciÚtnie 73% wbkrajach UE-27 wb2010 roku). Udziaï ten jest
szczególnie wysoki wbkrajach, gdzie finansowanie ochrony zdrowia wpisuje
siÚ wbtzw. model Beveridge’a, takich jak: Wielka Brytania, Norwegia, Dania,
Szwecja. UwagÚ zwraca stosunkowo wysoki udziaï prywatnych wydatków bezpoĂrednich na ochronÚ zdrowia (przeciÚtnie 21% wbkrajach EU-27 wb2010
roku), zwïaszcza wbnowych krajach czïonkowskich UE. Udziaï dobrowolnych
ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu wydatków na ochronÚ zdrowia jest
natomiast stosunkowo niewielki (przeciÚtnie 4% wb krajach EU-27 wb 2010
roku). ¥wiadczenia zb tytuïu zawartych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych pokrywajÈ do 14% wydatków na ochronÚ zdrowia we Francji, 13%
wbSïowenii ibIrlandii oraz 9% wbNiemczech oraz Szwajcarii ibSïowacji (rysunekb 3). Wb wiÚkszoĂci pozostaïych krajów udziaï prywatnych ubezpieczeñ
zdrowotnych wb finansowaniu wydatków na ochronÚ zdrowia jest raczej
marginalny. Oznacza to, ĝe lukÚ wb finansowaniu wydatków na ochronÚ
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
43
44
Publiczne
% wydatków całkowitych
100
2
0
90
5
6
3
13
12
15
3
9
0
0
17
19
1
18
Prywatne bezpośrednie (out-of-pocket)
0
19
5
14
17
80
7
9
13
5
19
2
19
Prywatne dobrowolne ub. zdrowot.
2
6
2
1
13
20
21
27
13
13
4
17
26
22
1
2
6
2
32
26
26
36
38
14
Inne
15
9
18
19
30
70
36
38
65 64
62
25
43
49
60
30
20
86
85 84 84 83
81
80
80
79
86
77
77
77
76
75
74
73
72
72
70
66 65
65 64
60
59
55
85
80
73
67
43
10
or
w
a
ro y
at
Ic ia
el
an
M Tu d
on rk
e
FY S ten y
R wi eg
t
of ze ro
M rla
ac n
ed d
on
Se ia
rb
ia
C
N
he
rla
De nd
Lu n s
C xe ma
ze m rk
c b
U h R ou
ni
te ep rg
d
u
Ki bli
ng c
d
Sw om
ed
Ro e
m n
an
ia
It
Es aly
to
n
Au ia
st
Fr ria
a
G nc
er e
m
Be any
lg
iu
Fi m
nl
an
Sp d
Sl ain
ov
en
ia
EU
Li -2
th 7
ua
n
Po ia
la
n
Ire d
l
Po and
rtu
ga
M l
Sl
a
H
ov
u lt
ak ng a
Re ary
pu
bl
i
La c
t
G via
re
Bu ece
lg
a
C ria
yp
ru
s
et
N
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
0
Rysunek 3. Struktura finansowania wydatków na ochronÚ zdrowia wb krajach europejskich wb 2010 roku. ½ródïo: OECD Health Data 2012; WHO
Global Health Expenditure Database.
Teresa Czerwiñska
50
40
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
zdrowia wypeïniajÈ przede wszystkim prywatne wydatki bezpoĂrednie, natomiast rynek dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych jest jeszcze stosunkowo
sïabo rozwiniÚty.
