Pobierz: 6,8 MB - Małopolskie Centrum Biotechniki

Szanowni Państwo!
W przekonaniu, że pierwszy numer Aktualności wzbudził Państwa zainteresowanie, zachęcam do zapoznania się z treścią artykułów i informacji numeru drugiego.
Tym razem z podwójną satysfakcją przyłączam się do życzeń dedykowanych młodym parom prezentowanym poniżej.
Okazuje się, że również w trudnych, dla naszych pracowników chwilach potrafimy być solidarni i możemy
nawzajem na siebie liczyć. Tym razem z pomocy skorzystał Pan Grzegorz Franc, który za naszym pośrednictwem dziękuje wszystkim za wsparcie finansowe.
W ostatnim okresie coraz częściej i więcej mówi się o dobrostanie zwierząt. O tym jak zamierzamy sprostać wymogom, ze wskazaniem zalet i korzyści takiego sposobu utrzymania reproduktorów traktuje artykuł
prezesa dr Jarosława Jędraszczyka.
Jak zawsze cenimy sobie kontakty z hodowcami i relacją z jednej z wizyt w naszej Stacji chcemy się z Państwem podzielić.
Kończy się sezon inseminacji matek pszczelich. Kierownik pasieki zarodowej w Maciejowie Andrzej Kowalik opisując historię inseminacji samic tego gatunku przypomina, że w roku przyszłym minie 50 lat, od wykonania w Polsce pierwszego zabiegu inseminacyjnego.
Nowy, oczekiwany już od dawna indeks hodowlany dla bydła, uwzględniający oprócz cech produkcyjnych cechy funkcjonalne stał się
faktem. Zasady jego konstrukcji opisuje mgr Dariusz Smela.
Zgodnie z obietnicą prezentujemy sylwetki i osiągnięcia tych hodowców, którzy są przykładem kontynuowania tradycji, rzetelnej
i ciężkiej pracy na roli, dobrego gospodarowania i realizacji celów produkcyjnych i hodowlanych.
Przedstawiając sylwetki naszych pracowników terenowych, zachęcam Państwa do bezpośrednich kontaktów z nimi jak również pośrednio poprzez możliwości jakie daje strona internetowa MCB.
Z wyrazami szacunku
Prezes Zarządu MCB
Ryszard STOPYRA
Życzenia
Po tafli życia płyńcie spokojnie,
Szczęśliwie niech wiatr miłości
Was zawsze owiewa,
Niech piękne będą
wszystkie wspólne chwile,
A pieśń radości
niech zawsze rozbrzmiewa.
Najserdeczniejsze życzenia wszystkiego,
co najlepsze na nowej drodze życia
składają
współpracownicy
MCB Krasne.
Ślub Eweliny Ostrowskiej i Dariusza Czarnoty.
Ślub Katarzyny Kustra i Piotra Brzeziaka.
Inseminator ofiarą trąby powietrznej
W imieniu Pana Grzegorza Franca składa się serdeczne podziękowania pracownikom,
którzy finansowo wsparli Jego rodzinę w tak ciężkiej dla niego sytuacji życiowej-losowej.
Dyrektor ds. usług inseminacyjnych i administracyjnych
mgr. inż. Beata Pabian
20.07. godz. 18.13 po trąbie
powietrznej
11.08. Efekt szybkiej pomocy - najważniesza rzecz - gotowy dach.
Sierpień 2007
Aktualności
NOWA WIATA GWARANCJĄ DOBROSTANU BUHAJÓW
Uwięziowy system utrzymywania zwierząt,
w tym i buhajów w stacjach unasieniania przestaje być standardem. Coraz większa liczba stacji decyduje się na inwestycje lub modernizacje
istniejących budynków, tak by zapewnić zwierzętom warunki odpowiednie do ich wieku, potrzeb, prawidłowego rozwoju czy ostatecznie
ich przeznaczenia. Cytując rozdział, 2 Art. 9. 1.
ustawy o ochronie zwierząt czytamy: „Kto
utrzymuje zwierzę domowe, ma obowiązek zapewnić mu pomieszczenie chroniące je przed
zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi,
z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody. Uwięź, na
której jest trzymane zwierzę, nie może powodować u niego urazów ani cierpień oraz musi
mu zapewnić możliwość niezbędnego ruchu.
Prawdą jest, że uwięziowy system utrzymywania buhajów organizowany był w sposób
próbujący do minimum ograniczać negatywne
konsekwencje, jednak niektórych szkodliwych
aspektów tego rodzaju utrzymywania nie udało
się do końca wyeliminować.
Utrzymywanie buhajów hodowlanych, od
których pozyskuje się nasienie dla celów inseminacyjnych tylko pozornie jest łatwe. Buhaje
od momentu ukończenia testowania do uzyskania pierwszej wartości hodowlanej spędzają
w stacji ok. 5 lat, więc jest to okres dostatecznie długi by dorosłe już buhaje ważące często
ponad 1000 kg zaczęły sprawiać kłopoty zdrowotne najczęściej manifestujące się problemami motorycznymi – kulawiznami.
Buhaje obecnie są jeszcze utrzymywane
w systemie uwięziowym, a tylko część z nich
i to sezonowo korzysta z okólników grupowych. Dostrzegamy wady tego systemu, jako
nienaturalnego dla bydła widząc potrzebę zapewnienia zwierzętom optymalnych warunków
zdrowotnych, kondycyjnych i produkcyjnych
stanowiących przede wszystkim o dobrostanie
ale również o ekonomicznym aspekcie hodowli. Zasady te dotyczą w szczególności tych
podmiotów, w których utrzymywane są elitarne grupy zwierząt dysponujące najwyższym
potencjałem hodowlanym. Podobne tendencje
obserwuje się również w stadach hodowców
indywidualnych, którzy coraz częściej uwalniają swoje krowy z łańcucha. Alkierzowy
chów bydła, bez swobodnego ruchu i pastwiska, prowadzi nieuchronnie do zniekształceń
i schorzeń racic, co nasila się przy braku przynajmniej dwukrotnej korekcji w roku. Inaczej
wygląda również wykrywanie rui, pobieranie
paszy, żywienie i dój u tak utrzymywanych
krów. Zmiany w żywieniu i zarządzaniu stadem powinny się koncentrować na uwolnieniu
krów z uwięzi czyli dostarczeniu im dużej ilości ruchu, świeżego powietrza i dobrej jakości
paszy. Podobne zasady dotyczą buhajów, które
stanowią grupę indywidualnie wyselekcjonowanych osobników, z których tylko nieliczne
(w praktyce 1 na 10 sztuk) po 4-5 latach oczekiwania uzyskują kwalifikację do wykorzystania w rozrodzie w szerokiej populacji masowej. Liczba buhajów utrzymywanych w kraju
w stosunku do pogłowia bydła jest ułamkiem
procenta, a ich znaczenie w szerzeniu postępu
bardzo duże, dlatego warto zadbać, żeby buhaje uzyskujące wyniki wartości hodowlanej
prezentowały dobrą kondycję i motorykę co
często doceniane jest przez hodowców odwiedzających naszą Spółkę.
System uwięziowy ogranicza głównie ruch
zwierzęcia, wpływając negatywnie na rozwój
somatyczny i stan motoryczny, powodując często pogłębiające się wady i schorzenia kończyn,
które utrudniają eksploatację, a nawet eliminują
z hodowli. Zarówno u krów, jak i buhajów nieodpowiednie stanowiska powodują nadmierne
nawilgocenie puszek racicowych, ich rozmiękczanie, mikro-urazy, infekcje i narastanie problemów przy niedostatecznym ścieleniu i złej
jakości posadzce. Ponadto system uwięziowy
jest często powodem niekorzystnych zmian
w zachowaniu buhajów objawiających się złośliwością lub apatycznością obniżającą libido.
Dlatego wiele stacji inseminacyjnych w świecie przechodzi na utrzymywanie młodych buhajów w systemach grupowych okólników,
a dla dorosłych stosuje pojedyncze, wygodne
boksy. Poczynione obserwacje w naszej Spółce
oraz doniesienia innych podmiotów utrzymujących buhaje w systemie wolnym pokazują, że
tak utrzymywane lepiej się rozwijają, są sprawniejsze i mniejszy jest procent brakowania ze
względów zdrowotnych. Na każdym etapie
rozwoju buhaja można spotkać się z innymi
negatywnymi objawami uwięziowego sposobu utrzymania. Ograniczenie ruchu młodym
buhajom wpływa negatywnie na ich rozwój
fizyczny i motoryczny, ograniczenie ruchu buhajom w okresie oczekiwania na wycenę, czyli w wieku od 2 do 5 lat prowadzi często do
deformacji kończyn, a w przypadku buhajów
o znanej wartości, wady powstałe wcześniej
często uniemożliwiają normalną eksploatację
lub pogłębiają się, gdy buhaj utrzymywany jest
na uwięzi.
