Kodeks dobrej praktyki w organizacji kształcenia transnarodowego
Transkrypt
Kodeks dobrej praktyki w organizacji kształcenia transnarodowego
KODEKS DOBREJ PRAKTYKI w organizacji kształcenia transnarodowego Dokumenty przyjęte przez Komitet Konwencji Lizbońskiej na drugim spotkaniu w Rydze dnia 6 czerwca 2001 r. Tytuł oryginału: Code of Good Practice in the Provision of Transnational Education. Recommendation on Criteria and Procedures for the Assessment of Foreign Qualifications Pełen tekst publikacji dostępny jest w języku angielskim na stronie internetowej UNESCO pod adresem: http://www.unesco.org/education/studyingabroad/highlights/global_forum/ reference/riga.doc Opracowanie wersji polskiej na potrzeby Konferencji pt. „Dobra praktyka i uznawanie kwalifikacji zdobytych w ramach kształcenia transnarodowego (Transnational Education)” (Warszawa, maj 2004): Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej ENIC/NARIC Polska ul. Smolna 13, 00-375 Warszawa http://www.buwiwm.edu.pl e-mail: [email protected] Publikację współfinansowano ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu Sokrates 2 DGIV/EDU/HE (2001) 21 ED-2001/UNESCO-CEPES/LRC. 2/9 KODEKS DOBREJ PRAKTYKI W ORGANIZACJI KSZTAŁCENIA TRANSNARODOWEGO (przyjęty przez Komitet Konwencji Lizbońskiej na drugim spotkaniu w Rydze 6 czerwca 2001 r.) PREAMBUŁA Strony Konwencji o uznawaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w regionie Europy (Konwencji Lizbońskiej), świadome szybkiego rozwoju kształcenia transnarodowego, dla którego charakterystyczne są takie ustalenia i współpraca między instytucjami i organizacjami, w których studenci przebywają w innym państwie niż to, w którym znajduje się instytucja prowadząca kształcenie, jak również świadome wpływu kształcenia transnarodowego na szkolnictwo wyższe na świecie, a szczególnie w regionie Europy; świadome wyzwań, jakie stanowią transnarodowe instytucje szkolnictwa i programy, funkcjonujące poza ramami jakiegokolwiek krajowego systemu edukacji; mając świadomość faktu, że transnarodowe szkolnictwo wyższe szybko się rozprzestrzenia, głównie w związku z rosnącym, pozornie nieograniczonym zastosowaniem nowych technologii informatycznych w świadczeniu usług edukacyjnych w obszarze szkolnictwa wyższego bez granic; przekonane, że zadaniem krajowych systemów szkolnictwa wyższego jest, i nadal będzie, między innymi, zachowanie kulturowej, społecznej, filozoficznej i religijnej różnorodności regionu Europy, przy jednoczesnym promowaniu różnych form współpracy międzynarodowej i globalnej; przywiązując wielką wagę do jakości programów kształcenia oraz tytułów i stopni przyznawanych przez uczelnie zajmujące się kształceniem transnarodowym; mając na uwadze, że bez względu na sposób organizacji i świadczenia usług edukacyjnych, uczelnie powinny spełniać standardy nauczania i kształcenia, których wymaga obecny i przyszły rozwój nauki, technologii i rynku pracy; uznając fakt, iż umożliwienie uznawania wykształcenia uzyskanego dzięki ustaleniom transnarodowym przyczyni się zarówno do promocji wymiany studentów, jak i programów studiów między różnymi uczelniami i systemami szkolnictwa wyższego; uwzględniając Konwencję Rady Europy/UNESCO o uznawaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w regionie Europy, która określa ogólne ramy normatywne dla zagadnień związanych z uznawaniem wykształcenia dla celów akademickich; uwzględniając także Kodeksy dobrej praktyki opracowane i monitorowane przez niektóre z większych instytucji prowadzących kształcenie, takie jak: - Kodeks etyczny w organizacji kształcenia studentów zagranicznych na uniwersytetach australijskich – opracowany przez Australian Vice Chanacellors’ Commitee; - Kodeks praktyki w zapewnianiu jakości kształcenia: wspólne postanowienie – United Kingdom Quality Assurance Agency for Higher Education; - Kodeks dobrej praktyki w organizacji programów kształcenia osób nie będących obywatelami USA; zważywszy, że takie Kodeksy określają ramy działania z perspektywy wysyłających instytucji/systemów szkolnictwa wyższego oraz, że powinny one zostać uzupełnione o perspektywę instytucji/systemów przyjmujących; 3 biorąc także pod uwagę suplement do dyplomu opracowany wspólnie przez Komisję Europejską, Radę Europy i UNESCO, który