Badania wykazujÈ, ĝe krajach, gdzie wydatki publiczne na ochronÚ zdrowia
sÈ wysokie wbrelacji do PKB, takich jak Niemcy, Francja czy Holandia, udziaï
ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu ochrony zdrowia jest równieĝ wysoki
(rysunek 4). Moĝe to oznaczaÊ, ĝe rozwój rynku prywatnych ubezpieczeñ
zdrowotnych nie zmienia wb sposób znaczÈcy obciÈĝeñ publicznego systemu
ochrony zdrowia. JednÈ zb istotnych przyczyn tego stanu jest duplikujÈca
funkcja prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych, tzn. korzystanie przez osoby
posiadajÈce ubezpieczenie prywatne nadal wb znacznym zakresie zb placówek
publicznych. Jest to zwiÈzane zb wysokim poziomem specjalizacji placówek
prywatnych, koncentrujÈcych siÚ na Ăwiadczeniu usïug obwysokiej rentownoĂci
ekonomicznej, pomijajÈc wysokosztowe procedury. Ponadto koszty finansowania systemu publicznego sÈ relatywnie staïe wb relacji do PKB (w czasie
wykazujÈ tendencjÚ wzrostowÈ wbwiÚkszoĂci krajów europejskich), poniewaĝ
osoby obniskich dochodach, przewlekle chore, pozostajÈ zbreguïy wbsystemie
publicznym. Z dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych korzystajÈ
natomiast osoby ob wyĝszych dochodach, duplikujÈc czÚĂciowo wydatki na
ochronÚ zdrowia (zob. Private Health Insurance in OECD Countries, 2004;
Nojszewska, 2011). JednoczeĂnie badania wykazujÈ, ĝe wb przypadku wspóïfinansowania wydatków na ochronÚ zdrowia przez prywatne ubezpieczenia
zdrowotne moĝe wzrastaÊ czÚstotliwoĂÊ korzystania zbusïug, co przyczynia siÚ
do wzrostu kosztów systemu publicznego, np. we Francji (zob. Private Health
Insurance in OECD Countries, 2004; Nojszewska, 2011).
Jak wykazujÈ badania, wbkrajach Unii Europejskiej ze Ărodków publicznych pokrywane sÈ przede wszystkim wydatki na usïugi medyczne (przeciÚtnie 80%). Wydatki na finansowanie produktów medycznych pokrywane
sÈ natomiast przeciÚtnie wb 51,5% (rysunek 5). Oznacza to, ĝe powstaje
znaczna luka wb finansowaniu zakupu produktów medycznych, zwïaszcza
wb nowych krajach czïonkowskich UE, takich jak: Buïgaria, Cypr, Litwa,
’otwa, Rumunia. Zarówno prywatne ubezpieczenia zdrowotne, jak ibwydatki
prywatne typu out-of-pocket pokrywajÈ tutaj zatem przede wszystkim zakup
róĝnego typu produktów medycznych. W czÚĂci krajów, zwïaszcza stosujÈcych
tzw. model Bismarcka, takich jak Niemcy, Hiszpania, Holandia, Austria czy
Luksemburg, udziaï Ărodków publicznych wb finansowaniu zarówno usïug,
jak ib produktów medycznych jest bardziej zbliĝony.
Analiza zaleĝnoĂci miÚdzy wysokoĂciÈ wydatków na ochronÚ zdrowia
per capita oraz udziaïem prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbstrukturze
finansowania ochrony zdrowia wykazaïa, ĝe wb krajach, wb których poziom
wydatków na ochronÚ zdrowia per capita jest wysoki (ponad 3 tys. USD),
udziaï prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu ochrony zdrowia jest wysoki, np. w: Irlandii, Francji, Niemczech (rysunek 6) (zob. teĝ
wyniki badañ Nojszewska, 2011).
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
45
46
%
20
prywatne
publiczne
prywatne ubezpieczenia zdrowotne jako % wydatków na ochronę zdrowia
15
10
Teresa Czerwiñska
5
Ita
ly
La
t
Li via
t
Lu hua
xe
n
m ia
N bo
et
he urg
rla
nd
Po s
la
Po nd
rtu
Sl
R g
ov om al
ak
a
Re nia
pu
b
Sl lic
ov
en
ia
Sp
ai
U
n
S
ni
te we
d
d
Ki en
ng
do
m
Au
st
Be ria
lg
iu
C
ze Bu m
ch lga
Re ria
pu
De blic
nm
a
Es rk
to
n
Fi ia
nl
an
Fr d
a
G nce
er
m
an
G y
re
e
H ce
un
ga
r
Ire y
la
nd
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
0
Rysunek 4. Wydatki publiczne ib prywatne na ochronÚ zdrowia (jako % PKB) oraz udziaï prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wb finansowaniu
wydatków na ochronÚ zdrowia wb krajach europejskich wb 2009 roku. ½ródïo: opracowanie na podstawie: OECD Health Data 2012; WHO Global
Health Expenditure Database.