Nowoczesna konstrukcja wiaty odbiega od tradycyjnego budownictwa inwentarskiego
Świetliki dachowe, automatycznie regulowane w zależności
od pogody, kurtyny zapewniają optymalne warunki
w nowej oborze: światło, powietrze, stały dostęp do wody.
Zaletą obór wolnostanowiskowych jest
większa możliwość zastosowania mechanizacji i automatyzacji w obsłudze zwierząt: zadawaniu paszy, uprzątaniu obornika, ścieleniu, co
wpływa na efektywność wykorzystania czasu
pracy bez potrzeby zwiększania zatrudnienia.
Zaoszczędzony czas pracy można poświęcić
na potrzebne zabiegi pielęgnacyjne i prace polowe przy pozyskiwaniu paszy dla buhajów.
Duże i przestronne boksy dla buhajów doro-
Bezpieczeństwo obsługujących jest ważne
- korytarz umożliwiający bezpieczną obsługę boksów.
słych pozwalają na higieniczne utrzymanie
zwierząt, które w naturalny sposób wydzielając
sobie część legowiskową, potrafią same zadbać
o czystość skóry. Jest to nie tylko dodatkowy
czynnik prozdrowotny, ale także zmniejszający
nakłady pracy i środków na utrzymanie czystości buhaja.
Wszystkie te elementy w zasadniczy
sposób przekładają się na poprawę standardu utrzymania buhaja, czyniąc pracę lżejszą
i bardziej efektywną co pozwala więcej uwagi
poświęcić zwierzętom. Nie bez znaczenia jest
fakt, że oczekiwania i ocena hodowców odnośnie dobrostanu buhajów utrzymywanych w stacji wpłynęła również na naszą decyzję o zmianie systemu utrzymywania buhajów.
Opracował: Jarosław Jędraszczyk
3
Aktualności
Nr 2 (Rok I, nr 2)
STRONA www.mcb.com.pl
DOBRYM NARZĘDZIEM KONTAKTU Z KLIENTEM
Dziś coraz częściej hodowcy poszukują informacji wykorzystując coraz bardziej dostępne media. Dla firm, również rolniczych, posiadanie własnej strony www jest koniecznością, umożliwiając czytelny i zawsze aktualny przekaz potencjalnym
klientom.
Wśród podstawowych atutów oraz czytelnej i świeżej informacji należy
wspomnieć:
Łatwość z jaką klient dociera do informacji,
• Możliwość wysłania zapytania w formie listu, bezpośrednio z odwiedzanej strony, do wybranej osoby,
• Przemyślana i funkcjonalna grafika buduje pozytywny wizerunek
firmy,
Nazwa strony
bądź zakładki
•
•
Możliwość uruchomienia forum jako płaszczyzny do dyskusji na interesujące tematy,
Możliwość prezentowania informacji w kilku wersjach językowych.
Poniżej przedstawiamy konstrukcję strony (mapę strony) z opisem jej poszczególnych zakładek.
Opis
Idąc od góry, naciśnięcie na odpowiednią flagę zmienia język „strony startowej” oraz zakładki „o firmie”. Naciśnięcie na którykolwiek punkt na mapie 4 obsługiwanych przez spółkę województw powoduje rozwinięcie się pełnej informacji teleadresowej
na temat oddziału, oraz osób w nim pracujących. Naciśnięcie na zakładki znajdujące się na dole strony powoduje rozwinięcie
się każdej z nich.
„strona główna”
„o spółce”
„oddziały”
„buhaje”
„knury”
„pszczoły”
„króliki”
„inseminacja”
„kolczykowanie”
„pytania”
„aktualności”
„linki”
Przedstawiona jest tam historia spółki, dane bankowe, adresowe i rejestrowe na temat firmy oraz zakres działalności firmy.
Wymienione są tam wszystkie oddziały spółki (przy naciśnięciu na którykolwiek z nich, rozwija się pełna informacja teleadresowa na temat oddziału, oraz osób w nim pracujących).
Wchodząc do tej zakładki otwiera się przed nami możliwość wyszukania buhaja po imieniu lub po numerze, a także obejrzenia
aktualnych wycen buhajów wg rasy proponowanych przez spółkę.
Znaleźć tam można „katalog” aktualnie proponowanych przez nas do inseminacji, knurów oraz poniżej opis chlewni reprodukcyjnej oraz niektórych istotnych elementów produkcji trzody chlewnej ze szczególnym uwzględnieniem rozrodu.
Jest tam opis ras pszczelich oferowanych przez spółkę oraz inne istotne informacje dla osób zajmujących się zawodowo i amatorsko pszczelarstwem.
Spółka zajmuje się hodowlą królików i inseminacją stad króliczych – cała zakładka jest opisem ras, sposobów hodowli oraz
dokonań MCB na tym polu.
Jest to zakładka, w której spółka pragnie przybliżyć ideę inseminacji, jej historię oraz kierunki rozwoju.
Spółka zajmuje się także kolczykowaniem i wszystkimi sprawami z tym związanymi a wynikającymi z postanowień prawa – ta
zakładka o tym opowiada.
Dość ważną zakładką, a niezbyt często używaną jest właśnie zakładka „pytania”. Każdy może przedstawić tu swoje sprawy
związane ze spółką – i te sprawy przez odpowiednią osobę z firmy zostaną rozpatrzone. Pytania można zadawać w 5 wcześniej
opisanych językach i w takich też zostanie udzielona odpowiedź.
Po wejściu do tej zakładki otwierają się trzy możliwości, a to aktualności z zakresu: a) przetargów organizowanych przez spółkę,
b) artykułów w czasopismach fachowych, c) informacje ze świata hodowli.
W tej zakładce są wszystkie istotne adresy stron internetowych jakie spółka poleca.
Strona internetowa Spółki MCB jest jej narzędziem komunikacyjnym. Spółka zaprasza wszystkich do korzystania z niej poprzez
czerpanie wiedzy tam zawartej oraz poprzez bezpośredni kontakt
z osobami, których telefony bądź e-maile na stronie się znajdują.
4
W ten sposób każdy zainteresowany współpracą z MCB może zgłębić
niezbędną wiedzę na temat spółki jak i spółka będzie mogła być dużo
bliżej swoich obecnych i przyszłych partnerów w szeroko pojętych
działaniach hodowlanych.
Opracował: Igor Draus
Sierpień 2007
Aktualności
HODOWCY Z WIZYTĄ W SIEDZIBIE MCB
9 maja 2007 r. na zaproszenie Zarządu Małopolskiego Centrum Biotechniki specjalista ds. rozrodu Jan Kuczma zorganizował poglądowy wyjazd do siedziby
Spółki dla 15 hodowców z powiatu bieszczadzkiego.
Program wizyty obejmował:
• prezentację Spółki w zakresie całościowego działania na rynku inseminacyjnym,
• przedstawienie programów hodowlanych dla bydła prowadzonych przez
MCB Krasne,
• prezentacja wybranej stawki buhajów
z uwzględnieniem specyfiki profilu
rasowego użytkowanego w gospodarstwach powiatu bieszczadzkiego,
• przedstawienie procesu pobierania,
badania, konfekcjonowania i mrożenia
nasienia buhajów,
• dyskusję.
Ponadto program przewidywał wizytę
w gospodarstwie rolnym Grzegorza i Grażyny
Władyków we Wzdowie.
Dyrektor Leszek Hebda przywitał gości i zaprezentował firmę, której działalność
datuje się od 1955 r. i związana jest z początkami zorganizowanej inseminacji bydła
w Polsce. Ciągłość i rozwój charakteryzuje obecną Spółkę, która swoim zasięgiem
działania obejmuje cztery województwa od
Podkarpacia po Opolszczyznę, a gatunkowo
poprzez swoje struktury inseminuje bydło,
trzodę chlewną, pszczoły i króliki, świadczy
usługi kolczykowania zwierząt i rozwija hodowlę bydła mięsnego charolaise i limousine.
Krótka prezentacja pozwoliła przybliżyć hodowcom cały zakres działalności Spółki obejmującej 11 jednostek organizacyjnych wraz
z przedstawieniem profilu ich działania.
Wiele uwagi poświęcono zapoznaniu hodowców z programami genetycznego doskonalenia bydła realizowanego dla ras: polskiej
holsztyńsko – fryzyjskiej obu odmian, simentalskiej, polskiej czerwonej łacznie z programem ochrony zasobów genetycznych w tej
rasie oraz polskiej czerwono-białej. Szczególną uwagę poświęcono rasie simentalskiej
dominującej w rejonie Bieszczad. Specjalista
z działu hodowli Józef Liga poparł prezentację tych ras pokazem wybranych buhajów
ze stacjonującej w Krasnem stawki około
90 sztuk.
bardzo dobrym zawieszeniem tylnym i położeniem wymienia. Posiada dobre cechy produkcyjności mięsnej.
