docGuide to Fletching v..
download 
Reklamacja Transkrypt
Guide to Fletching v..
Podstawy Tworzenia Strzał Tomasz Lassaud [email protected] Wersja 1.2 Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 1 Spis tresci WSTĘP .................................................................................................................................3 PODSTAWOWE POJĘCIA ................................................................................................4 TWORZENIE STRZAŁ KROK PO KROKU....................................................................7 DOBÓR MATERIAŁÓW ..................................................................................................7 PRZYGOTOWANIE PROMIENI .......................................................................................10 KLEJENIE GROTOW.....................................................................................................11 LAKIEROWANIE .........................................................................................................11 OWIJKI ......................................................................................................................11 KLEJENIE LOTEK ........................................................................................................13 PRZECHOWYWANIE I KONSERWACJA ....................................................................15 CENTROWANIE: .........................................................................................................15 BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................16 Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 2 Wstęp Witam. Niniejsza pozycja ma na celu przybliżenie Państwu podstawowych zagadnień z dziedziny wyrobu strzał. Adresowana jest ona dla osób początkujących, a więc nie wyczerpuje tematu. Mam jednak nadzieje że udało mi się wybrać i opisać najistotniejsze aspekty tego rzemiosła, dzięki czemu lektura nie będzie odstraszać swoją objętością, jednak pozwoli czytelnikowi wykonać swój własny komplet strzał. Produkcją strzał zajmuję się już od kilku lat, tak więc bardzo możliwe, że pomimo moich starań, w którymś miejscu znajdzie się jakiś nie do końca jasny skrót myślowy, lub określenie które wydało mi się oczywiste, jednak takim nie jest. W takim wypadku był bym bardzo wdzięczny za zwrócenie mi na uwagi, najlepiej na adres mailowy – [email protected] Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 3 Podstawowe pojęcia Grain (gr, grs) – Jednostka masy obecnie stosowana w krajach anglosaskich. 1gr = 1/7000lb = 0,07479891g. Dawniej grain był używany w wielu krajach i był znacznie cięższy. Cal – jednostka długości, równa 2,54cm Funt – jednostka masy, równa w przybliżeniu 0,454kg Spin – parametr promienia, określający jego sztywność. Spin źle dobrany do naciągu łuku powoduje tzw „paradoks łucznika” Bełt – krótka strzała do kuszy, o nieco innej budowie. Bodkin – rodzaj grotu o przekroju czworokątnym lub trójkątnym. Broadhead – szeroki grot, używany głównie do polowań na duże zwierzęta. Majdan – środkowa część łuku, przez którą przechodzi strzała po spuszczeniu cięciwy Promień – długi, okrągły element o średnicy 5-10mm, stanowiący główną część strzały. W łucznictwie tradycyjnym promienie wykonuje się z drewna. Obecnie promienie w Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 4 łucznictwie sportowym używa się praktycznie wyłącznie promieni z aluminium, włókien węglowych i szklanych. Osada – poprzeczne wcięcie na cięciwę, znajdujące się na końcu promienia Lotki – stateczniki znajdujące się na tylniej części promienia, mające na celu stabilizacje lotu strzały. Niegdyś wykonywane z piór ptasich, obecnie także z tworzyw sztucznych. Owijka – element wykonany z mocnego sznurka, wzmacniający osadę wyciętą w promieniu. Lotka prowadząca / indeksowa – lotka ustawiona prostopadle do osady. Po poprawnym założeniu strzały na cięciwę, znajduje się po zewnętrznej części strzały. Dla łatwego odróżnienia często w innym kolorze niż pozostałe lotki. Długość naciągu – odległość między cięciwą a majdanem przy pełnym napięciu łuku. Każdy łuk ma określoną dla siebie optymalną długość naciągu. Naciąg / siła naciągu / sztywność – maksymalny opór jaki stawia łuk przy jego naciąganiu. Dla łuków tradycyjnych jest to zwykle 18-22kg przy pełnej długości naciągu. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 5 Siodełko – miejsce na cięciwie, na które nakłada się strzałę. Paradoks łucznika – znoszenie strzały w lewo lub w prawo, spowodowane nieodpowiednim doborem sztywności strzały (spinu) do sztywności (naciągu) łuku. Okienko – wycięcie w majdanie mające na celu ograniczenie paradoksu łucznika. Wyważenie strzały (FOC - Forward of Center) – przesunięcie środka ciężkosći do przodu względem środka długości strzały, wyrażone w procentach. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 6 Tworzenie strzał krok po kroku Dobór materiałów Podstawowymi elementami strzały są: promień, grot, opierzenie oraz osada. Wszystkie te elementy są tak samo ważne. Promienie: Promienie powinny być przede wszystkim proste i mieć jednakową długość. Na poniższych zdjęciach przedstawiono dwa przykładowe promienie. Na zdjęciu po prawej wyraźnie widać, że odległość środka promienia od linii prostej zmienia się w zależności od długości. Na zbliżeniu pokazującym połowę długości promienia, w której odgięcie od prostej osiąga maksimum można zaobserwować, że odległość między promieniem a miarką jest znaczna i wynosi kilka milimetrów. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 7 Słoje powinny być możliwie gęste i równoległe do promienia. Niedopuszczalne jest ażeby słoje „przecinały” promień na odcinku krótszym niż kilkakilkanaście centymetrów – doprowadzi to do szybkiego złamania się strzały w tym miejscu. Zdjęcie poniżej przedstawia promień prawidłowo usłojony (u góry) oraz promień w którym słoje wyraźnie przecinają jego oś. Kolejne dwa parametry tj. spin i masa, są ważne, aczkolwiek w strzałach treningowych można je pominąć. Na małych i średnich turniejach często zdarza się że zawodnicy strzelających ze strzał o nie ujednoliconej masie i spinie zajmują wysokie pozycje. Groty: Dobre groty powinny mieć przede wszystkim dużą dokładność masy. Masa firmowych grotów, które dostać można za stosunkowo niewielkie pieniądze różni się od wartości nominalnej nie więcej niż o 1 grain. Groty wytwarzane przez rzemieślników w domowych warsztatach mają tolerancje nawet 10-krotnie większą, co powoduje już znaczne różnice w trajektorii lotu strzały. Warto więc dołożyć kilkadziesiąt groszy, czy nawet złotówkę, zamiast później martwić się o wyważenie strzały. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 8 Podobnie rzecz ma się z grotami kutymi. Są one w prawdzie ładne, ale również cięzkie, z dużym rozrzutem masy i przede wszystkim drogie. Często sam kształt poszczególnych grotów z jednej serii jest bardzo różny. Lotki: Tu do wyboru mamy dwie drogi. Lotki gumowe oraz lotki z naturalnych piór ptasich. Te pierwsze są o wiele bardziej wytrzymałe a także parametry poszczególnych egzemplarzy są bardziej zbliżone do siebie. Lotki pierzaste są jednak znacznie lżejsze i lepiej układają się podczas przechodzenia przez majdan. Z dostępnych w Polsce gatunków praków, na strzały nadają się najlepiej pióra indycze, gęsie, kacze oraz łabędzie. Oczywiście interesują nas tylko duże pióra ze skrzydeł a nie puch czy bukówki. Osada: Tu również istnieją dwie możliwości. Można po prostu zakupić gotową osade z tworzywa sztucznego, wklejaną w promień, lub wyciąć ją bezpośrednio w promieniu. Osady plastikowe są o wiele wytrzymalsze, mają identyczne kształty, to znacznie ułatwia klejenie lotek oraz polepsza celność strzał. Jak nie trudno się domyślić, takie rozwiązanie nie szczególnie pasuje do strzał imitujących historyczne. W takim wypadku pozostaje wyżłobienie osady w promieniu i wzmocnienie jej za pomocą... Owijki: Wykonane z odpowiednio wytrzymałej i odpowiednio grubej nici. O ile wydawać się może, że przy kilkunastu zwojach nici o wytrzymałości około 3kg, owijka będzie dostatecznie dobrze chronic promień, o tyle nie da się zawiązać Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 9 dostatecznie mocnego węzła przy niciach słabszych niż 7-9kg. Na rynku dostępne są nici nylonowe przeznaczone właśnie do tego celu. Gorzej wygląda sytuacja jeśli chodzi o nici naturalne. Kiedyś używało się dratwy lnianej do szycia skór, teraz jednak do tego celu