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
usługi medyczne
Romania
Czech Republic
Netherlands
Estonia
Denmark
Italy
Sweden
Lithuania
France
Poland
Luxembourg
Finland
Austria
EU-23
Slovenia
Germany
Belgium
Spain
Bulgaria
Slovak Republic
Hungary
Portugal
Latvia
Cyprus
produkty medyczne
92.6
39.8
91.5
59.8
90.5
71.0
88.6
50.2
88.6
51.6
87.2
48.4
87.0
54.0
86.8
35.6
85.2
61.2
83.8
39.8
83.0
77.5
81.7
45.6
81.0
61.9
80.5
51.5
80.5
49.9
70.2
63.9
76.4
20.5
74.8
59.0
55.4
33.6
22.1
Norway
Iceland
Serbia
Switzerland
77.0
77.0
64.1
48.3
79.1
74.4
71.2
69.2
45.1
89.1
57.6
86.9
48.8
31.7
0
25
77.9
65.1
66.9
50
75
% wydatków całkowitych
100
Rysunek 5. Udziaï Ărodków publicznych wb finansowaniu usïug ib produktów medycznych
wbkrajach europejskich wb2010 roku (%). ½ródïo: OECD Health Data 2012; Eurostat Statistics
Database.
BiorÈc pod uwagÚ dynamikÚ udziaïu poszczególnych wydatków prywatnych wb strukturze finansowania ochrony zdrowia, moĝna zauwaĝyÊ, ĝe
wblatach 2000–2010 udziaï dobrowolnych prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych istotnie zyskaï na znaczeniu. Ich udziaï wbfinansowaniu ochrony zdrowia
wbkrajach Unii Europejskiej wblatach 1996–2009 wzrósï przeciÚtnie ob0,9%,
podczas gdy udziaï prywatnych wydatków bezpoĂrednich wzrósï wbtym czasie tylko ob 0,3% (rysunek 7). Najbardziej znaczÈcy wzrost udziaïu prywatnych wydatków bezpoĂrednich wb strukturze finansowania ochrony zdrowia
zaobserwowano wbnowych krajach czïonkowskich UE, takich jak.: Sïowacja,
Buïgaria, Cypr, Czechy czy Rumunia. Jest to wyraěny sygnaï ĂwiadczÈcy
obprzesuwaniu ciÚĝaru finansowania ochrony zdrowia ze ěródeï publicznych
na prywatne. W niektórych zb tych krajów, np. Rumunii, na WÚgrzech czy
Cyprze, wypeïniajÈc lukÚ wb finansowaniu, znacznie wzrósï udziaï prywatProblemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
47
Teresa Czerwiñska
udział prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych w wydatkach na ochronę zdrowia (%)
20
NLD
y = 3E – 0,6x1,7134
R2 = 0,2268
15
FRA
SVN
IRE
10
DEU
PRT
5
ESP
BEL
SVK
HUN
0
0
AUT
LUX
FIN
GRC
EST
CZE
POL
1000
2000
ITA
3000
GBR
SWE
4000
DNK
5000
wydatki na ochronę zdrowia per capita (USD)
Rysunek 6. ZaleĝnoĂÊ miÚdzy wydatkami na ochronÚ zdrowia per capita oraz udziaïem
prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbstrukturze wydatków na ochronÚ zdrowia wb2009
roku wb krajach UE. ½ródïo: obliczenia wïasne na podstawie OECD Health Data 2011.
nych ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu ochrony zdrowia (zob.bteĝbwyniki
badañ: Nojszewska, 2011; Borda, 2011; PIU, 2013). Moĝna równieĝ zaobserwowaÊ pewnÈ substytucjÚ prywatnych wydatków out-of-pocket dobrowolnymi
prywatnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi, np. wbBelgii, Luksemburgu, Hiszpanii, na WÚgrzech, gdzie na przestrzeni analizowanego okresu wzrósï udziaï
prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu ochrony zdrowia kosztem, jak wydaje siÚ, udziaïu prywatnych wydatków bezpoĂrednich (rysunek 7).
W krajach, gdzie udziaï dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu wydatków na ochronÚ zdrowia jest wysoki (powyĝej 9%), udziaï
bezpoĂrednich wydatków prywatnych wbstrukturze finansowania jest najniĝszy.