Meron – rasa simentalska, O: Morwel,
O.M: Zefir – to buhaj 12 letni w bardzo dobrej kondycji, jest doskonałym przykładem
długowieczności – cechy charakterystycznej
dla rasy simentalskiej. Buhaj ten determinuje
u potomstwa mocne nogi i racice oraz dobre
wymię z mocnym więzadłem środkowym.
Ponadto potomstwo Merona charakteryzuje się łatwymi porodami, dzięki czemu jest
z powodzeniem wykorzystywany do krycia
u jałówek.
Ensor – rasa simentalska, O: Engadin,
O.M: Zitar – buhaj pochodzący ze wspólnego
programu hodowlanego MCB Krasne z BVN
Neustadt. Matka buhaja dała w najlepszej
laktacji 9547 kg mleka przy 4,95% tłuszczu
i 3,72 % białka.
Hatreich – rasa simentalska, O: Hippo,
O.M: Zaster – buhaj pochodzący ze wspólnego
programu hodowlanego MCB Krasne z BVN
Neustadt. Matka buhaja dała w najlepszej
laktacji 9963 kg mleka przy 4,10% tłuszczu
i 3,65% białka.
Rezon – rasa polska holsztyńsko-fryzyjska odmiana czerwono-biała, O: Rudi, O.M:
Erz, o indeksie mlecznym 51,6, przy przewadze w mleku + 412 kg, tł. 0,12 %, b. 0,04%.
Buhaj rekomendowany przez PFHBiPM pod
względem wartości hodowlanej dla indeksu
oceny ogólnej, typu i budowy, nóg i racic oraz
kilogramów białka. Córki tego buhaja charakteryzują się: pożądanym typem mlecznym,
dużym kalibrem, mocnymi nogami oraz bardzo dobrze zawieszonym wymieniem z dobrze
wykształconym więzadłem środkowym.
Saint-Jal – rasa limousin, francuski buhaj o indeksie selekcyjnym 121 i przyrostach
1730 g/dobę.
Ikar – rasa charolaise, buhaj z hodowli
MCB o dobrych porodach i żywotnych cielętach i przyrostach 1375 g/dobę.
Zaprezentowana stawka buhajów wywołała ogromne zainteresowanie, nasunęła wiele
ciekawych spostrzeżeń.
Następnie główny specjalista ds. produkcji i jakości nasienia buhajów – Małgorzata
Olewicz zademonstrowała grupie hodowców
całkowity proces produkcji nasienia: od pobrania poprzez mrożenie, konfekcjonowanie
do uzyskania finalnego produktu. Prezentacja
procesu produkcji nasienia pokazała przybyłym dbałość o jakość nasienia, jego standard
higieniczny oraz warunki zdrowotne gwarantujące dobre efekty w terenie.
Wgląd na sektor produkcyjny, który z wiadomych powodów musiał pozostać zamknięty
dla hodowców, na przebywające na okólnikach
buhaje, obory oraz infrastrukturę towarzyszącą
przybliżył naszym usługobiorcom pogląd na
Stację produkcji nasienia buhajów.
Dyskusja na temat szans i zagrożeń dla
hodowli bydła w powiecie bieszczadzkim była
ostatnim punktem pobytu w MCB Krasne. Rolnicy chętnie dzielili się swoimi obawami i spostrzeżeniami. Największe obawy wzbudzają:
m.in. duże rozdrobnienie gospodarstw, wysoka cena cieląt przeznaczonych na eksport, co
powoduje drenaż rynku i sprzedaż na rzeź przy
braku zorganizowanego obrotu materiałem
hodowlanym w powiecie i ogólnego braku dobrych jałówek na rynku. Tym sposobem duża
część dochodów omija rolników. Dyskusja ta
doprowadziła do zgodnej konkluzji, iż pomoc
w zorganizowaniu rynku obrotu materiału hodowlanego doprowadziłaby do rozwiązania
tych problemów.
Następnie hodowcy udali się do gospodarstwa rolnego Grzegorza i Grażyny Władyków
we Wzdowie.
Państwo Władykowie w zeszłym roku
wybudowali nowoczesną wolnostanowiskową
oborę z obsadą do 50 sztuk krów dojnych.
Struktura użytków rolnych w gospodarstwie kształtuje się następująco: pow. gospodarstwa 47 ha, grunty orne 20 ha, pastwiska
i łąki 17 ha. Obsada to 40 krów mlecznych
i 16 jałówek; wydajnośc kształtuje się na poziomie 5000 l/szt. Rasa użytkowana w oborze
to głównie simentale, choć znajduje się i kil- 0
Przedstawiono buhaje:
Pracz – rasa simentalska, O: Postner O.M:
Los, indeks mleczny 37,2, mleko kg + 454 buhaj, który determinuje u potomstwa bardzo
pożądany w rasie simentalskiej duży kaliber,
mocne nogi oraz wybitny typ i budowę. Potomstwo tego buhaja charakteryzuje się bardzo
dobrym umięśnieniem, co ma swoje znaczenie
przy produkcji materiału rzeźnego.
Elwir – rasa simentalska, O: Egol O.M:
Mruk, o bardzo wysokim indeksie mleczny
75,9, mleko kg: + 953, córki tego buhaja charakteryzują się pożądaną budową wymienia,
5
Aktualności
Nr 2 (Rok I, nr 2)
W wyjeździe uczestniczyli hodowcy: Sylwester Tylenda, Ryszard Dyrda, Piotr Michalewski, Tadeusz Skwara, Jarosław Kozłowski, Janusz Bielecki, Tadeusz Waląg,
Ryszard Żarów, Władysław Nosal, Piotr Nóżka, Roman Bahłaj, Zbigniew Pejski, Wojciech Paszkowski, inseminator i hodowca: Józef Łukaszczuk oraz koordynator
wyjazdu Jan Kuczma.
ka krów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany
czerwono-białej. Przez cały rok krowy żywione są w systemie TMR plus sezonowo na
pastwisku. Utrzymywane są w dwóch grupach
żywieniowych: pierwsza grupa podstawowa
to krowy mleczne oraz jałówki, druga grupa
krów zasuszonych oraz jałówek cielnych.
Wizyta bieszczadzkich hodowców w siedzibie MCB Krasne nawiązała do długoletniej
tradycji cyklicznych wizyt hodowców w sta-
cji. Ideą spotkań w siedzibie Spółki miało być
poszerzenie współpracy pomiędzy hodowcami
a pracownikami Spółki oraz wspólne rozwiązywanie problemów.
Rolnicy wyjechali z bagażem wiedzy
i wskazówek, które będą mogli wykorzystać
w swojej pracy hodowlanej, natomiast pracownicy MCB usłyszeli wiele ciekawych spostrzeżeń, a ich praktyczne wykorzystanie pozwoli
na usprawnienie prac hodowlanych.
MCB w Krasnem zaprasza hodowców do
odwiedzin siedziby Spółki oraz naszych jednostek w Brzesku (hodowla bydła mięsnego),
Czerminie, Kleczy Dolnej, Częstochowie (stacje produkcji nasienia knurów), gdzie zapoznają się Państwo z szeroką gamą naszej działalności. Wszelkich informacji udzielają specjaliści
ds. rozrodu na podległym terenie oraz dział
hodowli i marketingu.
Opracowali: Jan Kuczma, Leszek Hebda
KNUR – ZWIERZĘ METEOWRAŻLIWE
Wcześniejsze obserwacje prowadzone w Stacji Eksploatacji Knurów w Kleczy Dolnej wykazywały pogorszenie się parametrów nasienia knurów w okresie występowania wiatru halnego. Problem ten może nie dotyczyć knurów w innych
stacjach unasieniania loch, gdyż wiatr halny jest charakterystyczny dla rejonów górskich i podgórskich.
Wiatr halny jest wiatrem typu fenowego.
Fen (z niem. Föhn) – to ciepły, suchy i porywisty wiatr opadający z wierzchołków pasma
górskiego ku dolinom.
Wiatry fenowe występują w górach. Mechanizm jest następujący. Ciepłe i wilgotne powietrze niesione wiatrem napotyka na
w swojej drodze na łańcuch gór, zaczyna się
wznosić. Ulega przy tym oziębieniu o około
0,5OC na 100 metrów wzniesienia. Po osiągnięciu poziomu kondensacji pary wodnej następują obfite opady i powietrze traci duże
ilości wilgoci. Po przedostaniu się nad granią powietrze już suche zaczyna opadać na
drugą stronę gór, a przy tym ogrzewać się.
Po przejściu wiatrów fenowych, (co trwa od
kilku godzin do kilku dni) następują obfite opady śniegu lub deszczu. U ludzi halny wywołuje
złe samopoczucie, pogarsza się też sprawność
fizyczna i koncentracja.
6
Charakterystyka wiatru halnego:
• wieje z południa na północ,
• osiąga wielką prędkość w porywach
25 – 30 m/s (max. na grani nawet 69 m/
s), ma okresy zmniejszonej prędkości
i ciszy,
• powoduje nagłe topnienie pokrywy
śnieżnej (szczególnie stosunkowo ciepły
deszcz po halnym) i zwiększenie zagrożenia lawinowego,
• robi duże spustoszenie w lasach (wiatrołomy),
• powoduje złe samopoczucie i tzw. chorobę fenową,
• najczęściej występuje w zimie, najrzadziej w lecie.
