KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU

KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego
przenoszona przez kleszcze. Czynnikiem etiologicznym są wirusy z rodziny Flaviviridae. Najwięcej
zachorowań obserwuje się w okresie od kwietnia do listopada, w wielu regionach Azji i Europy,
głównie w Austrii, Czechach, Estonii, Niemczech, Polsce, Rosji, Słowenii, Szwecji, Szwajcarii, na
Litwie, Łotwie i Węgrzech. Wirus występuje głównie u zwierząt (gryzonie, zwierzyna leśna, ptaki
wędrowne), a jego przenosicielami (wektorami) są kleszcze. Do zakażenia człowieka dochodzi na
skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza - podczas ssania krwi wprowadza on ślinę zawierającą
namnożone w jego organizmie wirusy.
Do zakażenia może dojść również na skutek picia mleka zakażonych kóz, owiec i krów.
Większość przypadków zakażeń wirusem kleszczowego zapalenia mózgu przebiega bezobjawowo.
W pozostałych przypadkach w okresie 7 - 14 dni od ukłucia przez kleszcza lub 3 - 4 dni po spożyciu
mleka zakażonych zwierząt gospodarskich, w pierwszej fazie choroby mogą wystąpić objawy
uogólnione, takie jak: gorączka, uczucie zmęczenia, nudności, ból głowy i mięśni. Objawy te
utrzymują się zazwyczaj kilka dni i w większości przypadków choroba kończy się wyzdrowieniem.
Niekiedy po trwającym od 1 do 20 dni okresie utajenia dochodzi do rozwinięcia drugiej fazy
choroby, w której obserwujemy objawy związane z zapaleniem opon mózgowych i mózgu, takie
jak:

gorączka,

narastające bóle głowy,

sztywność karku,

zaburzenia świadomości,

porażenia nerwów czaszkowych,

zaburzenia koordynacji,

porażenia kończyn górnych i dolnych.

Może wystąpić porażenie mięśni oddechowych.
Konieczna jest wtedy hospitalizacja. Choroba rzadko ma przebieg śmiertelny.W leczeniu
kleszczowego zapalenia mózgu brak jest specyficznej terapii. Leczenie zmierza jedynie do
łagodzenia objawów np. obniżania gorączki, łagodzenia bólu itp.
Jedynym sposobem umożliwiającym uniknięcie przykrych skutków choroby jest jej zapobieganie.
W tym celu konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad:

noszenie odpowiedniej odzieży w miejscach, gdzie istnieje ryzyko występowania kleszczy
(lasy, pola etc.) zakrywającej jak najwięcej części ciała (długie spodnie, koszule z długimi
rękawami, nakrycie głowy etc.),

stosowanie środków odstraszających kleszcze,

unikanie spożywania niepasteryzowanego mleka,

po wizycie w lesie lub innym miejscu bytowania kleszczy dokładne obejrzenie całego ciała.
Po zauważeniu kleszcza, należy natychmiast delikatnie go usunąć. W tym celu należy
pensetą ująć kleszcza tuż przy skórze i pociągnąć ku górze zdecydowanym ruchem. Miejsce
ukłucia należy zdezynfekować. Gdyby usunięcie kleszcza sprawiało trudności, należy
zwrócić się o pomoc do lekarza. Nie należy smarować kleszcza żadną substancją, aby nie
zwiększać ryzyka zakażenia. Miejsce ukłucia należy zdezynfekować.
Stosowanie wymienionych zasad zmniejsza prawdopodobieństwo ukąszenia i zakażenia.
Jednak najpewniejszym sposobem zabezpieczenia się jest szczepienie ochronne zalecane
szczególnie osobom przebywającym na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, tj.
ludziom zatrudnionym przy eksploatacji lasu,

stacjonującemu wojsku,


funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej,

rolnikom,

młodzieży odbywającej praktyki,
turystom i uczestnikom obozów i kolonii.
Decyzję o szczepieniu należy każdorazowo skonsultować z lekarzem. Należy także pamiętać, że
szczepienie to nie chroni przed innymi chorobami odkleszczowymi, takimi jak np. Borelioza.
BORELIOZA Z LYME
Borelioza z Lyme jest chorobą zakaźną, wywołaną przez bakterie – Borrelia burgdorferi. Jest to
najczęściej występująca choroba przenoszona przez kleszcze w Ameryce Północnej, w Europie i
Azji.
Do zakażenie człowieka dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego kleszcza. Jest on
przenosicielem (wektorem) zarazka – pobierając krew zakażonego zwierzęcia, głównie drobnych
gryzoni, zwierząt dzikich i ptaków, sam ulega zakażeniu, a następnie żerując, przekazuje krętki
swojemu żywicielowi – np. człowiekowi.
Po 7-10 dniach od ukłucia przez zakażonego kleszcza pojawia się w tym miejscu zmiana skórna,
która następnie (w okresie nawet do kilku tygodni) powiększa się, tworząc czerwoną lub
sinoczerwoną plamę – tzw. rumień wędrujący. Miejscowej zmianie skórnej towarzyszą często
objawy uogólnione, takie jak: zmęczenie, ból mięśni, gorączka, ból głowy, sztywność karku. Brak
rozpoczęcia leczenia może prowadzić w konsekwencji do zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych
oraz mózgu, zapalenia nerwów, zapalenia stawów lub zaburzenia rytmu pracy serca.
Leczenie obejmuje podawanie antybiotyków przez min. 3-4 tygodnie.
Przebycie zakażenia nie daje trwałej odporności i nie chroni przed ponownym zakażeniem. Nie ma
dostępnej szczepionki przeciwko tej chorobie.
Główną metodą jej zapobiegania jest:

noszenie odpowiedniej odzieży w miejscach, gdzie istnieje ryzyko występowania kleszczy
(lasy, pola etc.) zakrywającej jak najwięcej części ciała (długie spodnie, koszule z długimi
rękawami, nakrycie głowy etc.),

stosowanie środków odstraszających kleszcze,
po wizycie w lesie lub innym miejscu bytowania kleszczy dokładne obejrzenie całego ciała. Po
zauważeniu kleszcza, należy natychmiast delikatnie go usunąć. W tym celu należy pensetą ująć
kleszcza tuż przy skórze i pociągnąć ku górze zdecydowanym ruchem. Miejsce ukłucia należy
zdezynfekować. Gdyby usunięcie kleszcza sprawiało trudności, należy zwrócić się o pomoc do
lekarza. Nie należy smarować kleszcza żadną substancją, aby nie zwiększać ryzyka zakażenia.
Należy również pamiętać, iż kleszcze będące wektorami krętków Borrelia burgdorferi mogą
jednocześnie przenosić inne zarazki chorobotwórcze dla człowieka.
Materiał źródłowy: www.gis.gov.pl