Dzieje siÚ tak np. w: Holandii czy Francji. W krajach, gdzie wydatki out-ofpacket stanowiÈ przynajmniej 20% caïoĂci finansowania wydatków na ochronÚ
zdrowia, takich jak Wïochy, Polska, Estonia czy Grecja, udziaï prywatnych
ubezpieczeñ wb finansowaniu wydatków na ochronÚ zdrowia jest natomiast
najniĝszy (rysunek 8). Nie jest to zaleĝnoĂÊ caïkowicie jednoznaczna, bowiem
48
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Italy
Poland
Serbia
Montenegro
Croatia
Iceland
Norway
FYR of Macedonia
Switzerland
Turkey
–15
15.3
6.4
5.9
5.6
5.2
4.4
2.1
1.7
1.7
1.1
0.6
0.3
0.2
0.2
–0.1
–0.2
–0.6
–1.0
–1.4
–1.5
–2.5
–3.1
–3.9
–3.9
–4.4
–4.7
–6.7
–7.9
11.2
1.7
0.7
–0.8
–1.7
–6.2
–7.8
–9.7
–10
–5
0
5
Percentage points
10
15
4,5
Romania
Portugal
Belgium
Hungary
Cyprus
Luxembourg
Spain
Ireland
Germany
Malta
France
EU-27
Netherlands
Poland
Lithuania
Denmark
Sweden
Estonia
Czech Republic
Slovenia
Latvia
Greece
Bulgaria
Slovakia
Italy
Finland
United Kingdom
20
3,6
3,0
2,7
2,6
2,4
1,9
1,8
1,8
1,0
0,9
0,9
0,6
0,6
0,4
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,1
0,1
0,1
0,0
0,0
–0,3
–2,2
–4
–2
0
2
4
6
pkt. proc.
49
Rysunek 7. Zmiana udziaïu prywatnych wydatków bezpoĂrednich (po lewej) oraz prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych (po prawej) wbwydatkach caïkowitych
na ochronÚ zdrowia wb krajach europejskich wb latach 2000-2010 (%). ½ródïo: OECD Health Data 2012; WHO Global Health Expenditure Database.
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
Slovak Republic
Bulgaria
Cyprus
Malta
Czech Republic
Romania
Ireland
Germany
Portugal
Slovenia
Greece
EU-27
Sweden
France
Hungary
Luxembourg
Belgium
Austria
Estonia
Denmark
United Kingdom
Finland
Netherlands
Spain
Latvia
Lithuania
Teresa Czerwiñska
udział prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych w finansowaniu wydatkľw na ochronę zdrowia (%)
wbczÚĂci krajów udziaï wydatków out-of-packet oraz prywatnych ubezpieczeñ
zdrowotnych wbfinansowaniu ochrony zdrowia jest zbliĝony (np.bwbSïowenii,
Irlandii, Niemczech). W czÚĂci krajów, gdzie udziaï bezpoĂrednich wydatków
prywatnych wbfinansowaniu ochrony zdrowia jest relatywnie wysoki (powyĝej
20%), udziaï dobrowolnych ubezpieczeñ wbfinansowaniu wydatków na ochronÚ
zdrowia ksztaïtuje siÚ natomiast na poziomie ok.b5% (powyĝej Ăredniej wbUE),
np. w Hiszpanii, Belgii, Portugalii. Oznacza to, ĝe prywatne ubezpieczenia
zdrowotne nie sÈ jednoznacznie traktowane jako substytut bezpoĂrednich
wydatków prywatnych na ochronÚ zdrowia. SpeïniajÈ one obecnie najczÚĂciej funkcjÚ komplementarnÈ wbrelacji do wydatków publicznych, zwïaszcza
wb realiach kryzysu ib problemów wb sferze finansów publicznych.
NLD
20
y = –7,586ln(x) + 26,363
R2 = 0,4078
15
FRA
SVN
IRE
10
DEU
5
AUT
ESP
BEL
LUX
HUN
DNK
GBR
0
0,0
PRT
SVK
CZE
10,0
FIN
ITA
SWE
20,0
GRC
POL
EST
30,0
40,0
udział wydatków out-pocket w finansowaniu wydatków na ochronę zdrowia (%)
Rysunek 8. ZaleĝnoĂÊ miÚdzy udziaïem prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbstrukturze
wydatków na ochronÚ zdrowia abprywatnymi wydatkami out-of-pocket wbkrajach UE wb2009
roku. ½ródïo: obliczenia wïasne na podstawie OECD Health Data 2011.