Wiatry tego typu mogą spowodować znaczne podniesienie temperatury nawet o 20° w ciągu kilku minut, jak to się niekiedy zdarza w Stanach Zjednoczonych. Związane są z nim nie-
zwykle czyste i przejrzyste powietrze i chmury
o soczewkowatym kształcie. Nagłe porywy
wiatrów fenowych przynoszą szkody w gospodarstwach ludzi, a także w leśnictwie. Ponadto
z wiatrami tego typu związana jest niekorzystna
sytuacja biometeorologiczna, w czasie ich wiania obserwuje się pogorszenie samopoczucia
Mechanizm powstawania wiatru typu fen (wiatru halnego)
Sierpień 2007
(także wzrost liczby samobójstw), lub też odwrotnie – wzrost podenerwowania i agresji.
Powstanie i cechy fizyczne wiatrów fenowych wynikają z różnic jakie występują w czasie ochładzania się i ocieplania powietrza wilgotnego i suchego. Warunkiem powstania tego
wiatru jest różnica ciśnienia atmosferycznego
po obu stronach bariery górskiej. Różnica ta
wymusza ruch powietrza. Powietrze napotykając góry unosi się, ochładzając się wilgotnoadiabatycznie, tj. ok. 0,6O na 100 m wysokości.
W czasie unoszenia się powietrza następuje
kondensacja pary wodnej – tworzą się chmury
i deszcze. Suche już powietrze przekracza barierę szczytów górskich i opada po drugiej stronie ku dolinom. Opadając ogrzewa się, ale tym
razem suchoadiabatycznie, tj. ok. 1O na 100 m.
Stąd też wiatry fenowe są suche oraz znacznie
cieplejsze niż powietrze na tej samej wysokości
po przeciwnej stronie gór. Im wyższa jest bariera górska, tym ta różnica może być większa.
Nazwy regionalne fenu:
wiatr halny – Tatry
chinook – Góry Skaliste
föhn – Alpy
puelche – Chile (Andy)
zonda – Argentyna (Andy)
austrul – Karpaty Rumuńskie.
U ludzi wrażliwych na zmiany pogodowe
powoduje wystąpienie meteopatii.
Meteopatia to nie hipochondria – wpływ
pogody na nasze zdrowie i samopoczucie jest
znacznie większy, niż podejrzewamy. Organizm wykazuje pewną tolerancję na zmiany
temperatury, ciśnienia, wilgotności. Ale u niektórych jest ona dość duża, u innych – szczątkowa. Najostrzej na raptowne zmiany aury
reagują osoby z niskim ciśnieniem, cierpiące
na choroby przewlekłe (np. astmę, schorzenia
reumatyczne). Wpływ na reakcje ma też stres
i przemęczenie. Wystarczą dwie nieprzespane
noce, a organizm jest osłabiony jak po grypie
i gorzej znosi to, co dzieje się za oknem. Obserwacje wskazują na podobną wrażliwość zwierząt na zmiany pogodowe.
Obserwowano obniżanie się jakości nasienia przed zbliżającym się wiatrem halnym. W okresie tym występuje spadek libido
u knura oraz zmniejszenie objętości ejakulatu,
a także jakości nasienia. Załamanie takie trwa
kilka dni i po upływie 5- 6-dniowego okresu
powraca do normy.
W tabeli 1 przedstawiono parametry nasienia knurów w okresie bezpośrednio przed,
w trakcie i po wystąpieniu wiatru halnego.
Bezpośrednio przed wystąpieniem wiatru
halnego (2-3 dni) obserwowano pogorszenie
parametrów nasienia knurów (szczególnie koncentracji plemników i ogólnej liczby plemników żywych w ejakulacie). Dopiero w drugim
tygodniu po wystąpieniu wiatru halnego obserwowano powrót parametrów nasienia do stanu
sprzed wystąpienia wiatru halnego (wykresy 1,
2). Wydaje się, że problem ten wymaga szczegółowego zbadania i analizy parametrów nasienia pobieranego od knurów codziennie. Równoległe badanie poziomu hormonów pozwoli
wyjaśnić zjawisko meteowrażliwości knurów.
Aktualności
W dostępnej literaturze brak jest danych na
temat wpływu występowania wiatru halnego na
parametry nasienia knurów. Więcej informacji
na temat reakcji ludzkiego organizmu na występowanie takich anomalii pogodowych można
spotkać w medycynie ludzkiej. Medycyna ludz-
ka znalazła określenia „meteopatia”, „meteowrażliwość” na dolegliwości związane ze zmianą pogody. Na takie dolegliwości skarży się ponad połowa Polaków. Dlatego w październiku
2005 roku rozpoczął działalność Ogólnopolski
Program Edukacyjny „Meteowrażliwi”.
Tabela 1. Parametry nasienia knurów przed, w trakcie i po wystąpieniu wiatru halnego
Okresy roku
Średnia
objętość
ejakulatu
Ml
Przed halnym
Przed halnym
Halny
1 tydzień po
2 tydzień po
Miesiąc po
277,4
308,0
248,8
271,9
286,0
266,0
Koncentracja plemników
tys./mm3
% plemników
o ruchu
postępowym
Ogólna liczba
plemników
żywych mld
Ilość dawek
z1
ejakulatu
Okres
2004
23,0
23,4
19,6
20,6
25,8
27,8
5-9.01
12-16.01
16-20.01
22-25.01
26.01-.02
16-20.02
I kwartał 2004 (5.01 – .20. 02. 2004)
361,8
300,0
406,6
352,1
348,0
392,0
76,46
69,00
62,35
68,07
76,06
83,08
73,8
76,0
73,1
76,3
78,0
80,0
120
100
80
60
40
20
5-9.01
12-16.01
KIWI pbz
16-20.01
ULF pbz
22-25.01
IND piet.
26.01-1.02
HYPOR
16-20.02
125 PxD
Wykres 1. Wpływ wiatru halnego na ogólną ilość żywych plemników
w ejakulacie knurów (mld) (I kwartał – 16-20 styczeń 2004 r.)
30
25
20
15
10
5-9.01
12-16.01
KIWI pbz
16-20.01
ULF pbz
22-25.01
IND piet.
26.01-1.02
HYPOR
16-20.02
125 PxD
Wykres 2. Wpływ wiatru halnego na liczbę dawek inseminacyjnych
z 1 ejakulatu knurów (I kwartał – 16-20 styczeń 2004 r.)
Opracował: Stanisław Orlicki
7
Aktualności
Nr 2 (Rok I, nr 2)
SPECJALISTA DO SPRAW ROZRODU
– PARTNER DLA HODOWCY
Funkcjonują różne określenia próbujące zdefiniować rodzaj wykonywanej przez nich pracy. Mówi się o nich organizatorzy,
inspektorzy, doradcy. W naszej firmie są specjalistami ds. rozrodu, którzy odpowiadają, ogólnie mówiąc, za organizację
rozrodu i hodowlę zwierząt.
Ta 13-to osobowa grupa to pracownicy
etatowi Spółki działający na obszarze czterech województw: małopolskiego, podkarpackiego, opolskiego i śląskiego. Wszyscy
są absolwentami wyższych uczelni głównie o kierunku zootechnicznym, większość
z nich ukończyła podyplomowe studia z planowania i organizacji hodowli zwierząt gospodarskich.
W codziennej pracy wykonują następujące zadania:
• Koordynują pracę inseminatorów
planując i rozliczając przydzielone
im zadania, prowadzą analizy ilościowo-jakościowe punktów unasieniania zwierząt, wyjaśniają zgłaszane przez usługobiorców uwagi dot.
pracy inseminatorów.
• Uczestniczą w realizacji programów
oceny i selekcji buhajów poprzez
nadzór nad prawidłowym przebiegiem unasienień testowych, a w przypadku buhajów ras mięsnych prowadzą analizę przeprowadzonej oceny
na potomstwie.
• Odwiedzają hodowców celem przedstawienia oferty katalogowej nasienia
rozpłodników, jednocześnie stosując
program komputerowy MATESEL
pozwalający na kojarzenie buhajów
z krowami w stadzie po uprzednim
opisaniu sztuk wg 16 cech oceny
typu i budowy.
• Zamawiają kolczyki dla zwierząt pomagając posiadaczom zwierząt w wypełnianiu dokumentacji niezbędnej
przy rejestracji zwierząt w biurach
powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Zwierząt.
• Prowadzą szkolenia dla hodowców
z zakresu praktycznego wykonania
zabiegu unasieniania loch.
• Rozpowszechniają materiały promujące inseminację zwierząt w oparciu
o znaną wartość hodowlaną rozpłodników.
