Burkina Faso

Burkina Faso – kraj i Kościół
Burkina Faso od dawna pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów świata, w którym dochód na
głowę mieszkańca wypada niecałe sto dolarów rocznie. Tyle tylko może zapewnić rolnictwo –
podstawa gospodarki, nękane nieustannymi suszami.
Bogate tradycje państwowości
Burkina Faso ma swoje dawne i bogate tradycje państwowości. Królestwa Mossich powstały w XIXII w. jako dobrze zorganizowane i silnie militarnie państwa feudalne. Stworzył je zespół plemion
Mossi, stanowiący dzisiaj prawie 50% ogółu ludności Burkina Faso (Mossi, żyjący w środkowej
części kraju, należą wraz z Bobo, Grussi i Gurma do grupy ludów, woltajskich, stanowiących 3/4
ogólnej liczby mieszkańców; pozostałą część tworzą plemiona grupy Mande – północny-zachód
kraju oraz Fulbe i Tuaregowie – północny-wschód). Trzy królestwa Mossi przetrwały do XV w.,
po czym rozbiły się na szereg drobnych, plemiennych państewek istniejących ponad cztery wieki,
do chwili przybycia na te tereny Francuzów. Pozostałości tych tradycyjnych systemów politycznych
można odnaleźć dziś jeszcze obok kształtujących się nowych form państwowości.
W latach 1895-1897 tereny obecnego Burkina Faso zajmowali Francuzi, prowadząc konsekwentnie
akcję kolonizacyjną. Wykorzystując swoją przewagę militarną i zawierając szereg traktatów z
poszczególnymi wodzami plemiennymi, Francja opanowała cały kraj biorąc go pod swój
protektorat. Wodzowie plemienni postanowili przetrwać i ten okres. Być może w ich pamięci żywo
tkwiły przekazy ustne mówiące, iż przez długie wieki państwa przez nich tworzone zawsze były w
jakiś sposób uzależnione od wielkich „czarnych imperiów".
Terytorium Burkina Faso najpierw włączono w skład Francuskiej Afryki Zachodniej, później – w
1919 r. – oddzielono od Nigru i nazwano Górną Woltą, by w trzynaście lat później dokonać
nowego podziału: jedną część złączono z Wybrzeżem Kości Słoniowej, drugą z Nigrem. Po II
wojnie światowej obydwie części na powrót złączono ze sobą, tworząc Górną Woltę, która 5
sierpnia 1960 r. uzyskała niepodległość, przekazując co kilka lat, w wyniku zamachów stanu, rządy
coraz to nowej ekipie.
Uczyć się współżycia w różnorodności
Ludy Mossi, wierne tradycjom religijnym swoich przodków, przez długie wieki opierały się
islamizacji nadchodzącej z północy wraz z siłą militarną i bardziej zdradliwą siłą pieniądza
pochodzącego z handlu (do dzisiaj wśród kupców żyjących w Burkina Faso prawie 90% to
muzułmanie). W przeddzień drugiej wizyty Jana Pawła II w Burkina Faso prawie połowa
mieszkańców kraju trwała dalej przy wierzeniach tradycyjnych, muzułmanie stanowili ok. 40%
ogółu ludności, katolicy — 9%, inni chrześcijanie – ok. 1%.
Złożona z wielu plemion i różnych grup etnicznych, podzielona dodatkowo odmienną tradycją
religijną i różnicami społecznymi, ludność Burkina Faso nauczyła się żyć we wzajemnym
poszanowaniu i tolerancji. Wielki wpływ na to ma zakorzeniona w sercach tych ludów głęboka
religijność, która z wielkim szacunkiem odnosi się do człowieka. Nawet islam tego regionu ma
zupełnie inne oblicze od islamu Afryki Północnej.
Początki ewangelizacji
Ewangelizacja terenów dzisiejszej Burkina Faso rozpoczęła się z najmniej oczekiwanej strony, bo z
muzułmańskiej Północy. To tam właśnie, na zislamizowanej, starej ziemi chrześcijan pierwszych
wieków, powstało założone przez kard. Laviegerie zgromadzenie Misjonarzy Afryki (Ojców
Białych), które przyniosło Ewangelię na tereny Burkina Faso. Ich pracę wspominał Jan Paweł II w
Jagma, podczas drugiej pielgrzymki do Burkina Faso: „Przepowiadanie wiary w Burkina Faso
rozpoczęło się przed 90 laty, kiedy przybyli tu ojcowie biali i siostry białe, by na waszej ziemi
zasiać ziarno słowa Bożego. Zasługują oni na wdzięczną pamięć. Wiem, z jaką gorliwością
zajmowali się formacją prawdziwych chrześcijan i tworzeniem żywych wspólnot oraz jak w
rodzinach pielęgnowali cenne owoce powołał do kapłaństwa i życia zakonnego. Teraz radują się
mogąc pracować razem z miejscowymi biskupami i kapłanami. W ogromnej pracy
ewangelizacyjnej wspierały misjonarzy pełne zapału zastępy katechistów, których oni potrafili
dobrze przygotować do spełniania zadań apostolskich. Ci ludzie wiary, niejednokrotnie założyciele
wspólnot, a często jedyni ich animatorzy, pozostali w cieniu. Tylko Bóg zna ich cierpienia i miarę
podejmowanych dla Niego wyrzeczeń. Mają więc prawo do naszej wdzięczności. Radujmy się z
nimi, bowiem Kościół w Burkina Faso to także ich dzieło!”1.