ma na celu dostarczenie dodatkowych informacji ułatwiających ocenę wykształcenia; przeświadczone, że w międzynarodowej i globalnej współpracy między systemami i instytucjami szkolnictwa wyższego należy przestrzegać zasad i wartości etycznych; świadome potrzeby wspólnego uzgodnienia rozwiązań problemów w dziedzinie uznawalności wykształcenia w regionie Europy oraz między państwami tego regionu i innych regionów świata, w coraz bardziej globalnej przestrzeni szkolnictwa wyższego; świadome potrzeby stałego uaktualniania mechanizmów wdrażania zasad i postanowień Konwencji Lizbońskiej i dotrzymywania w ten sposób kroku nowym rozwiązaniom w dziedzinie współpracy w szkolnictwie wyższym; uzgodniły, że potrzebne są: - Kodeks dobrej praktyki w organizacji programów szkolnictwa wyższego i innych usług edukacyjnych na podstawie ustaleń transnarodowych; - Zalecenie w sprawie procedur i kryteriów oceny wykształcenia uzyskanego za granicą, w celu wdrażania Kodeksu Dobrej Praktyki oraz dla ułatwienia uznawania wykształcenia uzyskanego w ramach programów/studiów transnarodowych; - oraz, że dokumenty te powinny być uważane za całkowicie się uzupełniające i wzajemnie wspomagające. Dział I. Terminologia Terminy zdefiniowane w Konwencji Lizbońskiej nie są tu ponownie wymieniane i w Kodeksie Dobrej Praktyki mają to samo znaczenie co w Konwencji. Terminy podane poniżej w kolejności alfabetycznej oznaczają: Pośrednicy osoby trzecie takie, jak przedstawiciele, instytucje (osoby) wspomagające lub rekrutujące, które pośredniczą między instytucjami nadającymi a instytucjami prowadzącymi kształcenie w zawieraniu porozumień dotyczących kształcenia transnarodowego. Pośrednik zwykle nie zajmuje się świadczeniem usług edukacyjnych. Umowa Dokument oficjalnie uzgodniony przez partnerów, zawierający wszelkie uzgodnienia dotyczące współpracy pomiędzy instytucją nadającą i prowadzącą. Instytucja nadająca Szkoła wyższa nadająca tytuły i stopnie oraz wydająca dyplomy, świadectwa lub nadająca inne kwalifikacje. Usługi edukacyjne Program studiów, studia lub część studiów, których pomyślne ukończenie prowadzi do uzyskania kwalifikacji. Obejmują one również takie usługi, jak moduły przygotowujące/wstępne mające na celu ułatwienie dostępu do studiów lub moduły szkoleniowe, które mają na celu doskonalenie zawodowe. Partnerzy Instytucje nadające i prowadzące, objęte ustaleniami transnarodowymi. Instytucja prowadząca Instytucja lub organizacja, która realizuje całość lub część programu studiów. 4 Ustalenia transnarodowe (transnational arrangements) Porozumienia dotyczące kształcenia, ustalenia prawne, finansowe lub inne uzgodnienia prowadzące do powstania: (a) ustaleń wspólnych (collaborative arrangements), takich jak: franchising, twinning, wspólne dyplomy (joint degrees), na mocy których programy studiów lub części studiów albo inne usługi edukacyjne instytucji nadającej organizuje inna instytucja partnerska; (b) ustaleń indywidualnych (noncollaborative arrangements), takich jak filie szkół wyższych, instytucje typu off-shore*, placówki szkoleniowe organizowane przez korporacje i instytucje międzynarodowe (corporate or international institutions), na mocy których programy studiów lub części studiów albo inne usługi edukacyjne organizowane są bezpośrednio przez instytucję nadającą. Kształcenie transnarodowe Wszystkie typy programów kształcenia na poziomie wyższym, studiów bądź usług edukacyjnych (obejmujące kształcenie na odległość), w ramach których uczący się przebywają w państwie innym niż to, w którym mieści się instytucja nadająca. Programy takie mogą należeć do systemu szkolnictwa państwa innego niż to, w którym dana instytucja działa bądź mogą funkcjonować niezależnie od jakiegokolwiek krajowego systemu edukacji. Dział II. Zasady 1. Ustalenia transnarodowe powinny być opracowywane, wprowadzane w życie i monitorowane w taki sposób, by poszerzyć dostęp do studiów wyższych, odpowiedzieć w pełni na edukacyjne zapotrzebowania uczących się, przyczyniać się do ich rozwoju poznawczego, kulturalnego, społecznego, osobowego i zawodowego oraz pozostawać w zgodzie z krajowymi przepisami prawnymi dotyczącymi szkolnictwa wyższego zarówno w państwie przyjmującym, jak i wysyłającym. W przypadku ustaleń wspólnych powinny istnieć pisemne i prawnie wiążące porozumienia lub umowy określające prawa i obowiązki wszystkich partnerów. 