• Współpracują z organizacjami i instytucjami zajmującymi się chowem
i hodowlą zwierząt gospodarskich.
Głównym zadaniem naszych specjalistów jest zapewnienie stałego kontaktu
nie tylko pomiędzy inseminatorem a MCB,
ale przede wszystkim pomiędzy hodowcą
a naszą firmą. Kontakt ma na celu szeroko
pojętą pomoc w zakresie rozrodu i hodowli
zwierząt. To dzięki wiedzy i doświadczeniu
specjalistów, hodowcy często polegają na ich
8
podpowiedziach w zakresie indywidualnego
doboru buhaja, którego córki będą charakteryzować się lepszą budową i produkcją niż
poprzednie pokolenie. Parokrotne w ciągu
roku wizyty w gospodarstwach sprawiają, że
zyskali zaufanie hodowców, tym bardziej, że
są utożsamiani z rzetelną i stabilną firmą.
Życzmy im wytrwałości i sukcesów
w niełatwej pracy hodowlanej, jaką organizują w przydzielonych rejonach działania.
Specjaliści ds. rozrodu w Małopolskim Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem
(na zdjęciu - od lewej)
Imię i nazwisko
Obsługiwane powiaty
Telefon
Agnieszka Ociepka
nowosądecki, limanowski, nowotarski, suski
601 205 540
Piotr Brzeziak
leżajski, przeworski, jarosławski, lubaczowski,
przemyski, łańcucki
605 123 341
Wiesław Pabis
gorlicki, krośnieński, jasielski, strzyżowski
605 278 351
Józef Ryszka
boheński, brzeski, tarnowski
601 054 020
Andrzej Jakuszewski
gorlicki, nowosądecki, nowotarski, tatrzański
601 205 540
Jan Kuczma
brzozowski, sanocki, leski, bieszczadzki
601 401 629
Izabela Bulek
krakowski, wielicki, proszowicki, miechowski,
myślenicki, olkuski
695 899 552
Robert Maziarz
od 1.08.2007 r.
Kazimierz Frydlewicz
łańcucki, rzeszowski, niżański, stalowowolski,
tarnobrzeski, kolbuszowski, ropczycko-sędziszowski, mielecki
697 999 718
Zdzisław Dawidowicz
oleśniański, tarnogórski, częstochowski, kłobucki, lubliniecki, myszkowski, zawierciański,
będziński
601 204 414
Janusz Kurek
strzelecki, krapkowicki, prudnicki, nyski, opolski, brzeski, namysłowski, kluczborski
697 999 719
Joachim Kasza
raciborski, wodzisławski, pszczyński, tyski,
bieruński, tarnogórski, gliwicki, bielski, głubczycki, kędzierzyńsko-kozielski, rybnicki, żorski, jastrzębski, mikołowski, mysłowicki
695 199 571
Mirosława Sabuda
wadowicki, suski, olkuski, chrzanowski, bielski, żywiecki, cieszyński, oświęcimski
695 199 569
Czesława Antosz
dąbrowski, dębicki, tarnowski, brzeski, mielecki
601 401 467
Opracowała: Beata Pabian
Sierpień 2007
Aktualności
INSEMINACJA PSZCZÓŁ - RYS HISTORYCZNY I ZALETY
Bezpośredni protoplasci pszczoły miodnej pojawili się prawdopodobnie około
70 milionów lat temu w okresie kredowym, w strefie tropikalnej, na kontynencie
afrykańskim. Ich ewolucja uzależniona była od obecności roślin okrytozalążkowych wydzielających nektar i produkujących pyłek.
W historii człowieka pszczoły a przede
wszystkim produkty pszczele: miód i wosk
zawsze odgrywały znaczącą rolę. Miodu używano do wyrobu słodyczy i słodzenia potraw,
plastry z miodem były składane bogom, w rytualnych ofiarach wszystkich niemal kultów,
służyły też do sporządzania leków. Dlatego
od zarania człowiek dążył do udomowienia
tych jakże pożytecznych owadów. Najstarszy
wizerunek przedstawiający człowieka wybierającego miód z pszczelego gniazda pochodzi
sprzed 9-10 tysięcy lat i widnieje w jednej
z grot skalnych w Hiszpanii w okolicach
Walencji. Natomiast najstarsze wiadomości
o chowie pszczół pochodzą sprzed 4000 lat.
Aby zatem zapewnić sobie dostatek tychże
produktów człowiek nie tylko „udomowił”
pszczoły, ale zaczął też w miarę ich poznawania prowadzić działania zamierzające do
poprawy najbardziej przydatnych dla siebie
cech. Największą trudność w hodowli pszczół
przez wiele lat stwarzał właściwy dobór osobników do kojarzeń. Matka pszczela w naturalnym locie godowym spotyka się z wieloma
trutniami (10-12). Dlatego hodowcy dążyli
do opracowania metod, które zapewniałyby
pewny sposób unasieniania matki pszczelej
konkretnymi trutniami. Taką metodą kontroli
doboru jest inseminacja, czyli sztuczne unasienianie tzn. wprowadzenie nasienia pobranego od trutni z wybranej rodziny pszczelej
do dróg rodnych matki. Pierwszego na świecie sztucznego unasienienia matki pszczelej
dokonał w 1925 roku amerykański pszczelarz
Watson. Warunkiem skutecznego unasieniania matek pszczelich jest zastosowanie prostego i niezawodnego aparatu do inseminacji.
Warunek ten jako pierwsze spełniły aparaty
skonstruowane przez Macensena i Robertsa
w 1948 i równocześnie skonstruowany aparat przez Laidlawa. W praktyce przyjął się
powszechnie aparat Macensena-Robertsa ze
względu na swoje proste wykonanie i obsługę.
Z upływem lat dokonywano w nim ulepszeń
(Ruttner, Schneider, Fresnaye, Vesely, Loc).
W Polsce pierwszego zabiegu inseminacji dokonał Kalinowski w 1958 roku wykorzystując aparat wzorowany na tych stosowanych
w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Aparat
do inseminacji składa się następujących zasadniczych części:
1. Statywu z płytą główną i dwoma kolumnami nośnymi
2. Bloczku do przytrzymywania matki
wraz z elementami doprowadzającymi gaz (CO2) do narkozy
3. Haczyków żądłowego i brzusznego
umocowanych obrotowo na kolumnach nośnych statywu.
4. Bloczka służącego do mocowania
strzykawki z mechanizmem przesuwającym.
5. Strzykawki z wymienna igłą
6. Zestawu doprowadzającego dwutlenek
węgla (butla, reduktor, płuczka wodna)
Jak przeprowadza się zabieg inseminacji
matki pszczelej spróbuję pokrótce opisać.
Od dojrzałych płciowo trutni po uprzednim
wynicowaniu aparatu kopulacyjnego do igły
pobiera się nasienie (spermę) w ilości około
8 mm3 (8-12 trutni). Matkę pszczelą dojrzałą
płciowo (7-9 dni) umieszcza się w rurce przytrzymującej i usypia się dwutlenkiem węgla.
Za pomocą haczyków otwiera się komorę
żądłową matki, aby uzyskać dostęp do komory kopulacyjnej i jajowodu środkowego. Następnie po wprowadzeni igły pobrane wcześniej nasienie wstrzykuje się do jajowodu
środkowego. Po przeprowadzonym zabiegu
inseminacji matkę umieszcza się w klateczce, w towarzystwie pszczół, zapewniając jej
możliwość swobodnego poruszania się, (bez
możliwości wylatywania) w celu opróżnienia
jajowodów i przeprowadzenia plemników do
zbiorniczka nasiennego.
Jak wcześniej wspominałem inseminacja jest jedynym sposobem zapewniającym
całkowitą kontrolę kojarzenia matki z wybranymi trutniami. Umożliwiła rozwinięcie
badań genetycznych i stworzyła warunki do
doskonalenia pracy hodowlanej nad pszczołami. Inseminacja matek pszczelich dała
możliwość kojarzenia osobników w bardzo
bliskim pokrewieństwie, a tym samym skróciła czas oczekiwania na postęp hodowlany.
Jednak jak wszystko co głęboko ingeruje
w strukturę genetyczną gatunków, inseminacja ma także swoje wady.
Natura, zwłaszcza u pszczół zadbała
o to, aby w kojarzeniach była jak największa
zmienność genetyczna - dlatego matka kopuluje z kilkoma trutniami. Właśnie ta różnorodność w zdecydowany sposób wpływa na żywotność (wigor) poszczególnych osobników,
a tym samym i całej kolonii (rodziny pszczelej). Ma to ogromne znaczenie w przypadku
matek użytkowych (produkcyjnych). Dlatego w Pasiekach Zarodowych należących do
struktur MCB Sp. z o.o. w Krasnem podczas
inseminacji matek pszczelich użytkowych
wykorzystuje się trutnie nie tylko z jednej rodziny, choć jest to zdecydowanie łatwiejsze
organizacyjnie, ale unasienia się matki trutniami, pochodzącymi z różnych rodzin, aby
zapewnić jak największą różnorodność genetyczną, a przez to zniwelować niekorzystne
skutki kojarzeń w bardzo bliskim pokrewieństwie. Bardzo istotną zaletą inseminacji poza
wcześniej już wymienionymi jest możliwość
masowego unasieniania matek.