W celu uwypuklenia róĝnic miÚdzy modelowo wyodrÚbnionymi systemami
finansowania ochrony zdrowia: model Beveridge’a – tzw. narodowa sïuĝba
zdrowia oraz model ubezpieczeniowy Bismarcka – dokonano zestawienia
komparatywnego dla podstawowych parametrów (rysunek 9). Obliczeñ doko50
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
nano dla okresu 2007–2010, zaliczajÈc do grupy krajów zbnarodowÈ sïuĝbÈ
zdrowia: DaniÚ, FinlandiÚ, NorwegiÚ, SzwecjÚ, WielkÈ BrytaniÚ, IrlandiÚ,
GrecjÚ, PortugaliÚ, Wïochy oraz HiszpaniÚ, abdo grupy krajów zbubezpieczeniowym systemem finansowania ochrony zdrowia: AustriÚ, BelgiÚ, FrancjÚ,
Niemcy, SzwajcariÚ, Luksemburg oraz HolandiÚ.
udział wydatków publicznych
w finansowaniu ochrony zdrowia
ogółem [%]
76,0
75,3
udział środków publicznych
w finansowaniu
farmaceutyków [%]
57,3
71,1
udział prywatnych ubezpieczeń
zdrowotnych w wydatkach
prywatnych na ochronę zdrowia [%]
11,4
33,4
udział OOP w finansowaniu
wydatków na ochronę zdrowia [%]
19,2
14,8
udział prywatnych ubezpieczeń
zdrowotnych w finansowaniu
ochrony zdrowia [%]
3,9
OOP jako % wydatków
na konsumpcję
gospodarstw domowych
3,0
2,5
wydatki prywatne
na ochronę zdrowia % PKB
2,3
2,5
8,2
kraje z modelem Beveridge’a
kraje z modelem Bismarka
wydatki publiczne
na ochronę zdrowia % PKB
7,2
7,8
wydatki na ochronę zdrowia
% PKB
9,5
10,4
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
Rysunek 9. Wybrane parametry systemów finansowania ochrony zdrowia wb krajach
europejskich stosujÈcych model Beveridge’a oraz krajach zbmodelem Bismarcka wblatach
2007–2010. ½ródïo: obliczenia wïasne na podstawie bazy danych OECD Health Data.
Przedstawione wyniki badañ pozwalajÈ stwierdziÊ, ĝe:
– pomiÚdzy analizowanymi grupami krajów nie wystÚpujÈ wbzasadzie róĝnice wbpoziomie finansowania ochrony zdrowia ze Ărodków publicznych
– przeciÚtny udziaï tych Ărodków wb strukturze finansowania ochrony
zdrowia jest podobny, porównywalny jest teĝ udziaï wydatków publicznych na ochronÚ zdrowia wb relacji do PKB;
– obydwu grup krajów nie róĝnicuje teĝ wielkoĂÊ wydatków prywatnych na
ochronÚ zdrowia wbrelacji do PKB, lecz to, ĝe udziaï prywatnych dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbwydatkach prywatnych na ochronÚ zdroProblemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
51
Teresa Czerwiñska
wia jest trzykrotnie wyĝszy wbgrupie krajów stosujÈcych model Bismarcka
wb relacji do grupy krajów zb modelem narodowej sïuĝby zdrowia;
– w grupie krajów, gdzie finansowanie ochrony zdrowia opiera siÚ na
modelu Beveridge’a, istotnie wyĝszy jest udziaï prywatnych wydatków
bezpoĂrednich wb finansowaniu ochrony zdrowia niĝ wb grupie krajów
stosujÈcych ubezpieczeniowy model Bismarcka;
– wystÚpuje istotna luka pokrycia wb przypadku finansowania wydatków
na farmaceutyki wb grupie krajów stosujÈcych model Beveridge’a, gdzie
udziaï Ărodków publicznych wbich finansowaniu wynosi przeciÚtnie 57,3%.
4. Analiza wykorzystania pola ubezpieczeniowego
wb prywatnych ubezpieczeniach zdrowotnych
wb wybranych krajach europejskich
Najbardziej dynamiczny rozwój rynku prywatnych dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych, mierzony dynamikÈ skïadki przypisanej brutto, wblatach
2002–2011 moĝna zaobserwowaÊ wbCzechach, Luksemburgu, Estonii ibIrlandii, gdzie wystÈpiï trzykrotny wzrost skïadki przypisanej brutto wb analizowanym okresie (tabela 3). ¥rednioroczne tempo wzrostu przypisu skïadki
brutto zb tytuïu prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych na tych rynkach
ksztaïtowaïo siÚ na poziomie 20%. NajwiÚksza dynamika przypisu skïadki
zbtytuïu ubezpieczeñ zdrowotnych miaïa miejsce wblatach 2002–2004, kiedy
Ărednioroczne tempo wzrostu skïadki wynosiïo 28% wb2003/2002 oraz 21%
wb latach 2004/2003 wb ujÚciu zagregowanym. W latach 2006–2008 przypis
skïadki zb tytuïu prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wzrastaï wb Ăredniorocznym tempie 13–14% wb ujÚciu zagregowanym. Wyraěnie widoczny jest
spadek przypisu skïadki we wszystkich analizowanych krajach (z wyjÈtkiem
Czech ibLuksemburga) wb2009 roku (przeciÚtny spadek przypisu skïadki na
analizowanych rynkach 12%), co moĝna ïÈczyÊ zb osïabieniem koniunktury
gospodarczej wskutek kryzysu. Najbardziej istotny spadek przypisu skïadki
brutto zbtytuïu ubezpieczeñ zdrowotnych wb2009 roku miaï miejsce wbSzwecji
(o 60%), Norwegii (o 50%), oraz wb Polsce ib Wielkiej Brytanii – ob 25%,
natomiast od roku 2010 przypis skïadki zb tytuïu ubezpieczeñ zdrowotnych
systematycznie wzrasta (Ărednioroczne tempo wzrostu 10% wb 2011 roku
wb ujÚciu zagregowanym).