wykorzystuje się włókna syntetyczne. W niektórych pasmanteriach dostać można grube lniane nici, często jednak ich wytrzymałośc pozosatwia wiele do życzenia. Przygotowanie promieni Promienie muszą być przede wszystkim proste. Niestety z uwagi na naturę drewna, bardzo ciężko zdobyć promienie które od razu będą idealnie proste. Dlatego też wymagają one centrowania. Dokładny opis tej czynności znajduje się w rozdziale „przechowywanie i konserwacja” Jeśli zdecydowaliśmy się na osady plastikowe, wystarczy teraz zaostrzyć promień z obu stron (do wycięcia stożka na osadkę wystarczy zwykła temperówka, do stożka na grot potrzeba jednak specjalnej temperówki, lub pilnika i trochę wolnego czasu). Jeśli osady mają być wycięte w promieniu, powinniśmy zacząć pracę właśnie od nich, bowiem podczas tej właśnie czynności najłatwiej uszkodzić promień. Najpierw należy określić jak są ułożone słoje. Następnie przy pomocy małego ostrokątnego pilnika wyciąć prostopadle do słojów płytki rowek. Za pomocą małej piły modelarskiej, wzdłuż wykonanego przed chwilą rowka, należy wykonać wcięcie o głębokości 8-10mm. Przy pomocy ostrego noża introligatorskiego ostrożnie poszerzamy wcięcie, aż zmieści się w nim mały płaski pilnik modelarski. Ostrożnie piłując krawędzie osady, trzeba dopasować jej szerokość do cięciwy. Po nałożeniu strzały na siodełko cięciwy założonej na łuk a następnie umieszczeniu cięciwy równolegle do podłoża, strzała powinna swobodnie z niej zwisać. Po lekkim uderzeniu dwoma palcami w cięciwę natomiast – odpadać od niej. Zbyt ciasna osada powoduje że strzała traci dużo energii na uwolnienie się z cięciwy, przez co maleje jej zasięg. Jeśli osada jest zbyt szeroka, strzała może przypadkiem ześlizgnąć się z cięciwy a w efekcie doprowadzić do suchego strzału i uszkodzenia cięciwy lub łuku. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 10 Dopasowaną osadę warto poszerzyć na dnie w ten sposób, żeby po poprawnym nałożeniu strzały słychać było „kliknięcie”. Należy jednak uważać, gdyż przy tej czynności najłatwiej o zniszczenie osady. Po uformowaniu należy wygładzić wszystkie krawędzie ażeby nie kaleczyły cięciwy. Klejenie grotow Kolejnym krokiem jest klejenie grotów. Do tego celu najlepiej użyć dwuskładnikowego kleju epoksydowego, jak np. Epoxy Dragon, Distal czy Poxipol.. Należy zwrócić uwagę, ażeby grot przyklejony był współosiowo z promieniem. Klej epoksydowy wiąże od 12 do 24 godzin. Na ten czas warto schować promienie w jakieś trudno dostępne miejsce. Lakierowanie Strzały z przyklejonymi grotami i gotowymi osadami warto polakierować. Do tego celu nadaje się naturalny pokost lniany lub syntetyczne lakiery do drewna. Przed nałożeniem lakieru warto jednak sprawdzić na jakimś niepotrzebnym kawałku drewna, czy nie zmniejsza on przyczepności kleju. Po pomalowaniu promieni należy je odłożyć aż do całkowitego wyschnięcia. Owijki Strzały z osadą wyciętą w promieniu powinny być wyposażone w owijkę. Wykonuje się ją w następujący sposób: Odcinamy kawałek nici o odpowiedniej długości (w zależności od grubości nici, będzie to około 75-110cm). Nić przykłądamy równolegle do promienia i mocno chwytamy w sposób pokazany na zdjęciu. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 11 Drugi koniec nici oplatamy wokół wskazującego palca i przewijamy prostopadle do promienia. Następnie obwijamy bardzo ciasno kilka zwojów, tak żeby nic trzymała się promienia. Kontynuujemy obwijanie promienia póki nie zostanie około 3-5cm nici. Przewijamy koniec nici przez pętelkę i mocno ale nie gwałtownie ciągniemy za drugi koniec nici. Pętelkę wciągamy pod owijkę, mniej więcej do połowy jej długości. Owijka trzyma się sama. Można teraz ostrym nożem odciąć niepotrzebne końce. Nić powinna być na tyle mocno napięta, ażeby pętla z dużym oporem wchodziła między zwoje, jednak bez ryzyka przerwania nici. Po wykonaniu wszystkich owijek warto posmarować je szybkoschnącym klejem (Super Glue itp.) w celu zwiększenia jej żywotności. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 12 Klejenie lotek Czyli najtrudniejsza pod względem technicznym częśc. Są tu trzy możliwości, zależnie od wyposażenia naszego warsztatu i zasobności portfela: - Klejenie za pomocą profesjonalnej maszynki. Niewątpliwie najdokładniejszy, najłatwiejszy i najlepszy (nie licząc względów ekonomicznych) sposób. Wszystkie loki klejone są dokładnie co 120 stopni, zawsze pod tym samym kątem i w tej samej odległości od końca strzały. Tego typu narzędzie to jednak spory wydatek. Ceny maszynek do klejenia lotek, w zależności od modelu dochodzą nawet do 300zł. - Klejenie za pomocą zrobionej własnoręcznie maszynki. Rozwiązanie względnie tanie, jednak troche kłopotliwe. Generalnie nie warto zabierać się za budowę maszynki, jeśli mamy zamiar zrobić nie więcej niż kilkanaściekilkadziesiąt strzał. Schematy kilku przykładowych urządzeń tego typu znajdują się na końcu ksiązki - Klejenie z ręki. Jedyną zaletą tego rozwiązania jest brak jakichkolwiek kosztów... a poza tym ma ono same wady. Kąty między lotkami zwykle bardzo różnią się od nominalnych 120 stopni, lotki skierowane są pod różnym kątem względem promienia, często też ich odległości od osady różnią się nawet o kilka milimetrów. Nie wpływa to szczególnie na osiągi strzały, jednak wygląda bardzo nieestetycznie. W celu określenia miejsc w których powinny znajdować się lotki, najlepiej przygotować sobie szablon z wyrysowanym trójkątem równobocznym i jego wysokościami. Promień stawiamy na środku trójkąta i zaznaczamy na nim miejsca które przylegają do wysokości trójkąta. Następnie począwszy od tych punktów, przy pomocy linijki prowadzimy linie równoległe do promienia. W ten sposób ze stosunkowo dużą dokładnością wyznaczyliśmy miejsca w których powinny znajdować się lotki. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 13 Producenci klejów szybkoschnących zapewniają zwykle, że ich produkt schnie w ciągu kilku do kilkunastu sekund. W rzeczywistości jednak warto przytrzymać klejone elementy minutę lub dwie, żeby klej zdążył rzeczywiście wyschnąć. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 14 Przechowywanie i konserwacja Centrowanie: Strzały z czasem wypaczają się – ze względu na warunki atmosferyczne, zmiany temperatury, złe przechowywanie czy po prostu dlatego że drewno pracuje jeszcze przez wiele lat po ścięciu. Dlatego też promienie wymagają centrowania Najlepszym sposobem centrowania jest tzw. "na ciepło", polecany przez Jarosława Jankowskiego: Promień trzeba przyłożyć do oka i określić w którym miejscu jest krzywy. Następnie odgiąć go w kierunku przeciwnym do zgięcia i podgrzać nad palnikiem gazowym (np. kuchenką). Powinien być na tyle gorący, żeby parzył po dotknięciu go nadgarstkiem, jednak nie za bardzo, żeby się nie przypalił. Cały czas trzymając promień odgięty czekamy aż trochę ostygnie (10-20 sekund). Teraz trzeba sprawdzić czy efekt jest zadowalający, a jeśli nie to czynność powtórzyć. W przypadku niewielkich odgięć, można po rozgrzaniu promienia przyłożyć go do oka i na bieżąco je korygować, odginając promień silnie, ale na krótko (około 1 sekunda). Czasami zdarza się że wyprostowany promień, po całkowitym ostygnięciu wygina się w drugą stronę. Warto więc jeszcze raz przejrzeć wszystkie listwy 5-10 minut po centrowaniu. W niektórych promieniach występuje efekt „pamięci”, tzn. ponownie się krzywią kilka dni po centrowaniu. Nie zdarza się to jednak często, natomiast takie promienie po kilku prostowaniach „uczą się” i ostatecznie przestają się samoczynnie wyginać. Promienie zaledwie nieznacznie wygięte, można centrować na zimno poprzez silne, punktowe odgięcie. Zwłaszcza buk jest podatny na tego typu zabieg. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 15 Przydatne linki: www.freha.pl - Forum rekonstrukcji historycznych. Zawiera wiele różnych informacji, nie tylko na temat łucznictwa. Trzeba jednak podkreślić fakt, że duża część znajdujących się tam informacji, które podane są jako aksjomaty, to jedynie przypuszczenia ich autorów. fianna.kewlnet.int.pl – Strona domowa Irlandzkiego Bractwa Najemnego Fianna z Gdańska. sklep.tbp.glt.pl – Pełny asortyment materiałów na strzały, sprzęt łuczniczy, akcesoria rycerskie i kilka innych atrakcji Bibliografia Jarosław Jankowski, „Drewniany łuk średniowieczny”. Autor skupia się na wytwarzaniu łuków tradycyjnych oraz strzal historycznych. Zawiera również podstawowe porady odnośnie technik strzeleckich. Copyright Tomasz Lassaud. Wszystkie prawa zastrzeżone 16