Naturalne unasienianie matek pszczelich
nie stwarza tak dużych możliwości kontroli
kojarzeń i doboru wyselekcjonowanego genetycznie materiału hodowlanego, w połączeniu z masowością produkcji. Dzięki inseminacji wydajność miodowa wielu pasiek
wydatnie się poprawiła. Ma to ogromne znaczenie przy ciągle zmieniającej się strukturze
pożytków. Cechy łagodność i nierojliwość
pszczół również zostały utrwalone dzięki
wprowadzeniu inseminacji. Dlatego mimo
pewnych mankamentów warto wprowadzać
do pasiek matki inseminowane ponieważ są
one gwarantem poprawy pogłowia pszczół.
Opracował: Andrzej Kowalik
9
Aktualności
Nr 2 (Rok I, nr 2)
SCHEMAT SELEKCJI HYBRYDY HYLA
Hybryda HYLA wyhodowana została w Centrum Selekcyjnym firmy EUROLAP
z czterech linii hodowlanych, z których każda złożona jest z 12 ras.
Linia ĪeĔska
Linia mĊska
AGPC
AGPD
AGPA
AGPB
Samce GPC
Samice GPD
Samce GPA
Samice GPB
Samice CD HYLA
Samce AB HYLA
Selekcja HYLA:
Produkt koĔcowy ABCD HYLA
Ocenę królików w EUROLAP prowadzi
się metodą BLUP ze względu na wykorzystanie pełnej informacji rodowodowej, dokładności prowadzonej oceny i ciągłej oceny
postępu hodowlanego i wpływu środowiska.
Linia męska
(czarne uszy i czarne nosy)
Z kojarzeń A x A lub B x B samce stad
prarodzicielskich (samice na rzeź) z wysoką
oceną - dobra wydajność rzeźna, szybkość
przyrostów - wracają do hodowli do Centrum
Selekcyjnego jako ojcowie przyszłych pokoleń królików.
Niższym poziomem od Centrum Selekcyjnego jest Namnażanie – Multiplication.
Samce niżej ocenione kierowane są do hodowców namnażających materiał męski. Samce stad rodzicielskich AB – charakteryzują się
intensywnością wzrostu, obniżoną śmiertelnością młodych i wysoką wydajnością brojlerów.
Linia żeńska (białe)
Z kojarzeń C x C samice z najlepszą
oceną (samce na rzeź) kierowane są Centrum Selekcji jako matki przyszłych pokoleń
– stado samic prarodzicielskich. Oceniając
W przypadku linii D selekcja ukierunkowana jest na: masę ciała królików przy
odsadzeniu i wyrównanie miotu oraz zdolność do długiej produkcyjności – długowieczność.
Potomstwo C x C i D x D ze słabszymi
wynikami tzn. C++ (samice ) i D++ (samce)
są krzyżowane i otrzymujemy potomstwo
CD samice stad produkcyjnych wyselekcjonowane na: wysoką plenność i odporność
zdrowotną.
Nasienie samców AB x samice produkcyjne CD dają produkt finalny przeznaczany
na tucz i na rzeź.
samice metodą BLUP zwraca się uwagę na:
plenność, liczbę żywo urodzonych królików,
rozmiar ciała – kaliber.
Z kojarzeń D x D samice z najlepszą oceną
(samce na rzeź) są przekazywane do ferm namnażających materiał żeński. W przypadku ferm
dużych uzyskujących wysokie wyniki produkcyjne samice tej grupy jako jednodniowe króliki sprowadzane są do hodowli. Takie króliki
(kolczykowane) stanowią uzupełnienie miotów
– każda samica wychowuje 10 młodych. Kolczyki zamieniane są na tatuaż po osiągnięciu
przez samice odpowiedniej wielkości.
Linie ojcowskie: przyrosty, wydajność
rzeźna, wykorzystanie paszy.
Linie mateczne: plenność, ilość żywo
urodzonych królików w 1 miocie, rozmiar
ciała, masa królików przy odsadzeniu i wyrównanie miotu zdolność do długich produkcyjności – długowieczność.
Korzyści wynikające z selekcji hybrydy
HYLA można scharakteryzować pod względem uzyskiwanych wyników i efektów ekonomicznych.
Do analizy (wg EUROLAP) uwzględniono grupę kontrolną i grupę HYLA ogółem.
Wybrano też 25% sztuk najlepszych w grupie
kontrolnej i grupie HYLA.
Wyniki zebrane na podstawie 20% produkcji francuskiej przedstawiają się następująco:
ogółem
Grupa
kontrolna
Liczba samic
25 % najlepszych zwierząt
HYLA
Grupa
kontrolna
HYLA
1 433 374
195 835
207 691
34 492
Płodność
80,68
82,27
85,00
87,02
Liczba urodzonych / miot
10,10
9,34
10,42
9,92
Odsadzonych / miot
8,23
7,92
8,59
8,42
Waga sprzedaży / szt.
2,43
2,45
2,46
2,49
Sprzedanych /miot
7,59
7,44
8,24
8,12
Zużycie paszy
/1 kg przyrostu
3,49
3,46
3,33
3,37
203,83
200,51
197,65
197,20
Cena paszy (EU / T )
Cena żywca (EU /kg )
1,66
1,67
1,68
1,68
14,891
14,943
17,07
17,54
Koszty: lekarstwa
1,24
0,90
0,61
0,57
dodatki
1,67
1,41
1,71
1,41
Kg sprzedane / miot
Inne
Ogółem koszty
Zysk brutto
Przewaga Wartościowa
HYLA
0,81
0,76
1,52
1,11
16,41
15,81
17,22
17,06
7,98
9,10
11,48
12,44
+9,81 EU / samicę / rok
+8,35 EU / samicę / rok
Opracowała: Elżbieta Błąkała
10
Sierpień 2007
Aktualności
DOTACJE – PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
2007-2013 (PROW) część II
Działania
Cele działań
Beneficjent
Wysokość pomocy
Oś 3 – (społeczna) podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie działalności
gospodarczej na obszarach wiejskich.
Różnicowanie w kierun- Pomoc udziela się z tytułu podjęcia lub Osoba fizyczna – rolnik, małżonek rolnika Poziom pomocy finansowej wynosi
ku działalności nie rol- rozwoju działalności usługowej
lub domownika – w rozumieniu ustawy maksymalnie 50% kosztów kwalifikoniczej
o ubezpieczeniu społecznym rolników
wanych projektu. Maksymalna wysokość pomocy udzielana jednemu Beneficjentowi i na jedno gospodarstwo
rolne nie może przekraczać 100 tys. zł.
Podstawowe usługi dla Realizacja projektów w zakresie:
gospodarki i ludności 1. Zaopatrzenia w wodę i gospodarki
wiejskiej
ściekowej,
2. Tworzenie systemu, zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych,
3. Zaopatrzenie w energię elektryczną,
4. Upowszechnienie szerokopasmowego
dostępu do Internetu.
Jednostki samorządu terytorialnego, jed- 1. 2,5 mln zł na projekty w zakresie
nostki wykonujące zadania samorządu
gospodarki wodno-ściekowej,
terytorialnego, operatorzy sieci interneto- 2. 200 tys. zł – na projekty w zakresie
wych.
gospodarki odpadami,
3. 4 – 5 mln zł – na projekty w zakresie
zaopatrzenia w energię elektryczną,
4. 1 mln zł na projekty w zakresie upowszechnienia dostępu do Internetu.
Odnowa i rozwój wsi
Gmina, instytucja kultury, dla której orga- Maksymalna wysokość pomocy na reanizatorem jest jednostka samorządu tery- lizację projektu w jednej miejscowości
torialnego, kościół lub związek wyznanio- wynosi 500 tys. zł.
wy, organizacja pozarządowa.
Gmina wiejska, gmina miejsko – wiejska,
z wyłączeniem miast liczących powyżej 5 tys. mieszkańców, miasto o liczbie
mieszkańców mniejszej niż 5 tys.
Remontu, przebudowy i wyposażenia
obiektów pełniących funkcje publiczne, społeczno – kulturalne, rekreacyjne
i sportowe, zabytkowe, kształtowania
przestrzeni publicznej, zakupu obiektów
zabytkowych, odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników
historii, obiektów architektury sakralnej
i miejsc pamięci
Tworzenie i rozwój mi- Pomocy udziela się podmiotom z tytułu Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednost- Maksymalna wysokość pomocy udziekro przedsiębiorstw
inwestycji związanych z tworzeniem lub ka nie posiadająca osobowości prawnej, lonej jednemu Beneficjentowi nie może
rozwojem mikroprzedsiębiorstw
która prowadzi działalność jako mikro- przekraczać 500 tys. zł.
przedsiębiorstwo, zatrudniające poniżej
10 osób, i mające obrót nie przekraczające
równowartości w zł 2 mln.