Analiza pokrycia pola ubezpieczeniowego wb odniesieniu do prywatnych
ubezpieczeñ zdrowotnych wykazaïa, ĝe wbczÚĂci bardziej zamoĝnych krajów
europejskich znaczna czÚĂÊ populacji jest objÚta prywatnymi ubezpieczeniami
zdrowotnymi, które speïniajÈ funkcjÚ komplementarnÈ, np. we Francji (96%
populacji), Belgii (78,9% populacji), Sïowenii (71,1% populacji), Luksemburgu (55,2% populacji). FunkcjÚ suplementarnÈ (zwïaszcza wbzakresie opieki
dentystycznej) prywatne ubezpieczenia speïniajÈ na szerokÈ skalÚ wbHolandii
(89% populacji), Danii (19,6% populacji) oraz Szwajcarii (29,5% populacji) (rysunek 10). Natomiast funkcjÚ duplikujÈcÈ prywatne ubezpieczenia
52
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2011/2002*
¥rednioroczne
tempo (%)
Austria
1761,3
2185,9
2435,8
2535,7
2626,5
2978,3
3303,8
3254,9
3190,3
3489,2
198,1
9,4
Belgia
1902,3
2368,6
3029,7
2843,8
2983,3
3447,7
3875,0
3732,9
3608,8
3859,3
202,9
10,8
Czechy
73,8
92,0
110,4
129,3
147,2
183,5
240,0
242,8
267,9
298,9
405,1
18,9
Dania
985,3
1343,3
1717,2
1812,9
2059,3
2713,8
2670,4
2510,0
2339,7
2502,0
253,9
15,4
..
..
..
..
..
..
9,9
36,7
41,3
415,4
10,0
1132,7
1261,2
1183,9
1120,1
1304,1
206,0
10,0
Francja
9321,6 12290,8 15210,1 16408,2 46908,0 41963,5 23163,2 22692,1 22527,1 24718,7
265,2
27,4
Niemcy
27250,0 34530,3 40777,5 42221,3 43942,1 49436,2 54127,0 53073,7 52896,7 57514,6
211,1
13,3
135,1
14,5
Estonia
Finlandia
..
633,0
765,2
909,1
1057,2
960,2
Grecja
81,2
118,4
103,8
110,0
WÚgry
43,5
56,3
70,7
80,4
80,9
Islandia
..
31,0
44,7
42,0
44,0
Irlandia
..
612,4
1081,6
1071,6
1201,2
Wïochy
3818,1
4797,6
5580,8
5876,5
Luxemburg
30,2
43,1
50,5
56,7
Holandia
..
53
Norwegia
494,5
11501,1 14487,5 14290,0
636,0
700,1
844,7
..
96,5
109,7
..
..
105,4
109,0
89,5
92,1
105,7
242,9
22,0
47,1
38,1
41,0
45,8
148,0
6,0
1452,1
1833,3
1775,5
1677,7
1992,2
325,3
17,7
6187,5
7178,0
7837,0
7464,2
6906,7
7243,3
189,7
2,0
62,7
75,1
88,8
91,4
107,1
125,8
416,6
10,4
9243,3 11079,5 12200,3 11280,8 10909,9 11863,7
103,2
3,7
116,6
6,0
875,4
..
845,0
985,7
490,2
530,2
..