22 stycznia 1900 r. Ojcowie Biali założyli oni pierwszą misję katolicką na terenie Burkina Faso –
Koupela. Niedługo później – za zgodą wodza Magho Naba – ośrodki misyjne w Kanande i w Fada
Gourma. Misja w obecnej stolicy kraju, Wagadugu, powstała w 1991 r. Bardzo szybko misjonarze i
misjonarki założyli liczne szkoły elementarne, punkty opieki zdrowotnej, Niższe Seminarium
Duchowne w Pabre (1926 r.), Wyższe Seminarium Duchowne w Koumi (1937 r), a także
przyczynili się do powstania rodzimych zgromadzeń zakonnych – Sióstr Niepokalanego Poczęcia
Maryi w Wagadugu (1926 r.), Sióstr Zwiastowania NMP w Bobo--Dioulasso (1946 r.) oraz Braci
Świętej Rodziny. W późniejszych latach z inicjatywy biskupa powstało też w Bobo-Dioulasso
Centrum Studiów i Doświadczeń Społecznych Afryki Zachodniej (CESAO), które stało się znanym
w świecie ośrodkiem kształcenia społeczno-zawodowego szczególnie dla pracowników gospodarki
rolnej, służby społecznej, administracji, dziennikarzy itp.
W 1949 r. Kościół katolicki w Górnej Wolcie prowadził już 29 szkół elementarnych z 4137
uczniami, 8 szkół zawodowych z 277 uczniami i 2 szkoły pedagogiczne z 41 studentami.
Tak szeroka działalność ewangelizacyjna przyniosła szybkie zmiany w strukturze administracyjnej
Kościoła w Burkina Faso oraz w jego strukturze wewnętrznej: w 1921 r. został ustanowiony
Wikariat Apostolski Wagadugu, podniesiony w 1955 r. do rangi metropolii: jej sufraganiami zostały
diecezje w Bobo-Dioulasso, Nouna i Loudougou. W rok później utworzono nową diecezję w
Koupela, na której czele stanął pierwszy rodzimy biskup Diodato Youngbare (pierwsze święcenia
kapłańskie odbyły się w Górnej Wolcie w 1942 r. – wśród neoprezbiterów był wówczas późniejszy
kardynał Paul Zoungrana).
Kościół w Burkina Faso dzisiaj
W przeddzień drugiej wizyty Jana Pawła II Kościół w Burkina Faso można było określić
jako „rodzimy”, pełny dynamizmu i nadziei. Zorganizowany był administracyjnie w jedną
metropolię Wagadugu, której podlegało osiem biskupstw, kierowanych przez rodzimą
hierarchię. Wśród 416 pracujących w kraju księży ponad 200 pochodziło z Burkina Faso (w tym
197 księży diecezjalnych). Kościół prowadził 26 szkół I i II stopnia, do których uczęszczało
prawie 4000 uczniów oraz jeden uniwersytet z 2162 studentami). Kościelna służba zdrowia
posiadała 6 szpitali i 20 przychodni. Obecnie liczba katolików w Burkina Faso wynosi ok.
1 545 000 (11.73% całości populacji – 13,169,000). Kościół zorganizowany jest w 3
archidiecezja i 13 diecezji. W 141 misjach i parafiach pracuje 716 księży (w tym 559
diecezjalnych), 491 braci zakonnych i 1 218 sióstr zakonnych.
1
2
3
4
1
Katolicy
442,162
228,780
228,037
109,834
Ludność %katolików
diecezje
1,946,820
22.71% Ouagadougou (archidiecezja)
1,525,810
14.99% Koudougou
1,248,128
18.27% Koupéla (archidiecezja)
752,412
14.60% Diébougou
Jan Paweł II, Kościół – Boża Rodzina, „L’Osservatore Romano” (1990) nr 2-3, s. 23.
Rok
2004
2004
2004
2004
Źródło
ap2005
ap2005
ap2005
ap2005
5
6
7
8
9
10
11
12
13
99,186 1,255,000
91,619 1,089,330
86,919 925,025
79,387 511,471
59,866 870,680
55,418 428,843
52,730 1,590,579
15,000 320,000
2,726 710,000
7.90%
8.41%
9.40%
15.52%
6.88%
12.92%
3.32%
4.69%
.38%
Ouahigouya
Dédougou
Bobo-Dioulasso (archidiecezja)
Manga
Kaya
Nouna
Fada N'Gourma
Banfora
Dori
2004
2004
2004
2004
2004
2003
2004
1998
2004
ap2005
ap2005
ap2005
ap2005
ap2005
ap2004
ap2005
ap2004
ap2005