2. Jakość akademicka i standardy kształcenia transnarodowego powinny być co najmniej porównywalne z jakością i standardami instytucji nadającej, jak również państwa przyjmującego. Instytucje nadające, jak również instytucje prowadzące kształcenie są całkowicie odpowiedzialne za zapewnienie jakości i jej kontrolę. Procedury i decyzje dotyczące jakości usług edukacyjnych zawarte w ustaleniach transnarodowych powinny opierać się na określonych kryteriach, które mają być przejrzyste, metodyczne i które mogą podlegać szczegółowej weryfikacji. 3. Kierunki polityki i misja instytucji utworzonych na mocy ustaleń transnarodowych, ich struktury zarządzania oraz zaplecze edukacyjne jak również cele, zadania i treści poszczególnych programów, studiów oraz innych usług edukacyjnych powinny być publikowane i udostępniane na prośbę władz i zainteresowanych podmiotów zarówno z państw wysyłających jak i przyjmujących. 4. Informacje udzielane przez instytucję nadającą, organizację prowadzącą lub pośrednika potencjalnym studentom i studentom zapisanym na program studiów utworzony na mocy ustaleń transnarodowych powinny być odpowiednie, precyzyjne, spójne i rzetelne. Informacje powinny zawierać wskazówki dla studentów odnośnie właściwych procedur załatwiania poszczególnych spraw, skarg i odwołań. Gdy program realizowany jest na podstawie ustaleń wspólnych, charakter tych ustaleń oraz zakres odpowiedzialności stron powinien być jasno określony. Instytucja nadająca odpowiada za informacje podawane do publicznej wiadomości przez pośredników działających w jej imieniu. Instytucja nadająca powinna kontrolować i monitorować te informacje, a także skargi dotyczące uznania wykształcenia w państwie wysyłającym i w innych państwach. 5. Personel instytucji lub osoby nauczające w ramach programów utworzonych na podstawie ustaleń transnarodowych powinien posiadać wysokie kwalifikacje w zakresie wykształcenia, umiejętność nauczania, prowadzenia badań naukowych oraz inne doświadczenie zawodowe. Instytucja nadająca powinna zagwarantować skuteczne narzędzia weryfikacji kwalifikacji wykładowców realizujących programy prowadzące do uzyskania jej dyplomów. 6. Transnarodowe ustalenia dotyczące kształcenia powinny prowadzić do rozszerzenia wiedzy studentów i wykładowców na temat kultury i zwyczajów instytucji nadających oraz kraju przyjmującego. * Instytucja typu off-shore - autonomiczna uczelnia utworzona w danym kraju, należąca jednak – jeśli chodzi o organizację i treść programu – do systemu edukacyjnego innego kraju, nie posiadająca siedziby w kraju, do którego systemu należy. 5 7. Instytucja nadająca powinna być odpowiedzialna za pośredników, których ona sama lub jej instytucja partnerska wyznacza do działania w jej imieniu. Instytucje korzystające z pośredników powinny zawierać z nimi pisemne i wiążące porozumienia lub umowy, określające w sposób jednoznaczny ich rolę, zakres odpowiedzialności, delegowane uprawnienia, jak również ustalenia dotyczące monitorowania, arbitrażu i rozwiązania tych umów. Porozumienia takie lub umowy należy ponadto zawierać w celu uniknięcia konfliktu interesów oraz mając na uwadze prawa studentów, jakie przysługują im w związku z odbywanymi studiami. 8. Instytucje nadające powinny być odpowiedzialne za wydawanie dokumentów poświadczających wykształcenie uzyskane w ramach transnarodowych programów studiów. Instytucje te powinny dostarczać jasnych i przejrzystych informacji na temat uzyskanego wykształcenia, w szczególności poprzez stosowanie suplementu do dyplomu, ułatwiającego ocenę kwalifikacji, dokonywaną przez organy właściwe do spraw uznawalności, uczelnie, pracodawców i inne instytucje. Informacje te powinny zawierać opis charakteru, czasu trwania, obciążeń godzinowych, miejsca oraz języka (języków) programu studiów prowadzącego do uzyskania danych kwalifikacji. 9. Wymagania dotyczące przyjmowania studentów na studia, prowadzenia zajęć dydaktycznych, przeprowadzania egzaminów i oceniania w przypadku usług edukacyjnych prowadzonych na podstawie ustaleń transnarodowych powinny być równoważne z wymaganiami stawianymi w takich samych lub porównywalnych programach studiów prowadzonych przez instytucję nadającą. 