576,7
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
2002
Krajb
54
cd. tab. 3
Krajb
Polska
Portugalia
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2011/2002*
¥rednioroczne
tempo (%)
613,3
717,2
849,1
274,7
316,8
418,9
634,9
478,5
535,1
568,3
92,7
7,6
1071,6
1349,7
1532,5
1574,6
1616,9
1806,8
1961,1
1723,0
1595,7
1631,7
152,3
14,9
33,0
45,4
44,3
52,4
52,4
218,0
5,9
737,6
113,1
9,9
24,0
..
23,1
25,2
32,3
Sïowenia
..
..
..
..
..
652,1
732,5
728,7
682,3
Hiszpania
3827,4
5066,3
6067,5
6583,8
7254,9
8576,7
9716,4
9604,7
8468,9
..
221,3
–1,9
..
1979,9
2277,4
2371,0
2562,2
2671,6
3120,9
1265,7
1375,4
1617,6
81,7
12,2
Szwajcaria
6460,2
7566,9
8519,1
8647,2
7249,5
7616,6 12503,2 10620,6 11395,4 13648,6
211,3
2,2
Wielka Brytania
8923,6 10781,0 11135,0 11892,8 12968,9 14359,4 12917,2
111,1
10,4
Szwecja
9664,5
9732,8
9915,2
* przy braku obserwacji, dynamika jest liczona zb obserwacji najbliĝszej
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Tabela 3. Skïadka przypisana brutto wb ubezpieczeniach zdrowotnych ib wypadkowych wb krajach europejskich wb latach 2002–2011 (w mln USD).
½ródïo: OECD iLibrary.
Teresa Czerwiñska
Sïowacja
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
zdrowotne peïniÈ przede wszystkim wbIrlandii, gdzie objÚte jest nimi 49,8%
populacji mieszkañców. Analiza pokrycia pola ubezpieczeniowego wbujÚciu
przekrojowym 2000–2010 wykazaïa, ĝe populacja osób objÚtych prywatnymi
ubezpieczeniami zdrowotnymi wzrasta (rysunek 10 ).
France
96,0
Netherlands
89,0
Belgium
78,9
Slovenia
71,1
Luxembourg
55,2
Ireland
49,8
Austria
33,9
Germany
10,9
20,2
Spain
19,7
Portugal
19,6
Denmark
19,6
substytucyjna
komplementarna
suplementarna
Switzerland
duplikująca
29,5
0
20
40
60
80
100
procent populacji
Rysunek 10. Pokrycie pola ubezpieczeniowego wbprywatnych ubezpieczeniach zdrowotnych
wedïug peïnionej funkcji wb wybranych krajach Europejskich (% populacji). ½ródïo: OECD
(2012), Coverage for health care, w: Health at ab Glance: Europe 2012, OECD, http://dx.
doi.org/10.1787/9789264183896-51-en.
%
100
Belgium
France
Germany
Ireland
Luxembourg
80
60
40
20
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Rysunek 11. Pokrycie pola ubezpieczeniowego wbzakresie prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wb wybranych krajach europejskich wb latach 2000–2010 (% populacji). ½ródïo:
Coverage for health care, w: Health at ab Glance: Europe 2012, OECD, http://dx.doi.
org/10.1787/9789264183896-51-en.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
55
Teresa Czerwiñska
5. Podsumowanie
Przeprowadzone badania pozwalajÈ stwierdziÊ, ĝe:
– podstawowym ěródïem finansowania wydatków na ochronÚ zdrowia
wb krajach europejskich sÈ Ărodki publiczne (przeciÚtnie 73% wb krajach
UE-27 wb2010 roku). Udziaï ten jest szczególnie wysoki wbkrajach, gdzie
finansowanie ochrony zdrowia wpisuje siÚ wb tzw. model Beveridge’a,
takich jak: Wielka Brytania, Norwegia, Dania, Szwecja;
– udziaï dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbfinansowaniu wydatków
na ochronÚ zdrowia jest stosunkowo niewielki (przeciÚtnie 4% wbkrajach
EU-27 wb 2010 roku);
– w czÚĂci bardziej zamoĝnych krajów europejskich znaczna czÚĂÊ populacji
jest objÚta prywatnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi, które speïniajÈ
funkcjÚ komplementarnÈ, np. we Francji (96% populacji), Belgii (78,9%
populacji), Sïowenii (71,1% populacji), Luksemburgu (55,2% populacji);
– funkcjÚ suplementarnÈ prywatne ubezpieczenia speïniajÈ na szerokÈ skalÚ
wb Holandii (89% populacji), Danii (19,6% populacji) oraz Szwajcarii
(29,5% populacji). FunkcjÚ duplikujÈcÈ prywatne ubezpieczenia zdrowotne peïniÈ natomiast przede wszystkim wb Irlandii, gdzie nimi objÚte
sÈ 49,8% populacji mieszkañców;
– udziaï prywatnych dobrowolnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbwydatkach
prywatnych na ochronÚ zdrowia jest trzykrotnie wyĝszy wb grupie krajów stosujÈcych model Bismarcka wbrelacji do grupy krajów zbmodelem
narodowej sïuĝby zdrowia.
