Ważne kierunki w sztuce przełomu wieków

Ważne kierunki w sztuce
przełomu wieków
Secesja
Gustaw Klimt
Termin secesja (z niem. Secession) określa jeden
z najważniejszych nurtów w sztuce końca XIX w.
Głównymi ośrodkami secesji były: Monachium,
Berlin i Wiedeń. Jej twórcy pragnęli tak przemienić otoczenie człowieka, by każdy przedmiot był
dziełem sztuki.
Charakterystycznym elementem stylu secesyjnego jest linia – falista, esowata, kapryśna,
asymetryczna. Artyści poszukiwali inspiracji przede wszystkim w świecie roślin i zwierząt. Efekty
ich działań widzimy w malarstwie, grafice (szczególnie w ilustracji książkowej) i rzeźbie, w architekturze, w formie przedmiotów codziennego
użytku, w stylu kobiecych strojów. Fasady budynków, witraże, meble, lampy, ceramika, a nawet
biżuteria były zdobione ornamentami stylizowanymi na motyle, ważki lub rośliny o długich,
smukłych łodygach i rozłożystych kwiatach.
Secesja inspirowała twórców całej Europy,
stąd pojawiały się jeszcze inne terminy na określenie tego kierunku; Anglicy mówili o Modern
Style [stajl], Francuzi o Art Nouveau [ar nuwo].
Malarstwo secesyjne operowało zgaszoną
kolorystyką, raczej półtonami niż barwami czystymi. Przywoływało nastrój tajemnicy, niespodzianki, zagrożenia. Artyści secesji uczynili sztukę
także z plakatu.
W malarstwie Austriaka Gustawa Klimta
(1862–1918) najczęstszym motywem –
nośnikiem symbolicznych znaczeń – była
kobieta. Na wzór falistych linii kobiecego
ciała artysta modelował tło, delikatnie deformował przedmioty. Powstawała całość
dziwna i piękna.
Gustaw Klimt, Salome (1909)
Aubrey
Beardslay,
winieta
książkowa
(1893)
Aubrey Beardsley
Angielski grafik i ilustrator Aubrey Beardsley [obri birdzli] (1872–1898) stworzył
własny, wyraźnie rozpoznawalny styl, chara­
kteryzujący się pełnymi polotu liniami i wy­
raźnymi kontrastami czerni i bieli. Największą
sławę przyniosły mu ilustracje do Salome
Oscara Wilde’a.
Alfons Mucha
Najmodniejszym twórcą plakatów był czeski malarz i grafik Alfons Mucha (1860–
1939), który odniósł sukces w Paryżu, gdy
w 1894 r. na zamówienie wielkiej aktorki
Sary Bernhardt przygotował projekt afisza
teatralnego.
Parawan (1899), proj. Gustaw Serrurier-Bovy
146
Młoda Polska
Alfons Mucha, plakat do spektaklu
Gismonda (1894)
Nowa sztuka
Polscy artyści, podobnie jak twórcy
zachodni, zrzeszali się, by popularyzować nową sztukę. Największe zasługi odniosło Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka” (1897), do
którego należeli m.in. tacy wybitni
malarze, jak Teodor Axentowicz, Jacek Malczewski (zob. s. #), Józef
Mehoffer, Jan Stanisławski, Stanisław Wyspiański.
Edward Okuń
Malarz i grafik Edward Okuń (1872–
1945) cieszył się dużym uznaniem
jako ilustrator czasopism i książek.
Rysowane miękką secesyjną linią winiety Okunia nadały niepowtarzalny
charakter pismu „Chimera”.
Plakat II Wystawy Towarzystwa Artystów
Polskich „Sztuka” (1898), proj. Teodor
Axentowicz
Edward Okuń, Kobieta-płomień, winieta
okładkowa „Chimery” (1902)
Józef Mehoffer
Moda
Józef Mehoffer (1869–1946) malarstwa
uczył się w Krakowie (m.in. pod kierunkiem Jana Matejki) i Wiedniu. Ukształtował swój własny styl pod wpływem
różnych artystycznych fascynacji epoki,
bliska była mu wiedeńska secesja, a także technika francuskiego średniowiecznego witrażu i japońskiego drzeworytu.
Secesyjna moda podkreślała cechy kobiety widzianej jako tajemnicza femme fatale (zob.
s. #). Wcięte w pasie suknie formowały (za pomocą gorsetów) linię kobiecego ciałą w kształt
litery „S”. Modne były wielkie kapelusze, woalki ocieniające obowiązkowo blade twarze i moc­
no podmalowane oczy. Moda męska nie była
tak interesująca – wyróżniali się tylko artyści,
którzy ekscentrycznym strojem podkreślali bunt
wobec mieszczańskich konwanansów.
Józef Mehoffer, Głowa Meduzy (1904)
Gustaw Klimt, Dama w kapeluszu
i futrzanym boa (1909)
1. D e k a d e n c i, m e l a n c h o l i c y i s n y o p o t ę d z e
Teodor Axentowicz,
Portret damy w czarnej sukni (1906)
147