Oś 4 – LEADER – wzmocnienie inicjatywy oddolnej i aktywizacji społeczności obszarów wiejskich
Lokalne strategie roz- Obsługa wnioskodawców składających Lokalne grupy działania,
Pomoc jednorazowa do 100% kosztów
woju – poprawa jakości projekty zgodnie z lokalną strategią roz- Benificjanci określeni dla poszczególnych kwalifikowanych.
życia oraz różnicowanie woju
działań Osi 3. osoby fizyczne i prawne,
działalności na obszaorganizacje pozarządowe, związki wyznarach wiejskich
niowe i kościoły.
Współpraca międzyre- Pomocą objęte są projekty dotyczące
gionalna i międzynaro- współpracy międzyregionalnej i międzydowa
narodowej
Koszty bieżące lokalnej grupy działania mogą stanowić maksymalnie 20%
wszystkich przeprowadzonych przez
LGD działań.
Do 100% kosztów kwalifikowanych.
Nabywanie umiejętności, aktywizacja i koszty
bieżące lokalnych grup
działania
Działanie ma na celu zapewnienie sprawnej i efektywnej pracy Lokalnej Grupy
Działania wybranych w ramach realizacji
osi 4 Leader
Pomoc techniczna
Schemat I: Wzmocnienie systemu zarzą- – Instytucja Zarządzająca – Ministerstwo Do 100% kosztów kwalifikowanych
dzania, monitorowania, kontroli i oceny
Rolnictwa i Rozwoju Wsi;
stopnia realizacji Programu.
– Agencja Płatnicza – Agencja RestrukSchemat II: Działania informacyjne i proturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;
mocyjne
– Jednostki zaangażowane we wdrożenie PROW: Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR),
lub jednostki, którym delegowano odpowiednie funkcje w zakresie PROW.
– Ministerstwo Finansów, Urzędy Marszałkowskie lub Wojewódzkie Samorządowe Jednostki Organizacyjne,
– Agencja Rynku Rolnego,
– Izby Rolnicze
Opracowała: Igor Draus
11
Aktualności
Nr 2 (Rok I, nr 2)
NOWY INDEKS, NOWE NADZIEJE
Można by powiedzieć: nareszcie! Nareszcie po wielu latach obowiązywania w hodowli bydła mlecznego indeksu produkcyjnego opartego na formule: Indeks (kg) = wartość hodowlana dla przewagi tłuszczu (kg) + 2 x wartość hodowlana dla
przewagi białka (kg) coś się zmieniło. Opracowany został dla buhajów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej nowy indeks
hodowlany łączący w swoim wzorze zarówno cechy produkcyjne, jak i coraz szerzej doceniane cechy funkcjonalne.
Obecnie obowiązującym i oficjalnym
wskaźnikiem wartości hodowlanej jest indeks PF (produkcja i funkcjonalność), na
który składają się następujące podindeksy:
PF = 0,5 x PI_PROD + 0,3 x PI_POKR
+ 0,1 x PI_PŁOD + 0,1 x WH_KSOM
PI_PROD – podindeks produkcyjny, kalkulowany na starych zasadach
PI_POKR – podindeks pokroju
PI_PŁOD – podindeks płodności
WH_KSOM – wartość hodowlana dla komórek somatycznych
PI_PROD
PI_POKR
PI_PŁOD
WH_KSOM
Jak to zrozumieć?!
Podindeks produkcyjny – uwzględnia
wartości hodowlane dla wydajności tłuszczu
i białka, jako bazę przyjmuje się średnią wartość hodowlaną buhajów urodzonych w latach 1996-1998.
Średnia ta wynosi 100 a odchylenie
standardowe 10. Jest to o tyle istotne, że dla
każdej z ocenianych w polskich warunkach
cech, stosowany jest ten sam model – średnia
100 i odchylenie 10. Taka znajomość pomaga
dostrzec i zrozumieć różnice w genetycznej
jakości ocenianego i wybieranego do hodowli
zwierzęcia. Wystarczy dodać, iż w przedziale
od 90 do 110 - czyli jedno odchylenie standardowe (± 10) - znajduje się znakomita większość osobników, gdyż 68%, w przedziale ±
dwa odchylenia standardowe 27% a trzy odchylenia standardowe to już ścisła elita obejmująca tylko 4% zwierząt. Oznacza to, iż
buhaj charakteryzujący się wartością hodowlaną większą (gdyż zatrzymamy się tylko na
pozytywnych aspektach) od średniej o jedno
odchylenie standardowe jest typowym przedstawicielem swojej rasy, gdy różnica ta wzrasta do dwóch odchyleń to już grupa wyborna
– a trzy i więcej to najlepsi z najlepszych.
Podindeks pokroju – jest również złożonym indeksem, obejmującym oceniane
liniowo w skali od 1 do 9 cechy pokroju (w
nawiasie podano optymalne wartości dla poszczególnych cech): kaliber; typ-budowa;
nogi-racice; wymię; budowa ogólna; wysokość w krzyżu; głębokość tułowia (6,5);
szerokość klatki piersiowej (6); ustawienie
zadu (5); szerokość zadu (6,5); postawa nóg
tylnych z boku (5); racice (7); postawa nóg
12
tylnych z tyłu (9); zawieszenie przednie wymienia (7); zawieszenie tylne wymienia (9);
więzadło środkowe (9); położenie wymienia (7); szerokość wymienia (9); ustawienie
strzyków (4,5); długość strzyków (4,5) i charakter mleczny (7,5).
W jego skład wchodzą także indeksy pokrojowe, których nazwy i wagi zestawia tabela.
Podindeks płodności – ma postać: PI_
PŁOD = 0,80 x wskaźnik niepowtarzalności rui u jałówek + 0,20 x wiek pierwszego
unasieniania
Warto dodać, iż w zakresie cech związanych z reprodukcją ocenie podlegają takie
parametry, jak: wiek pierwszego unasienienia,
wskaźnik niepowtarzalności po inseminacji
dla jałówek i krów, długość przestoju poporodowego czy długość okresu międzyciążowego. Ponadto obserwowana jest częstotliwość
trudnych ocieleń i śmiertelność cieląt.
Wartość hodowlana dla komórek somatycznych – liczbą komórek somatycznych
w mleku uzyskaną z próbnych udojów, przeliczane są na wartość hodowlaną, obejmującą
trzy pierwsze laktacje.
Poza wartościami wchodzącymi w skład
nowego indeksu PF do dyspozycji hodowców oddano jeszcze jedno narzędzie, mające
służyć do prawidłowej oceny i wydajnego
kierowania stadem, a jest nim wartość ho-
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1.
2.
3.
4.
dowlana dla długowieczności. Jest to cecha
mająca bezpośrednie przełożenie na ekonomikę produkcji mleka, gdyż na obecnym
etapie poszukiwane są krowy zdolne do produkcji mleka przez więcej niż 1,7 laktacji
– taki wskaźnik charakteryzuje wysokowydajne fermy. Nie nadążają one za potrzebami
remontowymi własnego stada, sięgającymi
nawet 60% rocznie. Zaczyna brakować na to
własnych jałówek i pieniędzy wydawanych
na ich zakup z innych gospodarstw. Dlatego
też ocenie podlega długowieczność, nazywana również przeżywalnością, zdefiniowana
jako różnica w dniach między datą ubycia
krowy wybrakowanej lub datą ostatniego odnotowanego udoju próbnego dla krów żyjących a datą pierwszego wycielenia.
Wszystkie te parametry mają posłużyć
hodowcy do wnikliwej analizy dobieranych
do rozrodu buhajów, gdyż podjęte przez
niego decyzje rzutować będą na wszystkie
aspekty hodowlano-ekonomiczne stada, a nie
są one możliwe do natychmiastowego oszacowania. Należy pamiętać, iż pierwsze efekty złych rozwiązań pojawią się za około dwa
i pół roku, kiedy dokonamy pierwszego udoju od pierwiastki pochodzącej po wybranym
przez nas dzisiaj buhaju. Znajomość tych
zagadnień może zaoszczędzić dużo czasu,
zdrowia i pieniędzy.
Podindeks kalibru
Wysokość w krzyżu
Szerokość klatki piersiowej
Głębokość tułowia
Podindeks typu
Charakter mleczny
Ustawienie zadu
Szerokość zadu
Podindeks nóg i racic
Przekątna racicy
Ustawienie nóg widok z tyłu
Ustawienie nóg widok z boku
Podindeks wymienia
Położenie wymienia
Zawieszenie tylne
Więzadło środkowe
Zawieszenie przednie
Ustawienie strzyków przednich
Szerokość wymienia
Długość strzyków
Podindeks ogólny (PI_POKR)
Podindeks wymienia
Podindeks nóg i racic
Podindeks typu
Podindeks kalibru
50%
30%
20%
40%
40%
20%
50%
30%
20%
35%
20%
15%
10%
10%
5%
5%
50%
30%
10%
10%
Opracował: Dariusz Smela
Sierpień 2007
Aktualności
WZÓR DO NAŚLADOWANIA
Otwierając Krajową Wystawę Czerwonego Bydła Polskiego w czerwcu 2007 roku jej
Komisarz Pan prof. dr hab. Jan Szarek powiedział m.in. słowa „bydło rasy polskiej
czerwonej przeżywa swój renesans” i coś w tym jest.....