Przypisy
1
W literaturze przedmiotu wymieniane sÈ równieĝ inne modele finansowania ochrony
zdrowia: model rezydualny, model Siemaszki, zwany budĝetowym (zob. Bogutyn
ib Monkiewicz, 2001, s. 414–416), model rynkowy (Nojszewska, 2011, s. 101).
Bibliografia
Bogutyn, J. ibMonkiewicz J. (2001). Ubezpieczenia zdrowotne. W: J. Monkiewicz (red.),
Podstawy ubezpieczeñ – produkty t. II. Warszawa: Poltext.
Borda, M., Wybrane aspekty funkcjonowania prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych wbkrajach europejskich. Rozprawy Ubezpieczeniowe, 11(2/2011), s. 96–105.
Borda, M. (2011). Voluntary health insurance as ab method of health care financing in
European countries. International Journal of Economics and Finance Studies, 3(1).
Brunner, G., Gottret, P., Hansl, B., Kalavakonda, V., Nagpal, S. ib Tapay, N. (2012).
Private Voluntary Health Insurance – Consumer Protection and Prudential Regulation.
Washington: World Bank, http://dx.doi.org/10.1596/978-0-8213-8756-6
Colombo, F. ib Tapay, N. (2004). Private health insurance in OECD countries: the benefits and costs for individuals and health systems. OECD Health Working Papers, 15.
Health care systems in the EU – abcomparative study (1998). European Parliament Directorate General for Research Working Paper, Public Health and Consumer Protection
Series SACO 101 EN, 11-1998.
56
DOI 10.7172/1644-9584.53.2
Wykorzystanie metody ubezpieczeniowej wb systemach finansowania ochrony zdrowia…
Joñczyk, J. (2010). Zasady ib modele ochrony zdrowia. Pañstwo ib Prawo, 8.
Kutzin, J. (2011). Bismarck vs Beveridge: is there increasing convergence between health
financing system? 1st Annual Meeting of SBO Network on Health Expenditure,
21–22 November 2011, Paris.
Mossialos, E. ibThomson, S. (2002). Voluntary health insurance in the European Union:
ab critical assessment. International Journal of Health Services, 32, s. 19–88.
Muszalski, W. (2004). Ubezpieczenie spoïeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nojszewska, E. (2011). System ochrony zdrowia wb Polsce. Warszawa: Wolters Kluwer
Polska.
OECD (2012). Coverage for health care. W: Health at ab Glance: Europe 2012, OECD,
http://dx.doi.org/10.1787/9789264183896-51-en.
Or., Z., Casesa, Ch., Lisac, M., Vrangbek, K., Winbladd, U. ib Bevane, G. (2009). Are
Health Problems Systemic? Politics of Access and Choice under Beveridge and Bismarck
Systems. IRDES, Working Paper, September 2009.
PIU (2013). Rola ib funkcja dodatkowych ubezpieczeñ zdrowotnych we wspóïczesnych systemach ochrony zdrowia – analiza ib rekomendacje dla Polski. Warszawa: Polska Izba
Ubezpieczeñ & Ernst&Young.
Preker, A.S., Scheffler, R.M. ib Bassett, M.C. (2007). Private Voluntary Health Insurance
in Development – Friend or Foe? The World Bank.
Private Health Insurance in OECD Countries, 2004.
Stroiñski, E. (2003). Ubezpieczenia na ĝycie – teoria ib praktyka. Warszawa: Poltext.
Thomson, S. (2011). Voluntary health insurance and health care reforms. IMF Conference,
Paris, 21 June 2011.
Vaughan, E.J. (1992). Fundamentals of Risk and Insurance. New York: Wileyb & Sons.
WiÚckowska, B. ibOsak, M. (2010). Potencjaï prywatnych ubezpieczeñ zdrowotnych jako
ěródïa finansowania opieki zdrowotnej wb Polsce. W: W. Ronka-Chmielowiec (red.),
Ubezpieczenia wobec wyzwañ XXI w. Wrocïaw: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocïawiu.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
57