10. Obciążenie godzinowe w transnarodowych programach studiów, wyrażone w punktach, jednostkach, czasie trwania studiów lub w inny sposób, powinno być takie, jak w porównywalnych programach instytucji nadającej, a wszelkie różnice w tej kwestii wymagają wyraźnego określenia ich przyczyny oraz konsekwencji dla uznania wykształcenie. 11. Wykształcenie uzyskane na podstawie transnarodowych programów kształcenia, spełniających zapisy niniejszego Kodeksu, powinno być oceniane zgodnie z postanowieniami Konwencji Lizbońskiej. 6 DGIV/EDU/HE (2001) 21 ED-2001/UNESCO-CEPES/LRC. 2/9 MEMORANDUM WYJAŚNIAJĄCE KODEKS DOBREJ PRAKTYKI W ORGANIZACJI KSZTAŁCENIA TRANSNARODOWEGO (przyjęte przez Komitet Konwencji Lizbońskiej na jego drugim spotkaniu w Rydze, dn. 6 czerwca 2001 r.) 1. Wstęp Podane poniżej zasady mają ukazywać perspektywę zarówno państwa wysyłającego, jak i przyjmującego w organizacji kształcenia transnarodowego. Ich treść należy traktować jako uzupełnienie Konwencji Lizbońskiej, a zatem jako ramy normatywne, które powinny stanowić punkt odniesienia dla krajowych organów właściwych ds. uznawalności w ich poszczególnych działaniach. 2. Cele kodeksu W celu promowania dobrej praktyki w dziedzinie kształcenia transnarodowego – ze szczególnym uwzględnieniem jakości prowadzonych programów studiów oraz standardów dokumentów poświadczających uzyskane wykształcenie wydawanych przez Strony Konwencji Lizbońskiej Rady Europy /UNESCO, Kodeks ma za zadanie: - wyjść naprzeciw oczekiwaniom zarówno państwa wysyłającego, jak i przyjmującego w kwestii ustaleń transnarodowych w szkolnictwie wyższym; - stanowić źródło odniesienia w kwestiach związanych z zapewnieniem jakości kształcenia i oceną programów prowadzonych na podstawie ustaleń transnarodowych oraz kwalifikacji nadawanych na ich podstawie; - oferować „ochronę konsumencką” studentom, pracodawcom i innym osobom, które mogą być zainteresowane kwalifikacjami uzyskanymi na podstawie ustaleń transnarodowych; - ułatwić uznawanie wykształcenia uzyskanego na podstawie ustaleń transnarodowych w szkolnictwie wyższym. 3. Wdrażanie Kodeksu Kodeks zawiera zespół zasad, które powinny być respektowane przez instytucje i organizacje zajmujące się prowadzeniem usług edukacyjnych na mocy ustaleń transnarodowych. Zasady te przedstawione są w formie stwierdzeń o charakterze normatywnym. W celu wdrażania postanowień Kodeksu, głównie w uznawaniu wykształcenia uzyskanego na mocy ustaleń transnarodowych, sieć ośrodków ENIC** będzie stosować procedury przedstawione w Zaleceniu w sprawie procedur i kryteriów oceny wykształcenia uzyskanego za granicą. Tak więc, Kodeks i Zalecenie są całkowicie uzupełniającymi i wzajemnie się wspomagającymi dokumentami. 4. Zakres Kodeksu Kodeks dotyczy w szczególności tych ustaleń transnarodowych, które uprawniają do prowadzenia programów studiów oraz do wydawania dokumentów poświadczających uzyskanie wykształcenia. W związku z tym jest w nim mowa o: a) instytucjach i programach zaangażowanych we wszelkiego rodzaju ustalenia transnarodowe, na mocy których instytucja prowadzi usługi edukacyjne poza krajem pochodzenia; ** ENIC: European National Information Centres on Academic Recognition and Mobility – Europejska Sieć Krajowych Ośrodków Informacji nt. uznawalności akademickiej i mobilności środowisk akademickich, utworzona decyzją Komitetu Ministrów Rady Europy oraz Komitetu Regionalnego UNESCO dla Regionu Europy w 1994 roku. Polskim ośrodkiem ENIC jest Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej. 7 b) personelu dydaktycznym bez względu na kraj pochodzenia, pracującym w instytucji/realizującym program studiów, które zostały utworzone na mocy ustaleń transnarodowych; c) studentach, bez względu na kraj pochodzenia, którzy są zapisani na studia (lub ich część), prowadzące bezpośrednio lub pośrednio do uzyskania wykształcenia w instytucji utworzonej na mocy ustaleń transnarodowych; d) pośrednikach, czyli osobach trzecich, działających w charakterze przedstawicieli, instytucji (osób) wspomagających lub rekrutujących w ramach ustaleń transnarodowych; e) innych zainteresowanych podmiotach takich, jak pracodawcy oraz ogół społeczeństwa, zainteresowanych jakością kwalifikacji uzyskanych w ramach szkolnictwa wyższego. 8