Stelmach Grzegorz – hodowca bydła polskiego czerwonego, lat 38,
gospodaruje na 15 hektarach użytków rolnych, posiada oborę bydła polskiego czerwonego w miejscowości Zbydniów gm. Łapanów
na terenie powiatu bocheńskiego. W roku 2006 od przeciętnej liczby
krów 6,5 uzyskał 4445 kg mleka o zawartości 4,11% tłuszczu i 3,31%
białka, suma kg tłuszczu i białka 330 kg. Stado objęte jest oceną wartości użytkowej od lat przedwojennych. Stado uczestniczy w programie ochrony zasobów genetycznych rasy polskiej czerwonej.
R.J. Proszę o kilka słów na temat historii rasy pc w Pana oborze.
Rasa ta od dawna była w oborze mojego dziadka Władysława oraz
ojca Mieczysława. Ja od dziecka pracuję w gospodarstwie, a obecnie
odziedziczyłem gospodarstwo po ojcu wraz z oborą krów rasy polskiej
czerwonej. W latach dwudziestych krowy uczestniczyły w wystawie
krajowej we Lwowie. Postęp genetyczny był zachowany dzięki stosowaniu inseminacji od momentu jej wdrożenia do praktyki rolniczej.
R.J. Dlaczego akurat bydło tej rasy, gdy wszyscy chwalą sobie m.in.
za wysoką wydajność
bydło holsztyńsko fryzyjskie?
Nic mnie nie przekona
do innej rasy bo krowy
czerwone to moja pasja
i historia naszej rodziny
a i rejonu łapanowskiego,
gdzie od dawien dawna ta rasa była hodowana. Ponadto w ramach
programu ochrony zasobów genetycznych liczę na unijne dopłaty,
gdyż uważam, że są one niezbędne dla zachowania dla przyszłych
pokoleń walorów genetycznych jedynej rasy rodzimej polskiej co
chcę bardzo podkreślić. Posiadam też matki buhajów w tej rasie, co
świadczy o pozimie genetycznym stada.
R.J. Obecny stan Pańskiej obory to:
Posiadam obecnie 7 krów plus przychówek żeński, stado jest objęte
kontrolą użytkowości, krowy wpisane są do ksiąg bydła zarodowego,
uczestniczy w programie ochrony zasobów genetycznych. Ewentualne nadwyżki materiału zeńskiego sprzedaję „od ręki” bowiem wielu
sympatyków tej rasy poszukuje takiego materiału.
R.J. A jak Pana zdaniem przedstawia się perspektywa dla tej rasy.
Program ochrony zasobów genetycznych to przede wszystkim powrót
do pierwotnego typu tej rasy. Obniżona wydajność jest rekompensowana dopłatami. Obserwuję obecnie zwiększone zainteresowanie
materiałem hodowanym i liczę, że w przyszłości może to przynieść
dochody w moim gospodarstwie. Ponadto korzystam od lat z genetyki
Małopolskiego Centrum Biotechniki w Krasnem i jego filii w Brzesku. (Chcę dodać, że przez lata mój wuj był inseminatorem).
Krowy tej rasy bardzo dobrze nadają się do gospodarstw agroturystycznych jako specyficzny element krajobrazu, od dawna obecny na
łapanowskiej ziemi.
Opracował: Józef Ryszka
NA RYNKU POZOSTALI NAJLEPSI
Transformacja ustrojowa na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku spowodowała upadek większości państwowych gospodarstw rolnych (PGR). Pozostały tylko nieliczne. Jednym z nich jest Kombinat Rolny w Kietrzu Sp. z o.o. Należy
do strategicznych przedsiębiorstw Warszawskiego Oddziału Agencji Nieruchomości Rolnych. Kombinat powstał 1 lipca
1961 r., w celu polepszenia zarządzania zasobami ludzkimi i sprawniejszego wykorzystania deficytowej wtedy techniki
rolniczej, co spowodowało większą produkcję żywności.
Tab. 1. Rozwój Kombinatu Rolnego w Kietrzu
Rok
U.R.
[ha]
1961
5872
2006
8283
Bydło
Krowy
[szt.]
2926
1228
6800
3060
Trzoda chlewna
Maciory
[szt.]
1366
203
Kury
Nioski
[szt.]
Wydajność
od krowy
[kg]
Produkcja
mleka
[tys. kg]
Sprzedaż
mleka
[tys. kg]
765
3260
3430
2700
-
-
8290
24680
23020
W 2007 roku od 3200 krów (90% HO i 10% RW) planuje się
udoić od jednej krowy 8600 kg mleka. Produkcja zwierzęca wynosi
50% produkcji rocznej sprzedanej.
Od początku istnienia Kombinatu do dziś produkcją zwierzęcą
zarządzało trzech dyrektorów. Od 1979 r. do chwili obecnej za pro-
dukcję zwierzęcą odpowiada dyrektor mgr inż. Jerzy Krym (fot. 1) na
nowej fermie w Pilszczu.
Celem hodowlanym zarządzanego przez niego stada 3200 krów
jest osiągnięcie wydajności od 1 krowy 9000 kg mleka o zawartości
4,0% tłuszczu i 3,4% białka. Krowa ta powinna ważyć 620 – 650 kg, 0
13
Aktualności
Nr 2 (Rok I, nr 2)
Dyrektor Jerzy Krym na nowej fermie w Pilszczu.
Cielęta w budkach.
a wysokość mierzona w krzyżu ma wynosić 144 cm.
Jałówki są inseminowane w wieku 15 m-cy o wadze
powyżej 370 kg. Na uzyskanie jednej ciąży zużywa
się 2,6 porcji nasienia u krów i 1,6 u jałówek.
Obecnie Kombinat utrzymuje 2400 krów (70%
pogłowia) w systemie wolnostanowiskowym. Taki
system utrzymania wymusza poprawę cech motorycznych i budowy wymienia. Przy wyborze buhajów na ojców następnego pokolenia większą wagę
przypisuje się tym wymienionym cechom.
Całe pogłowie przeznaczone do rozrodu jest inseminowane. Kombinat od lat współpracuje z Małopolskim Centrum
Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem. Wnosi też znaczący wkład
w realizację przez MCB prograDojarnia typu „rybia ość”.
mu oceny i selekcji reproduktorów, poprzez unasienianie krów
buhajami testowymi i kojarzeniami indywidualnymi matek buhajów.
Tab. 2. Wyniki produkcyjne krów K.R. Kietrz w latach 1961 – 2006.
Rok
Średni stan krów [szt.]
1961
1979
1983
1986
1995
1999
2005
2006
1228
2150
2180
2345
2344
2435
3158
3060
Sprzedaż mleka to 94% jego produkcji. W tym roku zostanie
sprzedanych 25000000,0 kg mleka w klasie Ekstra S, co przy średnim
spożyciu w kraju wynoszącym 174 kg mleka wystarczy na roczne zaspokojenie ponad 140 tys. mieszkańców kraju. Codziennie z fermy
w Krotoszynie odjeżdża cysterna z ponad 20000 kg mleka do firmy
Danone. Kierownikiem tej fermy jest mgr inż. Beata Borkowska.
W tym roku zostanie zasiedlona druga obora wolnostanowiskowa
w fermie w Pilszczu na 528 krów.
Wydajność od krowy
Mleko
3260
4588
5255
6264
7097
7439
8111
8290
% tłuszczu
3,25
3,99
4,04
4,00
4,02
4,13
4,19
4,04
% białka
3,12
3,18
3,22
3,33
3,39
3,35
Kombinat powiększał stada krów wykorzystując własny materiał.
Mimo reprodukcji rozszerzonej, która powoduje zmniejszenie ostrości selekcji we wszystkich prezentowanych latach (1999 – 2005) następował wzrost wydajności mleka od krowy.
Gratulując Zarządowi Kombinatu, dziękujemy dyr. Jerzemu Krymowi za pomoc w realizacji artykułu.
Opracował: dr inż. Joachim Kasza
Cysterna z mlekiem.
Aktualności redaguje zespół: Jarosław Jędraszczyk, Igor Draus
Projekt graficzny, druk: RS DRUK, tel. (0-17) 85-40-790, e-mail: [email protected] www.rsdruk.pl
Artykuły do Aktualności prosimy nadsyłać na adres e-mail: [email protected]
14
Sierpień 2007
Aktualności
15